Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mediçilər (it. Medici) — italyan bank ailəsi, siyasi sülalə və sonradan XV əsrin birinci yarısından Florensiya Respublikasına rəhbərlik edən sayəsində kral evinə çevrilmiş ailə. Ailə Toskananın adlanan bölgəsindən mənşəyini götürmüşdür. Sonradan bank işində təkmilləşərək Mediçi bankını yaradan ailə XV əsr ərzində Avropanın ən böyük bankına çevrilmişdir. Florensiyada olan siyasi güclərinin getdikcə artdığını görən ailə üzvləri özlərini monarx yox, rəsmi olaraq vətəndaş kimi qalmalarını üstün tutmuşdular.
Mediçi ailəsindən dörd Roma papası - (1513-1521), (1523-1534), (1559-1565) və (1605); Fransanın iki regent kraliçası - Yekaterina Mediçi (1547 -1559) və Mariya Mediçi (1600-1610) çıxmışdır. 1531-ci ildən başlayaraq ailə üzvləri irsilik prinsipinə əsasında Florensiya hersoqlarına çevrilmişdilər. 1569-cu ildə ərazi ekspansiyasından sonra hersoqluq Böyük hersoqluğa çevrilmişdir. Onlar Toskana hersoqluğunu ailənin sonuncu nümayəndəsi Can Qastone Mediçi 1737-ci ildə öldüyü tarixə qədər idarə etmişdilər. Böyük hersoqluq ilkin böyük hersoqlar dövründə iqtisadi gücün artmasının şahidi olsa da, III Kosimo Mediçinin dövründən başlayaraq Toskana hersoqluğu maliyyə cəhətdən bankrot olmuşdur. Ailə öz nüfuzu və zənginliyini Florensiyanın yun ticarəti ilə məşğul olan Arte della Lana gildiyasından əldə etmişdir. İtaliya sinyoriyasını idarə edən digər ailələr kimi Mediçilər öz şəhərlərinin hakimiyyətində dominantlıq edərək Florensiyanı öz ailə güclərinin təsiri altına salaraq, incəsənət və humanizmin çiçəklənməsini təmin edən mühit yaratmışdılar. Onlar digər İtaliya ailələri, Milandan olan və , Ferraradan olan , olan kimi italyan İntibahının yaranmasına səbəb olmuşdular.
Mediçi bankı Avropanın ən çiçəklənən və ən ehtiram olunan müəssisələrindən biri olmuşdur. Bəzi qiymətləndirmələrə görə, Mediçi ailəsi müəyyən müddət Avropanın ən zəngin ailəsi olmuşdur. Bu əsasdan istifadə edərək onlar ilk olaraq Florensiyada, sonradan isə genişləndirərək İtaliyada və Avropada siyasi gücü əldə etmişdilər. Debit və kreditlərin izlənilməsi üçün iki qat girişdən istifadə olunmasını nəzərdə tutan mühasibatlıq uçotu sisteminin işlənib hazırlanması Əsas Mühasibatlıq uçotunun inkişafı üçün böyük töhfə olmuşdur. Mediçi ailəsi bu sistemdən bizneslərində ilk istifadə edənlərdən biri olmuşdur.
Mənşəyi
Mediçi ailəsi öz mənşəyini Florensiyanın şimalında yerləşən regionundan götürmüşdür. Bu haqda ilk məlumat 1230-cu ilə aid sənədlərdə rast gəlinir. Ailənin adının mənşəyi qeyri-müəyyəndir. Versiyalardan birinə görə, Mediçilər öz mənşəyini Böyük Karlın sarayında xidmət etmiş "həkim"dən (medico) götürmüşdür. Başqa bir versiyaya görə isə ailə əzcaçılıq ticarəti ilə məşğul olmuşdur.
Ailə rəvəyətinə görə, nəsilin əcdadı Böyük Karlın cəngavəri olmuş Averardo olmuşdur. Ailə rəvayətinə görə, Averardo Florensiya yaxınlığında yerləşən baxımsız vadi olan Mucellonu keçərkən bütün bölgəni öz qorxusuna salmış nəhəng haqda xəbərlər eşidir. O, həmin nəhəngi axtarmağa yollanır, tapdıqdan sonra onu döyüşə çağırır. Döyüş zamanı nəhəng əmudunu Averardonun üstünə tullasa da, cəngavər qalxanı ilə zərbənin qarşısını alır. Zərbə nəticəsində qalxada dəmir tikanların izləri qalmış olur. Sonda Averardo nəhəngi öldürə bilir. Averardonun cəsarəti barədə eşidən Böyük Karl zədələnmiş qalxanı cəngavərin özünün şəxsi nişanəsi kimi istifadə etməsinə icazə vermişdir.
Üçüncü fərziyyə isə, Mediçilərin hərbi döyüşçülər olan frankların davamçıları olmasını irəli sürür.
Ailə gerbi
Mediçi ailəsinin gerbi sarı rəngli qalxanın üzərində beş qırmızı kürə və Fransa krallarının simvolu sayılan üç qızılı zanbağın təsvir olunduğu göy kürədən ibarətdir. Ailəyə göy kürəni 1465-ci ildə Fransa kralı hədiyyə etmişdir. İki Fransa kraliçası bu ailədən çıxmışdır: sülaləsindən olan həyat yoldaşı Yekaterina Mediçi ( daha çox zəhərləyən kraliça kimi tanınmış və 1547-1559-cu illərdə Fransa kraliçası olmuşdur) və Burbonlar sülaləsindən olan IV Henrixin ikinci həyat yoldaşı, anası olan Mariya Mediçi. Gerbdə təsvir olunan beş qırmızı kürə həbləri simvolizə edir. Versiyalardan birinə görə, nəslin əcdadı sarayda təbib kimi çalışmış və bu səbəbdən Mediçi soyadı burdan yaranmışdır.
Pol Stratern kitabında gerbdə qəpiklərin təsviri olmasını bildirmişdir. Belə ki, həmin dövrdə sərraflıqla məşğul olanların dükanının girişində bu cür qəpiklər asılırdı. Məhz pul mübadiləsi Mediçilərin ailə işi olmuşdur.
Gücün yüksəlməsi
XIV əsrin sonuna qədər Florensiyada hakimiyyətdə Albizzi ailəsi idi. 1293-cü ildə qəbul olunmuş Ədalət haqda bəyannamənin qəbul olunması Florensiya Respublikasının İntibah dövründə konstitusiyasına çevrilmişdir. Şəhərdə çiçəklənən tacir sinfinin nümayəndələri tərəfindən tikdirilən taunhauslarla əhatələnmiş çoxsaylı dəbdəbəli palazzilərə rast gəlmək olardı. 1298-ci ildə Avropanın ən öndə gedən bank ailələrindən olan Bonsinyorilərin baknrot olması Sieanın Avropanın bank mərkəzi kimi statusundan məhrum olaraq Florensiyaya verməsilə nəticələnmişdir.
Albizzi ailəsinin yerinə əsas namizəd ilk öncə , sonradan onun oğulları və Lorenso Mediçinin rəhbərliyi altında olan Mediçi ailəsi olmuşdur. Mediçilər Avropanın ən böyük bankı olan Mediçi bankını, Florensiya və digər yerlərdə yerləşən başqa müəssisələrə nəzarət edirdilər. 1433-cü ildə Kosimonun hakimiyyətdən getməsinə nail oldular. Lakin növbəti il Florensiya sinyoriyası Mediçiləri dəstəklədi və Kosimo geri qayıtdı. Mediçilər şəhərin ən güclü ailəsinə çevrildilər və növbəti 3 əsr boyunca bu nüfuzlarını qoruyub saxlaya bilmişdilər. Florensiya Yüksək İntibahın sonlarının təsadüf etdiyi 1537-ci ilə qədər respublika ola bilmişdir. bundan sonra Respublika hakimiyyətinin idarəçilik alətləri Mediçi və onların müttəfiqlərinin əlində cəmləşmişdir. (1494-1527-ci illər aralığı bunun üçün istisna təşkil edir) Kosimo və Lorenso Mediçi rəsmi vəzifələr tutmasalar da, onlar sözsüz lider olmuşdular.
Mediçi ailəsi nikah, tərəfdaşlıq və ya birgə iş vasitəsilə digər elit ailələrlə əlaqə saxlayırdılar. Ailə sosial şəbəkədə mərkəz mövqe rolunu oynayırdı. Belə ki bir sıra ailələr Mediçilərin vasitəçiliyilə digər nüfuzlu elit ailələrlə əlaqə əldə edə bilirdilər. Bu ailələrə nümunə olaraq Bardi, Salviati, Kavalkanti və Tornabuoni ailələrini misal göstərə bilərik.
Ailə üzvləri əsasən XIV əsrin əvvəllərindən Fransa və İspaniya ilə olan yun ticarətindən yüksək səviyyəyə qalxa bilmişdilər. Mediçilərin ancaq bir sıra nümayəndələrinin hökumət institutlarında olmasına baxmayaraq, onlar Albizzi və Strozzi kimi ailələrin nümayəndə üzvlərindən daha nəzərə çarpan idilər. Təkcə zamanı yun hazırlayanlar gildiyasının natiqi olmuşdur. Üsyan yatırıldıqdan sonra Salvestro şəhərdən qovulmuş və ailə 10 il boyunca Florensiyada ictimai vəzifə tutmaq hüququndan məhrum edilmişdir.
XV əsr
Averardo de Mediçinin oğlu (1360-1429) Mediçi bankını yaratması ilə ailənin zənginliyini gücləndirmiş və Florensiya şəhərinin ən zəngin insanlarından birinə çevrilmişdir. Onun heç vaxt siyasi mövqe tutmasına baxmayaraq, o proporsional vergi sisteminin tətbiqinə dəstəyini göstərməsilə ailəsi üçün çox güclü dəstək qazanmışdır. Covanninin oğlu 1434-cü ildə gran maestro vəzifəsinə yüksəlmiş və Mediçilər Florensiya Respublikasının qeyri-rəsmi başçılarına çevrilmişdilər.
Ailənin üç uğurlu üzv - Kosimo, Piero və Lorenso Mediçi nümayəndəlik hökumətindən imtina edərək XV əsrin böyük bir hissəsini Florensiyanı idarə etmişdilər. Mediçi ailəsinin bu 3 üzvünün Florensiya kimi "sakit və müstəqil şəhər" olan yeri idarə etməsi üçün böyük bacarığı var idi. 1492-ci ildə Lorenso öldükdən sonra hakimiyyətə gəlmiş onun oğlu Piero tamamilə bacarıqsız biri idi və iki keçdikdən sonra o və onu dəstəkləyənlər ölkəni tərk etmişdilər. Onlar Respublika hökumətilə əvəzlənmişdir.
(1416-1469) - Kosimonun oğlu, hakmiyyətdə yalnız 5 il (1464-1469) qalmışdır. O tarixdə "Podaqralı Piero" kimi qalmışdır. Beləki onun podaqra xəstəliyindən əziyyət çəkməsi ölümünü sürətləndirmişdir. Atasından fərqli olaraq Pyero incəsənətə həddən az maraq göstərirdi. Xəstəliyilə əlaqədar, o çox vaxtını evindəki çarpayıda keçirmişdir. Bu isə öz növbəsində Florensiyanə Mediçilərin nəzarətində saxlamaq üçün maneə törətmişdir. Pyerodan sonra hakimiyyəti onun oğlu Lorenso ələ keçirmişdir.
Lorenso Mediçi (1449-1492) onu "Böyük Lorenso"' adlandırırdılar. O, şəhərə rəhbərlikdə və idarə etmə də çox bacarıqlı olsa da, lakin bank işinə etinasız yanaşması onun öldürülməsinə gətirib çıxarmışdır. Ailəsinin uğurunun davamlılığını təmin etmək üçün Lorenso öz uşaqlarının gələcək karyerasını buna kökləndirməyi planlaşdırmışdır. O, tərs olan oğlu II Pieronun onun vətəndaş hakimiyyətində davamçısı olmasını; digər oğlu Covanninin (gələcək Roma papası ) erkən yaşlarında kilsənin himayəsinə verilmişdir. Covanni qızı Maddalenə isə dəbdəbəli cehizlik verilmişdir ki, Papa oğlu ilə əlverişli siyasi nikah bağlana bilsin.
1478-ci ildə ailəni hakimiyyətdən devirmək üçün Lorensonu içik qardaşı Cualiano ilə birlikdə Pasxa ibadətlərindən birində öldürmək üçün əldə edilmişdir. Suiqəsd planı Cualianonun ölümü və Lorensonun yaralanması ilə nəticələnmişdir. Suiqəsdin iştirakçıları Mediçilərin bank sahəsində nüfuzunun məhv etmək istəyən və Salviati ailələri idi. Bu razılaşmada papa səviyyəsində adam olan Piza arxiyepiskopu Françesko Salviati də iştirak etmişdir. Mediçi ailəsi ilə olan uzunmüddətli rəqabətdən istifadə etmək qərarına gələn razılaşma üzvləri Roma papası IV Sikstlə yaxınlıq etməyə başlamışdılar. Lakin papa sui-qəsdçilərin planını rəsmi olaraq qəbul etməmişdir. Onun rəsmi razılığının olmamasına baxmayaraq, papa özü qarışmadan süjetin bu axarla davam etməsinə mane olmamış və hətta kilsədə ibadət zamanı törədilən bu cinayətin səbəbkarlarını cəzalandırmamışdır. Lorenso qardaşının ölümündən sonra onun qeyri-rəsmi nikahdan olan oğlu Culio de Mediçini himayəsinə götürmüşdür. Culio sonralar adı altında Roma papası kimi fəaliyyət göstərəcəkdi. Təəssüf ki Lorensonun əvvəlcədən düşünülmüş planları onun yararsız oğlu II Piero tərəfindən puç olmuşdur. Pyero Mediçilərin 1494-1512-ci illər aralığında şəhərdən qovulmasına cavabdeh şəxs olmuşdur.
Mediçilərin Tolfa şəhərində zəy yataqları aşkar etməsi onlara əlavə gəlir gətirməyə səbəb olmuşdur. Belə ki zəy tekstil manufakturasının əsas sənaye sahəsi olduğu Florensiyada müəyyən növ parçaların rənglənməsində istifadə olunan xammal vasitəsi idi. Belə ki, türklərin yeganə zəy ixracatçısı olması Avropanın Tolfa şəhərində zəy yataqlarının tapılmasına qədər xammalı türklərdən almasına gətirib çıxartmışdır. Papa II Piy Mediçi ailəsini orada monopoliyaya rəhbərlik etməsinə icazə vermiş və bu, ailəni Avropanın birinci zəy ixracatçısına çevirmişdir.
 | Şəhərimizin olduğu təhlükəli vəziyyətdə müzakirə etmək vaxtı artıq keçmişdir. Dərhal tədbirlər görmək lazımdır...Mən sizin razılığınızla dərhal Neapola yollanmaq qərarına gəlmişəm. Hesab edirəm ki, düşmənlərimizin fəaliyyətlərinin əsas hədəfi olan insan mən olduğum üçün vətəndaşlarımızın dincliyini bərpa etmək üçün vasitəçi də mən olmalıyam. Bir halda ki sizin aranızdan yalnız mənim istənilən insandan daha böyük nüfuzum və məsuliyyətim olmuşdur. Bu səbəbdən mən ölkəmizə xidmət etməyə hər birinizdən daha çox bağlıyam və bu hətta can bahasına olsa belə. Bu niyyətlə də mən indi yollanacam. Çox güman Tanrı da mənim və qardaşımın qanı ilə başlamış müharibəni hər hansı bir vasitə ilə bitməsini diləyir. Mənim arzum isə həyatım və ölümüm, bədbəxtliyim və əmin-amanlığımla mən şəhərimizin əmin-amanlığına öz tövhəmi verə bilərəm.... Mən ümidlərlə doluyam. Tanrıya dua edərək mənə hər bir vətəndaşın ölkəsi üçün çıxış etməyə hazır olması imkanını yetirməsini arzulayıram. |  |
Lorenso Mediçi, 1479
XVI əsr
Mediçilərin sürgünü 1512-ci ilə qədər davam etmişdir. Ailənin başlanğıcını Böyük Kozimodan götürən "yaşlı" qolu Florensiyanın birinci hersoqu olmuş və 1537-ci ildə öldürülmüş dövrünə qədər idarə edə bilmişdilər. Bu qayda əsrlər ərzində iki dəfə pozulmuşdur. Bunlar xalq üsyanları nəticəsində 1494-1512 və 1527-1530-cu illərdə Mediçilərin sürgünə göndərilməsi zamanı baş vermişdir. Sonradan hakimiyyət başlanğıcını Böyük Lorensodan götürən "gənc" qola keçmişdir. Mediçilərin hakimiyyətə gəlməs xroniki ardıcıllıqla Benedetto Dey tərəfindən ətraflı şəkildə təsvir olunmuşdur. Kozimo və atası Mediçilərin əsasını bank işi, manufakturada, o cümlədən, sağlamlıq, incəsənət, mədəni patronajlıq və papalıq kimi franşiza formalarında nəsillər ərzində uğurlar əldə etmişdilər. Florensiyada yaşayan insanların yarısı demək olar ki Mediçilər və onların biznesdəki əsas bölmələri tərəfindən muzdla tutulmuşdur.
Mediçilər XVI əsrdə iki məşhur papa və sayəsində demək olar, İtaliyanın sahibi idilər. Belə ki, Roma papaları olaraq Romanın və Florensiyanın rəhbəri sayılırdı. Onların hər ikisi incəsənətin himayədarı olsalar da, dini məsələlərdə Martin Lüterin ideyalarının yayılmasının qarşısını almaqda acizlik çəkmişdilər. Papa VII Kliment 1527-ci ildə V Karlın qoşunları tərəfindən törədilən Roma soyğunu zamanı papa idi və sonradan onun başına tac qoymaq məcburiyyətində olmuşdur. VII Kliment Müqəddəs Roma imperiyası və Fransa arasında olan müttəfiqlərini tez-tez dəyişirdi. Nəticədə, Kliment bacısı qızı Yekaterina Mediçini Fransa kralı I Fransiskin oğlu gələcək kral ərə vermişdir.Nəticədə Mediçilərin qanı Yekaterinanın qızlarının Yelizaveta Valua tərəfindən İspaniya kral ailəsinə və Klod Valua vasitəsilə Lotaringiya evinə keçmişdir.
Mediçilərin XVI əsrdəki ən görkəmli nümayəndəsi I Kosimo olmuşdur. O, Mucello adlanan yerdən başlamış və zaman keçdikcə bütün Toskanada hakimiyyəti ələ almışdır. O, Florensiyanın uzun illər rəqibi olmuş Sienanı ələ keçirmiş və əsasını qoymuşdur. I Kosimo Genuya Respublikasından Elba adasının bir hissəsini alaraq orada Toskana donanmasını yerləşdirmişdir. 1574-cü ildə I Kozimo dünyasını dəyişdikdən sonra hakimiyyətə gələn onun böyük oğlu Franseskonun kişi cinsindən olan nəslin davamçısının olmaması irsiliyi kiçik qardaşı Ferdinandoya keçməsilə nəticələnmişdir. Fransesko Avstriyalı İohanna ilə evlənmiş və onların nikahından Mantuya hersoqinyası Eleonora de Mediçi və Fransa və Navarra kraliçası Mariya Mediçi dünyaya gəlmişdir. Mariya vasitəsilə Fransanın bütün gələcək monarxları ( istisna olmaqla) Franseskonun qanını daşıyırdı.
Ferdinando səbirsizliklə Toskana hökumətini qəbul etmişdir. O, Toskana bataqlıqlarını qurutmuş, Cənubi Toskanada yol şəbəkəsi çəkdirmiş və Livornoda ticarəti inkişaf etdirmişdir. Toskana ipək sənayesini inkişaf etdirmək üçün Ferdinando əsas yollarda tut ağaclarının əkilməsinə nəzarəti həyata keçirirmiş. O, Yekaterina Mediçinin nəvəsi Lotaringiyalı Kristina ilə evlənərək Toskananı Habsburq hegemoniyasında qorumuşdur.
Yeni Fransa-Toskana ittifaqını gücləndirmək üçün o, öz bacısı qızı Mariyanı Fransa kralı IV Henrixə ərə vermişdir. Henrix Toskananı ispan aqressiyasında qoruyacağını söz verir. Lakin sonralara o, verdiyi vədə əməl etməmişdir. Sonradan Ferdinando İspaniya sakitləşdirmək üçün varisi Kozimonu Avstriyalı Mariya Maqdalena ilə evləndirmişdir. Həmin vaxt Mariya Maqdalenanın bacısı İspaniya kraliçası idi. Ferdinando Toskana koloniyası yaratmaq üçün Yeni Dünyaya Toskana ekspedisiyasını göndərmişdir. İqtisadi inkişaf və çiçəklənmə üçün bütün stimulların olmasına baxmayaraq, XVII əsrdə Florensiyanın əhalisinin sayı 75 000 nəfər idi. Bu isə İtaliyanın digər paytaxt şəhərləri (Roma, Milan, Venesiya, Palermo və Neapol) ilə müqayisədə çox az idi. Toskana hersoqluğu ilə Mediçiləri müqayisə etdikdə, hersoqlar olmuş Fransesko və Ferdinando sülalənin yaradıcısı Kozimo de Mediçidən daha zəngin idilər. Yalnız Böyük hersoqun bölgənin mineral və duz ehtiyatlarından istifadə etmək kimi müstəsna hüququ var idi. Mediçilərin taleyi isə birbaşa olaraq Toskana iqtisadiyyatı ilə bağlı idi.
XVII əsr
Ferdinando kardinal olmasa da, növbəti konklavların nəticələrinə çox böyük təsir göstərə biləcək şəxs idi. 1605-ci ildə Ferdinando öz namizədi olan Alessandro de Mediçinin namizədliyini irəli sürmüş və tez bir zamanda Alessandro papa adı altında Roma papası seçilmişdir. Papa XI Leo həmin ayda da dünyasını dəyişssə də, ondan sonra gələn papa da Mediçilərin adamı idi. Ferdinandonun papalıqla bağlı yürütdüyü xarici siyasətin öz çatışmazlıqları vardı. Toskana çoxsaylı dini ordenlərlə əhatələnsə də, onlardan heç də hamısı vergi ödəmirdi. Ferdinando 1609-cu ildə dünyasını dəyişsə də özündən sonra xeyli var-dövlət qoymuşdur. Onun beynəlxalq münasibətlərdəki fəaliyyətsizliyi sonradan bu istiqamətdə pisə doğru getməsinə səbəb olacaqdır.
Mariya Mediçi Fransada oğlu regenti kimi çıxış edirdi. 1617-ci ildə XIII Lüdoviq anasının Habsburq yönümlü siyasətindən imtina etmişdir. Mariya ömrünün sonuna qədər hər hansı bir siyasi təsirdən məhrum olmuş şəkildə yaşamışdır.
Ferdinandonun davamçısı olan II Kosimo 12 ilə yaxın hakimiyyətdə olmuşdur. O, Avstriyalı Mariya Maqdalena ilə ailə həyatı qurmuş və bu evlilikdən onların 8 övladı olmuşdur. Həmçinin onlar Marqarita Mediçi, II Ferdinando Mediçi və Anna Mediçini də öz öhdəliklərinə götürmüşdür. O, daha çox məşhur astronom Qalileo Qalileyin himayədarı kimi yadda qalmışdır. Qaliley isə 1610-cu ildə tamamladığı adlı traktatını ona həsr etmişdir. II Kozimo dünyasını vərəmdən dəyişmişdir.
II Kosimonun böyük oğlu olan Ferdinandonun yaşı hələ çox az olduğundan Mariya Maqdalena və nənəsi Lotaringiyalı Kristina Ferdinandonun regenti qismində çıxış etməli olmuşdular. Onların birgə regentliyi Turtiçi adı ilə tarixə düşmüşdür. Mariya Maqdalena xasiyyət cəhətdən Kristina ilə yaxın olduğundan onlar birlikdə Toskananı Papalıqla bərabərləşdirmiş, ruhanilərin sayını iki dəfə artırmış və Qalileyin dinsizlikdə ittiham olunan məhkəmə prosesinin tamamlanmasını həyata keçirmişdilər. Sonuncu Urbino hersoqunun (II Fransesko Mariya) ölümündən sonra hersoqluğu Urbino hersoqunun qızı Vittoriya della Rovere ilə evli olan Ferdinandoya vermək əvəzinə, papa VIII Urbana vermişdilər. 1626-cı ildə qəbul olunmuş qanuna əsasən heç kim Böyük Hersoqluqdan xaricdə təhsil ala bilməzdi. Qanun sonradan öz əhəmiyyətini itirsə də, Mariya Maqdalenanın nəvəsi III Kozimo həmin qanunu yenidən qüvvəyə mindirmişdir. Britaniyalı yazar və anqlo-italyan tarixçisi Toskananın çöküşünü Turtiçi regentliyilə əlaqələndirmişdir.
Böyük Hersoq Ferdinando yeni texnologiyalarla maraqlanırdı və onun , barometr, termometr və teleskopları quraşdırılmışdır. 1657-ci ildə Böyük Hersoqun kiçik qardaşı Leopold de Mediçi Akademiya del Çimentonun ("təcrübə akademiyası") əsasını qoymuş və bütün Toskanadan olan alimlərin Florensiyayagələrək birgə çalışmalarını təşkil etmişdir.
Toskana Kastro uğrundan müharibələrdə iştirak etmiş və 1643-cü ildə papa [[VIII Urbanın qoşunlarını məğlubiyyətə uğratmışdır. Hərbi qüvvələri saxlamaq kifayət qədər baha başa gəldiyindən xəzinə boşalmışdır. Xəzinə o qədər boşalmışdır ki, Kastro uğrunda döyüşlər üçün tutulan muzdlu əsgərlərə ödəniş olunduqdan sonra dövlət özünə istiqraz vərəqələri üzrə faizləri ödəməyə icazə verə bilmirdi. Buna görə də, faiz dərəcəsi 0,75 % azaldılmışdır. İqtisadiyyatın durumu o qədər acınacaqlı vəziyyətdə idi ki, barter ticarəti artıq kənd bazarlarında da gedirdi]].
1670-ci il 23 may tarixində apopleksiya və şişdən əziyyət çəkən Ferdinando dünyasını dəyişir. O, Mediçilərin nekropolu sayılan San Lorenzo Bazilikasında dəfn olunmuşdur. Onun öldüyü vaxt böyük hersoqluğun əhalisinin sayı 730 594 nəfər idi.
Ferdinandonun Vittoriya della Rovere ilə olan evliliyindən iki uşaq -Böyük Toskana hersoqu III Kosimo de Mediçi və Rovere və Montefeltro hersoqu Fransesko Mariya de Mediçi dünyaya gəlmişdir. 1694-cü ildə Vittoriyanın ölümündən sonra ona məxsus allodial mülklər Rovere və Montefeltro hersoqluqları onun kiçik oğlunun adına keçmişdir.
XVIII əsr: Sülalənin süqutu
III Kozimo Fransa kralı IV Henrixin və Mariya Mediçinin nəvəsi Orleanlı Marqarita Luiza ilə evlənmişdir. Bu nikahdan Anna Mariya Luiza Mediçi və dünyaya gəlmişdir. 1691-ci ildə Anna Mariya Luizanın əri Pfalts kurfüstü İohann Vilhelm krallığa heç bir iddiası olmamasına baxmayaraq, Böyük Hersoq və onun ailəsi üçün Kral Ailəsinin mülkünü müsadirə etmişdir. Kosimo Müqəddəs Roma İmperatorunun vergi ödəyicisi olmaqla yanaşı, Vyana döyüşü zamanı imperatoru döyü. sursatları ilə təmin etmişdir.
Mediçilərin oğlan varisi yox idi və 1705-ci ildə hersoqluğun xəzinəsi faktiki olaraq bankrot olmuşdur. Florensiya əhalisinin sayı 50%-ə, böyük hersoqluğun əhalisinin sayı isə təxminən 40%-ə qədər azalmışdır. Kozimo ümidsiz şəkildə Avropa ölkələrilə münasibətləri nizamlamağa çalışsa da, Toskananın hüquqi statusu çox mürəkkəb quruluşa malik idi: Siena Respublikasından ibarət olan böyük hersoqluğun ərazisi faktiki olaraq İspaniyanın mülkü idi, köhnə Florensiya Respublikasının ərazisi isə imperiyanın süzereni idi. Böyük oğlunun ölümündən sonra Kozimo Florensiya Respublikasının bərpası barədə düşünürdü.Respublikanın restavrasiyası olacağı təqdirdə Siena Müqəddəs Roma İmperiyasının tərkibinə qatılacaqdı. Avropa Kozimonun planını dəstəkləmədi. Ancaq Böyük Britaniya və Hollandiya Respublikası bu plana az da olsa ümid etsələr də, 1723-cü ildə dünyasını dəyişməsilə plan tamamilə puça çıxmışdır.
4 aprel 1718-ci il tarixində Böyük Britaniya, Fransa və Hollandiya Respublikası (sonradan Avstriya) Yelizaveta Farneze və İspaniya kralı böyük oğlu Toskananın varisi seçmişdir. Lakin 1722-ci ilə qədər vərəsə varis kimi tanınmamışdır. 1723-cü ildə Kozimo ölümünə 6 gün qalmış Toskananın müstəqil olması və Anna Mariya Luizanın ancaq Can Qastonedən sonra Toskananın rəhbəri seçilə bilməsi barədə elan yaydırmışdır. Belə ki Böyük hersoq özündən sonra davamçı seçilməsi hüququnu vermişdir. Lakin onun verdiyi bəyannamə dəstəklənməmiş və bir neçə gün sonra III Kosimo dünyasını dəyişmişdir.
Can Qastone onun Saksen-Lauenburqlu Anna Mariya Fransiska ilə baş tutan faciəli nikahında bacısı Anna Mariya Luizanın əli olmasından şübhələnirdi. Buna əsas verən dəlil kimi, Anna Mariya Luizanın qardaşının atasından qalmış anti-semit yönümlü nizamnamələri ləğv etməsini və yürütdüyü liberal siyasəti göstərmək olar. Can Qastone bacısını sakitləşdirə bilmişdir. 25 oktyabr 1731-ci ildə İspaniya qoşunları Don Karlosun adından Florensiyanı mühasirəyə almışdır. Həmin ilin dekabrında Don Karlos artıq Toskanada məskunlaşmışdır.
Can Qastonenin malik olduğu pis vərdişlərdən biri Ruspanti adlı orgiya məclislərinin təşkili idi. Belə ki bu məclislərdə iştirak üçün yığılan gənc oğlanlar göstərdikləri xidmətlərə görə 1 ruspidən 5 ruspiyə qədər qonorar ala bilərdilər və məclis də adını burdan almışdır. Deyilənə görə, Can Qastoninin ömrünün sonlarında ətrafında 370-ə qədər ruspantisi var idi. Onlar sahibinin xoşuna gəlmələri üçün kifayət qədər cavan, gözəl olmalı idilər. Can Qastone hər dəfə seçilən yeni bir gənci öz yataq otağına gətizdirər, onun dişlərinə baxar, içkiyə qonaq edər və onun bədəninin intim hissələrinə toxunaraq onun yaxşı formada olub-olmamasını yoxlayardı.
Hersoqinya Bavariyalı Violanta Beatrisa Böyük Hersoqu Ruspantinin təsirindən uzaqlaşdırmaq üçün məclislər təşki etməyə cəhd göstərirdi. Təşkil olunan məclislərdə Can Qastone özünü krala uyğun aparmaz, məclis zamanı süfrədəki salfetləri tez-tez cırar, gəyirib qaytarar və yersiz zarafatlar edərdi. 1731-ci ildə topuğunun burxulması ömrünün sonuna qədər onun yataq xəstəsi olmasına səbəb olmuşdur. Deyilənə görə, xanımı Violanta ərinin ifrazata bulaşan çarpayısını çox nadir hallarda təmizləyərmiş.
1736-cı ildə sonra Don Karlos Toskanadan məhrum olmuş və Lotaringiyalı I Frans Stefan (III Fransisk) Don Karlosun yerinə varis olmuşdur. 1737-ci ilin yanvarında İspaniya qoşunları Toskanadan çıxarılaraq Avstriya qoşunları ilə əvəzlənmişdir.
Can Qastone 1737-ci ilin 9 iyul tarixində bacısı və prelatlarının əhatəsində dünyasını dəyişmişdir. Anna Mariya Luizaya yeni olacaq böyük hersoq şahzadə Kraonun regenti olmağı təklif edilsə də, o bundan imtina etmişdir. Qardaşının ölümündən sonra Mediçi evinə məxsus bütün mülklərə sahib olmuşdur.
Anna Mariya 1737-ci il 31 oktyabr tarixində "Patto di Famiglia" adlı sənəd imzalamışdır. Müqəddəs Roma imperatoru və Böyük Toskana hersoqu Lotaringiyalı I Frans Stefanla olan əməkdaşlığa əsasən, o Mediçilərin şəxsi mülklərini Florensiyadan heçnəyin aparılmaması şərtilə Toskana hersoqluğuna verəcəyinə söz vermişdir.
"Lotaringiyalılar" adlanan qoşun xalqın nifrətini qazanmışdır. Bütün bu olanlara baxmayaraq, şahzadə Kraon Anna Mariyaya Pittidə sakit yaşamasına icazə vermişdir. O, maliyyə işlərinə nəzarəti həyata keçirirdi. Bundan savayı 1604-cü ildə Böyük hersoq I Ferdinando Mediçinin dövründən tikintisi başlayan tikintisinə nəzarət edir. Hər həftə bu tikili üçün 1000 kron xərclənirdi.
O, gəlirinin böyük bir hissəsini (aya 4000 funt) xeyriyyə yardımı məqsədilə xərcləyirdi. 19 fevral 1743-cü ildə dul qalmış Anna Mariya Luizanın ölümü ilə Mediçi ailəsinin Böyük hersoq xətti sona çatmışdır. O, tikintisi özü tərəfindən tamamlanmış dəfn edilmişdir.
Mediçi ailəsinin əsas qolunun süqut etməsi, 1737-ci ildə Avstriyalı Mariya Terezanın əri olan Lotaringiya hersoqu I Frans Stefanın Toskananın müəyyən müddət Avstriya tacının ərazisi kimi birləşdirilməsinə razılıq verişdir. Mediçi evinin bir qolunu özündə qoruyub saxlayan Principi di Ottajano xətti Böyük Toskana hersoqluğunun varisi olmaq hüququna malik idi. 1737-ci ildə böyük qolun sonuncu kişi nümayəndəsi dünyasını dəyişdiyi zaman onlar Mediçi ailəsinin davamçıları kimi çıxış edə bilərdilər. Lakin Avropanın güclü dövlətləri Florensiyanın başqa ərazilərdə olan suverenitetliyini irəli sürərək buna maneçilik törətdilər.
Nəticədə hersoqluq Habsburqlar-Lotaringiya sülaləsinin sekundogenituru oldu. Yeni sülalənin hersoqu I Fransisk Fransesko Mediçinin nəticəsi idi. Bununla o, Toskana taxtında qadın xətti tərəfdən Mediçi sülaləsini davam etdirmiş sayılırdı. Habsburqlar 1801-ci ildə Burbonlar tərəfindən devrilmişdir. 1861-ci ildə Toskana Birləşmiş İtaliya Krallığının əyalətinə çevrilmişdir. Hal-hazırda da Mediçi ailəsinin bir neçə qolu mövcudluğunu davam etdirir.
Miras
Mediçilərin ən böyük uğurlarından biri erkən və Yüksək İntibah dövründə memarlıq və incəsənətə himayədarlıq etmələri olmuşdur. Mediçilər hakimiyyətdə olduqları müddət ərzində Florensiya incəsənətinin əksər hissəsinə cavabdeh olmuşdular. Həmin dövrdə rəssamlar veriləcək pulu əvvəldən aldıqlarından Mediçilərin onların verdiyi pul dəyərli idi. Mediçi ailəsində incəsənətin ilk himayədarı Covanni Biççi de Mediçi olmuşdur. O, rəssam Mazaççoya köməklik etmiş və Filippo Brunelleskiyə 1419-cu ildə Florensiyada rekonstruksiyasını tapşırmışdır.
Qoca Kozimo Donatello və kimi sənətkarlarla yaxınlıq etmişdir. Bu siyahıya əlavə olan şəxslərdən biri Mediçilər üçün bir sıra işlər görmüş gənc Mikelancelo Buonarroti (1475-1564) olmuşdur. Lorensonun sevimlisi olan Mikelancelonu Lorenso Antik heykəl kolleksiyasında təhsil almağa dəvət etmişdir. Lorenso həmçinin 7 il ərzində Leonardo Da Vinçinin himayədarı olmuşdur. Lorenso özü də rəssamlıqla məşğul olmuş, şeir və mahnı bəstələmişdir. Onun incəsənətə dəstəyi və məktubları Mediçilərin himayədarlığının ən yüksək nöqtəsi hesab olunur.
Lorensonun ölümündən sonra puritan Dominikan keşişi Cirolamo Savonarola Florensiyalıların həddən artıq cah-cəlaldan istifadə etməkdə xəbərdarlıq etmişdir. Fanatik Savonarolanın rəhbərliyilə çoxsaylı gözəl əsərlər tonqalda yandırılmışdır. 1498-ci ilin 23 may tarixində Savonarola və onun iki gənc tərəfdaşı quraşdırdığı tonqalın yerləşdiyi Piazza della Signoria meydanında yandırılmışdır. Mediçilər memarlıq və incəsənətə pul xərcləməkdən əlavə, çox məhsuldar kolleksiyaçı idilər. Onların kolleksiyaları hal-hazırda Florensiyada Uffitsi qalereyasında nümayiş olunur. Memarlıqda isə Mediçilər Florensiya üçün Uffitsi qalereyası, , Belveder qəsri, və kimi tikililəri özlərindən sonra miras qoyub getmişdilər..
Sonralar, Romada, Mediçi ailəsindən çıxan papalar da Romada rəssamlara himayəçilik etmə ailə ənənəsini davam etdirmişdilər. Papa X Leo işlərinə himayədarlıq etmişdir. Papa VII Kliment pontifikin 1534-cü ildə ölümünə qədər Sikstin kapellasının altar divarını çəkməyi Mikelanceloya tapşırmışdır. I Kosimo isə Corco Vazariyə himayəçilik etmişdir. Vazari 1500-cü ildə Uffitsi qalereyasını yaratmış və 1563-cü ildə Akademiya della Art Disegnonu ("Rəsmçəkmə sənəti akademiyası") yaratmışdır. Fransa kralı IV Henrixin dul qadını və anası Mariya Mediçi 1622-1623-cü illərdə saray rəssamı Piter Paul Rubensin kraliça regent Mariya Mediçinin həyatını təsvir edən rəsmlər seriyasını Lüksemburq sarayı üçün sifariş etmişdir.
Mediçi ailəsindən heç kimin alim olmasına baxmayaraq, ailə astronom Qalileo Qalileyin himayəçisi idi. Qalileyin ereslikdə (dinsizlikdə) günahlandırılaraq İnkvizisiyaya verilməsi səbəbindən Qalileyə himayədarlıq II Ferdinando tərəfindən dayandırılmışdır. Bununla belə, Mediçi ailəsi uzun illər Qalileyə sığınacaq vermişdir. Qalileyin Yupiterin 4 böyük peykini Mediçilərin oğullarının şərəfinə adlandırmışdır. Onlar tarixə "Mediçi ulduzları və "Qalileo peykləri" kimi düşmüşdür. Lakin indi həmin peyklər , İo, Qanimed və Kallisto (Yupiterin peyki) adını daşıyır.
Mediçi ailəsinin başçıları
Florensiyanın ilk ingilis sakinlərindən olan şair dostu Kork və Orreri qrafı Con Boyl Mediçi ailəsi haqda bu sözləri demişdir:
| | Mediçi ailəsinin qrup şəklində ailə portretinə baxdıqda, hansısa bir hissədə sitayiş və ehtiram hissini, yerdə qalanlarında isə sarsıntı və dəhşəti sınaqdan keçirirsən. Sitayiş və ehtiram göstərmək üçün onların əliaçıqlığını, siyasətlərini, yaradılmış elmi müəssisələri qiymətləndirmək lazımdır. Dəhşət və sarsıntını hiss etmək üçün isə onların şəxsi həyatlarının içərisindən gələn qulaqbatırıcı harayı eşitmək kifayətdir. | |
Florensiya Respublikasının sinyoraları
| Portret | Adı | Hakimiyyətə gəldiyi il | Hakimiyyətinin bitdiyi il | Qohumluq əlaqələri |
|---|---|---|---|---|
 | (Böyük Ata) | 1434 | 1 Avqust 1464 | Covanni Biççi de Mediçinin oğlu olan Kozimp Florensiya siyasətində o qədər önəmli rol oynamasa da, maliyyə sahəsində daha aktiv iştirak etmişdir. |
 | (Podaqralı Piero) | 1 Avqust 1464 | 2 Dekabr 1469 | Kozimo Mediçinin ən böyük oğlu. |
 | I Lorenso Mediçi (Böyük Lorenso) | 2 Dekabr 1469 | 9 Aprel 1492 | Peiro Mediçinin ən böyük oğlu. |
 | (Bədbəxr Piero) | 9 Aprel 1492 | 8 Noyabr 1494 | Böyük Lorensonun ən böyük oğlu. Fransa kralı VIII Karlın Florensiyaya soxulması ilə hakimiyyətdən devrilmiş və Florensiyadan 1512-ci ilə qədər qovulmuşdur. 1512-ci ildə Florensiya Respublikası bərpa olunsa da, respublikanın faktiki rəhbərliyi dindar Cirolamo Savonarola və dövlət xadimi Piero Soderini həyata keçirmişdir. |
 | 31 Avqust 1512 | 9 Mart 1513 | Bədbəxt Pieronun qardaşı, Böyük Lorensonun ikinci oğlu. Papa seçilərək X Leo adı altında Roma papası olmuşdur. | |
 | 9 Mart 1513 | 17 Mart 1516 | Covanni Mediçinin qardaşı, Böyük Lorensonun üçüncü oğlu. | |
 | 17 Mart 1516 | 4 May 1519 | Culiano Mediçinin qardaşı oğlu, Bədbəxt Pieronun oğlu. Fransa kraliças Yekaterina Mediçinin atası. | |
 | 4 May 1519 | 19 Noyabr 1523 | II Lorenso Mediçinin kuzeni. Böyük Lorensonun qardaşı olan Culiano Mediçinin oğlu. Papa seçilərək VII Kliment adı altında Roma papası olmuşdur. | |
 | 19 Noyabr 1523 | 24 Oktyabr 1529 | Culiano Mediçinin qeyri rəsmi oğlu. Kardinal Culio Mediçinin kuzeni |
Florensiya hersoqları
| Portret | Adı | Hakimiyyətə gəldiyi il | Hakimiyyətdən getdiyi il | Qohumluq əlaqələri |
|---|---|---|---|---|
 | 24 Oktyabr 1529 | 6 Yanvar 1537 | Kardinal İppolito Mediçinin kuzeni, Urbino hersoqu II Lorenso Mediçinin və ya Papa VII Klimentin qeyri-qanuni oğlu. 1529-1530-cü illərdə Müqəddəs Roma İmperiyası tərəfindən Florensiyanın mühasirəsi zamanı "sinyor" kimi çıxış etmiş və 1531-ci ildə hersoq olmuşdur. |
Böyük Toskana hersoqları
| Portreti | Adı | Hakimiyyətə gəldiyi il | Hakimiyyətinin bitdiyi il | Qohumluq əlaqələri |
|---|---|---|---|---|
 | I Kosimo Mediçi, Böyük Toskana hersoqu | 6 Yanvar 1537 | 21 Aprel 1574 | Alessandro Mediçinin uzaq kuzeni, "Böyük İblis" ləqəbli Covanni delle Bande Nerenin oğlu, Böyük Lorensonun ana tərəfdən nəticəsi. 1569-cu ildə Böyük Toskana hersoqu olmuşdur. |
 | 21 Aprel 1574 | 17 Oktyabr 1587 | I Kosimonun böyük oğlu. | |
 | I Ferdinando | 17 Oktyabr 1587 | 17 Fevral 1609 | Böyük Toskana hersoqu I Françesko Mediçinin qardaşı, Böyük Toskana hersoqu I Kosimonun oğlu. |
 | 17 Fevral 1609 | 28 Fevral 1621 | Böyük Toskana hersoqu I Ferdinandonun böyük oğlu. | |
 | 28 Fevral 1621 | 23 May 1670 | Böyük Toskana hersoqu II Kosimo Mediçinin böyük oğlu. | |
 | 23 May 1670 | 31 Oktybar 1723 | Böyük Toskana hersoqu II Ferdinando Mediçinin böyük oğlu. | |
 | 31 Oktyabr 1723 | 9 İyul 1737 | Böyük Toskana hersoqu III Kosimonun ikinci oğlu. |
Müxtəlif vaxtlarda ailə gerbləri
-
![image]()
Covanni Biççi və Böyük Kozimo tərəfindən istifadə olunan qədim ailə gerbi -
![image]()
Mediçilərin müvəqqəti istifadə etdikləri çəhrayı rəngdə olan altı kürəli ailə gerbi -
![image]()
1465-ci ildə Fransa kralı XI Lüdoviq tərəfindən Mediçilərə bağışlanmış üç qızılı zanbaqlı mavi kürənin təsvir olunduğu ailə gerbi. -
![image]()
Mediçi ailəsinin Ottajano xəttinin istifadə etdiyi ailə gerbi
İstinadlar
- "Silvia Malaguzzi, Botticelli. Artist's life, Giunti Editore, Florence (Italy) 2004, p. 33". 2017-01-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-07-26.
- http://flibusta.is/b/312821 Пол Стретерн.Медичи. Крестные отцы Ренессанса (fb2)
- "Arxivlənmiş surət". 2021-01-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-07-26.
- Kenneth Bartlett, The Italian Renaissance, Chapter 7, p.37, Volume II, 2005.
- "History of Florence". Aboutflorence.com. 2020-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-01-26.
- Strathern, p 18
- Crum, Roger J. Severing the Neck of Pride: Donatello's "Judith and Holofernes" and the Recollection of Albizzi Shame in Medicean Florence . Artibus et Historiae, Volume 22, Edit 44, 2001. pp. 23–29.
- Padgett, John F.; Ansell, Christopher K. "Robust Action and the Rise of the Medici, 1400–1434". The American Journal of Sociology. 98 (6). May 1993: 1259–1319. doi:10.1086/230190. JSTOR 2781822.. This has led to much more analysis 2021-09-10 at the Wayback Machine.
- Machiavelli, Niccolò. The Florentine history written by Niccolò Machiavelli, Volume 1. 1906. 221..
- Bradley, Richard (executive producer). The Medici: Godfathers of the Renaissance (Part I) (DVD). Home Video. 2003. 2022-04-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-07-26.
- . A Norton Critical Edition. Translated and edited by Rober M. Adams. New York. W.W. Norton and Company, 1977. p. viii (Historical Introduction).
- Hibbard, pp. 177, 202, 162.
- Hibbert, The House of Medici: Its Rise and Fall, 153.
- Hale, p. 150.
- Hale, p. 158.
- Hale, p. 160.
- Hale, p. 165.
- Strathen, p. 368.
- Hale, p. 187.
- Acton, p. 192.
- Acton, p. 27.
- Acton, p. 38.
- Hale, p. 180.
- Acton, p. 112.
- Acton, p. 182.
- Acton, p. 243.
- Hale, p. 191.
- Acton, p. 175.
- Acton, p. 280.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-06-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-07-26.
- Acton, p. 188.
- "Anna Maria Luisa de' Medici – Electress Palatine". 18 March 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 3 September 2009.
- Acton, p. 209.
- Acton, p. 309.
- Howard Hibbard, Michelangelo (New York: Harper and Row, 1974), p. 21.
- Peter Barenboim, Sergey Shiyan, Michelangelo: Mysteries of Medici Chapel, SLOVO, Moscow, 2006 2011-05-11 at the Wayback Machine. ISBN
- Hibbard, p. 240.
- Official site of the Accademia delle Arti del Disegno of Florence, Brief History (it. leng.)[1] 2009-06-03 at the Wayback Machine
- John Woodward, A Treatise on Ecclesiastical Heraldry, 1894, p. 162
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mediciler it Medici italyan bank ailesi siyasi sulale ve sonradan XV esrin birinci yarisindan Florensiya Respublikasina rehberlik eden sayesinde kral evine cevrilmis aile Aile Toskananin adlanan bolgesinden menseyini goturmusdur Sonradan bank isinde tekmilleserek Medici bankini yaradan aile XV esr erzinde Avropanin en boyuk bankina cevrilmisdir Florensiyada olan siyasi guclerinin getdikce artdigini goren aile uzvleri ozlerini monarx yox resmi olaraq vetendas kimi qalmalarini ustun tutmusdular Medici ailesinin gerbi Ailenin devizi bele seslenir Astaca telesin lat Festina lente Medici ailesinden dord Roma papasi 1513 1521 1523 1534 1559 1565 ve 1605 Fransanin iki regent kralicasi Yekaterina Medici 1547 1559 ve Mariya Medici 1600 1610 cixmisdir 1531 ci ilden baslayaraq aile uzvleri irsilik prinsipine esasinda Florensiya hersoqlarina cevrilmisdiler 1569 cu ilde erazi ekspansiyasindan sonra hersoqluq Boyuk hersoqluga cevrilmisdir Onlar Toskana hersoqlugunu ailenin sonuncu numayendesi Can Qastone Medici 1737 ci ilde olduyu tarixe qeder idare etmisdiler Boyuk hersoqluq ilkin boyuk hersoqlar dovrunde iqtisadi gucun artmasinin sahidi olsa da III Kosimo Medicinin dovrunden baslayaraq Toskana hersoqlugu maliyye cehetden bankrot olmusdur Aile oz nufuzu ve zenginliyini Florensiyanin yun ticareti ile mesgul olan Arte della Lana gildiyasindan elde etmisdir Italiya sinyoriyasini idare eden diger aileler kimi Mediciler oz seherlerinin hakimiyyetinde dominantliq ederek Florensiyani oz aile guclerinin tesiri altina salaraq incesenet ve humanizmin ciceklenmesini temin eden muhit yaratmisdilar Onlar diger Italiya aileleri Milandan olan ve Ferraradan olan olan kimi italyan Intibahinin yaranmasina sebeb olmusdular Medici banki Avropanin en ciceklenen ve en ehtiram olunan muessiselerinden biri olmusdur Bezi qiymetlendirmelere gore Medici ailesi mueyyen muddet Avropanin en zengin ailesi olmusdur Bu esasdan istifade ederek onlar ilk olaraq Florensiyada sonradan ise genislendirerek Italiyada ve Avropada siyasi gucu elde etmisdiler Debit ve kreditlerin izlenilmesi ucun iki qat girisden istifade olunmasini nezerde tutan muhasibatliq ucotu sisteminin islenib hazirlanmasi Esas Muhasibatliq ucotunun inkisafi ucun boyuk tohfe olmusdur Medici ailesi bu sistemden bizneslerinde ilk istifade edenlerden biri olmusdur MenseyiMedici ailesi oz menseyini Florensiyanin simalinda yerlesen regionundan goturmusdur Bu haqda ilk melumat 1230 cu ile aid senedlerde rast gelinir Ailenin adinin menseyi qeyri mueyyendir Versiyalardan birine gore Mediciler oz menseyini Boyuk Karlin sarayinda xidmet etmis hekim den medico goturmusdur Basqa bir versiyaya gore ise aile ezcaciliq ticareti ile mesgul olmusdur Aile reveyetine gore nesilin ecdadi Boyuk Karlin cengaveri olmus Averardo olmusdur Aile revayetine gore Averardo Florensiya yaxinliginda yerlesen baximsiz vadi olan Mucellonu kecerken butun bolgeni oz qorxusuna salmis neheng haqda xeberler esidir O hemin nehengi axtarmaga yollanir tapdiqdan sonra onu doyuse cagirir Doyus zamani neheng emudunu Averardonun ustune tullasa da cengaver qalxani ile zerbenin qarsisini alir Zerbe neticesinde qalxada demir tikanlarin izleri qalmis olur Sonda Averardo nehengi oldure bilir Averardonun cesareti barede esiden Boyuk Karl zedelenmis qalxani cengaverin ozunun sexsi nisanesi kimi istifade etmesine icaze vermisdir Ucuncu ferziyye ise Medicilerin herbi doyusculer olan franklarin davamcilari olmasini ireli surur Aile gerbiMedici ailesinin gerbi sari rengli qalxanin uzerinde bes qirmizi kure ve Fransa krallarinin simvolu sayilan uc qizili zanbagin tesvir olundugu goy kureden ibaretdir Aileye goy kureni 1465 ci ilde Fransa krali hediyye etmisdir Iki Fransa kralicasi bu aileden cixmisdir sulalesinden olan heyat yoldasi Yekaterina Medici daha cox zeherleyen kralica kimi taninmis ve 1547 1559 cu illerde Fransa kralicasi olmusdur ve Burbonlar sulalesinden olan IV Henrixin ikinci heyat yoldasi anasi olan Mariya Medici Gerbde tesvir olunan bes qirmizi kure hebleri simvolize edir Versiyalardan birine gore neslin ecdadi sarayda tebib kimi calismis ve bu sebebden Medici soyadi burdan yaranmisdir Pol Stratern kitabinda gerbde qepiklerin tesviri olmasini bildirmisdir Bele ki hemin dovrde serrafliqla mesgul olanlarin dukaninin girisinde bu cur qepikler asilirdi Mehz pul mubadilesi Medicilerin aile isi olmusdur Gucun yukselmesiCovanni di Bicci Medici Medici bankinin yaradicisi XIV esrin sonuna qeder Florensiyada hakimiyyetde Albizzi ailesi idi 1293 cu ilde qebul olunmus Edalet haqda beyannamenin qebul olunmasi Florensiya Respublikasinin Intibah dovrunde konstitusiyasina cevrilmisdir Seherde ciceklenen tacir sinfinin numayendeleri terefinden tikdirilen taunhauslarla ehatelenmis coxsayli debdebeli palazzilere rast gelmek olardi 1298 ci ilde Avropanin en onde geden bank ailelerinden olan Bonsinyorilerin baknrot olmasi Sieanin Avropanin bank merkezi kimi statusundan mehrum olaraq Florensiyaya vermesile neticelenmisdir Albizzi ailesinin yerine esas namized ilk once sonradan onun ogullari ve Lorenso Medicinin rehberliyi altinda olan Medici ailesi olmusdur Mediciler Avropanin en boyuk banki olan Medici bankini Florensiya ve diger yerlerde yerlesen basqa muessiselere nezaret edirdiler 1433 cu ilde Kosimonun hakimiyyetden getmesine nail oldular Lakin novbeti il Florensiya sinyoriyasi Medicileri destekledi ve Kosimo geri qayitdi Mediciler seherin en guclu ailesine cevrildiler ve novbeti 3 esr boyunca bu nufuzlarini qoruyub saxlaya bilmisdiler Florensiya Yuksek Intibahin sonlarinin tesaduf etdiyi 1537 ci ile qeder respublika ola bilmisdir bundan sonra Respublika hakimiyyetinin idarecilik aletleri Medici ve onlarin muttefiqlerinin elinde cemlesmisdir 1494 1527 ci iller araligi bunun ucun istisna teskil edir Kosimo ve Lorenso Medici resmi vezifeler tutmasalar da onlar sozsuz lider olmusdular Medici ailesi nikah terefdasliq ve ya birge is vasitesile diger elit ailelerle elaqe saxlayirdilar Aile sosial sebekede merkez movqe rolunu oynayirdi Bele ki bir sira aileler Medicilerin vasiteciliyile diger nufuzlu elit ailelerle elaqe elde ede bilirdiler Bu ailelere numune olaraq Bardi Salviati Kavalkanti ve Tornabuoni ailelerini misal gostere bilerik Aile uzvleri esasen XIV esrin evvellerinden Fransa ve Ispaniya ile olan yun ticaretinden yuksek seviyyeye qalxa bilmisdiler Medicilerin ancaq bir sira numayendelerinin hokumet institutlarinda olmasina baxmayaraq onlar Albizzi ve Strozzi kimi ailelerin numayende uzvlerinden daha nezere carpan idiler Tekce zamani yun hazirlayanlar gildiyasinin natiqi olmusdur Usyan yatirildiqdan sonra Salvestro seherden qovulmus ve aile 10 il boyunca Florensiyada ictimai vezife tutmaq huququndan mehrum edilmisdir XV esrQoca Kosimonun heykeli Uffitsi qalereyasi Florensiya Averardo de Medicinin oglu 1360 1429 Medici bankini yaratmasi ile ailenin zenginliyini guclendirmis ve Florensiya seherinin en zengin insanlarindan birine cevrilmisdir Onun hec vaxt siyasi movqe tutmasina baxmayaraq o proporsional vergi sisteminin tetbiqine desteyini gostermesile ailesi ucun cox guclu destek qazanmisdir Covanninin oglu 1434 cu ilde gran maestro vezifesine yukselmis ve Mediciler Florensiya Respublikasinin qeyri resmi bascilarina cevrilmisdiler Ailenin uc ugurlu uzv Kosimo Piero ve Lorenso Medici numayendelik hokumetinden imtina ederek XV esrin boyuk bir hissesini Florensiyani idare etmisdiler Medici ailesinin bu 3 uzvunun Florensiya kimi sakit ve musteqil seher olan yeri idare etmesi ucun boyuk bacarigi var idi 1492 ci ilde Lorenso oldukden sonra hakimiyyete gelmis onun oglu Piero tamamile bacariqsiz biri idi ve iki kecdikden sonra o ve onu destekleyenler olkeni terk etmisdiler Onlar Respublika hokumetile evezlenmisdir 1416 1469 Kosimonun oglu hakmiyyetde yalniz 5 il 1464 1469 qalmisdir O tarixde Podaqrali Piero kimi qalmisdir Beleki onun podaqra xesteliyinden eziyyet cekmesi olumunu suretlendirmisdir Atasindan ferqli olaraq Pyero incesenete hedden az maraq gosterirdi Xesteliyile elaqedar o cox vaxtini evindeki carpayida kecirmisdir Bu ise oz novbesinde Florensiyane Medicilerin nezaretinde saxlamaq ucun manee toretmisdir Pyerodan sonra hakimiyyeti onun oglu Lorenso ele kecirmisdir Lorenso Medici 1449 1492 onu Boyuk Lorenso adlandirirdilar O sehere rehberlikde ve idare etme de cox bacariqli olsa da lakin bank isine etinasiz yanasmasi onun oldurulmesine getirib cixarmisdir Ailesinin ugurunun davamliligini temin etmek ucun Lorenso oz usaqlarinin gelecek karyerasini buna koklendirmeyi planlasdirmisdir O ters olan oglu II Pieronun onun vetendas hakimiyyetinde davamcisi olmasini diger oglu Covanninin gelecek Roma papasi erken yaslarinda kilsenin himayesine verilmisdir Covanni qizi Maddalene ise debdebeli cehizlik verilmisdir ki Papa oglu ile elverisli siyasi nikah baglana bilsin 1478 ci ilde aileni hakimiyyetden devirmek ucun Lorensonu icik qardasi Cualiano ile birlikde Pasxa ibadetlerinden birinde oldurmek ucun elde edilmisdir Suiqesd plani Cualianonun olumu ve Lorensonun yaralanmasi ile neticelenmisdir Suiqesdin istirakcilari Medicilerin bank sahesinde nufuzunun mehv etmek isteyen ve Salviati aileleri idi Bu razilasmada papa seviyyesinde adam olan Piza arxiyepiskopu Francesko Salviati de istirak etmisdir Medici ailesi ile olan uzunmuddetli reqabetden istifade etmek qerarina gelen razilasma uzvleri Roma papasi IV Sikstle yaxinliq etmeye baslamisdilar Lakin papa sui qesdcilerin planini resmi olaraq qebul etmemisdir Onun resmi raziliginin olmamasina baxmayaraq papa ozu qarismadan sujetin bu axarla davam etmesine mane olmamis ve hetta kilsede ibadet zamani toredilen bu cinayetin sebebkarlarini cezalandirmamisdir Lorenso qardasinin olumunden sonra onun qeyri resmi nikahdan olan oglu Culio de Medicini himayesine goturmusdur Culio sonralar adi altinda Roma papasi kimi fealiyyet gosterecekdi Teessuf ki Lorensonun evvelceden dusunulmus planlari onun yararsiz oglu II Piero terefinden puc olmusdur Pyero Medicilerin 1494 1512 ci iller araliginda seherden qovulmasina cavabdeh sexs olmusdur Medicilerin Tolfa seherinde zey yataqlari askar etmesi onlara elave gelir getirmeye sebeb olmusdur Bele ki zey tekstil manufakturasinin esas senaye sahesi oldugu Florensiyada mueyyen nov parcalarin renglenmesinde istifade olunan xammal vasitesi idi Bele ki turklerin yegane zey ixracatcisi olmasi Avropanin Tolfa seherinde zey yataqlarinin tapilmasina qeder xammali turklerden almasina getirib cixartmisdir Papa II Piy Medici ailesini orada monopoliyaya rehberlik etmesine icaze vermis ve bu aileni Avropanin birinci zey ixracatcisina cevirmisdir Seherimizin oldugu tehlukeli veziyyetde muzakire etmek vaxti artiq kecmisdir Derhal tedbirler gormek lazimdir Men sizin raziliginizla derhal Neapola yollanmaq qerarina gelmisem Hesab edirem ki dusmenlerimizin fealiyyetlerinin esas hedefi olan insan men oldugum ucun vetendaslarimizin dincliyini berpa etmek ucun vasiteci de men olmaliyam Bir halda ki sizin aranizdan yalniz menim istenilen insandan daha boyuk nufuzum ve mesuliyyetim olmusdur Bu sebebden men olkemize xidmet etmeye her birinizden daha cox bagliyam ve bu hetta can bahasina olsa bele Bu niyyetle de men indi yollanacam Cox guman Tanri da menim ve qardasimin qani ile baslamis muharibeni her hansi bir vasite ile bitmesini dileyir Menim arzum ise heyatim ve olumum bedbextliyim ve emin amanligimla men seherimizin emin amanligina oz tovhemi vere bilerem Men umidlerle doluyam Tanriya dua ederek mene her bir vetendasin olkesi ucun cixis etmeye hazir olmasi imkanini yetirmesini arzulayiram Lorenso Medici 1479XVI esrI Kosimo Boyuk Toskana hersoqlugunun yaradicisi Medicilerin surgunu 1512 ci ile qeder davam etmisdir Ailenin baslangicini Boyuk Kozimodan goturen yasli qolu Florensiyanin birinci hersoqu olmus ve 1537 ci ilde oldurulmus dovrune qeder idare ede bilmisdiler Bu qayda esrler erzinde iki defe pozulmusdur Bunlar xalq usyanlari neticesinde 1494 1512 ve 1527 1530 cu illerde Medicilerin surgune gonderilmesi zamani bas vermisdir Sonradan hakimiyyet baslangicini Boyuk Lorensodan goturen genc qola kecmisdir Medicilerin hakimiyyete gelmes xroniki ardicilliqla Benedetto Dey terefinden etrafli sekilde tesvir olunmusdur Kozimo ve atasi Medicilerin esasini bank isi manufakturada o cumleden saglamliq incesenet medeni patronajliq ve papaliq kimi fransiza formalarinda nesiller erzinde ugurlar elde etmisdiler Florensiyada yasayan insanlarin yarisi demek olar ki Mediciler ve onlarin biznesdeki esas bolmeleri terefinden muzdla tutulmusdur Mediciler XVI esrde iki meshur papa ve sayesinde demek olar Italiyanin sahibi idiler Bele ki Roma papalari olaraq Romanin ve Florensiyanin rehberi sayilirdi Onlarin her ikisi incesenetin himayedari olsalar da dini meselelerde Martin Luterin ideyalarinin yayilmasinin qarsisini almaqda acizlik cekmisdiler Papa VII Kliment 1527 ci ilde V Karlin qosunlari terefinden toredilen Roma soygunu zamani papa idi ve sonradan onun basina tac qoymaq mecburiyyetinde olmusdur VII Kliment Muqeddes Roma imperiyasi ve Fransa arasinda olan muttefiqlerini tez tez deyisirdi Neticede Kliment bacisi qizi Yekaterina Medicini Fransa krali I Fransiskin oglu gelecek kral ere vermisdir Neticede Medicilerin qani Yekaterinanin qizlarinin Yelizaveta Valua terefinden Ispaniya kral ailesine ve Klod Valua vasitesile Lotaringiya evine kecmisdir Medicilerin XVI esrdeki en gorkemli numayendesi I Kosimo olmusdur O Mucello adlanan yerden baslamis ve zaman kecdikce butun Toskanada hakimiyyeti ele almisdir O Florensiyanin uzun iller reqibi olmus Sienani ele kecirmis ve esasini qoymusdur I Kosimo Genuya Respublikasindan Elba adasinin bir hissesini alaraq orada Toskana donanmasini yerlesdirmisdir 1574 cu ilde I Kozimo dunyasini deyisdikden sonra hakimiyyete gelen onun boyuk oglu Franseskonun kisi cinsinden olan neslin davamcisinin olmamasi irsiliyi kicik qardasi Ferdinandoya kecmesile neticelenmisdir Fransesko Avstriyali Iohanna ile evlenmis ve onlarin nikahindan Mantuya hersoqinyasi Eleonora de Medici ve Fransa ve Navarra kralicasi Mariya Medici dunyaya gelmisdir Mariya vasitesile Fransanin butun gelecek monarxlari istisna olmaqla Franseskonun qanini dasiyirdi Ferdinando sebirsizlikle Toskana hokumetini qebul etmisdir O Toskana bataqliqlarini qurutmus Cenubi Toskanada yol sebekesi cekdirmis ve Livornoda ticareti inkisaf etdirmisdir Toskana ipek senayesini inkisaf etdirmek ucun Ferdinando esas yollarda tut agaclarinin ekilmesine nezareti heyata kecirirmis O Yekaterina Medicinin nevesi Lotaringiyali Kristina ile evlenerek Toskanani Habsburq hegemoniyasinda qorumusdur Yeni Fransa Toskana ittifaqini guclendirmek ucun o oz bacisi qizi Mariyani Fransa krali IV Henrixe ere vermisdir Henrix Toskanani ispan aqressiyasinda qoruyacagini soz verir Lakin sonralara o verdiyi vede emel etmemisdir Sonradan Ferdinando Ispaniya sakitlesdirmek ucun varisi Kozimonu Avstriyali Mariya Maqdalena ile evlendirmisdir Hemin vaxt Mariya Maqdalenanin bacisi Ispaniya kralicasi idi Ferdinando Toskana koloniyasi yaratmaq ucun Yeni Dunyaya Toskana ekspedisiyasini gondermisdir Iqtisadi inkisaf ve ciceklenme ucun butun stimullarin olmasina baxmayaraq XVII esrde Florensiyanin ehalisinin sayi 75 000 nefer idi Bu ise Italiyanin diger paytaxt seherleri Roma Milan Venesiya Palermo ve Neapol ile muqayisede cox az idi Toskana hersoqlugu ile Medicileri muqayise etdikde hersoqlar olmus Fransesko ve Ferdinando sulalenin yaradicisi Kozimo de Mediciden daha zengin idiler Yalniz Boyuk hersoqun bolgenin mineral ve duz ehtiyatlarindan istifade etmek kimi mustesna huququ var idi Medicilerin taleyi ise birbasa olaraq Toskana iqtisadiyyati ile bagli idi XVII esrSoldan saga Boyuk hersoqinya Mariya Maqdalena Boyuk hersoq II Kosimo ve onlarin boyuk oglu gelecek hersoq II Ferdinando Ferdinando kardinal olmasa da novbeti konklavlarin neticelerine cox boyuk tesir gostere bilecek sexs idi 1605 ci ilde Ferdinando oz namizedi olan Alessandro de Medicinin namizedliyini ireli surmus ve tez bir zamanda Alessandro papa adi altinda Roma papasi secilmisdir Papa XI Leo hemin ayda da dunyasini deyissse de ondan sonra gelen papa da Medicilerin adami idi Ferdinandonun papaliqla bagli yurutduyu xarici siyasetin oz catismazliqlari vardi Toskana coxsayli dini ordenlerle ehatelense de onlardan hec de hamisi vergi odemirdi Ferdinando 1609 cu ilde dunyasini deyisse de ozunden sonra xeyli var dovlet qoymusdur Onun beynelxalq munasibetlerdeki fealiyyetsizliyi sonradan bu istiqametde pise dogru getmesine sebeb olacaqdir Mariya Medici Fransada oglu regenti kimi cixis edirdi 1617 ci ilde XIII Ludoviq anasinin Habsburq yonumlu siyasetinden imtina etmisdir Mariya omrunun sonuna qeder her hansi bir siyasi tesirden mehrum olmus sekilde yasamisdir Ferdinandonun davamcisi olan II Kosimo 12 ile yaxin hakimiyyetde olmusdur O Avstriyali Mariya Maqdalena ile aile heyati qurmus ve bu evlilikden onlarin 8 ovladi olmusdur Hemcinin onlar Marqarita Medici II Ferdinando Medici ve Anna Medicini de oz ohdeliklerine goturmusdur O daha cox meshur astronom Qalileo Qalileyin himayedari kimi yadda qalmisdir Qaliley ise 1610 cu ilde tamamladigi adli traktatini ona hesr etmisdir II Kozimo dunyasini veremden deyismisdir II Kosimonun boyuk oglu olan Ferdinandonun yasi hele cox az oldugundan Mariya Maqdalena ve nenesi Lotaringiyali Kristina Ferdinandonun regenti qisminde cixis etmeli olmusdular Onlarin birge regentliyi Turtici adi ile tarixe dusmusdur Mariya Maqdalena xasiyyet cehetden Kristina ile yaxin oldugundan onlar birlikde Toskanani Papaliqla beraberlesdirmis ruhanilerin sayini iki defe artirmis ve Qalileyin dinsizlikde ittiham olunan mehkeme prosesinin tamamlanmasini heyata kecirmisdiler Sonuncu Urbino hersoqunun II Fransesko Mariya olumunden sonra hersoqlugu Urbino hersoqunun qizi Vittoriya della Rovere ile evli olan Ferdinandoya vermek evezine papa VIII Urbana vermisdiler 1626 ci ilde qebul olunmus qanuna esasen hec kim Boyuk Hersoqluqdan xaricde tehsil ala bilmezdi Qanun sonradan oz ehemiyyetini itirse de Mariya Maqdalenanin nevesi III Kozimo hemin qanunu yeniden quvveye mindirmisdir Britaniyali yazar ve anqlo italyan tarixcisi Toskananin cokusunu Turtici regentliyile elaqelendirmisdir Boyuk Hersoq Ferdinando yeni texnologiyalarla maraqlanirdi ve onun barometr termometr ve teleskoplari qurasdirilmisdir 1657 ci ilde Boyuk Hersoqun kicik qardasi Leopold de Medici Akademiya del Cimentonun tecrube akademiyasi esasini qoymus ve butun Toskanadan olan alimlerin Florensiyayagelerek birge calismalarini teskil etmisdir Toskana Kastro ugrundan muharibelerde istirak etmis ve 1643 cu ilde papa VIII Urbanin qosunlarini meglubiyyete ugratmisdir Herbi quvveleri saxlamaq kifayet qeder baha basa geldiyinden xezine bosalmisdir Xezine o qeder bosalmisdir ki Kastro ugrunda doyusler ucun tutulan muzdlu esgerlere odenis olunduqdan sonra dovlet ozune istiqraz vereqeleri uzre faizleri odemeye icaze vere bilmirdi Buna gore de faiz derecesi 0 75 azaldilmisdir Iqtisadiyyatin durumu o qeder acinacaqli veziyyetde idi ki barter ticareti artiq kend bazarlarinda da gedirdi 1670 ci il 23 may tarixinde apopleksiya ve sisden eziyyet ceken Ferdinando dunyasini deyisir O Medicilerin nekropolu sayilan San Lorenzo Bazilikasinda defn olunmusdur Onun olduyu vaxt boyuk hersoqlugun ehalisinin sayi 730 594 nefer idi Ferdinandonun Vittoriya della Rovere ile olan evliliyinden iki usaq Boyuk Toskana hersoqu III Kosimo de Medici ve Rovere ve Montefeltro hersoqu Fransesko Mariya de Medici dunyaya gelmisdir 1694 cu ilde Vittoriyanin olumunden sonra ona mexsus allodial mulkler Rovere ve Montefeltro hersoqluqlari onun kicik oglunun adina kecmisdir XVIII esr Sulalenin suqutuAnna Mariya Luiza de Medici Minerva Merkuri ve Pluton hormet haqqini hersoqinyaya odeyirler Antonio Belucci 1706 ci il III Kozimo Fransa krali IV Henrixin ve Mariya Medicinin nevesi Orleanli Marqarita Luiza ile evlenmisdir Bu nikahdan Anna Mariya Luiza Medici ve dunyaya gelmisdir 1691 ci ilde Anna Mariya Luizanin eri Pfalts kurfustu Iohann Vilhelm kralliga hec bir iddiasi olmamasina baxmayaraq Boyuk Hersoq ve onun ailesi ucun Kral Ailesinin mulkunu musadire etmisdir Kosimo Muqeddes Roma Imperatorunun vergi odeyicisi olmaqla yanasi Vyana doyusu zamani imperatoru doyu sursatlari ile temin etmisdir Medicilerin oglan varisi yox idi ve 1705 ci ilde hersoqlugun xezinesi faktiki olaraq bankrot olmusdur Florensiya ehalisinin sayi 50 e boyuk hersoqlugun ehalisinin sayi ise texminen 40 e qeder azalmisdir Kozimo umidsiz sekilde Avropa olkelerile munasibetleri nizamlamaga calissa da Toskananin huquqi statusu cox murekkeb qurulusa malik idi Siena Respublikasindan ibaret olan boyuk hersoqlugun erazisi faktiki olaraq Ispaniyanin mulku idi kohne Florensiya Respublikasinin erazisi ise imperiyanin suzereni idi Boyuk oglunun olumunden sonra Kozimo Florensiya Respublikasinin berpasi barede dusunurdu Respublikanin restavrasiyasi olacagi teqdirde Siena Muqeddes Roma Imperiyasinin terkibine qatilacaqdi Avropa Kozimonun planini desteklemedi Ancaq Boyuk Britaniya ve Hollandiya Respublikasi bu plana az da olsa umid etseler de 1723 cu ilde dunyasini deyismesile plan tamamile puca cixmisdir 4 aprel 1718 ci il tarixinde Boyuk Britaniya Fransa ve Hollandiya Respublikasi sonradan Avstriya Yelizaveta Farneze ve Ispaniya krali boyuk oglu Toskananin varisi secmisdir Lakin 1722 ci ile qeder verese varis kimi taninmamisdir 1723 cu ilde Kozimo olumune 6 gun qalmis Toskananin musteqil olmasi ve Anna Mariya Luizanin ancaq Can Qastoneden sonra Toskananin rehberi secile bilmesi barede elan yaydirmisdir Bele ki Boyuk hersoq ozunden sonra davamci secilmesi huququnu vermisdir Lakin onun verdiyi beyanname desteklenmemis ve bir nece gun sonra III Kosimo dunyasini deyismisdir Can Qastone onun Saksen Lauenburqlu Anna Mariya Fransiska ile bas tutan facieli nikahinda bacisi Anna Mariya Luizanin eli olmasindan subhelenirdi Buna esas veren delil kimi Anna Mariya Luizanin qardasinin atasindan qalmis anti semit yonumlu nizamnameleri legv etmesini ve yurutduyu liberal siyaseti gostermek olar Can Qastone bacisini sakitlesdire bilmisdir 25 oktyabr 1731 ci ilde Ispaniya qosunlari Don Karlosun adindan Florensiyani muhasireye almisdir Hemin ilin dekabrinda Don Karlos artiq Toskanada meskunlasmisdir Can Qastonenin malik oldugu pis verdislerden biri Ruspanti adli orgiya meclislerinin teskili idi Bele ki bu meclislerde istirak ucun yigilan genc oglanlar gosterdikleri xidmetlere gore 1 ruspiden 5 ruspiye qeder qonorar ala bilerdiler ve meclis de adini burdan almisdir Deyilene gore Can Qastoninin omrunun sonlarinda etrafinda 370 e qeder ruspantisi var idi Onlar sahibinin xosuna gelmeleri ucun kifayet qeder cavan gozel olmali idiler Can Qastone her defe secilen yeni bir genci oz yataq otagina getizdirer onun dislerine baxar ickiye qonaq eder ve onun bedeninin intim hisselerine toxunaraq onun yaxsi formada olub olmamasini yoxlayardi Hersoqinya Bavariyali Violanta Beatrisa Boyuk Hersoqu Ruspantinin tesirinden uzaqlasdirmaq ucun meclisler teski etmeye cehd gosterirdi Teskil olunan meclislerde Can Qastone ozunu krala uygun aparmaz meclis zamani sufredeki salfetleri tez tez cirar geyirib qaytarar ve yersiz zarafatlar ederdi 1731 ci ilde topugunun burxulmasi omrunun sonuna qeder onun yataq xestesi olmasina sebeb olmusdur Deyilene gore xanimi Violanta erinin ifrazata bulasan carpayisini cox nadir hallarda temizleyermis 1736 ci ilde sonra Don Karlos Toskanadan mehrum olmus ve Lotaringiyali I Frans Stefan III Fransisk Don Karlosun yerine varis olmusdur 1737 ci ilin yanvarinda Ispaniya qosunlari Toskanadan cixarilaraq Avstriya qosunlari ile evezlenmisdir Can Qastone 1737 ci ilin 9 iyul tarixinde bacisi ve prelatlarinin ehatesinde dunyasini deyismisdir Anna Mariya Luizaya yeni olacaq boyuk hersoq sahzade Kraonun regenti olmagi teklif edilse de o bundan imtina etmisdir Qardasinin olumunden sonra Medici evine mexsus butun mulklere sahib olmusdur Anna Mariya 1737 ci il 31 oktyabr tarixinde Patto di Famiglia adli sened imzalamisdir Muqeddes Roma imperatoru ve Boyuk Toskana hersoqu Lotaringiyali I Frans Stefanla olan emekdasliga esasen o Medicilerin sexsi mulklerini Florensiyadan hecneyin aparilmamasi sertile Toskana hersoqluguna vereceyine soz vermisdir Lotaringiyalilar adlanan qosun xalqin nifretini qazanmisdir Butun bu olanlara baxmayaraq sahzade Kraon Anna Mariyaya Pittide sakit yasamasina icaze vermisdir O maliyye islerine nezareti heyata kecirirdi Bundan savayi 1604 cu ilde Boyuk hersoq I Ferdinando Medicinin dovrunden tikintisi baslayan tikintisine nezaret edir Her hefte bu tikili ucun 1000 kron xerclenirdi O gelirinin boyuk bir hissesini aya 4000 funt xeyriyye yardimi meqsedile xercleyirdi 19 fevral 1743 cu ilde dul qalmis Anna Mariya Luizanin olumu ile Medici ailesinin Boyuk hersoq xetti sona catmisdir O tikintisi ozu terefinden tamamlanmis defn edilmisdir Medici ailesinin esas qolunun suqut etmesi 1737 ci ilde Avstriyali Mariya Terezanin eri olan Lotaringiya hersoqu I Frans Stefanin Toskananin mueyyen muddet Avstriya tacinin erazisi kimi birlesdirilmesine raziliq verisdir Medici evinin bir qolunu ozunde qoruyub saxlayan Principi di Ottajano xetti Boyuk Toskana hersoqlugunun varisi olmaq huququna malik idi 1737 ci ilde boyuk qolun sonuncu kisi numayendesi dunyasini deyisdiyi zaman onlar Medici ailesinin davamcilari kimi cixis ede bilerdiler Lakin Avropanin guclu dovletleri Florensiyanin basqa erazilerde olan suverenitetliyini ireli surerek buna manecilik toretdiler Neticede hersoqluq Habsburqlar Lotaringiya sulalesinin sekundogenituru oldu Yeni sulalenin hersoqu I Fransisk Fransesko Medicinin neticesi idi Bununla o Toskana taxtinda qadin xetti terefden Medici sulalesini davam etdirmis sayilirdi Habsburqlar 1801 ci ilde Burbonlar terefinden devrilmisdir 1861 ci ilde Toskana Birlesmis Italiya Kralliginin eyaletine cevrilmisdir Hal hazirda da Medici ailesinin bir nece qolu movcudlugunu davam etdirir MirasPieronun Medicinin aile portreti Sandro Boticelli Medicilerin en boyuk ugurlarindan biri erken ve Yuksek Intibah dovrunde memarliq ve incesenete himayedarliq etmeleri olmusdur Mediciler hakimiyyetde olduqlari muddet erzinde Florensiya incesenetinin ekser hissesine cavabdeh olmusdular Hemin dovrde ressamlar verilecek pulu evvelden aldiqlarindan Medicilerin onlarin verdiyi pul deyerli idi Medici ailesinde incesenetin ilk himayedari Covanni Bicci de Medici olmusdur O ressam Mazaccoya komeklik etmis ve Filippo Brunelleskiye 1419 cu ilde Florensiyada rekonstruksiyasini tapsirmisdir Qoca Kozimo Donatello ve kimi senetkarlarla yaxinliq etmisdir Bu siyahiya elave olan sexslerden biri Mediciler ucun bir sira isler gormus genc Mikelancelo Buonarroti 1475 1564 olmusdur Lorensonun sevimlisi olan Mikelancelonu Lorenso Antik heykel kolleksiyasinda tehsil almaga devet etmisdir Lorenso hemcinin 7 il erzinde Leonardo Da Vincinin himayedari olmusdur Lorenso ozu de ressamliqla mesgul olmus seir ve mahni bestelemisdir Onun incesenete desteyi ve mektublari Medicilerin himayedarliginin en yuksek noqtesi hesab olunur Benozzo Qozzoli freskasinda Medici aile uzvlerini Bibliyadaki Uc volx qisminde tesvir etmisdir Lorensonun olumunden sonra puritan Dominikan kesisi Cirolamo Savonarola Florensiyalilarin hedden artiq cah celaldan istifade etmekde xeberdarliq etmisdir Fanatik Savonarolanin rehberliyile coxsayli gozel eserler tonqalda yandirilmisdir 1498 ci ilin 23 may tarixinde Savonarola ve onun iki genc terefdasi qurasdirdigi tonqalin yerlesdiyi Piazza della Signoria meydaninda yandirilmisdir Mediciler memarliq ve incesenete pul xerclemekden elave cox mehsuldar kolleksiyaci idiler Onlarin kolleksiyalari hal hazirda Florensiyada Uffitsi qalereyasinda numayis olunur Memarliqda ise Mediciler Florensiya ucun Uffitsi qalereyasi Belveder qesri ve kimi tikilileri ozlerinden sonra miras qoyub getmisdiler Sonralar Romada Medici ailesinden cixan papalar da Romada ressamlara himayecilik etme aile enenesini davam etdirmisdiler Papa X Leo islerine himayedarliq etmisdir Papa VII Kliment pontifikin 1534 cu ilde olumune qeder Sikstin kapellasinin altar divarini cekmeyi Mikelanceloya tapsirmisdir I Kosimo ise Corco Vazariye himayecilik etmisdir Vazari 1500 cu ilde Uffitsi qalereyasini yaratmis ve 1563 cu ilde Akademiya della Art Disegnonu Resmcekme seneti akademiyasi yaratmisdir Fransa krali IV Henrixin dul qadini ve anasi Mariya Medici 1622 1623 cu illerde saray ressami Piter Paul Rubensin kralica regent Mariya Medicinin heyatini tesvir eden resmler seriyasini Luksemburq sarayi ucun sifaris etmisdir Medici ailesinden hec kimin alim olmasina baxmayaraq aile astronom Qalileo Qalileyin himayecisi idi Qalileyin ereslikde dinsizlikde gunahlandirilaraq Inkvizisiyaya verilmesi sebebinden Qalileye himayedarliq II Ferdinando terefinden dayandirilmisdir Bununla bele Medici ailesi uzun iller Qalileye siginacaq vermisdir Qalileyin Yupiterin 4 boyuk peykini Medicilerin ogullarinin serefine adlandirmisdir Onlar tarixe Medici ulduzlari ve Qalileo peykleri kimi dusmusdur Lakin indi hemin peykler Io Qanimed ve Kallisto Yupiterin peyki adini dasiyir Medici ailesinin bascilariFlorensiyanin ilk ingilis sakinlerinden olan sair dostu Kork ve Orreri qrafi Con Boyl Medici ailesi haqda bu sozleri demisdir Medici ailesinin qrup seklinde aile portretine baxdiqda hansisa bir hissede sitayis ve ehtiram hissini yerde qalanlarinda ise sarsinti ve dehseti sinaqdan kecirirsen Sitayis ve ehtiram gostermek ucun onlarin eliaciqligini siyasetlerini yaradilmis elmi muessiseleri qiymetlendirmek lazimdir Dehset ve sarsintini hiss etmek ucun ise onlarin sexsi heyatlarinin icerisinden gelen qulaqbatirici harayi esitmek kifayetdir Florensiya Respublikasinin sinyoralari Portret Adi Hakimiyyete geldiyi il Hakimiyyetinin bitdiyi il Qohumluq elaqeleri Boyuk Ata 1434 1 Avqust 1464 Covanni Bicci de Medicinin oglu olan Kozimp Florensiya siyasetinde o qeder onemli rol oynamasa da maliyye sahesinde daha aktiv istirak etmisdir Podaqrali Piero 1 Avqust 1464 2 Dekabr 1469 Kozimo Medicinin en boyuk oglu I Lorenso Medici Boyuk Lorenso 2 Dekabr 1469 9 Aprel 1492 Peiro Medicinin en boyuk oglu Bedbexr Piero 9 Aprel 1492 8 Noyabr 1494 Boyuk Lorensonun en boyuk oglu Fransa krali VIII Karlin Florensiyaya soxulmasi ile hakimiyyetden devrilmis ve Florensiyadan 1512 ci ile qeder qovulmusdur 1512 ci ilde Florensiya Respublikasi berpa olunsa da respublikanin faktiki rehberliyi dindar Cirolamo Savonarola ve dovlet xadimi Piero Soderini heyata kecirmisdir 31 Avqust 1512 9 Mart 1513 Bedbext Pieronun qardasi Boyuk Lorensonun ikinci oglu Papa secilerek X Leo adi altinda Roma papasi olmusdur 9 Mart 1513 17 Mart 1516 Covanni Medicinin qardasi Boyuk Lorensonun ucuncu oglu 17 Mart 1516 4 May 1519 Culiano Medicinin qardasi oglu Bedbext Pieronun oglu Fransa kralicas Yekaterina Medicinin atasi 4 May 1519 19 Noyabr 1523 II Lorenso Medicinin kuzeni Boyuk Lorensonun qardasi olan Culiano Medicinin oglu Papa secilerek VII Kliment adi altinda Roma papasi olmusdur 19 Noyabr 1523 24 Oktyabr 1529 Culiano Medicinin qeyri resmi oglu Kardinal Culio Medicinin kuzeniFlorensiya hersoqlari Portret Adi Hakimiyyete geldiyi il Hakimiyyetden getdiyi il Qohumluq elaqeleri24 Oktyabr 1529 6 Yanvar 1537 Kardinal Ippolito Medicinin kuzeni Urbino hersoqu II Lorenso Medicinin ve ya Papa VII Klimentin qeyri qanuni oglu 1529 1530 cu illerde Muqeddes Roma Imperiyasi terefinden Florensiyanin muhasiresi zamani sinyor kimi cixis etmis ve 1531 ci ilde hersoq olmusdur Boyuk Toskana hersoqlari Portreti Adi Hakimiyyete geldiyi il Hakimiyyetinin bitdiyi il Qohumluq elaqeleriI Kosimo Medici Boyuk Toskana hersoqu 6 Yanvar 1537 21 Aprel 1574 Alessandro Medicinin uzaq kuzeni Boyuk Iblis leqebli Covanni delle Bande Nerenin oglu Boyuk Lorensonun ana terefden neticesi 1569 cu ilde Boyuk Toskana hersoqu olmusdur 21 Aprel 1574 17 Oktyabr 1587 I Kosimonun boyuk oglu I Ferdinando 17 Oktyabr 1587 17 Fevral 1609 Boyuk Toskana hersoqu I Francesko Medicinin qardasi Boyuk Toskana hersoqu I Kosimonun oglu 17 Fevral 1609 28 Fevral 1621 Boyuk Toskana hersoqu I Ferdinandonun boyuk oglu 28 Fevral 1621 23 May 1670 Boyuk Toskana hersoqu II Kosimo Medicinin boyuk oglu 23 May 1670 31 Oktybar 1723 Boyuk Toskana hersoqu II Ferdinando Medicinin boyuk oglu 31 Oktyabr 1723 9 Iyul 1737 Boyuk Toskana hersoqu III Kosimonun ikinci oglu Muxtelif vaxtlarda aile gerbleriCovanni Bicci ve Boyuk Kozimo terefinden istifade olunan qedim aile gerbi Medicilerin muveqqeti istifade etdikleri cehrayi rengde olan alti kureli aile gerbi 1465 ci ilde Fransa krali XI Ludoviq terefinden Medicilere bagislanmis uc qizili zanbaqli mavi kurenin tesvir olundugu aile gerbi Medici ailesinin Ottajano xettinin istifade etdiyi aile gerbiIstinadlar Silvia Malaguzzi Botticelli Artist s life Giunti Editore Florence Italy 2004 p 33 2017 01 24 tarixinde Istifade tarixi 2017 07 26 http flibusta is b 312821 Pol Stretern Medichi Krestnye otcy Renessansa fb2 Arxivlenmis suret 2021 01 26 tarixinde Istifade tarixi 2017 07 26 Kenneth Bartlett The Italian Renaissance Chapter 7 p 37 Volume II 2005 History of Florence Aboutflorence com 2020 08 01 tarixinde Istifade tarixi 2015 01 26 Strathern p 18 Crum Roger J Severing the Neck of Pride Donatello s Judith and Holofernes and the Recollection of Albizzi Shame in Medicean Florence Artibus et Historiae Volume 22 Edit 44 2001 pp 23 29 Padgett John F Ansell Christopher K Robust Action and the Rise of the Medici 1400 1434 The American Journal of Sociology 98 6 May 1993 1259 1319 doi 10 1086 230190 JSTOR 2781822 This has led to much more analysis 2021 09 10 at the Wayback Machine Machiavelli Niccolo The Florentine history written by Niccolo Machiavelli Volume 1 1906 221 Bradley Richard executive producer The Medici Godfathers of the Renaissance Part I DVD Home Video 2003 2022 04 26 tarixinde Istifade tarixi 2017 07 26 A Norton Critical Edition Translated and edited by Rober M Adams New York W W Norton and Company 1977 p viii Historical Introduction Hibbard pp 177 202 162 Hibbert The House of Medici Its Rise and Fall 153 Hale p 150 Hale p 158 Hale p 160 Hale p 165 Strathen p 368 Hale p 187 Acton p 192 Acton p 27 Acton p 38 Hale p 180 Acton p 112 Acton p 182 Acton p 243 Hale p 191 Acton p 175 Acton p 280 Arxivlenmis suret 2021 06 13 tarixinde Istifade tarixi 2017 07 26 Acton p 188 Anna Maria Luisa de Medici Electress Palatine 18 March 2022 tarixinde Istifade tarixi 3 September 2009 Acton p 209 Acton p 309 Howard Hibbard Michelangelo New York Harper and Row 1974 p 21 Peter Barenboim Sergey Shiyan Michelangelo Mysteries of Medici Chapel SLOVO Moscow 2006 2011 05 11 at the Wayback Machine ISBN 5 85050 825 2 Hibbard p 240 Official site of the Accademia delle Arti del Disegno of Florence Brief History it leng 1 2009 06 03 at the Wayback Machine John Woodward A Treatise on Ecclesiastical Heraldry 1894 p 162