Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mao Tszedun həmçinin Sədr Mao (26 dekabr 1893[…], Şaoşan[d], Tzin sülaləsi – 9 sentyabr 1976[…], Çjunnanhay[d]) — Çin Xalq Respublikasının ilk lideri. ÇXR-nın qurucusu Tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
| Mao Tszedun | |
|---|---|
| çin. 毛澤東 çin. 毛泽东 | |
 | |
Çin Kommunist Partiyasının sədri[d] | |
| 19 iyun 1945 – 9 sentyabr 1976 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | 毛澤東 |
| Doğum tarixi | 26 dekabr 1893[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 9 sentyabr 1976[…](82 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ürək tutması |
| Dəfn yeri |
|
| Partiya |
|
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, şair, yazıçı, filosof, müəllim, kitabxanaçı, siyasi nəzəriyyəçi[d], inqilabçı, xəttat |
| Uşaqları | 10 (Mao Anin daxil olmaqla) |
| Dini | ateizm |
| Hərbi xidmət | |
| Qoşun növü | Çin Xalq Azadlıq Ordusu |
| Döyüşlər | |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | tədris[d], siyasət |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Mao, 1893-cü ildə Cənubi Çində kəndli ailəsində dünyaya gəlib. Uşaqlığından bəri həmişə Pekini görməyi, orada yaşamağı xəyal edib. 15 yaşı olduqdan sonra paytaxtda nəşr olunan gənclik jurnallarını izləməyə başlayıb. O, Yeni Mədəniyyət hərəkatının nəşrlərindən biri olan Yeni Gənclik jurnalını sevərək oxuyub. Bu jurnal, Yan Fu və Ding Wenjiang kimi Darvinist ideoloqların məqalələrindən ibarət olub.
Gənc Mao həmişə görmək istədiyi Pekinə 1918-ci ildə gedib. Burada, Pekin Universitetində müəllim olan Yang Changzhi ilə tanış olub. Maonu qabiliyyətli gənc olaraq görən Yang Changzhi, onun universitet kitabxanasında işə götürülməsini təmin edib. Mao, kitabxanada rəfləri yığışdırma, kitabların tozunu alma, otaqları təmizləmə kimi işlər görməyə başlayıb. Həm də, daha əvvəldən Yeni Gənclik jurnalındakı məqalələrini bəyənərək oxuduğu kitabxana müdiri Li Dazhao ilə tanış olub. Li Dazhao, kommunist fikirlərə sahib biri idi və buna görə universitet kitabxanası da "qanlı salon" deyə adlandırılırdı. Çinin kommunist nəzəriyyəçiləri tez-tez burada yığışırdılar. Mao Karl Marks, Fridrix Engels, Vladimir Lenin kimi şəxslərin adlarını ilk dəfə burada eşidib.
Ancaq Maonun kommunizmi mənimsəməsini təmin edən ən vacib insan, Pekində deyil Şanghaydakı kommunistlərin lideri olan Chen Duxiu idi. Gənc Mao Pekində qaldıqdan bir neçə ay sonra Şanghaya getdi və Chen Duxiu ilə tanış oldu. Bu insanın ən vacib xüsusiyyəti isə, güclü Darvinistçi olması idi. Hətta məhz Darvin haqqında dissertasiya da hazırlamışdı. Darvinizmin Çindəki ən vacib nümayəndəsi hesab edilən bu insan Maonun bütün həyatında ən böyük məsləhət verən müəllimi oldu. Mao, illər sonra, "heç kim məni Chen Duxiu qədər təsirləndirməmişdir" deyəcəkdi.
Konkonq Universiteti tarixçisi Clare Hollingworth, Mao adlı kitabında, Maonun Chen Duxiunun Darvinist fikirlərindən çox təsirləndiyini, 1970-ci ildə belə hələ də gənclik illərindəki Darvin araşdırmalarını həsrətlə xatırladığını izah edir.
Mao, Chen Duxiudan elmi səviyyədə Darvinist təhsil alarkən, bir tərəfdən də siyasi səviyyədə dövrün Çin lideri Sun Yat Səndən təsirlənirdi. İşin maraqlı tərəfi, müasir Çinin və Kuomintangın (Milliyyətçi Çin Partiyasının) qurucusu hesab edilən Sun Yat Sənin də Darvinist olması idi. Amerikalı tədqiqatçı Jacob Heilbrunn "The New Republic"dəki məqaləsində belə yazır:
Maoya açıq-aydın şəkildə təsir edən insan, böyük Çin inqilabçısı və milliyyətçisi Sun Yat-Sen idi. Sun, Çinin Qərbdəki güclərini ələ keçirə bilmək üçün milliyyətçiliyi mənimsəməsi lazım olduğuna inanırdı və siyasi Darvinizm doktrinasını müdafiə edirdi. Suna görə "təbiət gücləri hər nə qədər yavaş işləsələr də, böyük irqləri də yox edə bilərdilər"… 1920-ci ilin əvvəllərində Mao, Kuomintangın lideri Sunu dəstəklədi. Sun, öz milliyyətçi partiyası (Kuomintang) ilə kommunistlər arasında ittifaqa girdi və hətta Mao bir müddət Kuomintangın təbliğat bölməsini idarə etdi.
Fəaliyyəti
Darvinin və Marksın fikirlərinə qapılan Mao, 1920-ci ildən etibarən güclü kommunist olaraq ortaya çıxdı. Özü kimi düşünən 11 yoldaşıyla, 1921-ci ildə Şanghayda Çin Kommunist Partiyasını qurdu. Bu tarixdən sonra, müxtəlif ittifaqlar, qarşıdurmalar, partizan döyüşləri və təbliğat üsullarından istifadə edərək kommunist partiyanı gücləndirdi. Maonun liderliyi altındakı kommunistlər, bir müddət Milliyyətçi Partiya ilə əməkdaşlıq etdilər. 1920-ci ilin ikinci yarısında isə iki tərəf bir-birinə düşmən oldu. Maonun xadimləri, Çinin cənubundakı Jiangxi əyalətinə yerləşdilər və burada "qurtarılmış bölgə" adını verdikləri və mərkəzi nüfuzun rəhbərliyinə tabe olmayan nizam qurdular. İki tərəf arasındakı qarşıdurmalar illərlə davam etdi. II. Dünya Müharibəsindən sonra kommunistlərin "qurtarılmış bölgələri" getdikcə böyüdü və demək olar ki, bütün Çini əhatə etməyə başladı. 1949-cu ildə isə Maonun kommunistləri paytaxt Pekini ələ keçirdilər və "Çin Xalq Respublikası"nı elan etdilər.
1917-ci ildəki Bolşevik İnqilabından sonra, dünya ikinci dəfə kommunist inqilaba şahid olurdu. Bu ikinci inqilabın nəticələri də birincisi kimi qanlı oldu.
İstinadlar
- Short P. Mao: A Life (ing.). Great Britain: Hodder & Stoughton, 1999. P. 19. 782 p.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Immanuel C.Y. Hsü The Rise of Modern China (ing.). 6 USA: OUP, 2000. P. 767. 1136 p.
- Short P. Mao: A Life (ing.). Great Britain: Hodder & Stoughton, 1999. P. 625–626. 782 p.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mao Tszedun hemcinin Sedr Mao 26 dekabr 1893 Saosan d Tzin sulalesi 9 sentyabr 1976 Cjunnanhay d Cin Xalq Respublikasinin ilk lideri CXR nin qurucusu Tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib Mao Tszeduncin 毛澤東 cin 毛泽东Cin Kommunist Partiyasinin sedri d 19 iyun 1945 9 sentyabr 1976Sexsi melumatlarDogum adi 毛澤東Dogum tarixi 26 dekabr 1893 1893 12 26 Dogum yeri Saosan d Tzin sulalesiVefat tarixi 9 sentyabr 1976 1976 09 09 82 yasinda Vefat yeri Cjunnanhay d Pekin CinVefat sebebi urek tutmasiDefn yeri Mao Tszedun turbesi d Partiya Cin Kommunist Partiyasi Homindan 1923 1927 Tehsili Dunqsan Ali Mektebi d 1910 1911 Syansyan Birinci Ali Mektebi d 1911 1911 Cansi Birinci Ali Mektebi d 1912 1912 Xunan Birinci Universiteti d 1913 1918 Fealiyyeti siyasetci sair yazici filosof muellim kitabxanaci siyasi nezeriyyeci d inqilabci xettatUsaqlari 10 Mao Anin daxil olmaqla Dini ateizmHerbi xidmetQosun novu Cin Xalq Azadliq OrdusuDoyusler Cin vetendas muharibesi Cin yapon muharibesi Koreya muharibesi Cin Sovet serhed munaqisesi Vyetnam muharibesi Cin Hindistan serhed muharibesiElmi fealiyyetiElm sahesi tedris d siyaset Vikianbarda elaqeli mediafayllarKommunizmKonsepsiyalarSosializm Sinfi mubarizeIdeologiyaMarksizm Leninizm Marksizm Leninizm Trotskizm Titoizm Cucxe ideyalari Maoizm Enver Xoca ideyalari Anarxo kommunizmSexsiyyetlerTomas Mor Henri Sen Simon Sarl Furye Robert Ouen Karl Marks Fridrix Engels Roza Luksemburq Vladimir Lenin Lev Trotski Iosif Stalin Mao TsedunSimvollarBas movzuAnarxizm Antikommunizm Proletariat diktaturasi Sosializm StalinizmHeyatiMao 1893 cu ilde Cenubi Cinde kendli ailesinde dunyaya gelib Usaqligindan beri hemise Pekini gormeyi orada yasamagi xeyal edib 15 yasi olduqdan sonra paytaxtda nesr olunan genclik jurnallarini izlemeye baslayib O Yeni Medeniyyet herekatinin nesrlerinden biri olan Yeni Genclik jurnalini severek oxuyub Bu jurnal Yan Fu ve Ding Wenjiang kimi Darvinist ideoloqlarin meqalelerinden ibaret olub Genc Mao hemise gormek istediyi Pekine 1918 ci ilde gedib Burada Pekin Universitetinde muellim olan Yang Changzhi ile tanis olub Maonu qabiliyyetli genc olaraq goren Yang Changzhi onun universitet kitabxanasinda ise goturulmesini temin edib Mao kitabxanada refleri yigisdirma kitablarin tozunu alma otaqlari temizleme kimi isler gormeye baslayib Hem de daha evvelden Yeni Genclik jurnalindaki meqalelerini beyenerek oxudugu kitabxana mudiri Li Dazhao ile tanis olub Li Dazhao kommunist fikirlere sahib biri idi ve buna gore universitet kitabxanasi da qanli salon deye adlandirilirdi Cinin kommunist nezeriyyecileri tez tez burada yigisirdilar Mao Karl Marks Fridrix Engels Vladimir Lenin kimi sexslerin adlarini ilk defe burada esidib Ancaq Maonun kommunizmi menimsemesini temin eden en vacib insan Pekinde deyil Sanghaydaki kommunistlerin lideri olan Chen Duxiu idi Genc Mao Pekinde qaldiqdan bir nece ay sonra Sanghaya getdi ve Chen Duxiu ile tanis oldu Bu insanin en vacib xususiyyeti ise guclu Darvinistci olmasi idi Hetta mehz Darvin haqqinda dissertasiya da hazirlamisdi Darvinizmin Cindeki en vacib numayendesi hesab edilen bu insan Maonun butun heyatinda en boyuk meslehet veren muellimi oldu Mao iller sonra hec kim meni Chen Duxiu qeder tesirlendirmemisdir deyecekdi Konkonq Universiteti tarixcisi Clare Hollingworth Mao adli kitabinda Maonun Chen Duxiunun Darvinist fikirlerinden cox tesirlendiyini 1970 ci ilde bele hele de genclik illerindeki Darvin arasdirmalarini hesretle xatirladigini izah edir Mao Chen Duxiudan elmi seviyyede Darvinist tehsil alarken bir terefden de siyasi seviyyede dovrun Cin lideri Sun Yat Senden tesirlenirdi Isin maraqli terefi muasir Cinin ve Kuomintangin Milliyyetci Cin Partiyasinin qurucusu hesab edilen Sun Yat Senin de Darvinist olmasi idi Amerikali tedqiqatci Jacob Heilbrunn The New Republic deki meqalesinde bele yazir Maoya aciq aydin sekilde tesir eden insan boyuk Cin inqilabcisi ve milliyyetcisi Sun Yat Sen idi Sun Cinin Qerbdeki guclerini ele kecire bilmek ucun milliyyetciliyi menimsemesi lazim olduguna inanirdi ve siyasi Darvinizm doktrinasini mudafie edirdi Suna gore tebiet gucleri her ne qeder yavas isleseler de boyuk irqleri de yox ede bilerdiler 1920 ci ilin evvellerinde Mao Kuomintangin lideri Sunu destekledi Sun oz milliyyetci partiyasi Kuomintang ile kommunistler arasinda ittifaqa girdi ve hetta Mao bir muddet Kuomintangin tebligat bolmesini idare etdi FealiyyetiDarvinin ve Marksin fikirlerine qapilan Mao 1920 ci ilden etibaren guclu kommunist olaraq ortaya cixdi Ozu kimi dusunen 11 yoldasiyla 1921 ci ilde Sanghayda Cin Kommunist Partiyasini qurdu Bu tarixden sonra muxtelif ittifaqlar qarsidurmalar partizan doyusleri ve tebligat usullarindan istifade ederek kommunist partiyani guclendirdi Maonun liderliyi altindaki kommunistler bir muddet Milliyyetci Partiya ile emekdasliq etdiler 1920 ci ilin ikinci yarisinda ise iki teref bir birine dusmen oldu Maonun xadimleri Cinin cenubundaki Jiangxi eyaletine yerlesdiler ve burada qurtarilmis bolge adini verdikleri ve merkezi nufuzun rehberliyine tabe olmayan nizam qurdular Iki teref arasindaki qarsidurmalar illerle davam etdi II Dunya Muharibesinden sonra kommunistlerin qurtarilmis bolgeleri getdikce boyudu ve demek olar ki butun Cini ehate etmeye basladi 1949 cu ilde ise Maonun kommunistleri paytaxt Pekini ele kecirdiler ve Cin Xalq Respublikasi ni elan etdiler 1917 ci ildeki Bolsevik Inqilabindan sonra dunya ikinci defe kommunist inqilaba sahid olurdu Bu ikinci inqilabin neticeleri de birincisi kimi qanli oldu IstinadlarShort P Mao A Life ing Great Britain Hodder amp Stoughton 1999 P 19 782 p ISBN 978 0 340 60624 7 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Immanuel C Y Hsu The Rise of Modern China ing 6 USA OUP 2000 P 767 1136 p ISBN 978 0 19 512504 7 Short P Mao A Life ing Great Britain Hodder amp Stoughton 1999 P 625 626 782 p ISBN 978 0 340 60624 7Xarici kecidlerDiger layihelerdeVikisitatda elaqeli sitatlarVikimenbede elaqeli metnlerVikianbarda elaqeli media fayllar