Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İrinéus (yun: Εἰρηναῖος) (təq. 130[…], İzmir – təq. 202[…], Lion) – ilk kilsə atalarından, ilahiyyatçılarından və apologetlərindən biri. Onun əsərlərinin xristian ilahiyyatının formalaşmasına böyük təsiri olmuşdur. Rəvayətlərə görə o erkən Xristianlığın məşhur nümayəndəsi, Həvari Yuhənnanın tələbəsi dərs almışdır.
| İrineus | |
|---|---|
| yun. Εἰρηναῖος | |
 | |
| Doğum tarixi | Təqr. 140 |
| Doğum yeri | Smirna |
| Vəfat tarixi | Təqr. 202 |
| Vəfat yeri | Lion |
| Vətəndaşlığı | Roma İmperiyası |
| Elm sahələri | fəlsəfə, ilahiyyat, apologetika |
| Tanınır | Roma-Katolik Kilsəsinin müqəddəsi və şəhidi, Kilsə Atası, apologet, ilahiyyatçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
| Erkən xristianlıq |
 |
| Yunandilli apologetika: Yustin • Tatian • Afinoqor • Teofil Latındilli apologetika: Minusius Feliks • Arnobius • Laktansius • Tertullian Qnostiklərə qarşı olanlar: |
Xristian ehkamlarının formalaşması Rəsmi kilsəyə qarşı duran təriqətlər: Rəsmi kilsə tərəfdarları: Atanasius • İoann Xrisostom • Saxta Dionisius Xristoloji mübahisələr səbəbilə ayrılan təriqətlər: |
Latın qərbində Kilsə Ataları Boesius • Kassiodor • Avqustin Avrelius |
Bioqrafiyası
İrineus II yüzilliyin birinci yarısında doğulmuşdur. Onun dəqiq anadan olma tarixi bilinmir, 115-125-ci illər arasıdır. Doğum yeri kimi də Smirna (İzmir) şəhəri ehtimal olunur. Bir çox başqa xristian xadimlərindən fərqli olaraq o xristian ailəsində tərbiyə almış, bu dini sonradan qəbul etməmişdir.
İmperator Mark Avreliusun (161–180) dövründə İrineus Lion şəhərində keşiş idi. Bu şəhərin xristian ruhaniləri onu 177 ildə Romaya papa Elefveriusun yanına bir məktubla yolladılar. O məktubda küfrünün yayılması haqqında məlumat verilirdi. Elə o zaman xristianlara qarşı təqiblər başalmışdı. Liona qayıdandan sonra İrineus o təqiblər zamanı həlak olmuş yepiskop Pofin'in yerinə Lionun yepiskopu seçildi.
Bu vəzifədə o həmdə aktiv missionerlik fəaliyyəti ilə də məşğul idi. Elə o zaman da o əsasən qnostisizmə qarşı öz apologetik əsərlərini də yazmışdır. Onların ən tanınmışı Adversus haereses (Hereslərə qarşı) kitabıdır. Bu kitabda o qnostik ədəbiyyata və onların dediklərinə qarşı cavablar verir
Yepiskop olandan sonra İrineus haqqında məlumatlar azdır. Onun haqqındaa yalnız bir kilsə tarixçisi kilsədaxili problemlərin çözülməsi kontekstində xəbər vermişdir..
İrineusun ölümünün dəqiq tarixi da bilinmir. Onun vəfatı tarixi 2-ci yüzilliyin sonunda, ya da 3-cü yüzilliyin əvvəlində baş verdiyi ehtimalı vardır. Rəvayətlərə görə o 202-ci ildə xristianlara qarşı növbəti təqiblər zamanı öldürülmüşdür.
Əsərləri
İrineus bir neçə əsərlərin yazarı olmuşdur. Kilsə tarixçisi onun adsız Blastus adlı bir keşişə ünvanlanan kilsə parçılanması haqqında məktubu, eləcə də "Oqdoada haqqında", "Tanrı şərin səbəbi deyil", "Biliyin subyekti" adlı yazıları haqqında xəbər vermişdir . Ancaq onlar bizim zamanımıza gəlib çatmamışdırlar.
Günümüzə onun yalnız iki kitabı ulaşmışdır. Onların biri "Həvari moizəsinin açıqlanması", ikincisi "Hereslərə qarşı"dır.
Ən tanınmış və dəyərli kitabı olan "Adversus haereses" (Hereslərə (küfrlərə) qarşı) kitabının yunanca orinalı itirilmiş, ancaq onun latın dilinə tərcümə edilmiş nüsxəsi qalmışdır.
Qnostisizmə qarşı
İrineusun fəaliyyətinin böyük hissəsi qnostiklərə qarşı yöməlmişdir. "Adversus haereses" risaləsində, İrineus qnostik təlimlər haqqında kifayət qədər ətraflı məlumat verərək, onlara qarşı öz mülahizələri ilə çıxış etmişdir.
İrineus, Tanrının dərk edilməsindən və hər şeydən uca olmağından söhbət açaraq, qnostiklərin dünyanın yaradılışı ilə bağlı konsepsiyalarını rədd edirdi. O yazırdı ki, qnostiklərin dünyanın yaradılışı prosesinin təsəvvür edilməsi cəhdləri uğursuzluğa məhkumdur. Bunu sözlə ifadə etmək olmaz. Bu mövzu ilə bağlı, İrineus qnostiklərin alleqoriya və analogiyalara ifrat dərəcədə əl atmasını şiddətli tənqid edirdi.
Valentinə qarşı
Sonra İrineus qnostiklərin varlıq haqqında fikirlərini tənqidlərə məruz qoyub, rədd etmişdir. Belə ki, qnostik Valentinə (bax. Qnostisizm) görə həqiqi varlıq olan Tanrını və onun /eonlarını (təzahürlərini) əhatə edən pleromadır (dünya Ruhudun). Maddi dünya isə, həqiqi varlıq deyil. Ona kenoma deyilir. Burada İrineusa görə ziddiyyət vardır. Çünki əgər pleroma əsl varlıqdırsa, o hər şeyi əhatə etməlidir. Deməli bu halda kenoma anlayışı üçün yer qalmır. Əksinə, kenoma pleromanı əhatə edirsə, onda, o həqiqi varlıqdır .
Teodiseya
İrineus qnostiklərin Tanrını şərin mövcud olmasına görə, məsuliyyət daşımasından qurtarmaq (teodiseya) cəhdlərini də rədd edirdi. Məlum olduğu kimi, qnostiklərin təlimində Tanrı şəri yaratmamışdır, o eonların fəaliyyətinin nəticəsində dünyada mövcuddur; Tanrı isə yalnız xeyir işlərin yaradıcısıdır; O dünyanın işlərində iştirak etmir. İrineusa görə bu halda da ziddiyyət və məntiqsizlik yaranır. Məsələ bundadır ki, əgər kiçik eon (Demiurqos) şər olan dünyanı Tanrının iradəsinə zidd olaraq yaradıbsa, onda deməli Tanrı qüdrətli deyil; əgər onun iradəsi və icazəsi ilə yaradıbsa, onda o şər Tanrısıdır. Ancaq qnostik teodiseyasını rədd edən İrineus, bu məsələ haqqında öz mövqeyini açıqlamamışdır. Ümumiyyətlə şərin təbiəti və Tanrının onun mövcud olmasına görə məsuliyyət daşıyıb daşımaması məsələsi Xristianlığın ən çətin problemlərinin birinə çevrilmişdir və onu son olaraq heç kim həll edə bilməmişdi.
Qnostik panteizmi rədd edən İrineus, kreasionizm pozisiyasından çıxış edirdi. Yəni təbiət Tanrı tərəfindən yaradılıb, qnostiklərin öyrətdiyi kimi, Onun emanasiyası deyil. Təbiət ahəngdədir və gözəldir.
İnsan və bilik haqqında
İnsanı isə bədbəxt edən onun öz iradəsidir. Onun bədəni heç də şər deyil, çünki onu Tanrı öz surətinə bənzər yaradıb. İnsanın əsil varlığını təmin edən amil təkcə ruh deyil, həm də bədəndir. Ruh bədənə həyat verir və həyat olaraq ölməzdir. Şüur isə ruhun təbii xüsusiyyətidir .
İrineusa görə insan kamil məxluq deyil və həqiqətə özbaşına çata bilməz. Özünə arxalanan insan, qnostiklər kimi, həqiqətə çata bilməz. Həqiqi bilik və əqidə əvəzinə ibtidai fantaziyalarının köləsinə çevirilər. Həqiqəti isə Tanrının özü kilsə vasitəsi ilə insanlara çatdırır. Buna görə həqiqi biliyə gətirən yeganə yol imandan başlayıb, sonra isə kilsədən keçir. Bu konsepsiya bu günə qədər rəsmi xristian kilsəsi tərəfindən dəstəklənilir. Beləliklə, İrineusa görə, həqiqi bilik (qnosis) İsanın həvarilərinin təlimidir.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. (PDF). Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar. 2007. s. 46-47. ISBN . 2016-08-22 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. (PDF). Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar. 2007. s. 46-47. ISBN . 2016-08-22 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Майоров Г. Г. Формирование средневековой философии (латинская патристика). — М.: Мысль, 1979. — С. 70-75.
- Gregory S. Neal: "The Nature of Evil and the Irenaean Theodicy" 2010-02-07 at the Wayback Machine Grace Incarnate (1988)
- Critique of Irenaeus , Elaine H. Pagels
Həmçinin bax
İstinadlar
- Irénée // Babelio (fr.). 2007.
- Irenaeus Lugdunensis // Catalogue of the Library of the Pontifical University of Saint Thomas Aquinas.
- Eusebius of Caesarea, Ecclesiastical History Book v. Chapter v. 2013-06-22 at the Wayback Machine
- . 2015-12-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-07.
- Irenaeus, Against Heresies, 1.pr.2, 4.pr.2 2016-03-16 at the Wayback Machine.
- . 2015-12-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-07.
- Eusebius, Historia Ecclesiastica 2015-12-05 at the Wayback Machine 5.20.1.
- Adversus haereses II, 1.
- Adversus haereses II, 19.
- Adversus haereses IV, 38.
- Adversus haereses IV, 33.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Irineus yun Eἰrhnaῖos teq 130 Izmir teq 202 Lion ilk kilse atalarindan ilahiyyatcilarindan ve apologetlerinden biri Onun eserlerinin xristian ilahiyyatinin formalasmasina boyuk tesiri olmusdur Revayetlere gore o erken Xristianligin meshur numayendesi Hevari Yuhennanin telebesi ders almisdir Irineusyun EἰrhnaῖosDogum tarixi Teqr 140Dogum yeri SmirnaVefat tarixi Teqr 202Vefat yeri LionVetendasligi Roma ImperiyasiElm saheleri felsefe ilahiyyat apologetikaTaninir Roma Katolik Kilsesinin muqeddesi ve sehidi Kilse Atasi apologet ilahiyyatci Vikianbarda elaqeli mediafayllarErken xristianliqXristianligin yaranmasiPatristikaApologetika Yunandilli apologetika Yustin Tatian Afinoqor Teofil Latindilli apologetika Minusius Feliks Arnobius Laktansius Tertullian Qnostiklere qarsi olanlar Irineus Lionlu Ippolit Romali Iskenderiyye ilahiyyat mektebi Klement OrigenXristian ehkamlarinin formalasmasi Resmi kilseye qarsi duran teriqetler Arianliq Donatizm Resmi kilse terefdarlari Atanasius Ioann Xrisostom Saxta Dionisius Kappadokiyali kilse atalari Basil Qeyseriyyeli Qriqor Nazianzen Nissali Qriqori Xristoloji mubahiseler sebebile ayrilan teriqetler Nestorianliq Monofizitizm Monofelitlik Ikonomaxiya Ekumenik Kilse Meclisleri Latin qerbinde Kilse Atalari Boesius Kassiodor Avqustin Avrelius Iyeronim Stridonlu Ilarius PiktaviyaliXristian mistisizmi Xristian rahibliyi IsihazmSerq ve Qerb kilselerinin aralanmasiXristian simvolikasiBioqrafiyasiIrineus II yuzilliyin birinci yarisinda dogulmusdur Onun deqiq anadan olma tarixi bilinmir 115 125 ci iller arasidir Dogum yeri kimi de Smirna Izmir seheri ehtimal olunur Bir cox basqa xristian xadimlerinden ferqli olaraq o xristian ailesinde terbiye almis bu dini sonradan qebul etmemisdir Imperator Mark Avreliusun 161 180 dovrunde Irineus Lion seherinde kesis idi Bu seherin xristian ruhanileri onu 177 ilde Romaya papa Elefveriusun yanina bir mektubla yolladilar O mektubda kufrunun yayilmasi haqqinda melumat verilirdi Ele o zaman xristianlara qarsi teqibler basalmisdi Liona qayidandan sonra Irineus o teqibler zamani helak olmus yepiskop Pofin in yerine Lionun yepiskopu secildi Bu vezifede o hemde aktiv missionerlik fealiyyeti ile de mesgul idi Ele o zaman da o esasen qnostisizme qarsi oz apologetik eserlerini de yazmisdir Onlarin en taninmisi Adversus haereses Hereslere qarsi kitabidir Bu kitabda o qnostik edebiyyata ve onlarin dediklerine qarsi cavablar verir Yepiskop olandan sonra Irineus haqqinda melumatlar azdir Onun haqqindaa yalniz bir kilse tarixcisi kilsedaxili problemlerin cozulmesi kontekstinde xeber vermisdir Irineusun olumunun deqiq tarixi da bilinmir Onun vefati tarixi 2 ci yuzilliyin sonunda ya da 3 cu yuzilliyin evvelinde bas verdiyi ehtimali vardir Revayetlere gore o 202 ci ilde xristianlara qarsi novbeti teqibler zamani oldurulmusdur EserleriIrineus bir nece eserlerin yazari olmusdur Kilse tarixcisi onun adsiz Blastus adli bir kesise unvanlanan kilse parcilanmasi haqqinda mektubu elece de Oqdoada haqqinda Tanri serin sebebi deyil Biliyin subyekti adli yazilari haqqinda xeber vermisdir Ancaq onlar bizim zamanimiza gelib catmamisdirlar Gunumuze onun yalniz iki kitabi ulasmisdir Onlarin biri Hevari moizesinin aciqlanmasi ikincisi Hereslere qarsi dir En taninmis ve deyerli kitabi olan Adversus haereses Hereslere kufrlere qarsi kitabinin yunanca orinali itirilmis ancaq onun latin diline tercume edilmis nusxesi qalmisdir Qnostisizme qarsiIrineusun fealiyyetinin boyuk hissesi qnostiklere qarsi yomelmisdir Adversus haereses risalesinde Irineus qnostik telimler haqqinda kifayet qeder etrafli melumat vererek onlara qarsi oz mulahizeleri ile cixis etmisdir Irineus Tanrinin derk edilmesinden ve her seyden uca olmagindan sohbet acaraq qnostiklerin dunyanin yaradilisi ile bagli konsepsiyalarini redd edirdi O yazirdi ki qnostiklerin dunyanin yaradilisi prosesinin tesevvur edilmesi cehdleri ugursuzluga mehkumdur Bunu sozle ifade etmek olmaz Bu movzu ile bagli Irineus qnostiklerin alleqoriya ve analogiyalara ifrat derecede el atmasini siddetli tenqid edirdi Valentine qarsi Sonra Irineus qnostiklerin varliq haqqinda fikirlerini tenqidlere meruz qoyub redd etmisdir Bele ki qnostik Valentine bax Qnostisizm gore heqiqi varliq olan Tanrini ve onun eonlarini tezahurlerini ehate eden pleromadir dunya Ruhudun Maddi dunya ise heqiqi varliq deyil Ona kenoma deyilir Burada Irineusa gore ziddiyyet vardir Cunki eger pleroma esl varliqdirsa o her seyi ehate etmelidir Demeli bu halda kenoma anlayisi ucun yer qalmir Eksine kenoma pleromani ehate edirse onda o heqiqi varliqdir Teodiseya Irineus qnostiklerin Tanrini serin movcud olmasina gore mesuliyyet dasimasindan qurtarmaq teodiseya cehdlerini de redd edirdi Melum oldugu kimi qnostiklerin teliminde Tanri seri yaratmamisdir o eonlarin fealiyyetinin neticesinde dunyada movcuddur Tanri ise yalniz xeyir islerin yaradicisidir O dunyanin islerinde istirak etmir Irineusa gore bu halda da ziddiyyet ve mentiqsizlik yaranir Mesele bundadir ki eger kicik eon Demiurqos ser olan dunyani Tanrinin iradesine zidd olaraq yaradibsa onda demeli Tanri qudretli deyil eger onun iradesi ve icazesi ile yaradibsa onda o ser Tanrisidir Ancaq qnostik teodiseyasini redd eden Irineus bu mesele haqqinda oz movqeyini aciqlamamisdir Umumiyyetle serin tebieti ve Tanrinin onun movcud olmasina gore mesuliyyet dasiyib dasimamasi meselesi Xristianligin en cetin problemlerinin birine cevrilmisdir ve onu son olaraq hec kim hell ede bilmemisdi Qnostik panteizmi redd eden Irineus kreasionizm pozisiyasindan cixis edirdi Yeni tebiet Tanri terefinden yaradilib qnostiklerin oyretdiyi kimi Onun emanasiyasi deyil Tebiet ahengdedir ve gozeldir Insan ve bilik haqqinda Insani ise bedbext eden onun oz iradesidir Onun bedeni hec de ser deyil cunki onu Tanri oz suretine benzer yaradib Insanin esil varligini temin eden amil tekce ruh deyil hem de bedendir Ruh bedene heyat verir ve heyat olaraq olmezdir Suur ise ruhun tebii xususiyyetidir Irineusa gore insan kamil mexluq deyil ve heqiqete ozbasina cata bilmez Ozune arxalanan insan qnostikler kimi heqiqete cata bilmez Heqiqi bilik ve eqide evezine ibtidai fantaziyalarinin kolesine ceviriler Heqiqeti ise Tanrinin ozu kilse vasitesi ile insanlara catdirir Buna gore heqiqi biliye getiren yegane yol imandan baslayib sonra ise kilseden kecir Bu konsepsiya bu gune qeder resmi xristian kilsesi terefinden desteklenilir Belelikle Irineusa gore heqiqi bilik qnosis Isanin hevarilerinin telimidir MenbeAydin Elizade PDF Baki Ebilov Zeynalov ve qardaslar 2007 s 46 47 ISBN 5 87459 013 7 2016 08 22 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAydin Elizade PDF Baki Ebilov Zeynalov ve qardaslar 2007 s 46 47 ISBN 5 87459 013 7 2016 08 22 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 08 16 Majorov G G Formirovanie srednevekovoj filosofii latinskaya patristika M Mysl 1979 S 70 75 Gregory S Neal The Nature of Evil and the Irenaean Theodicy 2010 02 07 at the Wayback Machine Grace Incarnate 1988 Critique of Irenaeus Elaine H PagelsHemcinin baxYustin Tatian Afinoqor Teofil Ippolit Klement OrigenIstinadlarIrenee Babelio fr 2007 Irenaeus Lugdunensis Catalogue of the Library of the Pontifical University of Saint Thomas Aquinas Eusebius of Caesarea Ecclesiastical History Book v Chapter v 2013 06 22 at the Wayback Machine 2015 12 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 07 Irenaeus Against Heresies 1 pr 2 4 pr 2 2016 03 16 at the Wayback Machine 2015 12 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 07 Eusebius Historia Ecclesiastica 2015 12 05 at the Wayback Machine 5 20 1 Adversus haereses II 1 Adversus haereses II 19 Adversus haereses IV 38 Adversus haereses IV 33