Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ermənistan — Cənubi Qafqazda yerləşən dənizə çıxışı olmayan ölkə. Ermənistan Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə və İranla sərhədə malikdir. Üstəlik Ermənistan xarici qüvvələrin dəstəyi ilə Azərbaycanın 20 % ərazisini işğal edir. İşğal faktoru ilə əlaqədar 1993-cü ildə BMT təhlükəsizlik şurası bu işğal faktoru ilə bağlı dörd qətnamə qəbul etmişdir. Vəziyyət İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticəsi olaraq dəyişir.
| Ermənistan coğrafiyası | |
|---|---|
| Qitə | Asiya (Yaxın Şərq) |
| Region | Qafqaz |
| Koordinatlar | 40° 00' ş.e., 45° 00' ş.u. |
| Sahə |
|
| Sahil xəttinin uzunluğu | 0 km |
| Sərhədlər | 1 254 km: Azərbaycan 787 km (Naxçıvan 221 km), Gürcüstan 164 km, İran 35 km, Türkiyə 268 km |
| Ən yüksək nöqtə | Alagöz dağı (4 090 m) |
| Ən alçaq nöqtə | Tona çayı (400 m) |
| Ən böyük çay | Araz çayı |
| Ən böyük göl | Göyçə gölü |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafi yerləşməsi
Ermənistan Cənubi Qafqazda, Kür çayı ilə Araz çayı arasında yerləşən ərazidə qərarlaşmışdır. Ölkə şimal-qərbdən cənub-şərqə 360 km, şərqdən qərbə isə 200 km məsafədə uzanır. Qara dənizdən 160 km, Fars körfəzi ilə 960 km məsadə qərarlaşır.
Ermənistan şimaldan Gürcüstan, şərqdən və cənub-qərbdən Azərbaycan (Naxçıvan), cənubdan isə İranla sərhədə malikdir.
Geologiyası
Ermənistan ərazisi Alp qırışıqlığı zonasında yerləşmişdir. Ermənistan Seysmoloji Araşdırmalar Asosasiyanın məlumatına görə ölkə ərazisində olan bədbəxt hadisələrin 94 % zəlzələdən olmuşdur. Son 2000 il ərzində ən güçü zəlzələnin güçü 12 ballıq şkala üzrə 10 bal olmuşdur.
Ermənistan ərazisində yerləşən iri qırılma xətti:
- Qarni qırılma xətti.
- Pəmbək-Göyçə qırılma xətti.
- Axuryan qırılma xətti.
- Sarıçay-Sariqamış qırılma xətti.
Ölkədə ərazisinin 70 % səkkiz ballıq zəlzələ zonasında yerləşdiyi halda 30 % ərazisi yeddi ballıq zonada yerləşir. 1988-ci ilin dekabrında Spitak zəlzələsi zamanı ölkənin şimalında böyük dağıntılar baş vermişdir. Ölkənin ikinci ən böyük şəhəri olan Gümrü demək olar ki dağılmışdır. Ümumilikdə ölkədə 25 000 çox insan həlak olmuşdur.
Relyef
Ölkə ərazisinin 90 % 1000 metrdən yuxarıda yerləşir. Ərazisinin tən yarısı 2000 metrdən yuxarı əraziləri əhatə edir. Cəmi 3 % ərazisi 650 metr yüksəklikdən aşağıda yerləşir. Ən aşağı nöqtəsi Tonanın yatağı boyunca yerləşən ərazilərdir. Ən hündür nöqtəsi Alagöz dağı 4095 metrdir.
Ölkənin cənub-qərb hissəsində Kiçik Qafqazın tərkib hissəsini təşkil edən Zəngəzur silsiləsi sərhədi təşkil edir. Qərbdən Qarabağ Vulkanik yaylası, Şaxdağ silsiləsi Azərbaycanla sərhədi təşkil edir. Əhalinin böyük qismi qərb və şimal-qərbdə yerləşən düzən yaylalarda cəmləşmişdir.
Düzənliklər
Ölkənin cənubunda Orta Araz dağarası düzənliyinin şimal hissəsi yerləşir. Qərb hissəsinsə isə hündürlüyü 800–900 metr arasında dəyişən Ağrı vadisi qərarlaşır.
Faydalı qazıntıları
Ermənistan ərazisində 565 yataq mövcuddur ki, həmin yataqlardan ümumilikdı 60 növ faydalı qazıntı çıxarılır. Bunlar arasında Qara metallar (Fe, , Cr), (, Ni, , , ), (, ), (Cu, Pb, , Zn, ), (Au, Ag, Pt) və digər faydalı qazıntılar mövcuddur. Xaydalı qazıntılar əsasın bu xətt üzrə yerləşir: Alaverdi-Qafan, Pəmbək-Zəngəzur və Göycə-Amasiya. Qacaran və Taxut əsas yataqlardandır. Ermənistan ehtiyatına görə dünyada ilk yerlərdən birini tutur. Digər eytiyyatlardan tuf, bazalt, , mərmər, oniks və s. çıxarılır.
İqlimi
Ermənistanın iqlimi olduqca fərqlidir. Onun ərazisində 6 iqlim zonasını müşahidə etmək olur. Bu onun yerləşməsi və relyefi ilə əlaqədardır.
Ölkə əsasən Aralıq dənizi və Qara dənizdən gələn hava kütlələrinin təsirinə məruz qalır. Qış syları orta temperatur 0 °C təşkil edir. Yay ayları isə orta temperatur 25 °C-dir. Orta illik yağıntının miqdarı 250 mm-dir. Araz çayı vadisində isə yağıntı 800 mm qədər artır. Subtropik qurşaqda yerləşməsinə baxmayaraq bu iqlim ancaq Mehri şəhəri ətrafı ərazilərdə müşahidə edilir. Burada portağal, əncir, limon, xurma və zeytun yetişir. Düzənliklərində qışda teperatur −5 °C, yayda 25 °C; dağlarda müvafiq olaraq −6 °C və +20 °C olaraq arasında dəyişir. Düzənliklərdə yağıntının illik miqdarı 200–250 mm, orta dağlıqda 500 mm, yüksəkdağlıqda isə 700–900 mm-dir.
Su ehtiyatları
Göllər
Ən böyük gölü Göyçə gölüdür. Göl 78 km uzunluğa və 56 km enə malikdirdir. Göl nəyinki Ermənistanın həm də Cənubi Qafqazın ən iri şirinsulu gölüdür. O 2070 metr hündürlükdə qərarlaşır. Bundan başqa Ermənistan ərasizində 100 yaxın göl vardır ki, onlarında ümumi su tutumu 300 mln m³ təşkil edir. Aygerliç gölü istisna onların hamısı qar suları ilə qidalanır.
Su anbarları
Ermənistanın çayları üzərində 75 su anbarı vardır. Təkcə 10 su anbarının su tutumu 986,0 mln m³ təşkil edir. Ən iri su anbarları: , Axuryan su anbarı, , , , , , , . Axuryan su anbarı Türkiyə ilə sərhədlərin bağlanması səbəbindən fəaliyyət göstərmir.
Yeraltı sular
Yeraltı sular özünü yeraltı çaylar və bulaqlar şəklində göstərir. İlk ərzində 3 mld m³ yeraltı su meydana gəlir. Ağrı vadisində artexian sularının səthə çıxması ilə 1500 km² ərazisi olan bataqlaşmış ərazi formalaşmışdır. Bu bataqlıqlaşmış ərazilər 1953–1955 illərdə boşaldılmışdır.
Vadilərdə yeraltı suların 96 % içəli sulardır. Bəzi suları isə heç təmizləmədən belə içmək mümkündür. Yeraltı suların çirklənmə dərəcəsi 25 %-dir.
İnzibati ərazi bölgüsü
Ermənistan ərazisi 11 vilayətə bölünür (mərz, erm. մարզ).
Vilayətlər şəhər və kənd ərazilərinə bölünür. Vilayətin qubernatoru (mərzpet) dövlət tərəfindən təyin edilir. Özünü idarə etmə orqanları nümayəndələri səsvermə ilə 3 illiyinə seçilir. Paytaxtın icra başçısını baş-nazirin göstərişi ilə rezident təyin edir.
Ölkədə 953 kənd, 48 şəhər vardır. 932 icmanın 871 kənd və 61 şəhər icmalarıdır (1999).
| Mərz | Orijinal adı | sahəsi, km² | Əhalisi | Paytaxt |
| Արագածոտնի | 2 755 | 126 278 | Aştarak | |
| Արարատի | 2 003 | 252 665 | ||
| Արմավիրի | 1 241 | 255 861 | Armavir | |
| Վայոց Ձորի | 2 406 | 53 230 | ||
| Գեղարքունիքի | 3 655 | 215 371 | ||
| İrəvan | Երևան | 227 | 1 088 300 | |
| Կոտայքի | 2 100 | 241 337 | Razdan | |
| Լոռու | 3 791 | 253 351 | Vanadzor | |
| Սյունիքի | 4 505 | 134 061 | Qafan | |
| Տավուշի | 3 120 | 121 963 | İcevan | |
| Շիրակի | 2 679 | 257 242 | Gümrü |
Tarixi
1920-ci ildə Ermənistan SSR ərazisi qəzalardan ibarət idi. Onlarda öz növbəsində rayonlara bölünürdü. Ölkədə 26–36 arası rayon vardı. 1952-ci ilin yanvarında ölkə ərazisi İrəvan, Kirovaan və Lelinakan dairələrinə bölünür. Ancaq 1953-cü ildə bunun effektivsizliyi elan edilir. 1995-ci ildə isə ölkə mərzlərə bölünmüşdür.
İstinadlar
- Резолюция СБ ООН № 822 от 30 апреля 1993 года
- Резолюция СБ ООН № 853 от 29 июля 1993 года
- Резолюция СБ ООН № 874 14 октября 1993 года
- Резолюция СБ ООН № 884 от 12 ноября 1993 года (rus.)
- . 2006-12-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-23.
- . 2007-09-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-23.
- . 2012-04-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-23.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ermenistan Cenubi Qafqazda yerlesen denize cixisi olmayan olke Ermenistan Azerbaycan Gurcustan Turkiye ve Iranla serhede malikdir Ustelik Ermenistan xarici quvvelerin desteyi ile Azerbaycanin 20 erazisini isgal edir Isgal faktoru ile elaqedar 1993 cu ilde BMT tehlukesizlik surasi bu isgal faktoru ile bagli dord qetname qebul etmisdir Veziyyet Ikinci Qarabag muharibesinin neticesi olaraq deyisir Ermenistan cografiyasiQite Asiya Yaxin Serq Region QafqazKoordinatlar 40 00 s e 45 00 s u Sahe 151 sahesine gore yeri 29 800 km 95 5 su 4 5 Sahil xettinin uzunlugu 0 kmSerhedler 1 254 km Azerbaycan 787 km Naxcivan 221 km Gurcustan 164 km Iran 35 km Turkiye 268 kmEn yuksek noqte Alagoz dagi 4 090 m En alcaq noqte Tona cayi 400 m En boyuk cay Araz cayiEn boyuk gol Goyce golu Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografi yerlesmesiErmenistan Cenubi Qafqazda Kur cayi ile Araz cayi arasinda yerlesen erazide qerarlasmisdir Olke simal qerbden cenub serqe 360 km serqden qerbe ise 200 km mesafede uzanir Qara denizden 160 km Fars korfezi ile 960 km mesade qerarlasir Ermenistan simaldan Gurcustan serqden ve cenub qerbden Azerbaycan Naxcivan cenubdan ise Iranla serhede malikdir GeologiyasiErmenistan erazisi Alp qirisiqligi zonasinda yerlesmisdir Ermenistan Seysmoloji Arasdirmalar Asosasiyanin melumatina gore olke erazisinde olan bedbext hadiselerin 94 zelzeleden olmusdur Son 2000 il erzinde en gucu zelzelenin gucu 12 balliq skala uzre 10 bal olmusdur Ermenistan erazisinde yerlesen iri qirilma xetti Qarni qirilma xetti Pembek Goyce qirilma xetti Axuryan qirilma xetti Saricay Sariqamis qirilma xetti Olkede erazisinin 70 sekkiz balliq zelzele zonasinda yerlesdiyi halda 30 erazisi yeddi balliq zonada yerlesir 1988 ci ilin dekabrinda Spitak zelzelesi zamani olkenin simalinda boyuk dagintilar bas vermisdir Olkenin ikinci en boyuk seheri olan Gumru demek olar ki dagilmisdir Umumilikde olkede 25 000 cox insan helak olmusdur RelyefAlagoz dagi Olke erazisinin 90 1000 metrden yuxarida yerlesir Erazisinin ten yarisi 2000 metrden yuxari erazileri ehate edir Cemi 3 erazisi 650 metr yukseklikden asagida yerlesir En asagi noqtesi Tonanin yatagi boyunca yerlesen erazilerdir En hundur noqtesi Alagoz dagi 4095 metrdir Olkenin cenub qerb hissesinde Kicik Qafqazin terkib hissesini teskil eden Zengezur silsilesi serhedi teskil edir Qerbden Qarabag Vulkanik yaylasi Saxdag silsilesi Azerbaycanla serhedi teskil edir Ehalinin boyuk qismi qerb ve simal qerbde yerlesen duzen yaylalarda cemlesmisdir Duzenlikler Olkenin cenubunda Orta Araz dagarasi duzenliyinin simal hissesi yerlesir Qerb hissesinse ise hundurluyu 800 900 metr arasinda deyisen Agri vadisi qerarlasir Faydali qazintilariErmenistan erazisinde 565 yataq movcuddur ki hemin yataqlardan umumilikdi 60 nov faydali qazinti cixarilir Bunlar arasinda Qara metallar Fe Cr Ni Cu Pb Zn Au Ag Pt ve diger faydali qazintilar movcuddur Xaydali qazintilar esasin bu xett uzre yerlesir Alaverdi Qafan Pembek Zengezur ve Goyce Amasiya Qacaran ve Taxut esas yataqlardandir Ermenistan ehtiyatina gore dunyada ilk yerlerden birini tutur Diger eytiyyatlardan tuf bazalt mermer oniks ve s cixarilir IqlimiErmenistanin iqlimi olduqca ferqlidir Onun erazisinde 6 iqlim zonasini musahide etmek olur Bu onun yerlesmesi ve relyefi ile elaqedardir Olke esasen Araliq denizi ve Qara denizden gelen hava kutlelerinin tesirine meruz qalir Qis sylari orta temperatur 0 C teskil edir Yay aylari ise orta temperatur 25 C dir Orta illik yagintinin miqdari 250 mm dir Araz cayi vadisinde ise yaginti 800 mm qeder artir Subtropik qursaqda yerlesmesine baxmayaraq bu iqlim ancaq Mehri seheri etrafi erazilerde musahide edilir Burada portagal encir limon xurma ve zeytun yetisir Duzenliklerinde qisda teperatur 5 C yayda 25 C daglarda muvafiq olaraq 6 C ve 20 C olaraq arasinda deyisir Duzenliklerde yagintinin illik miqdari 200 250 mm orta dagliqda 500 mm yuksekdagliqda ise 700 900 mm dir Su ehtiyatlariGoller En boyuk golu Goyce goludur Gol 78 km uzunluga ve 56 km ene malikdirdir Gol neyinki Ermenistanin hem de Cenubi Qafqazin en iri sirinsulu goludur O 2070 metr hundurlukde qerarlasir Bundan basqa Ermenistan erasizinde 100 yaxin gol vardir ki onlarinda umumi su tutumu 300 mln m teskil edir Aygerlic golu istisna onlarin hamisi qar sulari ile qidalanir Su anbarlari Ermenistanin caylari uzerinde 75 su anbari vardir Tekce 10 su anbarinin su tutumu 986 0 mln m teskil edir En iri su anbarlari Axuryan su anbari Axuryan su anbari Turkiye ile serhedlerin baglanmasi sebebinden fealiyyet gostermir Yeralti sular Yeralti sular ozunu yeralti caylar ve bulaqlar seklinde gosterir Ilk erzinde 3 mld m yeralti su meydana gelir Agri vadisinde artexian sularinin sethe cixmasi ile 1500 km erazisi olan bataqlasmis erazi formalasmisdir Bu bataqliqlasmis eraziler 1953 1955 illerde bosaldilmisdir Vadilerde yeralti sularin 96 iceli sulardir Bezi sulari ise hec temizlemeden bele icmek mumkundur Yeralti sularin cirklenme derecesi 25 dir Inzibati erazi bolgusuErmenistan erazisi 11 vilayete bolunur merz erm մարզ Vilayetler seher ve kend erazilerine bolunur Vilayetin qubernatoru merzpet dovlet terefinden teyin edilir Ozunu idare etme orqanlari numayendeleri sesverme ile 3 illiyine secilir Paytaxtin icra bascisini bas nazirin gosterisi ile rezident teyin edir Olkede 953 kend 48 seher vardir 932 icmanin 871 kend ve 61 seher icmalaridir 1999 Merz Orijinal adi sahesi km Ehalisi PaytaxtԱրագածոտնի 2 755 126 278 AstarakԱրարատի 2 003 252 665Արմավիրի 1 241 255 861 ArmavirՎայոց Ձորի 2 406 53 230Գեղարքունիքի 3 655 215 371Irevan Երևան 227 1 088 300 Կոտայքի 2 100 241 337 RazdanԼոռու 3 791 253 351 VanadzorՍյունիքի 4 505 134 061 QafanՏավուշի 3 120 121 963 IcevanՇիրակի 2 679 257 242 GumruTarixi 1920 ci ilde Ermenistan SSR erazisi qezalardan ibaret idi Onlarda oz novbesinde rayonlara bolunurdu Olkede 26 36 arasi rayon vardi 1952 ci ilin yanvarinda olke erazisi Irevan Kirovaan ve Lelinakan dairelerine bolunur Ancaq 1953 cu ilde bunun effektivsizliyi elan edilir 1995 ci ilde ise olke merzlere bolunmusdur IstinadlarRezolyuciya SB OON 822 ot 30 aprelya 1993 goda Rezolyuciya SB OON 853 ot 29 iyulya 1993 goda Rezolyuciya SB OON 874 14 oktyabrya 1993 goda Rezolyuciya SB OON 884 ot 12 noyabrya 1993 goda rus 2006 12 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 23 2007 09 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 23 2012 04 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 23