Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Azərbaycan xalçaları — Şərq xalçaçılıq sənətinin bir qolu. 2010-cu ilin noyabr ayında UNESCO-nun "" siyahısına salınmışdır.
Azərbaycan xalçaçılıq tarixi
Azərbaycanda xalçaçılığın inkişafı haqqında Herodot, , Ksenofont və başqa qədim dünya tarixçiləri məlumat vermişlər. Sasanilər dövründə (III–VII əsrlər) Azərbaycanda xalça sənəti daha da inkişaf etdi, ipəkdən, qızıl-gümüş saplardan nəfis xalçalar toxundu. Alban tarixçisi Musa Kalankatlı (VII əsr) Azərbaycanda toxunulan ipək parçalar və rəngarəng xalçalar haqqında məlumat verir. Qızıl-gümüş saplarla toxunan və qaş-daşla bəzədilən xalça istehsalı XVI–XVII əsrlərdə ənənəvi xarakter almışdır. Orta əsrlərdə qızıl-gümüş saplardan toxunan xovsuz xalçaların əsas istehsal mərkəzləri Təbriz, Şamaxı və Bərdə şəhərləri idi. Baha başa gəldiyindən əsasən feodallar üçün toxunulanala"zərbaf" adlanırdı. XVI əsrdə Azərbaycanda olmuş ingilis səyyahı Antoni Cenkinson Şamaxıda Abdulla xanın yay iqamətgahındakı qızıl-gümüş saplarla toxunulmuş xalça haqqında məlumat verir. XVII əsr Holland səyahətçisi Yan Streyts Şamaxı hakiminin atının üstünə salınan çulun qızıl saplarla toxunub mirvari və qiymətli qaş-daşlarla bəzədildiyini xəbər verir.
Azərbaycanın xalça məmulatları və onların bədii xüsusiyyətləri haqqında orta əsrlərə aid yazılı mənbələrdə maraqlı məlumatlara rast gəlinir. X əsrə aid "Hüdud əl-aləm" ("Dünyanın sərhədləri") əsərində naməlum müəllif Muğanda toxunulan palaz və çullardan, Naxçıvanın zili toxunuşlu xalılarından məlumat verir, "Kitabi Dədə Qorqud" dastanında Azərbaycanın ipək xalçaları, Əbül Üla Gəncəvi, Nizami, Xaqaninin (XII əsr) əsərlərində xovlu və xovsuz xalçalar tərənnüm olunur.
Azərbaycan xalçalarının dünya mədəniyyətinə təsiri
XIII–XIV əsrlərdə Azərbaycandan xarici ölkələrə xeyli sayda xalça və xalça məmulatı ixrac edilirdi. İncə ornamentləri, zərif və nəfis naxışları ilə diqqəti cəlb edən bu xalçalar məşhur Avropa rəssamlarının əsərlərində, miniatürlərdə öz əksini tapır. XV əsr Niderland rəssamları Hans Memlinqin "Məryəm öz körpəsi ilə" tablosunda "Şirvan" xalçası, Van Eykin "Müqəddəs Məryəm" əsərində "Zeyvə xalçası", Alman rəssamı Hans Holbeynin (XV əsr) "Səfirlər" əsərində "Qazax" xalçasının təsvirləri verilmişdir.
XVIII əsrin II yarısında Azərbaycanın Şimalı kiçik feodal – Şəki, Bakı, Quba, Qarabağ, İrəvan, Gəncə, Naxçıvan, Şirvan, Təbriz, Ərdəbil və s. xanlıqlara bölünməyə başladı. Xanlıqlar dövründə xalça istehsalı xeyli genişlənmiş, hər xanlığın özünün xalçaçılıq karxanası olmuşdur. Xanlıqlar dövründə xalçaçılıq sənətinin inkişafı gələcəkdə xalçaçılıq məktəblərinin adının yaranmasına zəmin yaratdı.
1872-ci ildə Moskvada "Moskva – Politexnik" sərgisində və 1882-ci ildə "Ümumrusiya sənaye və incəsənət sərgisi"ndə nümayiş etdirilən Bakı, Quba, Şamaxı, Gəncə, Şəki, Qazax, Cavad qəzası və başqa yerlərdən gətirilmiş xalçalar və xalça məmulatlarının ən yaxşı nümunələri qızıl, gümüş medallara layiq görüldü. 1872-ci ildə Vyanada (Avstriya), 1911-ci ildə Turində (İtaliya), 1913-cü ildə Londonda və Berlində təşkil edilmiş Beynəlxalq sərgilərdə nümayiş etdirilən eksponatların əsas hissəsi Azərbaycandan aparılmış xalça və xalça məmulatlarından ibarət idi.
Xovsuz xalçaların növləri. Azərbaycan xalçaları öz texniki xüsusiyyətlərinə görə xovlu və xovsuz olurlar. Xovsuz xalçalar toxuculuq sənətinin ən erkən dövrünə təsadüf edir. Xovsuz xalçalar öz toxuma üsuluna, kompozisiya quruluşuna, ornament zənginliyinə və rəng koloritinə görə bir-birindən fərqlənən 8 növə bölünür: – Palaz, Cecim, Ladı, Kilim, Şəddə, Vərni, Zili, Sumax.
Azərbaycan xalçaçılıq məktəbləri
Azərbaycan xalçaları sənət sahəsi kimi həm coğrafi mövqeyinə, həm də naxış, kompozisiya, rəng həlli və texniki xüsusiyyətlərinə görə şərti olaraq 7 xalçaçılıq məktəbinə bölünür:
- 1. Quba xalçaçılıq məktəbi
- 2. Abşeron xalçaçılıq məktəbi
- 3. Şirvan xalçaçılıq məktəbi
- 4. Gəncə xalçaçılıq məktəbi
- 5. Qazax xalçaçılıq məktəbi
- 6. Qarabağ xalçaçılıq məktəbi
- 7. Təbriz xalçaçılıq məktəbi
-
![image]()
Qazax xalçası -
![image]()
Şirvan "Bico" xalçası -
![image]()
Təbriz xalçası
XX əsrdə xalçaçılığın inkişafı
Sovetlər dövründə Azərbaycan xalçası beynəlxalq bazarda olan mövqelərini itirdi. 19-cu əsrin əvvəllərinə, 1920-ci ilə qədər isə dünya bazarında Azərbaycan xalçası əhəmiyyətli mövqeyə malik olub. Quba xalçası öz texnologiyası və kompozisiyasına görə dünyada birinci olub. Bu xalçalar ayaq altında əsrlərdən də çox yaşayıb. Bu texnologiya iynəvari ilmə adlandırılır ki, bu da ilməsi çıxmayan xalçadır. Bu texnologiyada xovun hündürlüyü digərləri ilə müqayisədə yüksək olub" — deyən, mütəxəssis qeyd etdi ki, Azərbaycan xalçalarının ən aşağı xov hündürlüyü 6 mm olub ki, bu da xalçanın ömrünün uzun olmasına əsasdır.
Azərbaycan xalça sənətinin sonrakı inkişaf dövrü XX əsrin ortalarına təsadüf edir. Bu dövrdə Azərbaycan xalça sənətinin inkişafı bir neçə istiqamətdə davam edərək çox cəhətli xarakter daşımışdır. Respublikanın rayon və kəndlərində xalça sənəti ənənələri ayrı-ayrı xalça ustaları tərəfindən davam etdirilir. Onların ənənəvi çeşnilərdə toxuduqları xalçalarda klassik kompozisiyalara yaradıcı münasibət qabarıq şəkildə özünü göstərir. Eyni zamanda xalçaçılıqda yeni-yeni kompozisiyalar, naxış elementləri meydana gəlir. Yeni yaranan çeşnilərdə nisbətən əyri xətlərlə işlənmiş nəbati naxışlara, insan, heyvan, quş təsvirlərinə, lirik və romantik üslubda yaradılmış sücetli kompozisiyalara meyl üstündür. Xalça sənətinin inkişafının digər bir qolu "Azərxalça" İstehsalat Birliyinin fəaliyyətidir. "Azərxalça" nın sex və emalatxanalarında toxunan xalçalarda ənənəvi naxış, göl və rənglərdən ustaların yaradıcı şəkildə etdiyi dəyişmələr klassik xalça kompozisiyalarının sayını artırıb zənginləşdirir.
Xalça sənətinin digər bir qolu peşəkar rəssamlar tərəfindən davam və inkişaf etdirilir. Onların yaratdıqları yeni ornament və çeşnilər əsasında toxunan xalçalar klassik kompozisiyaların zənginləşdirilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Bu xalçaların kompozisiya, rəsm həlli və koloritində bəzən klassik kanonların pozulmasına baxmayaraq, müxtəlif bədii və texniki vasitələr mövzunun açılmasına kömək edir.
Azərbaycanda xalçaçılığın inkişafı üçün mühüm tədbirlər həyata keçirilmişdir. Xalçaçılıq sənət və elm sahəsi kimi Ə. Əzimzadə ad. Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbində, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində, eləcə də incəsənət yönümlü kolleclərdə tədris edilir. Xalçaçılıq sənət kimi texniki peşə məktəblərində, uşaq rəsm qalereyalarında və digər yerlərdə öyrədilir.
Azərbaycan xalça sənətinin elm sahəsi kimi öyrənilməsi və peşəkar rəssamların yaradıcılığında müasir inkişafı Azərbaycanın xalq rəssamı Lətif Kərimovun (1906–1991) adı ilə bağlıdır. Şərq, o cümlədən Azərbaycan xalçası və dekorativ – tətbiqi sənətinin mahir bilicisi, görkəmli ornamentalist – rəssam, tədqiqatçı alim kimi tanınan L. Kərimov uzun illər Azərbaycan xalçalarını tədqiq etmiş, Azərbaycan dekorativ sənətini yeni ornamentlərlə zənginləşdirmiş, ənənəvi bəzək elementləri əsasında yeni dekorativ motivlər yaratmışdır. L. Kərimovun eskizləri əsasında toxunmuş "Əfşan" (1932), "Qonaqkənd" (1939), "Ləçəktürünc" (1952), "Şuşa" (1953), "Göygöl" (1958), "Qarabağ" (1960), "İslimi" (1964), "Butalı" (1965), "Bahar" (1966,1976), "Heyvanlar aləmində" (1969), "Şəbi-hicran" (1975), "Zərxara" (1977), "Firdovsi" (1934), "Səməd Vurğun" (1956), "Vaqif" (1967), "Füzuli" (1972), "Nəsimi" (1974), "Səfiəddin Urməvi" (1975), "Əcəmi" (1976) və s. ornamental və portret xalçalar ornament elementlərinin uyarlığı, kompozisiya bitkinliyi, rəsmlərinin zərifliyi və ifadəliliyi, zəngin koloritinə görə xalçaçılıq sənətinin qiymətli nümunələrindəndir. 1949-cu ildə kollektiv müəlliflərlə birgə yaratdığı "Stalin" xalçasına görə 1950-ci ildə SSRI Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür. 1986-cı ildə Londonda açılmış fərdi sərgisi böyük müvəffəqiyyətlə keçmiş, sərgidə rəssamın "Bəndi-Rumi" (1980,1981), "Ləçəkturunc" (1981), "Xətai" (1981,1985), "Açma-yumma" (1982), "Ləçəkbəndlik" (1983), "Kətəbəbəndlik" (1984), "Əsrlərin nəğməsi" (1985) və s. xalçaları nümayiş etdirilmişdir. L. Kərimovun çox cildli "Azərbaycan xalçası" əsərində 1300-dən artıq Azərbaycan xalça ornament elementinin təhlili verilmişdir.
Azərbaycan xalçası UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısında
Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyində "Azərbaycan xalça sənəti və müasir dövrün tələbləri: mühafizə məsələləri" mövzusunda dəyirmi masa keçirilib. APA-nın məlumatına görə, dəyirmi masada çıxış edən mədəniyyət və turizm nazirinin müavini Sevda Məmmədəliyeva Azərbaycan xalça sənətinin tunc dövründən başlayaraq inkişaf etdiyini və bu günümüzə qədər gəlib çatdığını deyib: "Bizim xalçalar Nyu-Yorkun "Metropoliten", Londonun "Viktoriya və Albert", Parisin "Luvr", İstanbulun "Topqapı", Romanın, Berlinin, Tehranın, Qahirənin, Moskvanın və Vyananın məşhur muzeylərində nümayiş etdirilir. Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, bir çox halda bəzi muzeylərdə bu sənət nümunələri mənsub olduğu xalqın adı ilə deyil, "İran xalçası", "Qafqaz xalçası" və digər adlarla təqdim olunur. Ancaq bununla bağlı müvafiq qurumlar tərəfindən işlər aparılır".
Dəyirmi masada çıxış edən Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin direktoru Röya Tağıyeva bu gün Azərbaycanda xalça sənətinin inkişafı üçün bir sıra işlərin aparıldığını deyib.
Azərbaycan xalçası UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil ediləcək. Bu barədə də mədəniyyət və turizm nazirinin müavini Sevda Məmmədəliyeva bildirib. Onun sözlərinə görə, artıq bu sahədə iş başlanıb və yaxın vaxtlarda lazımi sənədlər hazırlanacaq. Bu sahədə uğur qazanacağımıza şübhə etmədiyini bildirən nazir müavini müsbət nəticə əldə etmək üçün durmadan işləməyin lazım olduğunu vurğulayıb.
Qayıdış xalçası
Xalçanın hündürlüyü 3, eni isə 2 metrdir. Ona 40 min ilmə vurulub. Tarixi məqam və şəxsiyyətlərin əks etdirildiyi süjet xəttinə, texniki icrasına görə xalça yüksək sənət əsəri kimi dəyərləndirilməlidir.
Rəssam Milli Qurtuluş günü barədə ürək sözünü yaratdığı əsərdir.
Azərbaycan xalçaları digər xalqların xalçası kimi nümayiş etdirilir
Bu günədək Kiyev incəsənət muzeyində erməni xalısı kimi nümayiş olunan "Dağkəsəmən" Qazax xalısının 18-ci əsr Qazax mədəniyyətinə aid olduğu sübuta yetirilib. Bu səhv Kiyev İncəsənət Muzeyində baş tutan sərgidə düzəldilib. Muzeydə Ukrayna, Azərbaycan, Rusiya və Polşadan olan ekspertlərin iştirakı ilə keçirilən elmi-praktik konfrans zamanı Azərbaycan xalçaçıları əsər üzərində olan ornametlər vasitəsilə xalının həqiqətən də Azərbaycan xalçaçılıq məktəbinə aid olduğunu sübuta yetiriblər.
Azərbaycan xalçaları xarici rəssamların əsərlərində
XIV əsrdə nəfis Azərbaycanın naxışlı çoxlu xalça məmulatları Avropaya ixrac edilməyə başladı. Tez bir zamanda incə ornamentləri ilə Avropa rəssamlarının diqqətini cəlb etdi və onların yaratdığı əsərlər öz əksini tapdı. Buna görə də, orta əsrlərə aid italyan, niderland və ya alman rəssamlarının əsərlərində şərq xalçalarını bu gün də görmək olar.
 |  |  |
| Qazax xalçaçılıq məktəbinə aid Borçalı xalçası "Annunciation with St Emidius" rəsm əsərində. | Quba xalçaçılıq məktəbinə aid Zeyvə xalçası (Madonnanın ayağı altında) "The Madonna with Canon van der Paele" əsərində | Qarabağ xalçaçılıq məktəbinə aid Zili xalçası Hans Memlingin "Still Life with a Jug with Flowers" əsərində. |
 |  |
| Qarabağ xalçaçılıq məktəbinə aid Muğan xalçası | Qarabağ xalçaçılıq məktəbinə aid Zili xalçası. |
Bu cür əsərlərdən aşağıdakıları göstərmək olar:
- Niderland rəssamı Hans Memlinqin "Məryəm öz körpəsi ilə" əsərində Məryəmin ayağının altında Qubanın "Zeyvə xalçası" təsvir olunmuşdur.
- Niderland rəssamı An Van Ekin "Ruhani və Məryəm" əsərində "Zeyvə"; "Mehrab" əsərində "Şirvan"; "Madonna Van der Pole" əsərində isə fon olaraq Azərbaycanın "Quba xalçası" təsvir edilmişdir.
- Venesiyalı rəssam Karlo Krivello (XVI) "Müjdə" əsərində Talış-Muğan zonasına aid xalçalardan istifadə etmişdir.
- İtaliyalı rəssamlar (XV) Domeniko Morolenin "Vinsenzo fererio", "Müqəddəs Romanın təvəllüdü" əsərlərində və Dominiko de Bortolokun (XV) "Findlikqin toyu" əsərində Təbrizdə və Şirvanda toxunmuş "Əjdaha" və "Simurq" motivli xalçalar zövqlə çəkilmişdir.
- Hans Holbenin (XV) "Səfirlər" əsərində "Şirvan xalçası"nı təsvir etmişdir.
- İtaliyalı rəssam (XVI əsr) Lorenso Lotto "Ailə" adlı tablosunda Quba-Şirvan tipli xalçalarda tez-tez təsadüf olunan "kaşı" adlı bəzək ünsüründən istifadə etmişdir.
- Rəssam Atonello de Mesina özünün "Müqəddəs Sebastian" əsərinin sağ və sol küncündə Quba xalçasını təsvir etmişdir.
- "Eşitmə alleqoriyası" (XVI) adlı, müəllifi məlum olmayan qobelendə Mərəzə və Qobustan xalçalarına aid olan "bənde-rumi" kompozisiyası təsvir edilmişdir.
- İtaliya rəssamı Pinturikkonun (XVI əsr) "Silvio Pikolomini Elein həyatından bir səhnə" əsərində "Borçalı xalçası" təsvir olunmuşdur.
Filmoqrafiya
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- "Traditional art of Azerbaijani carpet weaving in the Republic of Azerbaijan" (ingilis). ich.unesco.org. 2015-11-05 tarixində . İstifadə tarixi: 16 iyun 2021.
- . 2012-03-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-11-28.
- . 2011-10-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-19.
- Qayıdış xalçası [ölü keçid]
- Dağkəsəmən Qazax xalısı [ölü keçid]
- . 2012-03-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-22.
- "AZƏRBAYCAN XALÇASI" (PDF) (az.). anl.az. 2022-01-25 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 16 iyun 2021.
Mənbə
- Azərbaycan xalçaları: İrəvan qrupu
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- "Azərbaycan xalçaları", Rejissor: Mehriban Ələkbərzadə 2011-10-13 at the Wayback Machine
- "Azər–İlmə"nin rəsmi saytında "Azərbaycan xalçaları" jurnalının elektron arxivi [ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Azerbaycan xalcalari Serq xalcaciliq senetinin bir qolu 2010 cu ilin noyabr ayinda UNESCO nun siyahisina salinmisdir Azerbaycan xalcaciliq tarixiAzerbaycanda xalcaciligin inkisafi haqqinda Herodot Ksenofont ve basqa qedim dunya tarixcileri melumat vermisler Sasaniler dovrunde III VII esrler Azerbaycanda xalca seneti daha da inkisaf etdi ipekden qizil gumus saplardan nefis xalcalar toxundu Alban tarixcisi Musa Kalankatli VII esr Azerbaycanda toxunulan ipek parcalar ve rengareng xalcalar haqqinda melumat verir Qizil gumus saplarla toxunan ve qas dasla bezedilen xalca istehsali XVI XVII esrlerde enenevi xarakter almisdir Orta esrlerde qizil gumus saplardan toxunan xovsuz xalcalarin esas istehsal merkezleri Tebriz Samaxi ve Berde seherleri idi Baha basa geldiyinden esasen feodallar ucun toxunulanala zerbaf adlanirdi XVI esrde Azerbaycanda olmus ingilis seyyahi Antoni Cenkinson Samaxida Abdulla xanin yay iqametgahindaki qizil gumus saplarla toxunulmus xalca haqqinda melumat verir XVII esr Holland seyahetcisi Yan Streyts Samaxi hakiminin atinin ustune salinan culun qizil saplarla toxunub mirvari ve qiymetli qas daslarla bezedildiyini xeber verir Tebriz xalcaciliq mektebine mexsus Azerbaycan adli xalca Azerbaycanin xalca memulatlari ve onlarin bedii xususiyyetleri haqqinda orta esrlere aid yazili menbelerde maraqli melumatlara rast gelinir X esre aid Hudud el alem Dunyanin serhedleri eserinde namelum muellif Muganda toxunulan palaz ve cullardan Naxcivanin zili toxunuslu xalilarindan melumat verir Kitabi Dede Qorqud dastaninda Azerbaycanin ipek xalcalari Ebul Ula Gencevi Nizami Xaqaninin XII esr eserlerinde xovlu ve xovsuz xalcalar terennum olunur Azerbaycan xalcalarinin dunya medeniyyetine tesiriXIII XIV esrlerde Azerbaycandan xarici olkelere xeyli sayda xalca ve xalca memulati ixrac edilirdi Ince ornamentleri zerif ve nefis naxislari ile diqqeti celb eden bu xalcalar meshur Avropa ressamlarinin eserlerinde miniaturlerde oz eksini tapir XV esr Niderland ressamlari Hans Memlinqin Meryem oz korpesi ile tablosunda Sirvan xalcasi Van Eykin Muqeddes Meryem eserinde Zeyve xalcasi Alman ressami Hans Holbeynin XV esr Sefirler eserinde Qazax xalcasinin tesvirleri verilmisdir XVIII esrin II yarisinda Azerbaycanin Simali kicik feodal Seki Baki Quba Qarabag Irevan Gence Naxcivan Sirvan Tebriz Erdebil ve s xanliqlara bolunmeye basladi Xanliqlar dovrunde xalca istehsali xeyli genislenmis her xanligin ozunun xalcaciliq karxanasi olmusdur Xanliqlar dovrunde xalcaciliq senetinin inkisafi gelecekde xalcaciliq mekteblerinin adinin yaranmasina zemin yaratdi 1872 ci ilde Moskvada Moskva Politexnik sergisinde ve 1882 ci ilde Umumrusiya senaye ve incesenet sergisi nde numayis etdirilen Baki Quba Samaxi Gence Seki Qazax Cavad qezasi ve basqa yerlerden getirilmis xalcalar ve xalca memulatlarinin en yaxsi numuneleri qizil gumus medallara layiq goruldu 1872 ci ilde Vyanada Avstriya 1911 ci ilde Turinde Italiya 1913 cu ilde Londonda ve Berlinde teskil edilmis Beynelxalq sergilerde numayis etdirilen eksponatlarin esas hissesi Azerbaycandan aparilmis xalca ve xalca memulatlarindan ibaret idi Xovsuz xalcalarin novleri Azerbaycan xalcalari oz texniki xususiyyetlerine gore xovlu ve xovsuz olurlar Xovsuz xalcalar toxuculuq senetinin en erken dovrune tesaduf edir Xovsuz xalcalar oz toxuma usuluna kompozisiya qurulusuna ornament zenginliyine ve reng koloritine gore bir birinden ferqlenen 8 nove bolunur Palaz Cecim Ladi Kilim Sedde Verni Zili Sumax Azerbaycan xalcaciliq mektebleriToxuculuq aletleri Esas meqale Azerbaycan xalcaciliq mektebleri Azerbaycan xalcalari senet sahesi kimi hem cografi movqeyine hem de naxis kompozisiya reng helli ve texniki xususiyyetlerine gore serti olaraq 7 xalcaciliq mektebine bolunur 1 Quba xalcaciliq mektebi 2 Abseron xalcaciliq mektebi 3 Sirvan xalcaciliq mektebi 4 Gence xalcaciliq mektebi 5 Qazax xalcaciliq mektebi 6 Qarabag xalcaciliq mektebi 7 Tebriz xalcaciliq mektebiQazax xalcasi Sirvan Bico xalcasi Tebriz xalcasiXX esrde xalcaciligin inkisafi Azerbaycan xalcaciliq merkezi xalcasi 1984 cu il Letif Kerimov adina xalca muzeyi Baki Sovetler dovrunde Azerbaycan xalcasi beynelxalq bazarda olan movqelerini itirdi 19 cu esrin evvellerine 1920 ci ile qeder ise dunya bazarinda Azerbaycan xalcasi ehemiyyetli movqeye malik olub Quba xalcasi oz texnologiyasi ve kompozisiyasina gore dunyada birinci olub Bu xalcalar ayaq altinda esrlerden de cox yasayib Bu texnologiya iynevari ilme adlandirilir ki bu da ilmesi cixmayan xalcadir Bu texnologiyada xovun hundurluyu digerleri ile muqayisede yuksek olub deyen mutexessis qeyd etdi ki Azerbaycan xalcalarinin en asagi xov hundurluyu 6 mm olub ki bu da xalcanin omrunun uzun olmasina esasdir Azerbaycan xalca senetinin sonraki inkisaf dovru XX esrin ortalarina tesaduf edir Bu dovrde Azerbaycan xalca senetinin inkisafi bir nece istiqametde davam ederek cox cehetli xarakter dasimisdir Respublikanin rayon ve kendlerinde xalca seneti eneneleri ayri ayri xalca ustalari terefinden davam etdirilir Onlarin enenevi cesnilerde toxuduqlari xalcalarda klassik kompozisiyalara yaradici munasibet qabariq sekilde ozunu gosterir Eyni zamanda xalcaciliqda yeni yeni kompozisiyalar naxis elementleri meydana gelir Yeni yaranan cesnilerde nisbeten eyri xetlerle islenmis nebati naxislara insan heyvan qus tesvirlerine lirik ve romantik uslubda yaradilmis sucetli kompozisiyalara meyl ustundur Xalca senetinin inkisafinin diger bir qolu Azerxalca Istehsalat Birliyinin fealiyyetidir Azerxalca nin sex ve emalatxanalarinda toxunan xalcalarda enenevi naxis gol ve renglerden ustalarin yaradici sekilde etdiyi deyismeler klassik xalca kompozisiyalarinin sayini artirib zenginlesdirir Xalca senetinin diger bir qolu pesekar ressamlar terefinden davam ve inkisaf etdirilir Onlarin yaratdiqlari yeni ornament ve cesniler esasinda toxunan xalcalar klassik kompozisiyalarin zenginlesdirilmesinde muhum ehemiyyet kesb edir Bu xalcalarin kompozisiya resm helli ve koloritinde bezen klassik kanonlarin pozulmasina baxmayaraq muxtelif bedii ve texniki vasiteler movzunun acilmasina komek edir Azerbaycanda xalcaciligin inkisafi ucun muhum tedbirler heyata kecirilmisdir Xalcaciliq senet ve elm sahesi kimi E Ezimzade ad Azerbaycan Dovlet Ressamliq Mektebinde Azerbaycan Dovlet Medeniyyet ve Incesenet Universitetinde elece de incesenet yonumlu kolleclerde tedris edilir Xalcaciliq senet kimi texniki pese mekteblerinde usaq resm qalereyalarinda ve diger yerlerde oyredilir Azerbaycan xalca senetinin elm sahesi kimi oyrenilmesi ve pesekar ressamlarin yaradiciliginda muasir inkisafi Azerbaycanin xalq ressami Letif Kerimovun 1906 1991 adi ile baglidir Serq o cumleden Azerbaycan xalcasi ve dekorativ tetbiqi senetinin mahir bilicisi gorkemli ornamentalist ressam tedqiqatci alim kimi taninan L Kerimov uzun iller Azerbaycan xalcalarini tedqiq etmis Azerbaycan dekorativ senetini yeni ornamentlerle zenginlesdirmis enenevi bezek elementleri esasinda yeni dekorativ motivler yaratmisdir L Kerimovun eskizleri esasinda toxunmus Efsan 1932 Qonaqkend 1939 Lecekturunc 1952 Susa 1953 Goygol 1958 Qarabag 1960 Islimi 1964 Butali 1965 Bahar 1966 1976 Heyvanlar aleminde 1969 Sebi hicran 1975 Zerxara 1977 Firdovsi 1934 Semed Vurgun 1956 Vaqif 1967 Fuzuli 1972 Nesimi 1974 Sefieddin Urmevi 1975 Ecemi 1976 ve s ornamental ve portret xalcalar ornament elementlerinin uyarligi kompozisiya bitkinliyi resmlerinin zerifliyi ve ifadeliliyi zengin koloritine gore xalcaciliq senetinin qiymetli numunelerindendir 1949 cu ilde kollektiv muelliflerle birge yaratdigi Stalin xalcasina gore 1950 ci ilde SSRI Dovlet mukafatina layiq gorulmusdur 1986 ci ilde Londonda acilmis ferdi sergisi boyuk muveffeqiyyetle kecmis sergide ressamin Bendi Rumi 1980 1981 Lecekturunc 1981 Xetai 1981 1985 Acma yumma 1982 Lecekbendlik 1983 Ketebebendlik 1984 Esrlerin negmesi 1985 ve s xalcalari numayis etdirilmisdir L Kerimovun cox cildli Azerbaycan xalcasi eserinde 1300 den artiq Azerbaycan xalca ornament elementinin tehlili verilmisdir Azerbaycan xalcasi UNESCO nun qeyri maddi medeni irs siyahisindaLetif Kerimov adina Azerbaycan Xalcasi ve Xalq Tetbiqi Seneti Dovlet Muzeyinde Azerbaycan xalca seneti ve muasir dovrun telebleri muhafize meseleleri movzusunda deyirmi masa kecirilib APA nin melumatina gore deyirmi masada cixis eden medeniyyet ve turizm nazirinin muavini Sevda Memmedeliyeva Azerbaycan xalca senetinin tunc dovrunden baslayaraq inkisaf etdiyini ve bu gunumuze qeder gelib catdigini deyib Bizim xalcalar Nyu Yorkun Metropoliten Londonun Viktoriya ve Albert Parisin Luvr Istanbulun Topqapi Romanin Berlinin Tehranin Qahirenin Moskvanin ve Vyananin meshur muzeylerinde numayis etdirilir Teessufle qeyd etmek lazimdir ki bir cox halda bezi muzeylerde bu senet numuneleri mensub oldugu xalqin adi ile deyil Iran xalcasi Qafqaz xalcasi ve diger adlarla teqdim olunur Ancaq bununla bagli muvafiq qurumlar terefinden isler aparilir Deyirmi masada cixis eden Azerbaycan Xalcasi ve Xalq Tetbiqi Seneti Dovlet Muzeyinin direktoru Roya Tagiyeva bu gun Azerbaycanda xalca senetinin inkisafi ucun bir sira islerin aparildigini deyib Azerbaycan xalcasi UNESCO nun qeyri maddi medeni irs siyahisina daxil edilecek Bu barede de medeniyyet ve turizm nazirinin muavini Sevda Memmedeliyeva bildirib Onun sozlerine gore artiq bu sahede is baslanib ve yaxin vaxtlarda lazimi senedler hazirlanacaq Bu sahede ugur qazanacagimiza subhe etmediyini bildiren nazir muavini musbet netice elde etmek ucun durmadan islemeyin lazim oldugunu vurgulayib Qayidis xalcasiXalcanin hundurluyu 3 eni ise 2 metrdir Ona 40 min ilme vurulub Tarixi meqam ve sexsiyyetlerin eks etdirildiyi sujet xettine texniki icrasina gore xalca yuksek senet eseri kimi deyerlendirilmelidir Ressam Milli Qurtulus gunu barede urek sozunu yaratdigi eserdir Azerbaycan xalcalari diger xalqlarin xalcasi kimi numayis etdirilirBu gunedek Kiyev incesenet muzeyinde ermeni xalisi kimi numayis olunan Dagkesemen Qazax xalisinin 18 ci esr Qazax medeniyyetine aid oldugu subuta yetirilib Bu sehv Kiyev Incesenet Muzeyinde bas tutan sergide duzeldilib Muzeyde Ukrayna Azerbaycan Rusiya ve Polsadan olan ekspertlerin istiraki ile kecirilen elmi praktik konfrans zamani Azerbaycan xalcacilari eser uzerinde olan ornametler vasitesile xalinin heqiqeten de Azerbaycan xalcaciliq mektebine aid oldugunu subuta yetiribler Azerbaycan xalcalari xarici ressamlarin eserlerindeXIV esrde nefis Azerbaycanin naxisli coxlu xalca memulatlari Avropaya ixrac edilmeye basladi Tez bir zamanda ince ornamentleri ile Avropa ressamlarinin diqqetini celb etdi ve onlarin yaratdigi eserler oz eksini tapdi Buna gore de orta esrlere aid italyan niderland ve ya alman ressamlarinin eserlerinde serq xalcalarini bu gun de gormek olar Azerbaycan xalclari resm eserlerinde Qazax xalcaciliq mektebine aid Borcali xalcasi Annunciation with St Emidius resm eserinde Quba xalcaciliq mektebine aid Zeyve xalcasi Madonnanin ayagi altinda The Madonna with Canon van der Paele eserinde Qarabag xalcaciliq mektebine aid Zili xalcasi Hans Memlingin Still Life with a Jug with Flowers eserinde Qarabag xalcaciliq mektebine aid Mugan xalcasi Qarabag xalcaciliq mektebine aid Zili xalcasi Bu cur eserlerden asagidakilari gostermek olar Niderland ressami Hans Memlinqin Meryem oz korpesi ile eserinde Meryemin ayaginin altinda Qubanin Zeyve xalcasi tesvir olunmusdur Niderland ressami An Van Ekin Ruhani ve Meryem eserinde Zeyve Mehrab eserinde Sirvan Madonna Van der Pole eserinde ise fon olaraq Azerbaycanin Quba xalcasi tesvir edilmisdir Venesiyali ressam Karlo Krivello XVI Mujde eserinde Talis Mugan zonasina aid xalcalardan istifade etmisdir Italiyali ressamlar XV Domeniko Morolenin Vinsenzo fererio Muqeddes Romanin tevelludu eserlerinde ve Dominiko de Bortolokun XV Findlikqin toyu eserinde Tebrizde ve Sirvanda toxunmus Ejdaha ve Simurq motivli xalcalar zovqle cekilmisdir Hans Holbenin XV Sefirler eserinde Sirvan xalcasi ni tesvir etmisdir Italiyali ressam XVI esr Lorenso Lotto Aile adli tablosunda Quba Sirvan tipli xalcalarda tez tez tesaduf olunan kasi adli bezek unsurunden istifade etmisdir Ressam Atonello de Mesina ozunun Muqeddes Sebastian eserinin sag ve sol kuncunde Quba xalcasini tesvir etmisdir Esitme alleqoriyasi XVI adli muellifi melum olmayan qobelende Mereze ve Qobustan xalcalarina aid olan bende rumi kompozisiyasi tesvir edilmisdir Italiya ressami Pinturikkonun XVI esr Silvio Pikolomini Elein heyatindan bir sehne eserinde Borcali xalcasi tesvir olunmusdur FilmoqrafiyaCeten film 1995 IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Traditional art of Azerbaijani carpet weaving in the Republic of Azerbaijan ingilis ich unesco org 2015 11 05 tarixinde Istifade tarixi 16 iyun 2021 2012 03 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 11 28 2011 10 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 10 19 Qayidis xalcasi olu kecid Dagkesemen Qazax xalisi olu kecid 2012 03 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 10 22 AZERBAYCAN XALCASI PDF az anl az 2022 01 25 tarixinde PDF Istifade tarixi 16 iyun 2021 MenbeAzerbaycan xalcalari Irevan qrupuHemcinin baxLetif Kerimov adina Azerbaycan Xalcasi ve Xalq Tetbiqi Seneti Dovlet Muzeyi TikmeXarici kecidlerVikianbarda Azerbaycan xalcalari ile elaqeli mediafayllar var Azerbaycan xalcalari Rejissor Mehriban Elekberzade 2011 10 13 at the Wayback Machine Azer Ilme nin resmi saytinda Azerbaycan xalcalari jurnalinin elektron arxivi olu kecid