Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. Daha ətraflı məlumat və ya məqalədəki problemlərlə bağlı müzakirə aparmaq üçün diqqət yetirə bilərsiniz. Lütfən məqaləyə bu məqaləni təkmilləşdirməyə kömək edin. Mənbəsiz məzmun problemlər yarada və silinə bilər. Problemlər həll edilməmiş şablonu məqalədən çıxarmayın.
Şəhər — əhali sayına görə böyük, mərkəzləşdirilmiş və ərazicə məhdud yaşayış məntəqəsi. Əhalisi kənd təsərrüfatından kənar fəaliyyətlə məşğuldur. Effektli özünüidarə, təchizat və nəqliyyat strukturuna malikdir. Şəhərlərin sakinləri etnik, dil, sosial, mədəni, dini və s. baxımdan müxtəlif ola bilər.
Şəhərlər elmi baxımdan mədəniyyətlərin yaxınlaşmasının ideal halı hesab edilir. Adambaşına düşən ərazi çox az olur. Bir qayda olaraq özünəməxsus mədəniyyətə və ciddi sosial təbəqələşməyə malikdir. Bu xüsusiyyətlər onları kəndlərdən və ya xüsusi məqsədlər üçün insanların cəmləşdiyi yaşayış məntəqələrindən ciddi fərqləndirir.
Yaşayış məntəqəsinin şəhər statusuna aid edilməsi hər ölkənin qanunları əsasında müəyyən edilir. Bu tələb müxtəlif ölkələrdə müxtəlifdir — Danimarkada 250 nəfər, Yaponiyada 50 min nəfər.
Şəhər planlaşdırılması və şəhərsalma
Şəhərlərin planlaşdırılması ilə şəhərin memarlıq strukturu məşğul olur. Şəhərin düzgün fəaliyyət göstərməsi üçün onun nəqliyyat planlaşdırılması da vacibdir. Şəhərin inkişaf planı şəhərin inkişaf istiqamətini müəyyənləşdirir və beləliklə qarşıya çıxa biləcək neqativ halları, eləcə də urbanizasiyanın təsirini minimallaşdırmağa xidmət edir.
Şəhərlərin quruluşu
Şəhərlər öz aralarında nəqliyyatın hərəkəti üçün nəzərdə tutulan yollarla əlaqələndirilir. Şəhərin daxilində yollarküçə şəklində paylanır, küçələrin kənarlarında binalar, evlər və başqa tikililər yaradılır. Binaların ətrafında sakinlərin hərəkəti üçün səkilər nəzərdə tutulur.
1900-cü ildə dünya üzrə şəhərlərdə yaşayan əhalinin sayı ümumi əhali sayının 14%-ni təşkil edirdi. XX əsrin sonunda bu rəqəm 47%-ə çatdı. Hazırda yer kürəsinin əhalisinin yarısı şəhərlərdə yaşayır
Tədqiqatçılar göstərirlər ki, əgər inkişaf bu sürətlə gedərsə, şəhər əhalisinin sayı hər 38 ilə ikiqat artacaqdır. 1950-ci ildə dünyanın 83 şəhərində əhalinin sayı 1 milyonu keçirdi. 2000-ci ildə bu rəqəm 411 oldu.
2000-ci ildə 18 şəhər 10 milyonluq əhaliyə malik idi. 2005-ci ildə belə şəhərlərin sayı 20-ə çatmışdır.
Avropada əhalinin 50%-i əhalisinin sayı az olan şəhərlərdə yaşayır (5-10 min əhali), 25%-i əhalisi 10-250 min olan, yerdə qalan 25%-i əhalisinin sayı 250 mindən artıq olan şəhərlərdə yaşayırlar.
Şəhərlərin İnkişafı
Şəhərlər inkişafına görə Alfa, Betta, Qamma və Kafi kateqoriyalarına bölünür. Şəhərlərin bu kateqoriyalara uyğun sinifləndirilməsi "Globalization and World Cities Research Network" adlı araşdırma məntəqəsi tərəfindən apaılır. GaWCRN 2020-yə görə şəhərlərin bölünməsi aşağıda göstərilmişdir.
Alfa şəhərlər
Alfa ++ şəhərlər
Alfa ++ şəhərlər qlobal iqtisadiyyata görə ən inteqrasiya etmiş şəhərlərdir:
Alfa + şəhərlər London və New York-u tamamlayan digər yüksək inteqrasiya olunmuş şəhərlərdir və əsasən Sakit okean/Asiya üçün qabaqcıl xidmət ehtiyacları ödəyir.
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Seher ehali sayina gore boyuk merkezlesdirilmis ve erazice mehdud yasayis menteqesi Ehalisi kend teserrufatindan kenar fealiyyetle mesguldur Effektli ozunuidare techizat ve neqliyyat strukturuna malikdir Seherlerin sakinleri etnik dil sosial medeni dini ve s baximdan muxtelif ola biler Baki AzerbaycanBerlin Almaniya BoliviyaYohannesburq CARKampala UqandaAnkara Turkiye Seherler elmi baximdan medeniyyetlerin yaxinlasmasinin ideal hali hesab edilir Adambasina dusen erazi cox az olur Bir qayda olaraq ozunemexsus medeniyyete ve ciddi sosial tebeqelesmeye malikdir Bu xususiyyetler onlari kendlerden ve ya xususi meqsedler ucun insanlarin cemlesdiyi yasayis menteqelerinden ciddi ferqlendirir Yasayis menteqesinin seher statusuna aid edilmesi her olkenin qanunlari esasinda mueyyen edilir Bu teleb muxtelif olkelerde muxtelifdir Danimarkada 250 nefer Yaponiyada 50 min nefer Seher planlasdirilmasi ve sehersalmaSeherlerin planlasdirilmasi ile seherin memarliq strukturu mesgul olur Seherin duzgun fealiyyet gostermesi ucun onun neqliyyat planlasdirilmasi da vacibdir Seherin inkisaf plani seherin inkisaf istiqametini mueyyenlesdirir ve belelikle qarsiya cixa bilecek neqativ hallari elece de urbanizasiyanin tesirini minimallasdirmaga xidmet edir Seherlerin qurulusuSeherler oz aralarinda neqliyyatin hereketi ucun nezerde tutulan yollarla elaqelendirilir Seherin daxilinde yollar kuce seklinde paylanir kucelerin kenarlarinda binalar evler ve basqa tikililer yaradilir Binalarin etrafinda sakinlerin hereketi ucun sekiler nezerde tutulur Seherde binalarin ve tikililerin novleri inzibati ve hokumet binalari senaye tikilileri zavod fabrik anbarlar yasayis binalari ve ehaliye xidmet evler mehmanxanalar ictimai iase yerleri kafe restoran Istirahet guseleri parklar teatrlar kinoteatrlar barlar Tokio Yaponiya diskotekalar ve reqs meydancalari ofis binalari sehiyye ocaqlari Seul Cenubi Koreyatehsil ocagi binalari idman qurgulari qebristanliqStatistika1900 cu ilde dunya uzre seherlerde yasayan ehalinin sayi umumi ehali sayinin 14 ni teskil edirdi XX esrin sonunda bu reqem 47 e catdi Hazirda yer kuresinin ehalisinin yarisi seherlerde yasayir il Seherlerin ehalisinin sayi1804 0 5 mlrd 1985 2 mlrd 2002 3 mlrd Tedqiqatcilar gosterirler ki eger inkisaf bu suretle gederse seher ehalisinin sayi her 38 ile ikiqat artacaqdir 1950 ci ilde dunyanin 83 seherinde ehalinin sayi 1 milyonu kecirdi 2000 ci ilde bu reqem 411 oldu 2000 ci ilde 18 seher 10 milyonluq ehaliye malik idi 2005 ci ilde bele seherlerin sayi 20 e catmisdir 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010Tokio 11 0 mln 16 5 mln 21 9 mln 25 0 mln 27 9 mln 28 7 mln Sanxay 11 2 mln 11 2 mln 13 5 mln 17 2 mln 21 5 mln Mexiko 13 9 mln 15 1 mln 16 4 mln 18 2 mln San Paulo 12 1 mln 14 8 mln 17 8 mln 20 1 mln Osaka 10 0 mln 10 5 mln 10 6 mln 10 6 mln Bombey 12 2 mln 18 1 mln 24 3 mln Los Anceles 11 5 mln 13 1 mln 14 0 mln Pekin 10 9 mln 14 2 mln 17 8 mln Kelkutte 10 7 mln 12 7 mln 15 6 mln Buenos Ayres 10 6 mln 11 4 mln 12 0 mln Seul 10 6 mln 12 3 mln 13 0 mln Cakarta 14 1 mln 19 2 mln Laqos 13 5 mln 20 8 mln 12 4 mln 15 6 mln 12 1 mln 17 6 mln Nyu Dehli 11 7 mln 15 5 mln Manila 10 8 mln 13 7 mln Qahire 10 7 mln 13 2 mln Moskva 10 5 mln 13 1 mln Rio de Janeyro 10 2 mln 11 1 mln Dekke 10 2 mln 16 0 mln Istanbul 11 7 mln Avropada ehalinin 50 i ehalisinin sayi az olan seherlerde yasayir 5 10 min ehali 25 i ehalisi 10 250 min olan yerde qalan 25 i ehalisinin sayi 250 minden artiq olan seherlerde yasayirlar Seherlerin InkisafiSeherler inkisafina gore Alfa Betta Qamma ve Kafi kateqoriyalarina bolunur Seherlerin bu kateqoriyalara uygun siniflendirilmesi Globalization and World Cities Research Network adli arasdirma menteqesi terefinden apailir GaWCRN 2020 ye gore seherlerin bolunmesi asagida gosterilmisdir Alfa seherler Alfa seherler Alfa seherler qlobal iqtisadiyyata gore en inteqrasiya etmis seherlerdir London New York CityAlfa seherler Alfa seherler London ve New York u tamamlayan diger yuksek inteqrasiya olunmus seherlerdir ve esasen Sakit okean Asiya ucun qabaqcil xidmet ehtiyaclari odeyir Pekin Dubay Hong Kong Paris Sanxay Sinqapur TokyoAlfa Amsterdam 1 Brussel Chicago Frankfurt Cakarta Kuala Lumpur Los Angeles Madrid Mexico Milan Moskva Mumbay Sao Paulo Sydney 1 TorontoAlfa Banqkok 1 1 Boston 1 Buenos Aires 1 Dublin Guangzhou 1 Istanbul 1 Johannesburg Lisboa Luksemburq Manila Melbourne 1 Montreal Munchen Yeni Dehli Praqa Er Riyad San Francisco Santiago Seul 1 Senzen Stokholm Taipei 1 Vyana Varsava 1 Zurich 1 Hemcinin baxSeher aqlomerasiyasiIstinadlar Arxivlenmis suret 2007 09 26 tarixinde Istifade tarixi 2008 11 01 Vikianbarda Seher ile elaqeli mediafayllar var
Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
