Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gürcüstan yəhudiləri – qədimdən Gürcüstan ərazisində məskunlaşmış, burada yaşayan yerli xalqın adət-ənənəsini və dilini mənimsəmişlər. Bu baxımdan onlara "Gürcüstan yəhudiləri" deyil.
Tarixi
  |
| Yəhudilik fəlsəfəsi Dini mətnlər Müqqədəs şəhərlər Dini şəxsiyyətlər Musəvilik həyat tərzi Məktəblər Dini rollar Dini tikililər Etnik bölünmələr Musəvi məzhəbləri Dini obyektlər Digər dinlərlə əlaqələr |
Rəvayətə görə, onlar Kartli və İberiyanın ərazisinə ilk dəfə e.ə. VII əsrdə köçmüşlər. Bu Birinci Qüds Məbədinin dağıdıldığı və yəhudilərin Babilistana sürgün olunduğu tarixə təsadüf edir. XIII əsrə aid "Kartlis tsxvoreba" ("Gürcüstanın həyatı") adlı əlyazmada bu barədə deyilir: "Çar Navuxodosonor Qüdsü zəbt etdi. Ordan qovularaq Kartliyə gələn yəhudilər, Mtsxeti hökmdarına bac söz verərək torpaq istədilər. Onlara Araqvi çayı yaxınlığında, Zanavi çay qolunun yanında məskunlaşmağa icazə verildi. Və onlar buna görə vergi verməyə başladılar".
Tarixi qaynaqlar göstərir ki, yəhudilər müxtəlif vaxtlarda Bizans və İran dövlətindən, Xəzər xaqanlığından Gürcüstana köç etmiş, əvvəllər burada yerləşmiş soydaşları ilə qaynayıb-qarışmışlar. Zaman keçdikcə, onlar öz dillərini unutmuş və gürcü dilində (kartvel qrupu) danışmağa başlamışlar. Gürcüstanda yəhudilər dağınıq və kiçik qrup halında yaşamışlar. Onlar yerli xalqın mətbəx, geyim, musiqi və rəqslərini götürmüşlər. Gürcüstan yəhudiləri gürcü dilində yazıb-oxuyur və özlərini "ebraeli", "israeli", yaxud "kartuli-ebraeli" adlandırırlar. Orta əsrlərdə Gürcüstana gəlmiş səyyahlar qeyd etmişlər ki, onlar xarici görkəm və simalarına görə yerli xalqlardan seçilmirdilər.
Azərbaycana gəlişləri
Gürcüstan yəhudiləri Azərbaycana ilk dəfə XVIII əsrdə gəlməyə başlamışlar. Onlar ölkəmizə Gürcüstanın Axalkələk, Oni, Kulaşi və Kutaisi bölgələrindən köçmüşlər. Sonrakı illərdə Gürcüstan yəhudilərinin Vətənimizə axını intensivləşmiş və bu proses Birinci dünya müharibəsi başlamasınadək davam etmişdir.
Çar Rusiyası dövründə Gürcüstan yəhudiləri, əsasən, Bakı quberniyasında yerləşmişlər. Yaşadıqları yerlərdə təzyiqlərə məruz qalmaları və sıxışdırılmaları, həmçinin XIX əsrdə Bakıda neft sənayesinin sürətli inkişafı onların Azərbaycana pənah gətirməsinə, burada sığınacaq axtarmasına səbəb olmuşdur. Şəhərimizə köçmüş bir çox yəhudi ailəsi kasıb idi. Hətta, bəziləri özləri ilə Tövrat və dua kitabından başqa heç nə gətirməmişlər. Buna baxmayaraq, ticarəti yaxşı bacardıqları üçün qısa müddətdə Bakıda uğur qazanmış, hətta bir qismi nüfuz sahibi olmuşdur.
XIX əsrdə Bakıda bəzi Gürcüstan yəhudiləri iri rus-qafqaz ticarət evləri, birja, kommersiya bankları, səhmdar cəmiyyətlərin üzvləri olmuşlar. On nəfərdən çox nümayəndələri "ikinci və üçüncü dərəcəli tacir", ikisi "birinci dərəcəli tacir" adına layiq görülmüşlər.
İçərişəhərdə onların kerosin dükanları olmuşdur. Burada şam, sabun, mazut, əhəng və köhnə əşyalar satırmışlar. Həmçinin, bəzi ayaqqabı və dəri emalatxanaları, tullantı xammalının qəbulu üzrə dükanlar da onlara məxsus olmuşdur.
Çar Rusiyası dövründə Gürcüstan yəhudilərinin dini həyatı da maraqlı və özünəməxsus şəkildə keçirdi. Bakıda xüsusi yəhudi dini məktəbləri (iyeşiv) olmadığından, evin ilk oğlan uşağı ravvinin yanında gizlicə İvrit, Tora və Talmudu öyrənirdi. Ailənin ikinci oğlan uşağına isə, adətən, ticarətin əsasları dərsi keçilirdi.
İlk vaxtlar sinaqoqlar olmadığından Gürcüstan yəhudiləri dini ayinlərini icra etmək, Pesax və digər bayramlarını keçirmək üçün imkanlı soydaşlarının mənzillərinə yığışar, Şabbat (Şənbə) gününü xüsusi təmtəraqla qeyd edərdilər.
1899-cu ildə Rusiya Daxili İşlər Nazirliyinin yəhudilərə sinaqoq tikməyə icazə verməsi ilə onların dini həyatında mühüm dəyişiklik baş vermişdir. Bu xəbərə çox sevinən bütün yəhudi icmaları yeni məbədin ucaldılması üçün vəsait toplamışlar.
Lakin Azərbaycanda Sovet hakimiyyətinin qurulması ilə ateizm rəsmi ideologiya səviyyəsinə qaldırılmış və bundan Azərbaycanda yaşayan digər xalqlarla yanaşı, Gürcüstan yəhudiləri də əziyyət çəkmişlər. Sinaqoqlar onların əllərindən alınmış, dindarlar gizli şəkildə evlərdə yığışmaq məcburiyyətində qalmış, ravvinlər isə təqib olunmuşlar.
İkinci dünya müharibəsinin baş verməsi ilə Sovet İttifaqının dinə qarşı apardığı siyasətdə bir qədər yumşalma müşahidə olunmuş, 1945/1946-cı illərdə Azərbaycan SSR-in qərarı ilə Gürcüstan və Avropa yəhudilərinin dini mərasimlərini birgə keçirmələri üçün müharibə illərində döyüş sürsatı anbarı kimi istifadə olunmuş bina ayrılmışdır. Dindarlar yarıdağılmış zirzəmidən ibarət olan binanı da şəxsi imkanları hesabına qismən təmir işləri aparmış və ağır şəraitdə ibadətlərini həyata keçirmişlər.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gurcustan yehudileri qedimden Gurcustan erazisinde meskunlasmis burada yasayan yerli xalqin adet enenesini ve dilini menimsemisler Bu baximdan onlara Gurcustan yehudileri deyil Tarixi Yehudilik Yehudilik felsefesi Secilmislik Alaha Kabbala TaleKasrut Dini metnler Tevrat Tora Tanah Talmud Zoqar Sidur Midras Muqqedes seherler Quds Safed Hebron Tiberia Rosasana Yom Kippur Pesah Dini sexsiyyetler Avraham Mose Dvora David Rif Yosef Karo Musevilik heyat terzi Nida Mektebler Dini rollar Kabar Dini tikililer Sinaqoq Ibraniceler Aramiceler Arapcalar Diger Cermen Yesivis Roman Hind Iran Diger Diger Kartveli Dravid Etnik bolunmeler Afrika Asya Buxara Avropa Askenaz SefaradQafqaz Dag yehudileri Gurcustan yehudileri KaraylarOrta Dogu Mizrahi Musevi mezhebleri Yehudilik Dini obyektler Tefilin Mezuza Menora Diger dinlerle elaqeler Revayete gore onlar Kartli ve Iberiyanin erazisine ilk defe e e VII esrde kocmusler Bu Birinci Quds Mebedinin dagidildigi ve yehudilerin Babilistana surgun olundugu tarixe tesaduf edir XIII esre aid Kartlis tsxvoreba Gurcustanin heyati adli elyazmada bu barede deyilir Car Navuxodosonor Qudsu zebt etdi Ordan qovularaq Kartliye gelen yehudiler Mtsxeti hokmdarina bac soz vererek torpaq istediler Onlara Araqvi cayi yaxinliginda Zanavi cay qolunun yaninda meskunlasmaga icaze verildi Ve onlar buna gore vergi vermeye basladilar Tarixi qaynaqlar gosterir ki yehudiler muxtelif vaxtlarda Bizans ve Iran dovletinden Xezer xaqanligindan Gurcustana koc etmis evveller burada yerlesmis soydaslari ile qaynayib qarismislar Zaman kecdikce onlar oz dillerini unutmus ve gurcu dilinde kartvel qrupu danismaga baslamislar Gurcustanda yehudiler daginiq ve kicik qrup halinda yasamislar Onlar yerli xalqin metbex geyim musiqi ve reqslerini goturmusler Gurcustan yehudileri gurcu dilinde yazib oxuyur ve ozlerini ebraeli israeli yaxud kartuli ebraeli adlandirirlar Orta esrlerde Gurcustana gelmis seyyahlar qeyd etmisler ki onlar xarici gorkem ve simalarina gore yerli xalqlardan secilmirdiler Azerbaycana gelisleriTiflis sinaqoqu Gurcustan yehudileri Azerbaycana ilk defe XVIII esrde gelmeye baslamislar Onlar olkemize Gurcustanin Axalkelek Oni Kulasi ve Kutaisi bolgelerinden kocmusler Sonraki illerde Gurcustan yehudilerinin Vetenimize axini intensivlesmis ve bu proses Birinci dunya muharibesi baslamasinadek davam etmisdir Car Rusiyasi dovrunde Gurcustan yehudileri esasen Baki quberniyasinda yerlesmisler Yasadiqlari yerlerde tezyiqlere meruz qalmalari ve sixisdirilmalari hemcinin XIX esrde Bakida neft senayesinin suretli inkisafi onlarin Azerbaycana penah getirmesine burada siginacaq axtarmasina sebeb olmusdur Seherimize kocmus bir cox yehudi ailesi kasib idi Hetta bezileri ozleri ile Tovrat ve dua kitabindan basqa hec ne getirmemisler Buna baxmayaraq ticareti yaxsi bacardiqlari ucun qisa muddetde Bakida ugur qazanmis hetta bir qismi nufuz sahibi olmusdur XIX esrde Bakida bezi Gurcustan yehudileri iri rus qafqaz ticaret evleri birja kommersiya banklari sehmdar cemiyyetlerin uzvleri olmuslar On neferden cox numayendeleri ikinci ve ucuncu dereceli tacir ikisi birinci dereceli tacir adina layiq gorulmusler Iceriseherde onlarin kerosin dukanlari olmusdur Burada sam sabun mazut eheng ve kohne esyalar satirmislar Hemcinin bezi ayaqqabi ve deri emalatxanalari tullanti xammalinin qebulu uzre dukanlar da onlara mexsus olmusdur Car Rusiyasi dovrunde Gurcustan yehudilerinin dini heyati da maraqli ve ozunemexsus sekilde kecirdi Bakida xususi yehudi dini mektebleri iyesiv olmadigindan evin ilk oglan usagi ravvinin yaninda gizlice Ivrit Tora ve Talmudu oyrenirdi Ailenin ikinci oglan usagina ise adeten ticaretin esaslari dersi kecilirdi Ilk vaxtlar sinaqoqlar olmadigindan Gurcustan yehudileri dini ayinlerini icra etmek Pesax ve diger bayramlarini kecirmek ucun imkanli soydaslarinin menzillerine yigisar Sabbat Senbe gununu xususi temteraqla qeyd ederdiler 1899 cu ilde Rusiya Daxili Isler Nazirliyinin yehudilere sinaqoq tikmeye icaze vermesi ile onlarin dini heyatinda muhum deyisiklik bas vermisdir Bu xebere cox sevinen butun yehudi icmalari yeni mebedin ucaldilmasi ucun vesait toplamislar Lakin Azerbaycanda Sovet hakimiyyetinin qurulmasi ile ateizm resmi ideologiya seviyyesine qaldirilmis ve bundan Azerbaycanda yasayan diger xalqlarla yanasi Gurcustan yehudileri de eziyyet cekmisler Sinaqoqlar onlarin ellerinden alinmis dindarlar gizli sekilde evlerde yigismaq mecburiyyetinde qalmis ravvinler ise teqib olunmuslar Ikinci dunya muharibesinin bas vermesi ile Sovet Ittifaqinin dine qarsi apardigi siyasetde bir qeder yumsalma musahide olunmus 1945 1946 ci illerde Azerbaycan SSR in qerari ile Gurcustan ve Avropa yehudilerinin dini merasimlerini birge kecirmeleri ucun muharibe illerinde doyus sursati anbari kimi istifade olunmus bina ayrilmisdir Dindarlar yaridagilmis zirzemiden ibaret olan binani da sexsi imkanlari hesabina qismen temir isleri aparmis ve agir seraitde ibadetlerini heyata kecirmisler