Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yumurta – qida məhsulu və həyat mənbəyi.
Dünyanın heç bir mətbəxi qədim zamanlardan yumurtasız deyildir. İnsanlar yumurta ilə qidalanmağa o qədər qədimdən başlayıblar ki, bəlkə də bu onların ilk qida məhsullarından biri olmuşdur. Qədim insanlar bir çox quşların iri və xırda yumurtalarını oğurlayaraq istifadə edirdilər. Qədim Misirdə insanlar yumurtasını Tanrı yolunda qurban edirdilər. Orta əsr xristianlarında isə növbətçi durduğun müddətdə yumurta yemək qadağan edilmişdir. Çində indiki dövrümüzə qədər qıcqırdılmış yumurtaların resepti saxlanılır, hansı ki, bu qərb insanlarına açıqlanmır.
Tarix
Beləliklə yüz illik, yaxud min illik yumurtalar gilin, duzun, samanın və başqa inqridentlərin də tərkibində uzun müddət qalmaq bacarığına malikdir. Yüz illik yumurtaların sarı hissəsi qara–yaşıl rəngə boyanır, ağı isə qəhvəyi rəngə çevrilir. Bütün bu qarışım ammonyak kimi iy verməsinə baxmayaraq Çinlilər bunu sevir.
Dünyanın bir çox yerlərində yemək hazırlanarkən quş yumurtasından əlavə başqa yumurtalar da istifadə edilir; , ( quşu), tupik, qağayı, pinqvin, cüllüt, qu quşu, qarabatdaq və s. Quş yumurtalarından əlavə yeməklərə həmçinin tısbağa yumurtası da əlavə edilir, hansı ki, məzə (delikastes) kimi xüsusən seçilir. Hazırkı dövrdə tısbağaların yumurtalarını yemək qadağan olunmuşdur, bəzi yerlərdə isə müəyyən qədər azaldılmışdır. Bütün bunlara baxmayaraq yerli əhalilər ocaqlarda həmişə bu yumurtalardan bişirirlər.
Zoologiya
Yumurta – bütün ətraf aləmdən seçilən və bir çərçivənin içərisində dünyaya gələn yeni həyatdır. Bu da o deməkdir ki, hər bir yumurtanın içərisində quş üçün lazım olan bütün hissəciklər vardır. Dünyada ən böyük yumurta dəvəquşunun yumurtası hesab olunsa da, siyahıya kolibri liderlik edir. Çünki onun yumurtası öz çəkisindən 6% artıq olur, lakin dəvəquşunun yumurtası quşun çəkisindən yalnız 1% artıqdır. Onu da qeyd edək ki, balıqların da kürüsü minlərlə yumurta deməkdir.
Mətbəx
Müasir zamanımızda isə heç bir mətbəxi yumurtasız təsəvvür etmək mümkün deyil. Yumurtalar çox vaxt müxtəlif komponentlərin bir–birinə bərkidilməsi üçün istifadə edilir, bunlara misal olaraq su və yağı göstərmək olar. Yumurta o qədər geniş yayılmışdır ki, onun yerinə başqa nemət tapmaq mümkün deyildir, amma əlbəttə ki, yeni texnologiyalar bunu əvəz etmək üçün tərkibində yumurtanın bütün inqridentləri olan və quru halında hazırlanan bizlərə bəxş edir. Yumurta tozu adlanan bu ünsür 1878-ci ildən etibarən hazırlanır, mayonez və bir çox qidaların da tərkibinə əlavə edilir. Bu kimi qidaların tamı yeməklərdən heç də fərqlənmir, həqiqi yumurtalardan ənənəvi texnologiya ilə düzəldilir.
Bütün quşların yumurtalarından mətbəxdə yararlanmaq olmaz. Bunlardan bəziləri olduqca yüksək tərkibə malik olsa da, digərləri üçün bunu demək düzgün deyil. Qaz və ördəklərin yumurtalarını yalnız şirniyyatlarda istifadə etmək məsləhət görürlür, çünki burada onlar çox qaynar odda hazırlanır, lakin bunların da təzə olması vacib ünsürdür. Çünki əks təqdirdə bu insan orqanizmində (qarın yatalağına oxşar yoluxucu mədə xəstəliyi) xəstəliyinin əmələ gəlməsinə yol aça bilər.
Faydaları
Toyuq yumurtaları mətbəxdə ən geniş yayılmış yumurta növüdür, həmçinin zülal, yağ və karbohidrat tərkibinə malikdir. Bir sözlə toyuq yumurtasının tərkibində 74% su, 12–13% zülal, 11–12% yağ, hətta 1% karbohidrat da vardır. Toyuq yumurtasının 100 qr–nın kalorisi 150–160 kkal–dir. Bütövlükdə toyuq yumurtasının kalorisi 40–dan 75-ə qədər dəyişir.
Toyuq yumurtasında, xüsusən sarısında ümumiyyətlə sayı çoxdur, yəni A, B1, B2, D, E, PP və eyni zamanda , doymamış yağlı sirkə də vardır. Yumurtaının məhz sarısında (yerkökünün, yumurta sarısının, südün və s-nin tərkibində olan narıncı-sarı piqment) hissəciyi vardır ki, bu da insan orqanizminə yalnız qida vasitəsilə daxil ola bilər. Yumurtanın tərkibində yağlılığn olmasından qorxmaq lazım deyil. Bütün bunlardan əlavə yumurtada , müxtəlif vitaminlər yer alır. Çünki yumurtanın tərkibindəki maddələrdən biri bütün yağlılığı tərkibinə çəkərək mənimsəyir.
Bildirçin yumurtası toyuq yumurtasından olduqca xeyirlidir. Bu yumurtalar təzə olduğu təqdirdə uşaqlar üçün də mikrobsuz və zərərsizdir. Ümumi götürdükdə isə bu növdə olan yumurtalar toyuq yumurtalarından 2 dəfə artıq vitaminə və 5 dəfə artıq fosfor, kalsiuma malikdir. Üstəlik toyuq yumurtasından 4 dəfə artıq dəmir tərkiblidir. Bildirçin yumurtası ilə qidalanaraq immuniteti artırmaq, və ağıl gücünün aktivləşməsi, qarın xəstəliklərinin sağalmasına nail olmaq olar. Bildirçin yumurtası kalsium-karbonat tərkiblidir, hansı ki, insan orqanizminə lazım olan kalsiumun daxil olmasında əvəzsiz rol oynayır.
Uzun müddət saxlanılmış yumurtalar insan orqanizmi üçün xüsusi təhlükə deməkdir, burada onun ağ hissəsi daha da nəzərə çarpan olur. Buna görə də saxlanma şəraiti əhəmiyyətlidir. Bunların arasında əlbəttə kənd toyuqları daha xeyirlidir, çünki onlar təbii məhsullarla qidalanaraq, daha sağlam olurlar. Yumurtaların keyfiyyətini gözlə baxarkən bilmək mümkün deyildir, bunu yalnız işıq effekti ilə tapmaq olar. Yumurtanın tam arxasında hava kamerası vardır, hansı ki, müəyyən müddətlərdən asılı olaraq genişlənir. Təzə yumurtalar balaca hava kamerasına malik olurlar, buna görə də onları suya atarkən tamamilə suya batırlar, lakin köhnə yumurtalar suyun üzərində qalırlar, hətta suyun üzündə üzən yumurta olursa, bu ümumiyyətlə yemək üçün istifadə edilməməlidir.
Mağazalarda yumurtaları bir çox növə ayırırlar. Pəhriz üçün nəzərdə tutulmuş yumurtalar 7 sutkalıq olur və mənfi temperatur altında qorunur. Təzə yumurtalar 30 sutka, soyuducuda saxlanılanlar isə aylarla, hətta daha uzun müddət qorunur. Pəhriz yumurtalarını hazırlamaq üçün qayğanaqların bişirilməsi daha əhəmiyyətlidir, lakin soyuducularda saxlanılanların isti, daha qaynar odda hazırlanması məsləhətlidir, yəni şirniyyatlarda.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Yumurta deqiqlesdirme Yumurta qida mehsulu ve heyat menbeyi Yumurta Dunyanin hec bir metbexi qedim zamanlardan yumurtasiz deyildir Insanlar yumurta ile qidalanmaga o qeder qedimden baslayiblar ki belke de bu onlarin ilk qida mehsullarindan biri olmusdur Qedim insanlar bir cox quslarin iri ve xirda yumurtalarini ogurlayaraq istifade edirdiler Qedim Misirde insanlar yumurtasini Tanri yolunda qurban edirdiler Orta esr xristianlarinda ise novbetci durdugun muddetde yumurta yemek qadagan edilmisdir Cinde indiki dovrumuze qeder qicqirdilmis yumurtalarin resepti saxlanilir hansi ki bu qerb insanlarina aciqlanmir TarixBelelikle yuz illik yaxud min illik yumurtalar gilin duzun samanin ve basqa inqridentlerin de terkibinde uzun muddet qalmaq bacarigina malikdir Yuz illik yumurtalarin sari hissesi qara yasil renge boyanir agi ise qehveyi renge cevrilir Butun bu qarisim ammonyak kimi iy vermesine baxmayaraq Cinliler bunu sevir Dunyanin bir cox yerlerinde yemek hazirlanarken qus yumurtasindan elave basqa yumurtalar da istifade edilir qusu tupik qagayi pinqvin cullut qu qusu qarabatdaq ve s Qus yumurtalarindan elave yemeklere hemcinin tisbaga yumurtasi da elave edilir hansi ki meze delikastes kimi xususen secilir Hazirki dovrde tisbagalarin yumurtalarini yemek qadagan olunmusdur bezi yerlerde ise mueyyen qeder azaldilmisdir Butun bunlara baxmayaraq yerli ehaliler ocaqlarda hemise bu yumurtalardan bisirirler ZoologiyaYumurta butun etraf alemden secilen ve bir cercivenin icerisinde dunyaya gelen yeni heyatdir Bu da o demekdir ki her bir yumurtanin icerisinde qus ucun lazim olan butun hissecikler vardir Dunyada en boyuk yumurta devequsunun yumurtasi hesab olunsa da siyahiya kolibri liderlik edir Cunki onun yumurtasi oz cekisinden 6 artiq olur lakin devequsunun yumurtasi qusun cekisinden yalniz 1 artiqdir Onu da qeyd edek ki baliqlarin da kurusu minlerle yumurta demekdir MetbexMuasir zamanimizda ise hec bir metbexi yumurtasiz tesevvur etmek mumkun deyil Yumurtalar cox vaxt muxtelif komponentlerin bir birine berkidilmesi ucun istifade edilir bunlara misal olaraq su ve yagi gostermek olar Yumurta o qeder genis yayilmisdir ki onun yerine basqa nemet tapmaq mumkun deyildir amma elbette ki yeni texnologiyalar bunu evez etmek ucun terkibinde yumurtanin butun inqridentleri olan ve quru halinda hazirlanan bizlere bexs edir Yumurta tozu adlanan bu unsur 1878 ci ilden etibaren hazirlanir mayonez ve bir cox qidalarin da terkibine elave edilir Bu kimi qidalarin tami yemeklerden hec de ferqlenmir heqiqi yumurtalardan enenevi texnologiya ile duzeldilir Butun quslarin yumurtalarindan metbexde yararlanmaq olmaz Bunlardan bezileri olduqca yuksek terkibe malik olsa da digerleri ucun bunu demek duzgun deyil Qaz ve ordeklerin yumurtalarini yalniz sirniyyatlarda istifade etmek meslehet gorurlur cunki burada onlar cox qaynar odda hazirlanir lakin bunlarin da teze olmasi vacib unsurdur Cunki eks teqdirde bu insan orqanizminde qarin yatalagina oxsar yoluxucu mede xesteliyi xesteliyinin emele gelmesine yol aca biler FaydalariFarer adalarinda qaz yumurtalari Toyuq yumurtalari metbexde en genis yayilmis yumurta novudur hemcinin zulal yag ve karbohidrat terkibine malikdir Bir sozle toyuq yumurtasinin terkibinde 74 su 12 13 zulal 11 12 yag hetta 1 karbohidrat da vardir Toyuq yumurtasinin 100 qr nin kalorisi 150 160 kkal dir Butovlukde toyuq yumurtasinin kalorisi 40 dan 75 e qeder deyisir Toyuq yumurtasinda xususen sarisinda umumiyyetle sayi coxdur yeni A B1 B2 D E PP ve eyni zamanda doymamis yagli sirke de vardir Yumurtainin mehz sarisinda yerkokunun yumurta sarisinin sudun ve s nin terkibinde olan narinci sari piqment hisseciyi vardir ki bu da insan orqanizmine yalniz qida vasitesile daxil ola biler Yumurtanin terkibinde yaglilign olmasindan qorxmaq lazim deyil Butun bunlardan elave yumurtada muxtelif vitaminler yer alir Cunki yumurtanin terkibindeki maddelerden biri butun yagliligi terkibine cekerek menimseyir Bildircin yumurtasi toyuq yumurtasindan olduqca xeyirlidir Bu yumurtalar teze oldugu teqdirde usaqlar ucun de mikrobsuz ve zerersizdir Umumi goturdukde ise bu novde olan yumurtalar toyuq yumurtalarindan 2 defe artiq vitamine ve 5 defe artiq fosfor kalsiuma malikdir Ustelik toyuq yumurtasindan 4 defe artiq demir terkiblidir Bildircin yumurtasi ile qidalanaraq immuniteti artirmaq ve agil gucunun aktivlesmesi qarin xesteliklerinin sagalmasina nail olmaq olar Bildircin yumurtasi kalsium karbonat terkiblidir hansi ki insan orqanizmine lazim olan kalsiumun daxil olmasinda evezsiz rol oynayir Toyuq yumurtalari Uzun muddet saxlanilmis yumurtalar insan orqanizmi ucun xususi tehluke demekdir burada onun ag hissesi daha da nezere carpan olur Buna gore de saxlanma seraiti ehemiyyetlidir Bunlarin arasinda elbette kend toyuqlari daha xeyirlidir cunki onlar tebii mehsullarla qidalanaraq daha saglam olurlar Yumurtalarin keyfiyyetini gozle baxarken bilmek mumkun deyildir bunu yalniz isiq effekti ile tapmaq olar Yumurtanin tam arxasinda hava kamerasi vardir hansi ki mueyyen muddetlerden asili olaraq genislenir Teze yumurtalar balaca hava kamerasina malik olurlar buna gore de onlari suya atarken tamamile suya batirlar lakin kohne yumurtalar suyun uzerinde qalirlar hetta suyun uzunde uzen yumurta olursa bu umumiyyetle yemek ucun istifade edilmemelidir Magazalarda yumurtalari bir cox nove ayirirlar Pehriz ucun nezerde tutulmus yumurtalar 7 sutkaliq olur ve menfi temperatur altinda qorunur Teze yumurtalar 30 sutka soyuducuda saxlanilanlar ise aylarla hetta daha uzun muddet qorunur Pehriz yumurtalarini hazirlamaq ucun qayganaqlarin bisirilmesi daha ehemiyyetlidir lakin soyuducularda saxlanilanlarin isti daha qaynar odda hazirlanmasi meslehetlidir yeni sirniyyatlarda Xarici kecidlerDiger layihelerdeVikikitabda elaqeli kitablarVikisitatda elaqeli sitatlarVikianbarda elaqeli media fayllar