Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İmperializm və ya ekspansionizm — Bir dövlətin və ya millətin öz maraqlarına uyğun olaraq digər dövlətlərə və ya millətlərə təsir etmək cəhdidir. Təsir edən dövlət təsirə məruz qalan dövlətin resurslarından "bəhrələnmək" hüququna malikdir.
Diktatura hakimiyyəti mərkəzləşdirilmiş hökumət və özbaşına idarəetmə üsulları deməkdir. Bu istifadədən başqa, 1830-cu illərdə Fransada Napoleon imperiyasına heyran olanları, 1848-ci ildən sonra isə III Napoleonun səhv idarəçiliyini ifadə etmək üçün istifadə edilmişdir. 1870-ci illərdə İngiltərədə imperializm anlayışından istifadə geniş vüsət almışdır.
İmperializm öz tənqidçiləri tərəfindən əxlaqi və əxlaqsız qınaqlara məruz qalmışdır və beləliklə, "imperializm" termini beynəlxalq təbliğatda tez-tez ekspansionist və təcavüzkar xarici siyasət üçün alçaldıcı termin kimi istifadə olunur.
Etimologiya və istifadə
"İmperializm" sözü latın "imperium" sözündən götürülüb, "üstün güc" və ya "suverenlik" deməkdir. İlk dəfə 1870-ci illərdə Böyük Britaniyada geniş istifadə olunmağa başlayıb və mənfi mənada istifadə olunub. Alimlər imperializmin dəqiq mənasını müzakirə etdilər, lakin bu, ümumiyyətlə 19-cu və 20-ci əsrlərdə Asiya və Afrikada qərb və Yaponiyanın siyasi və iqtisadi gücünün hökmranlığına istinad edir.
Edvard Səid kimi bəzi yazıçılar bu termini imperiya mərkəzinə və periferiyaya əsaslanan istənilən hökmranlıq və tabelik sistemini, o cümlədən nominal imperiyalar və neokolonializmi təsvir etmək üçün daha geniş şəkildə istifadə edirlər. Bu termin həm də III Napoleonun xarici hərbi müdaxilələr vasitəsilə siyasi dəstək qazanmaq cəhdlərini təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir.
İmperializm dövrü
1700-cü illərin sonlarında başlayan İmperializm dövründə sənaye iqtisadiyyatları inkişaf edən Avropa ölkələri dünyanın digər hissələrini müstəmləkələşdirdi, təsir etdi və ilhaq etdi. 19-cu əsrdə "Afrikanın talan edilməsi" bu prosesin bir nümunəsidir. Afrika, Belçika, Almaniya, İspaniya, Fransa, Böyük Britaniya, İtaliya və Portuqaliya daxil olmaqla, müxtəlif Avropa imperiyalarının nəzarətində olan koloniyalara bölündü. Tarixçilər Qallager və Robinson iddia edirdilər ki, "imperializm" anlayışı hökumətdən müstəmləkə üzərində formal, hüquqi nəzarəti mütləq tələb etmir, əksinə, müstəqil ərazilərə qeyri-rəsmi nəzarət daha vacibdir. Böyük Britaniya, Hollandiya və Fransa kimi bir çox imperator dövlətlər öz müstəmləkələrindən resurs istehsalı və ticarəti baxımından böyük qazanc əldə etdiyi halda, Almaniya, İtaliya və ABŞ kimi digər dövlətlər o qədər də faydalana bilmədilər. İmperializm tərəfindən qaynaqlanan bir-biri ilə əlaqəli qlobal iqtisadiyyat birinci Dünya Müharibəsinə qədər imperial gücləri zəngin və firavan edənə qədər əhəmiyyətli artım yaşadı. Ancaq 19-cu və 20-ci əsrlərdə imperializmin diqqəti Afrika və Asiya kimi yerlərin müstəmləkəçiliyində göründüyü kimi iqtisadi qazancdan siyasi və hərbi nəzarətə keçdi. İstismar edilən xalqların və resursların istismarı və pis rəftarları da daxil olmaqla, imperializmin mənfi təsirləri də daha aydın oldu.
İmperializmlə bağlı məsələlər
Şərqşünaslıq və xəyali coğrafiya
İmperator nəzarəti həm ərazi, həm də mədəni, imperialistlərin müxtəlif yerlər və cəmiyyətlər haqqında öz anlayışları və şərhləri ilə qanuniləşdirilir. Təsəvvür edilmiş coğrafiyalar kimi tanınan bunlar tez-tez bu ərazilərdəki cəmiyyətlərin reallığını sadələşdirən və təhrif edən əsaslı danışıqları ehtiva edir.
Eduard Səid özünün "Şərqşünaslıq" kitabında qərbin şərq dünyasının xəyali coğrafiyası olan "şərq" konsepsiyasını qərb və şərq dünyaları arasında mədəni fərqlilik və psixoloji məsafə yaratmaq üsulu kimi necə inkişaf etdirməsindən bəhs edir. Bu mədəni fərqlilik şərqi rasional və mütərəqqi qərblə müqayisədə irrasional və geridə qalmış kimi göstərən ilk şərq əsərlərində özünü büruzə verirdi.
Şərqin bu neqativ təsviri qərbin mənlik hisslərinin artmasına xidmət etdi və şərqin qərb tərəfindən tənzimlənməsinə və idarə olunmasına imkan verdi. Əslində, şərqşünaslıq erkən qərb imperializmi və ağdərili olmayan xalqların sosial, mədəni, siyasi və iqtisadi nəzarəti üçün ideoloji əsaslandırma rolunu oynadı.
Mədəni imperializm
Mədəni imperializm ideyası bir qrupun digər mədəniyyətin inanclarına, dəyərlərinə və sosial normalarına təsir edən dominant mədəniyyətini əhatə edir. Bu, musiqi, televiziya və ya film kimi məşhur media formasını ala bilər və subkulturada olan insanların bu media formalarında təsvir olunan xarici mədəniyyəti təqlid etmək istəyinə səbəb ola bilər. Məsələn, Amerika serialı Dallas Soyuq müharibə dövründə varlı Amerika həyat tərzini əks etdirərək Rumıniya cəmiyyətinə təsir etdi və son zamanlar Cənubi Koreya serialları qaçaqmalçılıq yolu ilə Şimali Koreya cəmiyyətinə əhəmiyyətli təsir göstərdi. Hökumətlər xarici mediaya çıxışı məhdudlaşdırmaqla və ya internet və peyk antenalarını tənzimləməklə bu cür mədəni təsirlərə nəzarət etməyə cəhd edə bilərlər. Mədəniyyətdən hakimiyyət forması kimi istifadə yeni anlayış deyil – Roma imperiyası ondan yerli elitaları Roma mədəniyyəti və həyat tərzi ilə tanış etmək yolu ilə əməkdaşlıq etmək üçün istifadə edirdi.
Əsaslandırma
İmperializm çox vaxt rasional görünən əsaslarla, məsələn, müəyyən irqlərin üstün olduğuna və aşağı irqləri sivilləşdirməyə borclu olduğuna inamla əsaslandırılmışdır. "Sosial darvinizm" kimi tanınan bu inanc imperial güclərin hərəkətlərini dəstəkləmək üçün istifadə edilmişdir. Coğrafi cəmiyyətlər və siyasi coğrafiyaçılar da imperializmin dəstəklənməsində rol oynadılar, bəziləri genişlənmənin bir dövlətin yaşaması üçün zəruri olduğunu, digərləri isə konkret ölkələrin imperiya ekspansiyasını dəstəklədilər. Texnologiya və iqtisadi səmərəlilik də imperializmin səbəbləri kimi göstərilib, yeni texnologiyaların və infrastrukturun tətbiqi tez-tez imperializmə məruz qalan bölgələri yaxşılaşdıran kimi görünür. Müəyyən mühitlərin rəhbərliyə ehtiyacı olan mədəniyyətsiz insanları yaratdığını iddia edən ekoloji determinizm anlayışı da imperializmə haqq qazandırmaq üçün istifadə edilmişdir. Bəzi hallarda, imperializmin prinsipləri "Terra nullius" ideyasına və ya müəyyən ərazilərin işğal olunmadığına və buna görə də müstəmləkəçiliyə açıq olduğuna inanırdı.
Növləri
Müxtəlif mənbələr imperializmi belə tərif edir:
- Ölkənin ərazisinin genişləndirilməsi
- Bir millətin və ya cəmiyyətin başqa bir millətə və ya cəmiyyətə vergi verməsi
- Bir millət və ya cəmiyyət başqa bir millətin və ya cəmiyyətin ərazisindəki resurslardan bəhrələnməsi
- Öz mədəniyyətini başqa bir bölgəyə yayan və oranın xalqını qul kimi istifadə edən ölkə və ya cəmiyyət
Tarixi mərhələləri
Collier ensiklopediyası imperializm tarixini üç böyük mərhələyə ayırır: Birincisi, 16-cı əsrə qədər davam edən və imperiyaların genişlənməsi ilə bağlı olan mərhələdir; ikincisi, coğrafi kəşflərlə başlayıb 19-cu əsrə qədər davam edən imperializm, köhnə imperializm adlanır; Üçüncüsü, təxminən 1880-ci illərdə başlayan və müstəmləkələrə və Asiya və Afrikanın bölünməsinə yenidən marağa səbəb olan yeni imperializmdir.
Nəzəri yanaşmalar
Konservativ nəzəriyyə
1870-ci illərdə Böyük Britaniyada imperializm anlayışı baş nazir Benjamin Disraelinin müstəmləkə imperiyasını gücləndirmək və genişləndirmək siyasətini təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir. Beləliklə, imperializm müstəmləkəçiliklə sinonim olaraq işlədilməyə başladı.
Bu yanaşmaya görə, imperializm inkişaf etmiş ölkələrdə mövcud vəziyyəti saxlamaq üçün bir zərurət və haqq kimi qəbul edilir.
Marksist nəzəriyyə
1900-cü illərdə Rudolf Hilferdinq, Vladimir İliç Lenin və Nikolay Buxarin sadə müstəmləkəçilik əvəzinə iqtisadi təsirin daha mürəkkəb formalarına diqqət çəkiblər; Onlar bazarlara, təchizat mənbələrinə və investisiya marşrutlarına hakim olmaqda maraqlı idilər. Bu nəzəriyyədə ən çox istifadə edilən mənbə Leninin "Kapitalizmin ən yüksək mərhələsi olan imperializm" adlı əsəridir.
Pierre Jalee imperializmi "beynəlxalq əmək bölgüsü, ticarət və kapital hərəkatında müəyyən münasibətləri vurğulayan iqtisadi hadisə" kimi müəyyən edir; Riçard D. Volff bunu "bir iqtisadiyyatın digər iqtisadiyyat üzərində tətbiq etdiyi nəzarət alətləri şəbəkəsi" kimi müəyyən edir; Vladimir Lenin "kapitalizmin monopolist mərhələsi" kimi; Paul M. Sveezi, Leninin ardınca "dünya iqtisadiyyatının inkişafında bir addım" olaraq; Riçard C. Eduards, Maykl Reyç və Tomas E. Veyskoff bunu "kapitalizmin beynəlmiləlləşməsi" kimi təyin edirlər.
Mao Tszedun görə, imperializm güclü görünən, lakin əslində göründüyü qədər güclü olmayan bir sistemdir. Kağız pələng kimi təsvir etdiyi imperializmi asanlıqla əzmək olar.
Sosial-psixoloji nəzəriyyə
Yozef Alois Şumpeter geniş şərhdə imperializmin kapitalizmdən əvvəl mövcud olduğunu və kapitalizmlə imperializm arasında heç bir əlaqənin olmadığını müdafiə edib.
Bu yanaşmaya görə imperializm döyüşçü sinfinin sağ qalması nəticəsində meydana çıxır ki, bu da müdafiə ehtiyacının zərurətidir.
Maykl Barrant Braunun fikrincə, imperializm "iqtisadi, siyasi və hərbi əlaqələri səciyyələndirir ki, iqtisadi cəhətdən zəif inkişaf etmiş ölkələrin inkişaf etmiş ölkələrə tabe olmasını təmin edir. "İmperializm dünya iqtisadiyyatında qeyri-bərabər münasibətlər sistemini təsvir etmək üçün ən uyğun sözdür".
Digər yanaşmalar
İmperializmin siyasi ölçüsünü vurğulayan müəlliflər müxtəlif təriflər verirlər. Hans Neisser imperializmi "əhalini öz siyasi hakimiyyəti altında siyasi idarəçiliyindən kənara çıxarmaq üçün bir millətin təbii hüdudlarından kənarda bir imperiya qurmaq prosesi" kimi tərif edir. Digər müəlliflər imperializm terminini genişləndirərək hərbi və ya diplomatik təzyiq və iqtisadi təsir kimi dolayı mexanizmləri əhatə edir; məsələn, George H. Nadel və Perry Curtis imperializmi "suverenliyin və ya nəzarətin birbaşa və ya dolayısı ilə genişləndirilməsi" kimi təyin edirlər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "EKSPANSIYONIZM NEDİR?". iktisatsozlugu.com. 28 oktyabr 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2020.
- "Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary, imperium (inp-)". perseus.tufts.edu. 15 noyabr 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 29 dekabr 2022.
- "Kağıttan Kaplan", Papermoon ve Mao ile Kruşçof". adilmedya.com. 30 may 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 7 avqust 2016.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Imperializm ve ya ekspansionizm Bir dovletin ve ya milletin oz maraqlarina uygun olaraq diger dovletlere ve ya milletlere tesir etmek cehdidir Tesir eden dovlet tesire meruz qalan dovletin resurslarindan behrelenmek huququna malikdir Sesil Rodosun Qahire ile Keyptaunu Rodos Kolossu ile muqayise edilen demir yolu xetti ile birlesdirme planini eks etdiren karikatur Punch jurnali 10 dekabr 1892 Diktatura hakimiyyeti merkezlesdirilmis hokumet ve ozbasina idareetme usullari demekdir Bu istifadeden basqa 1830 cu illerde Fransada Napoleon imperiyasina heyran olanlari 1848 ci ilden sonra ise III Napoleonun sehv idareciliyini ifade etmek ucun istifade edilmisdir 1870 ci illerde Ingilterede imperializm anlayisindan istifade genis vuset almisdir Imperializm oz tenqidcileri terefinden exlaqi ve exlaqsiz qinaqlara meruz qalmisdir ve belelikle imperializm termini beynelxalq tebligatda tez tez ekspansionist ve tecavuzkar xarici siyaset ucun alcaldici termin kimi istifade olunur Etimologiya ve istifade Imperializm sozu latin imperium sozunden goturulub ustun guc ve ya suverenlik demekdir Ilk defe 1870 ci illerde Boyuk Britaniyada genis istifade olunmaga baslayib ve menfi menada istifade olunub Alimler imperializmin deqiq menasini muzakire etdiler lakin bu umumiyyetle 19 cu ve 20 ci esrlerde Asiya ve Afrikada qerb ve Yaponiyanin siyasi ve iqtisadi gucunun hokmranligina istinad edir Edvard Seid kimi bezi yazicilar bu termini imperiya merkezine ve periferiyaya esaslanan istenilen hokmranliq ve tabelik sistemini o cumleden nominal imperiyalar ve neokolonializmi tesvir etmek ucun daha genis sekilde istifade edirler Bu termin hem de III Napoleonun xarici herbi mudaxileler vasitesile siyasi destek qazanmaq cehdlerini tesvir etmek ucun istifade edilmisdir Imperializm dovruAfrika texminen 1913 cu ilde bir cox Avropa imperiyalari altinda koloniyalara bolundu Belcika Almaniya Ispaniya Fransa Boyuk Britaniya Italiya Portuqaliya 1700 cu illerin sonlarinda baslayan Imperializm dovrunde senaye iqtisadiyyatlari inkisaf eden Avropa olkeleri dunyanin diger hisselerini mustemlekelesdirdi tesir etdi ve ilhaq etdi 19 cu esrde Afrikanin talan edilmesi bu prosesin bir numunesidir Afrika Belcika Almaniya Ispaniya Fransa Boyuk Britaniya Italiya ve Portuqaliya daxil olmaqla muxtelif Avropa imperiyalarinin nezaretinde olan koloniyalara bolundu Tarixciler Qallager ve Robinson iddia edirdiler ki imperializm anlayisi hokumetden mustemleke uzerinde formal huquqi nezareti mutleq teleb etmir eksine musteqil erazilere qeyri resmi nezaret daha vacibdir Boyuk Britaniya Hollandiya ve Fransa kimi bir cox imperator dovletler oz mustemlekelerinden resurs istehsali ve ticareti baximindan boyuk qazanc elde etdiyi halda Almaniya Italiya ve ABS kimi diger dovletler o qeder de faydalana bilmediler Imperializm terefinden qaynaqlanan bir biri ile elaqeli qlobal iqtisadiyyat birinci Dunya Muharibesine qeder imperial gucleri zengin ve firavan edene qeder ehemiyyetli artim yasadi Ancaq 19 cu ve 20 ci esrlerde imperializmin diqqeti Afrika ve Asiya kimi yerlerin mustemlekeciliyinde gorunduyu kimi iqtisadi qazancdan siyasi ve herbi nezarete kecdi Istismar edilen xalqlarin ve resurslarin istismari ve pis reftarlari da daxil olmaqla imperializmin menfi tesirleri de daha aydin oldu Imperializmle bagli meselelerSerqsunasliq ve xeyali cografiya Imperator nezareti hem erazi hem de medeni imperialistlerin muxtelif yerler ve cemiyyetler haqqinda oz anlayislari ve serhleri ile qanunilesdirilir Tesevvur edilmis cografiyalar kimi taninan bunlar tez tez bu erazilerdeki cemiyyetlerin realligini sadelesdiren ve tehrif eden esasli danisiqlari ehtiva edir Eduard Seid ozunun Serqsunasliq kitabinda qerbin serq dunyasinin xeyali cografiyasi olan serq konsepsiyasini qerb ve serq dunyalari arasinda medeni ferqlilik ve psixoloji mesafe yaratmaq usulu kimi nece inkisaf etdirmesinden behs edir Bu medeni ferqlilik serqi rasional ve mutereqqi qerble muqayisede irrasional ve geride qalmis kimi gosteren ilk serq eserlerinde ozunu buruze verirdi Serqin bu neqativ tesviri qerbin menlik hisslerinin artmasina xidmet etdi ve serqin qerb terefinden tenzimlenmesine ve idare olunmasina imkan verdi Eslinde serqsunasliq erken qerb imperializmi ve agderili olmayan xalqlarin sosial medeni siyasi ve iqtisadi nezareti ucun ideoloji esaslandirma rolunu oynadi Medeni imperializm Medeni imperializm ideyasi bir qrupun diger medeniyyetin inanclarina deyerlerine ve sosial normalarina tesir eden dominant medeniyyetini ehate edir Bu musiqi televiziya ve ya film kimi meshur media formasini ala biler ve subkulturada olan insanlarin bu media formalarinda tesvir olunan xarici medeniyyeti teqlid etmek isteyine sebeb ola biler Meselen Amerika seriali Dallas Soyuq muharibe dovrunde varli Amerika heyat terzini eks etdirerek Ruminiya cemiyyetine tesir etdi ve son zamanlar Cenubi Koreya seriallari qacaqmalciliq yolu ile Simali Koreya cemiyyetine ehemiyyetli tesir gosterdi Hokumetler xarici mediaya cixisi mehdudlasdirmaqla ve ya internet ve peyk antenalarini tenzimlemekle bu cur medeni tesirlere nezaret etmeye cehd ede bilerler Medeniyyetden hakimiyyet formasi kimi istifade yeni anlayis deyil Roma imperiyasi ondan yerli elitalari Roma medeniyyeti ve heyat terzi ile tanis etmek yolu ile emekdasliq etmek ucun istifade edirdi EsaslandirmaImperializm cox vaxt rasional gorunen esaslarla meselen mueyyen irqlerin ustun olduguna ve asagi irqleri sivillesdirmeye borclu olduguna inamla esaslandirilmisdir Sosial darvinizm kimi taninan bu inanc imperial guclerin hereketlerini desteklemek ucun istifade edilmisdir Cografi cemiyyetler ve siyasi cografiyacilar da imperializmin desteklenmesinde rol oynadilar bezileri genislenmenin bir dovletin yasamasi ucun zeruri oldugunu digerleri ise konkret olkelerin imperiya ekspansiyasini desteklediler Texnologiya ve iqtisadi semerelilik de imperializmin sebebleri kimi gosterilib yeni texnologiyalarin ve infrastrukturun tetbiqi tez tez imperializme meruz qalan bolgeleri yaxsilasdiran kimi gorunur Mueyyen muhitlerin rehberliye ehtiyaci olan medeniyyetsiz insanlari yaratdigini iddia eden ekoloji determinizm anlayisi da imperializme haqq qazandirmaq ucun istifade edilmisdir Bezi hallarda imperializmin prinsipleri Terra nullius ideyasina ve ya mueyyen erazilerin isgal olunmadigina ve buna gore de mustemlekeciliye aciq olduguna inanirdi NovleriMuxtelif menbeler imperializmi bele terif edir Olkenin erazisinin genislendirilmesi Bir milletin ve ya cemiyyetin basqa bir millete ve ya cemiyyete vergi vermesi Bir millet ve ya cemiyyet basqa bir milletin ve ya cemiyyetin erazisindeki resurslardan behrelenmesi Oz medeniyyetini basqa bir bolgeye yayan ve oranin xalqini qul kimi istifade eden olke ve ya cemiyyetTarixi merheleleriCollier ensiklopediyasi imperializm tarixini uc boyuk merheleye ayirir Birincisi 16 ci esre qeder davam eden ve imperiyalarin genislenmesi ile bagli olan merheledir ikincisi cografi kesflerle baslayib 19 cu esre qeder davam eden imperializm kohne imperializm adlanir Ucuncusu texminen 1880 ci illerde baslayan ve mustemlekelere ve Asiya ve Afrikanin bolunmesine yeniden maraga sebeb olan yeni imperializmdir Nezeri yanasmalarKonservativ nezeriyye 1870 ci illerde Boyuk Britaniyada imperializm anlayisi bas nazir Benjamin Disraelinin mustemleke imperiyasini guclendirmek ve genislendirmek siyasetini tesvir etmek ucun istifade edilmisdir Belelikle imperializm mustemlekecilikle sinonim olaraq isledilmeye basladi Bu yanasmaya gore imperializm inkisaf etmis olkelerde movcud veziyyeti saxlamaq ucun bir zeruret ve haqq kimi qebul edilir Marksist nezeriyye 1900 cu illerde Rudolf Hilferdinq Vladimir Ilic Lenin ve Nikolay Buxarin sade mustemlekecilik evezine iqtisadi tesirin daha murekkeb formalarina diqqet cekibler Onlar bazarlara techizat menbelerine ve investisiya marsrutlarina hakim olmaqda maraqli idiler Bu nezeriyyede en cox istifade edilen menbe Leninin Kapitalizmin en yuksek merhelesi olan imperializm adli eseridir Pierre Jalee imperializmi beynelxalq emek bolgusu ticaret ve kapital herekatinda mueyyen munasibetleri vurgulayan iqtisadi hadise kimi mueyyen edir Ricard D Volff bunu bir iqtisadiyyatin diger iqtisadiyyat uzerinde tetbiq etdiyi nezaret aletleri sebekesi kimi mueyyen edir Vladimir Lenin kapitalizmin monopolist merhelesi kimi Paul M Sveezi Leninin ardinca dunya iqtisadiyyatinin inkisafinda bir addim olaraq Ricard C Eduards Maykl Reyc ve Tomas E Veyskoff bunu kapitalizmin beynelmilellesmesi kimi teyin edirler Mao Tszedun gore imperializm guclu gorunen lakin eslinde gorunduyu qeder guclu olmayan bir sistemdir Kagiz peleng kimi tesvir etdiyi imperializmi asanliqla ezmek olar Sosial psixoloji nezeriyye Yozef Alois Sumpeter genis serhde imperializmin kapitalizmden evvel movcud oldugunu ve kapitalizmle imperializm arasinda hec bir elaqenin olmadigini mudafie edib Bu yanasmaya gore imperializm doyuscu sinfinin sag qalmasi neticesinde meydana cixir ki bu da mudafie ehtiyacinin zeruretidir Maykl Barrant Braunun fikrince imperializm iqtisadi siyasi ve herbi elaqeleri seciyyelendirir ki iqtisadi cehetden zeif inkisaf etmis olkelerin inkisaf etmis olkelere tabe olmasini temin edir Imperializm dunya iqtisadiyyatinda qeyri beraber munasibetler sistemini tesvir etmek ucun en uygun sozdur Diger yanasmalar Imperializmin siyasi olcusunu vurgulayan muellifler muxtelif terifler verirler Hans Neisser imperializmi ehalini oz siyasi hakimiyyeti altinda siyasi idareciliyinden kenara cixarmaq ucun bir milletin tebii hududlarindan kenarda bir imperiya qurmaq prosesi kimi terif edir Diger muellifler imperializm terminini genislendirerek herbi ve ya diplomatik tezyiq ve iqtisadi tesir kimi dolayi mexanizmleri ehate edir meselen George H Nadel ve Perry Curtis imperializmi suverenliyin ve ya nezaretin birbasa ve ya dolayisi ile genislendirilmesi kimi teyin edirler Hemcinin baxCon Atkinson Hobson Kolonializm Hegemoniya Imperiyalarin siyahisi En boyuk imperiyalarin siyahisi Postmustemlekecilik Afrikanin kolonial bolunmesi 19 cu esrin sonlariIstinadlar EKSPANSIYONIZM NEDIR iktisatsozlugu com 28 oktyabr 2021 tarixinde Istifade tarixi 4 sentyabr 2020 Charlton T Lewis An Elementary Latin Dictionary imperium inp perseus tufts edu 15 noyabr 2022 tarixinde Istifade tarixi 29 dekabr 2022 Kagittan Kaplan Papermoon ve Mao ile Kruscof adilmedya com 30 may 2016 tarixinde Istifade tarixi 7 avqust 2016 Xarici kecidler