Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nəsrlə yazılmış Milad nəğməsi: Ruhlarla Yul hekayəsi (ing. A Christmas Carol. In Prose. Being a Ghost Story of Christmas) və ya daha çox "Milad nəğməsi" (ing. A Christmas Carol) — Çarlz Dikkens tərəfindən yazılmış povest-nağıl. Əsər ilk dəfə 1843-cü ildə Con Liçin orijinal illüstrasiyaları ilə Londonun "Chapman & Hall" nəşriyyat evi tərəfindən çap edilmişdir. "Milad nəğməsi" əsərində yaşlı başına gələn hadisələrdən bəhs olunur. Milad bayramı ərəfəsində Skrucun yanına əvvəlcə onun keçmiş iş yoldaşı ruhu, daha sonra isə , və Milad bayramının ruhları gəlir. Daha əvvəl qəddar və deyingən olan Skruc, ruhların ziyarətindən sonra daha mehriban və zərif adama çevrilir.
| Nəsrlə yazılmış Milad nəğməsi | |
|---|---|
| ing. A Christmas Carol In Prose | |
 Əsərin ilk nəşrinin üz qabığı, 1843 | |
| Müəllif | Çarlz Dikkens |
| Janr | povest |
| Mövzu | Milad bayramı |
| Orijinalın dili | ingiliscə |
| Ölkələr |  Birləşmiş Krallıq |
| Orijinalın nəşr ili | 1843 |
| Nəşriyyat | Chapman & Hall |
| Sonrakı | |
| Elektron versiya | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Dikkensin "Milad nəğməsi"ni yazdığı dövrdə britaniyalılar Milad himnləri kimi köhnə ənənələrə yenidən baxır və Milad ağacı kimi yeni ənənələri mənimsəyirdilər. O, uşaqlığında yaşadığı bayram təcrübəsi, o cümlədən Vaşinqton İrvinq və Duqlas Cerrold kimi digər sənətkarların Milad nağıllarından ilhamlanmışdır. Povesti yazmazdan əvvəl Dikkens üç Milad hekayəsi yazmış, həmçinin Londonda nəzarətsiz uşaqlar üçün fəaliyyət göstərən məktəblərdən biri olan Fild-leyni ziyarətdən ilhamlanmışdır. Kasıblara qarşı münasibət, eqoist insanın səhvlərini düzəldərək daha hissiyyatlı fərdə çevrilməsi povestin əsas mövzusudur. Mövzunun tamamilə dünyəvi xarakter daşıması, yoxsa olması haqqında elm xadimləri arasında müzakirələr vardır.
19 dekabrda çap edilən əsərin ilk nəşri Milad axşamı satışa çıxarılmışdır; 1844-cü ilin sonuna kimi povest 13 dəfə təkrar nəşr edilmişdir. Tənqidçilərin əksəri povesti müsbət qiymətləndirmişlər. 1844-cü ildə povest Dikkensdən xəbərsiz nəşr edilmiş və o, nəşriyyatı məhkəməyə vermişdir. Sonrakı illərdə yazıçı daha dörd Milad hekayəsi yazmışdır. 1849-cu ildə yazıçı povesti ictimayət arasında oxumağa başlayır və layiə o qədər uğurla qarşılanır ki, 1870-ci ilə kimi 127 tamaşa təşkil edir. "Milad nəğməsi"nin ingilis dilində nəşri heç vaxt dayandırılmayıb və əsər bir çox dillərə tərcümə olunub; povest dəfələrlə digər mediaya uyğunlaşdırılmışdır.
Viktorian dövrünün ortasında Milad bayramlarının canlandırıldığı vaxtda meydana çıxan povest, həmin tarixi dövrün ruhunu əks etdirir. Dikkens Qərbi Avropa ölkələrinin Milad ənənələrindən ilhamlandığını etiraf edir, povest isə ailəvi görüşlər, mövsüm yemək və içkiləri, rəqslər, oyunlar, bayram hədiyyələri kimi bir çox ənənələrin meydana çıxmasına səbəb olmuşdur.
Məzmunu
Xəbərdarlıq: Yazının davamı əsərin məzmunu haqqında məlumat ehtiva edir.Kitab beş fəsilə bölünür, fəsillər isə Dikkens tərəfindən nəğmə adlandırılır.
- Con Liç tərəfindən əsərin orijinal 1843-cü il nəşri üçün çəkilmiş illüstrasiyalar
-
![image]()
Marlinin ruhunun Skrucun yanına gəlməsi -
![image]()
Skrucun Keçmiş Milad ruhunu qovmağa çalışması -
![image]()
Skruc İndiki Milad ruhu ilə birlikdə -
![image]()
Gələcək Milad ruhunun Skruca tərk edilmiş məzarını göstərməsi
Birinci nəğmə
Londonda yaşayan iş şəriki ölümündən yeddi il sonra soyuq qış günündə növbəti qarşılayır. Deyingən qoca olan Skruc Milad bayramını sevmir və ölmüş bacısı Fanın oğlu Fredin dəvətindən imtina edir. O, imkansız ailələri bayram günündə qida və istilik ilə təmin etməyə çalışan iki adamın yardım təklifindən də imtina edir, yorğun və az maaşa çalışan köməkçisi isə uzun müzakirədən sonra bayram tətilinə çıxmağa icazə verir.
Bütün ömrünü xəsislik və eqoizmlə keçirmiş Marlinin ruhu həmin gecə ağır zəncirlərlə bağlanmış və daxılların çəkisi altında əzilib sürünərək Skrucun yanına gəlir. Marli Skruca deyir ki, oxşar halın onun da başına gəlməsindən yayınmaq üçün bircə yol var: onu ziyarət edəcək üç Milad ruhunun tələblərini həyata keçirmək, əks halda isə əbədi lənətlənən Skruc öz ağır xasiyyətini zəncir kimi daşımalı olacaq.
İkinci nəğmə
Birinci gələn Skrucu uşaqlıq illərinin Milad bayramlarına apararaq ona, daha məsum olduğu dövrü xatırladır. Skruc məktəb-internatda keçirdiyi tənha uşaqlığını, sevimli bacısı Fanla olan münasibətləri, ona oğlu kimi yanaşan ilk direktoru tərəfindən təşkil edilmiş ilk Milad şənliyini xatırlayır. Skrucun həyat yoldaşı Bell başa düşür ki, o, heç vaxt pulu sevdiyi qədər heç kimi sevməyəcək və cütlük ayrılır. Marlinin vəfat etdiyi Milad axşamı Keçmiş Milad ruhu Skruca Bellin böyük xoşbəxt ailəsini göstərir. Bell Skrucun necə insana çevrildiyini təsvir edir və bu təsvirdən təsirlənən Skruc ruhdan dərhal onu öz evinə qaytarmağı tələb edir.
Üçüncü nəğmə
İkinci gələn Skrucu əvvəlcə insanların üçün alış-veriş etdiyi şən bazara, daha sonra isə şaxta və mayak işçilərinin bayram kottecinə aparır. Skruc və ruh birlikdə Fredin bayramına gəlirlər. Daha sonra Kok Krayçitin evinə gələn ruh və Skruc onun kiçik oğlu Balaca Timlə tanış olurlar. Tim ağır xəstə olmasına baxmayaraq bayramın gəlməsindən xoşbəxtdir. İndiki Milad ruhu deyir ki, hadisələrin gedişinə müdaxilə olunmasa balaca Tim vəfat edəcək. Yoxa çıxmazdan əvvəl ruh Skruca Cəhalət və İstək adlı iki arıq uşaq göstərir. O, hər şeydən əvvəl birincidən uzaq durmağı tapşırır və Skrucun onlara qayğısını lağa qoyur.
Dördüncü nəğmə
Üçüncü gələn Skruca gələcəyin Milad bayramını göstərir. Ruh kimsəsiz yaşlınn ölümündən sonra baş verənləri canlandırır; iş adamları onun dəfninə yalnız nahar üçün gəlirlər, köməkçisi, xidmətçisi və yerli tabut düzəldən adamın mülkünə sahib çıxırlar. Skruc rihdan xahiş edir ki, onun ölümündən sonra hansısa hisslər keçirən birini də göstərsin. Ruh, ölümə sevinən kasıb cütlüyü göstərir. Cütlük sevinir ki, Skrucun ölümü onlara maddi vəziyyətlərini qaydaya salmaq üçün bir az vaxt verir. Skruc ölümlə bağlı istənilən incə hissləri göstərməyi xahiş etdikdə ruh ona balaca Timmin ölümündən kədərlənən Bob Krayçit və onun ailəsini göstərir. Daha sonra ruh Skruca, onun adı yazılmış olan tərk edilmiş məzar daşına baxmağa imkan yaradır. Səhvini başa düşən Skruc dəyişəcəyinə söz verir.
Beşinci nəğmə
Milad səhəri Skruc tamamilə başqa bir adam kimi oyanır. O, daha əvvəl imtina etdiyi xeyriyyəçilik işinə böyük məbləğ ianə edir, anonim şəkildə Krayçitt ailəsinin bayram süfrəsi üçün hind toyuğu göndərir və bayramı Fredlə birlikdə keçirir. Növbəti gün o, Krayçittin maaşını qaldırır və balaca Timə kömək etməyə başlayır. Bundan sonra Skruc hamıya mehribanlıqla yanaşır və Milad ruhunu əks etdirir.
Xəbərdarlığın sonu.Tarixi-mədəni mühit
Çarlz Dikkens orta sinif ailəsində anadan olmuşdu və ailə başıçısı Conun israfçılığına görə onlar maddi çətinliklə üzləşmişdilər. 1824-cü ildə Con, Sautuork, Londonda yerləşən və borclular üçün nəzərdə tutulmuş Marşalsi həbsxanasına göndərilmişdi. 12 yaşlı Dikkens kitab kolleksiyasını girov qoymağa və siçovullarla dolu ayaqqabı təmizləmə yağı fabrikincə işləməyə məcbur olmuşdu. Həyat şəraitinin dəyişməsi, bioqrafı Maykl Sleyterin dili ilə desək, Dikkensə "dərin şəxsi və sosial narazılıq" hissi bəxş etmiş və bu hiss yazıçının bütün əsərlərinə və dünyagörüşünə təsir etmişdir.
1842-ci ildə Dikkens artıq tanınmış yazıçı kimi, altı əsas əsərini, o cümlədən bir neçə novella və hekayəsini ərsəyə gətirmişdi. Həmin ilin 31 dekbarından isə Dikkens "" romanını aylıq serial şəklində çap etdirməyə başlayır; roman yazıçının sevimli əsəri olsa da, satışlar yaxşı getmir və o, müvəqqəti çətinliklə üzləşir.
Viktorian dövründə Milad bayramı şənlikləri getdikcə daha da məşhurlaşır. İlk Milad ağacı Böyük Britaniyada XVIII əsrdə bəzədilsə də, onun xalq arasında populyarlaşmasında kraliça Viktoriya və şahzadə Albert böyük rol oynayırlar. Əvvəlki yüzillikdə məşhurluğunu itirmiş Milad nəğmələri də XIX əsrin əvvəllərindən populyarlıq qazanmağa başlayırlar. 1823-cü ildə Devis Gilbert tərəfindən nəşr edilmiş "Bir neçə qədim nəğmə" kitabında İngiltərənin qərbində əvvəllər məşhur olmuş nəğmələr toplanır, 1833-cü ildə isə Uilyam Sendisin "Qədim və müasir Milad nəğmələri" adlı kitabları nəşr edilir. Hər iki kitab Milad nəğmələrinin daha da yayılmasına gətirib çıxarır.
Dikkens Milada maraq göstərirdi və onun bu mövzuya həsr edilmiş "Milad festivalları" adlı ilk hekayəsi 1835-ci ildə "Bell's Weekly Messenger" adlı jurnalda nəşr edilmişdi; 1836-cı ildə həmin hekayə "Milad şam yeməyi" adı ilə "Sketches by Boz" toplusunda nəşr edilir. 1836-cı ildə yayımlanmış ""ndə yazıçının Milad mövzusunda olan "Sekstonu qaçırmış qoblinlərin hekayəsi" də yayımlanır. Hekayədə kobud və tənha adam olan cənab Uordl qoblinlər tərəfindən ziyarət edilərək keçmiş və gələcəyin göstərilməsindən sonra müsbətə doğru dəyişilir. Sleyter hesab edir ki, "bu hekayədə Milad nəğməsinin əsas elementləri mövzuddur", lakin hələ qəti formada deyildir. Bu hekayəsindən sonra "Ustad Hamfrinin saatları" nəşrində Dikkens Miladdan bəhs edir. İngilis ədəbiyyatı professoru Pol Devis qeyd edir ki, "Qoblinlər" hekayəsi "Milad nəğməsi"nin prototipi kimi görünsə də, yazıçının daha əvvəl qələmə aldığı digər əsərlərin də povestə təsiri olmuşdur.
Ədəbi təsir
Dikkens ədəbiyyatda Milad mövsümündən bəhs etmiş ilk yazıçı olmamışdır. Dikkensə təsir göstərmiş yazıçılardan biri olan Vaşinqton İrvinqin 1819–1820-ci illərdə yayımlanmış "Ceffri Kreyonun qeyd dəftəri" adlı kitabında qədim ingilis Milad ənənələrinin təsvir edildiyi dörd oçerk daxil edilmişdi. Həmin ənənələrlə yazıçı yaxınlığındakı keçirdiyi vaxt zamanı tanış olmuşdu. Onun hekayə və esseləri Dikkensi cəlb edirdi, hər iki yazıçı inanırdı ki, köhnə ingilis Milad ənənələrinin nostalgik şəkildə canlandırılması, müasir dünyada itirilmiş sosial harmoniyanı bərpa etməyə imkan yaradacaq.
Bir neçə əsər, o cümlədən Duqlas Cerroldun iki essesi "Milad nəğməsi"nin yazılmasına təsir etmiş ola bilər: onlardan biri 1841-ci ildə "Punch" jurnalında nəşr edilmiş "How Mr. Chokepear Keeps a Merry Christmas", digəri isə 1843-cü ildə yayımlanmış "The Beauties of the Police" adlı essedir.. Daha geniş anlamda Dikkensə nağıl və uşaq hekayələri də təsir etmişdir; belə ki, yazıçı onları dəyişim hekayəsi kimi qəbul edir və sıx şəkildə Milad bayramı ilə əlaqələndirirdi.
Sosial təsir
Dikkens XIX əsrin ortalarında kimsəsiz uşaqların yaşayış vəziyyətindən təsirlənmişdi. 1843-cü ilin əvvəllərində kimsəsiz uşaqların tərbiyə mərkəzlərindən birini ziyarət edən yazıçı onların çətin iş şəraitləri ilə tanış olmuş və bu vəziyyət yazıçıda etiraz hissləri oyatmışdı. Bu ziyarət zamanı yazıçının aldığı təəssüratlar, kimsəsiz uşaqların tərbiyə edilməsi üçün nəzərdə tutulmuş məktəblərdən biri olan Fild-Leynə səfərdən qazanılmış hisslərlə daha da möhkəmləndirilmişdi.
1843-cü ildə uşaqların işə düzəldilməsi haqqında komissiyanın ikinci hesabatı yayımlanmışdır. Bu parlament hesabatı, sənaye inqlabının işçi sinifdən olan uşaqların həyatına təsirini açıq şəkildə nümayiş etdirirdi. Oxuduqlarından dəhşətə gələn Dikkens "Kasıb adam"ın adından "İngiltərə əhlinə müraciət" adlı ucuz siyasi broşür nəşr etmək istəsə də, fikrini dəyişərək broşürün nəşrini ilin sonuna kimi təxirə salır. Martda yazıçı ikinci hesabatın hazırlanmasında cavabdeh olan dörd nəfərdən biri olan doktor Sautvud Smitə yazır: "siz yəqin hiss edirsiz ki, çəkic öz çəkisindən iyirmi dəfə — iyirmi min dəfə — böyük güclə zərbə endirir və mən ilk ideyamı izləsəydim bu güc qarşısında çox zəif qalardım."
1843-cü ildə ianə yığılması məqsədilə Mançester Ateneumunda təşkil edilmiş tədbirdə çıxışı zamanı Dikkens işçilər və işverənləri birləşərək təhsildə reformlar vasitəsiylə cəhalətə qarşı mübarizə aparmağa çağırır. Növbəti günlərdə yazıçı başa düşür ki, əhalinin daha geniş hissəsi tərəfindən eşidilməyin ən yaxşı yolu polemik broşür və oçerklər deyil, Milad mövzusunda povest yazılmasıdır.
Tarixi
Yazılması
1843-cü ilin ortalarından etibarən Dikkens maddi çətinliklərdən əziyyət çəkməyə başlayır. "" romanının satışları xeyli aşağı düşür, yazıçının həyat yoldaşı Katerina isə beşinci uşaq üçün hamilə qalır. Hazıçının Dikkensin əsərlərini nəşr edən "Chapman & Hall" nəşriyyatının satışların daha da azalacağı halda yazıçıya ödənilən aylıq gəlirləri 50 funt azaldacağı ilə xəbərdarlıq etməsindən sonra vəziyyət daha da pisləşir. Bundan sonra 1843-cü ilin oktyabrında Dikkens "Milad nəğməsi"ni yazmağa başlayır. Dikkensin bioqrafı Maykl Sleyter kitabı "əlimyandıda yazılmış" kimi təsvir edir; kitab altı həftədən sonra tamamlanır, sonuncu səhifələri isə dekabrın əvvəllərində yazılır. Yazıçı əsərin böyük hissəsini hər gün Londonda 15–20 mil (24–32 km) axşam gəzintisi edərən beynində qurur. Dikkensin qohumları onun "ağlayıb, gülüb, sonraa yenidən ağlayıb və bu cür qeyri adi üsulla özünü ilhamlandırma"sını qeyd edirlər. Sleyter qeyd edir:
 | Milad nəğməsi iqtisadi nərdivanın aşağı pillələrində dayanaraq həyat uğrunda mübarizə aparan oxucuların ürəyini açmağı, xeyriyyəçilik hərəkatının genişlənməsinə təsir etməyi, həmçinin cəmiyyətdə kobudluğun norma kimi qəbul edilməsi və kasıblar arasında ehtiyacın daha da artması kimi təhlükələrdən ictimayəti xəbərdar etməyi qarşısına məqsəd qoymuşdu. |  |
Daha əvvəl Dikkensin "Oliver Tvistin macəraları" romanının orijinal nəşri üçün çəkilmiş illüstrasiyaların müəllifi olan rəssam Corc Krukşank "Milad nəğməsi"ni karikaturaçı təqdim edir. 24 oktyabrda "Milad nəğməsi" üzərində işləmək üçün Dikkens Liçi dəvət edir; əsərin mətnini əllə rənglənmiş dörd oforta və ağ-qara olan dörd taxta üzərində qravür müşayət edir. Dikkensin əlyazma nüsxəsində, əsərdə yer almış "…sağ qalmış balaca Timə" cümləsi yoxdur, həmin cümlə əsərə ilk nəşri zamanı əlavə edilmişdir.
Nəşri
"Martin Çuzzlevitt" romanının satış göstəricilərinin o qədər də ürəkaçan olmaması"Chapman & Hall" nəşriyyatı ilə müəllif arasında fikir ayrılıqlarının yaranmasına səbəb olur, nəticədə nəşr üçün lazım olan xərci Dikkens özü ödəyir və əvəzində satış gəlirlərindən faiz alır."Milad nəğməsi"nin nəşri problemsiz keçməmişdir. Belə ki, ilk nəşrin hazırlanmasından sonra bəlli olmuşdur ki, kitabların yekun səhifələri açıq zeytun rəngindədir. Dikkens səhvin aradan qaldırılaraq səhifənin sarı kağızla əvəz olunmasını tələb etmişdir, lakin səhifənin dəyişdirilməsindən sonra o, giriş titul səhifəsinin rənginə uyğun olmur. Bundan sonra həmin səhifə də dəyişdirilir. Qırmızı parça ilə üzlənmiş və qızılı işləməli səhifələri olan kitabın istehsalı onun satışa çıxarıldığı 19 dekabr 1843-cü il tarixindən iki gün əvvəl tamamlanmışdır. Əsərin yayımlanmasından sonra, Dikkens onun qırmızı ilə üzlənmiş əlyazma nüsxəsini hazırlamış və vəkil Tomas Mittona hədiyyə etmişdir.
Hər biri beş şilinq olan 6000 nüsxəlik birinci nəşr Milad ərəfəsində tamamilə satılmışdır. "Chapman & Hall" nəşriyyatı yeni ilə kimi əsərin ikinci və üçüncü nəşrini də satışa çıxarır; bundan sonra əsərin satışı 1844-cü ilə kimi davam etdirilir. 1844-cü ilin sonuna kimi kitabın daha on bir nəşri satılır. İlk nəşrindən sonra, kitab, müxtəlif nəşriyyatlarda və müxtəlif dillərdə dəfələrlə çap edilmiş və heç vaxt nəşriyyatdan çıxmamışdır."Milad nəğməsi" ABŞ-də Dikkensin ən məşhur əsəri olmuş və ilk nəşrindən yüz il sonra iki milyondan çox nüsxə ilə satılmışdır.
Yazıçının tələblərini qarşılamaq üçün çəkilmiş yüksək nəşr xərcləri, onun ilk nəşrdən gəlirlərinin gözlənildiyi kimi 1000 yox, cəmi 230 funt-sterlinq olması ilə nəticələnmişdir. Bir il sonra gəlir cəmi 744 funt təşkil etmiş və bu nəticəyə görə Dikkens məyus olmuşdur.
Qəbulu
Duqlas-Ferherstin sözlərinə görə, "Milad nəğməsi"nə yazılmış "bütün müasir şərhlər müsbət xarakter daşımışdır.""The Illustrated London News" qəzeti əsərin "heyranlandırıcı şirin dili…rahatladıcı yüngüllüyü, oynaq və səmimi yumoru…və insanı ruhlandıram ümidi"ni tərifləyir. "The Athenaeum" adlı ədəbiyyat jurnalının tənqidçisi əsəri "oxuyucunu gülmək və ağlamağa məcbur edən, əl və qəlbini xeyriyyəçilik üçün açmağa məcbur edən nağıl" adlandırır. "Fraser's Magazine" jurnalından Uilyam Meyklis Tekkerey kitabı "milli mənafe təmsilçisi, onu oxuyan hər kəs üçün şəxsi mərhəmət mənbəyi adlandırır. Sonuncu dəfə danışıqlarını eşitdiyim iki qadının heç biri müəllifi tanımasalar da, ona xeyir-dua edirdilər."
Şair Tomas Hud öz jurnalında yazır ki, "Əgər qədim və qonaqpərvər adətləri, sosial və xeyriyyəçilik mərasimləri Milad bayramı dağılaraq məhv olmaq təhlükəsi ilə üzləşsəydi, o zaman bu kitab ona ikinci həyat bəxş edərdi.""Tait's Edinburgh Magazine" jurnalında yayımlanmış rəyində, adətən Dikkensin yaradıcılığını sərt tənqid edənTeodor Martin, gözlənilmədən "Milad nəğməsi"ni tərifləyərək qeyd edir ki, "gözəl qəbul edilən və rahat oxunan bu nəcib kitab, cəmiyyətə fayda vermək üçün yaradılmışdır." Dikkensin vəfatından sonra Marqaret Olifant kitabda hind toyuğu və qaymaq pudinqi ilə bağlı aspektlərə görə təəssüfünü ifadə etsə də, bildirir ki, nəşr edildiyi dövrdə əsər "yeni Yevangeliya" hesab edilirdi, həmçinin insanları özünü yaxşı hiss etməyə ilhamlandırırdı. Dini mətbuat adətən ədəbi əsərlər haqqında fikir bildirməsə də, 1884-cü ildə "Christian Remembrancer" nəşri qeyd edir ki, çox istifadə edilmiş qədim nağıl hekayədə orijinal şəkildə təqdim edilir, həmçinin müəllifin yumor hissi yüksək qiymətləndirilir. Yazıçı və filosof Con Raskin isə dostuna demişdi ki, onun fikrincə "Dikkens, Miladı dindən ayıraraq şümşə və pudinq kimi təqdim edir – nə ölünün dirilməsi, nə yeni ulduzun doğulması, nə müdriklərin elmi nə də çobanları xatırlamır."
Həmin dövrdə az sayda olsa da, kitabı tənqid edənlər də olmuşdur. "The New Monthly Magazine" povesti tərifləsə də, kitabın qızılı kənarlı səhifələr və qimətli üzlüyünü tənqid edərək, onun kasıblar üçün əlçatmaz olduğunu bildirmişdir. Rəydə əsərin daha ucuz kağızda çap edilməsi və ucuz qiymətə satılması məsləhət görülür. "The Westminster Review" nəşri üçün rəy yazmış naməlum müəllif Dikkensin iqtisadiyyat anlayışını ələ salır.
"" və "Martin Çuzzlevitt"in ABŞ-də ciddi tənqid edilməsindən sonra amerikan oxucular povesti soyuq qarşılasalar da, sonuna yaxın kitabın müxtəlif nəşr nüsxələri geniş yayılmışdı. 1863-cü ildə "The New York Times" qəzetində yayımlanmış rəydə müəllif qeyd edir ki, Dikkens "köhnə Miladın…keçmiş əsrin malikanə divarları arasında qalmış hisslərini bugünkü kasıbların evlərinə gətirmişdir."
Sonrakı tarixi
1844-cü ildə "Parley's Illuminated Library" əsərin qısaldılmış versiyasını icazəsiz olaraq nəşr edir və iki pensa qiymətə satmağa başlayır. Dikkens bu haqqda vəkilinə yazır:
| | Heç şübhəsiz, əgər bu quldurların qarşısını almaq üçün hansısa yol varsa, mütləq istifadə edilməlidir. ... Mənim də bu işdə kəsici çəkic olmama imkan ver, yoxsa daha uzun hekayə çıxardıqda təkrarən oxşar halla qarşılaşa bilərəm. | |
Parley versiyasının satışa çıxarılmasından iki gün sonra Dikkens müəllif hüquqlarının pozulmasına görə məhkəməyə müraciət edir və qazanır. Nəşriyyat özünü bankrot elan etməli olur və Dikkensə 700 funt ödəməli olur."Milad nəğməsi"nin gəlirlərinin də kiçik həcmli olması onun nəşriyyatla əlaqələrinin daha da pisləşməsinə səbəb olur. Bundan sonra Dikkens "Bradbury and Evans" nəşriyyatı ilə müqavilə bağlayır.
Bəyənmədiyi söz və ifadələri dəyişmək üçün Dikkens sonrakı ömrü ərzində dəfələrlə povesti redaktə etmişdir. Əsərin uğurundan nəticə çıxaran Dikkens sonradan Milad mövzusunda "" (1844), "" (1845), "" (1846) və "" (1848) adlı povestlərini də yazmışdır. Hər biri dünyəvi nağıl xarakteri daşıyan bu əsərlərdə ilin proqressiv sosial dəyişiklikləri etiraf edilmiş və həllini gözləyən sosial problemlər qabardılmışdır. İctimayət yazıçının köhnə kitablarını almaqda davam etsə də, ədəbi rəyçilər yeni əsərləri sərt tənqid atəşinə tuturdular.
Tədqiqi
Personajlar
"Milad nəğməsi"nin əsas personajı londonda yaşayan qoca . Əsərdə o, "xəsis, xəbis, həyatdan yorulmuş, ətrafındakı hər kəsi sıxışdıran, fürsətcil qoca gübahkar" kimi təsvir edilir. Kelli yazır ki, Skrucu yazarkən Dikkens ehtimal ki, sevdiyi və demonlaşdırdığı atasının təsiri altında olmuşdur. Ola bilsin ki, əsərdəki iki fərqli Skruc obrazının – biri soyuq, deyingən, xəsis və tənha, digəri isə xeyirxah və ünsiyyətcil — yaranmasında bu psixoloji konflikt dayanır.İngilis ədəbiyyatı professoru Robert Duqlas Ferherst hesab edir ki, kitabda balaca Skrucun tənha və bədbəxt uşaqlığı və kasıblıqdan qaçmaq üçün pula can atmasının təsvir edilən giriş hissəsi "Dikkensin özü haqqında düşüncələrinə parodiya"dır; dəyişilmədən sonrakı Skrucun təsviri isə Dikkensin özünə optimist baxışıdır.
Skruc həm də real həyatda olan iki qoca şəxsin şəxsiyyəti əsasında yaradılmışdır: onlardan biri parlament üzvü Con Elves , digəri isə Qloster-Old Bankının sahibi Cemmi Vuddur. Vud həm də xalq arasında "Xəsis Qloster" kimi tanınırdı. Sosioloq Frenk Elvelin sözlərinə görə, Skrucun kasıblara baxışlarında Tomas Maltusun demoqrafik və siyasi baxışları, "Həbsxanalar yoxdurmu?…Bəs işçi evlərinin şurası?…Bəs kasıblar haqqında qanun tam şəkildə qüvvədə deyilmi?" sözləri isə filosof Tomas Karlayl tərəfindən qaldırılmış məsələlərə sarkastik cavabdır.
Dikkensin yaradıcılığında Skruc obrazının ədəbi sələfi vardır. Yazıçının bioqrafı Piter Akryod Skruc və Martin Çuzzlevitt personajları arasında oxşarlıq görsə də, Skrucun "daha fantastik personaj" olduğunu yazır. Akroyd qeyd edir ki, Çuzzlevittin ürəyiyumşaq personaja çevrilməsi, Skrucun analogiyasıdır. Duqlas-Ferherst isə hesab edir ki, "Pikvik qəzeti"ndən olan Qabriel Qrab adlı ikinci dərəcəli personaj da, Skrucun yaradılmasına təsir göstərmişdir. Skruc adını, Dikkens Edinburq səfəri zamanı məzar daşı üzərində görmüşdür. Həmin məzar qarğıdalı tüccarı olan Ebenezer Lennoks Skroqqiyə aid idi; Dikkens yazını "qəddar insan" kimi oxumaqla səhv təfsir etmişdi.
Dikkens gənclik illərində "Goodge and Marney" adlı mağazanın yaxınlığında yaşayırdı və ola bilsin ki, Skrucun iş partnyorunun adını seçərkən yazıçı həmin mağazanın adından ilhamlanmışdır. Marlinin zəncirlənmiş olmasına gəlincə, Dikkens 1842-ci ilin martında Pensilvaniya ştatındakı Qərbi Penitensiar idarəsinə səfər etmiş və burda zəncirlənmiş insanları görüncə dəhşətə gəlmişdir. Balaca Tim obrazını yaradarkın Dikkens əlil uşaq və "Milad nəğməsi" yazılarkən beş yaşında olan Henri adlı qohumundan ilhamlanmışdır.Milad hədiyyə qutusunu açan iki uşaq kimi təsvir edilmiş Cəhalət və İstək obrazını yaradan Dikkens Londonun ərazisindəki məktəbə səfəri zamanı aldığı təəssüratlardan istifadə etmişdir.
Mövzular
Əsərin mərkəzi mövzusu Skrucun dəyişilməsidir. Devis Skruc fiqurunu "həmişə reformasiya prosesində olan Protey" kimi qəbul edir; Kelli yazır ki, personajın transformasiyası onun təsvirində əksini tapmışdır; başlanğıcda xəbis və xəsis olan Skruc, dəyişərək "itirilmiş imkanlarına görə dərin təəssüf hissi keçirən" şəxsiyyətə çevrilir. Bəzi tədqiqatçılar, o cümlədən, Qreys Mur belə hesab edir ki, xristianlıq mövzuları əsərdə dərin əksini tapmışdır və "Milad nəğməsi"ni bağışlanma haqqında xristian nəzəriyyəsinin təzahürü kimi qəbul etmək lazımdır. Dikkensin bioqrafı Kler Tomalin hesab edir, Skrucun dəyişilməsi "hətta ən günahkar insan belə, günahlarını etiraf edib təəssüf bildirərək bağışlana bilər" kimi səslənən xristian inancını daşıyır. Dikkensin təşkilatlanmış dinə münasibəti mürəkkəb idi; onun inanc və prinsipləri Əhdi-Cədid əsasında formalaşmışdı."Marlinin mədəsi yox idi" yazan Dikkens, bu məqamda İohanna birinci məktubda əks olunmuş təmsilə əsaslanırdı.
Digər müəlliflər, o cümlədən Kelli hesab edir ki, Dikkens, "bu müqəddəs bayrama dünyəvi baxışı qabartmışdır." Tədqiqatçı Con O. Cordan qeyd edir ki, dostu Con Fosterə ünvanladığı məktubda, Dikkens, "Milad nəğməsi"nin fəlsəfəsini "ətrafda baş verən hər şeyə şən baxış" adlandırır. Mədəniyyət tarixçisi Penne Restad isə yazır ki, Skrucun bağışlanması Dikkensin "Milad nəğməsi"ndəki fəlsəfəsinin "konservativ, individualist və patriarxal aspektləri"ni, həmçinin alturizmi əks etdirir.
Dikkens, "Milad nəğməsi"ni kasıblığa – xüsusilə uşaq kasıblığına olan münasibətə cavab kimi yazmış və gələcəkdə povesti öz arqumentlərini əsaslandırmaq məqsədilə istifadə etmək istəmişdir. Povestdə Skruc, eqoistik maraqlar və onların mümkün nəticələri haqqında alleqorik paradiqma kimi təqdim edilir. Balaca Tim oxucularda simpatiya oyatmaq məqsədilə yaradılmışdır. Duqlas-Feyrhest yazır ki, bu cür personajların istifadə edilməsi, Dikkensə, orta tabəqəni rədd etmədən xeyriyyəçiliyin vacibliyi haqqında fikrini çatdırmağa imkan vermişdir.
Miras
"Şən Miladlar" (ing. Merry Christmas) ifadəsi "Milad nəğməsi"nin yazılmasında yüz il əvvəllər mövcud olmuşdur; ifadənin məlum ən erkən istifadəsi 1534-cü ildə bir məktub üzərində qeyd edilmişdir. Dikkens tərəfindən "Milad nəğməsi"ndə ifadənin istifadə edilməsi isə onun Viktoriya dövrü cəmiyyətində məşhurlaşmasına səbəb olmuşdur. Povestin yayımlanmasından sonra "Bah! Humbug!" ifadəsi sentimental və ya həddən artıq bir hadisəyə reaksiya nidası kimi ingilis dilinə daxil olmuşdur; "Skruc" adı xəsis anlamında istifadə edilməyə başlamış və 1982-ci ildə bu anlamı ilə İngilis dilinin Oksford lüğətinə daxil edilmişdir.
XIX əsrin əvvəllərində Böyük Britaniyada daha çox kənd təsərrüfatı və kənd həyatı ilə əlaqələndirilən Milad bayramının ənənələri urbanizasiya və industrializasiyadan çox uzaq idi. Devis hesab edir ki, "Milad nəğməsi"ndə Dikkens göstərmişdir ki, artan modernizasiyaya baxmayaraq Milad bayramını şəhər və qəsəbələrdə də qeyd etmək mümkündür. Müasir dövrdə istifadə edilən Milad bayramı ənənələri məhz Viktoriya dövründə Dikkensin əsərinin təsiri ilə canlandırılmış və yaradılmış bayram ənənələridir. 1830–1840-cı illərin Oksford hərəkatı Milad mövsümü ilə əlaqəli ənənəvi ritual və dini mərasimləri canlandırmağa çalışırdı, Dikkens isə "Milad nəğməsi" ilə zamanın ruhunu tutaraq Milada öz baxışı əlavə etmişdir.
Dikkens, bayramın humanitar tərəflərini daha çox qabartmağa çalışırdı ki, bu da, Miladın ailəvi bayram kimi qeyd edilməsi, mövsüm yeməkləri və içkiləri, rəqslər, oyunlar və bayram səxavəti kimi aspektlərin gündəmə gəlməsinə vüsət vermişdir. Tarixçi Ronald Hatton qeyd edir ki, Dikkens "nəsilləri əlaqələndirərək sosial barışıqlığın yaranması"na səbəb olmuşdur.
Yazıçı Uilyam Din Hauells Dikkensin bir neçə Milad nağılını – o cümlədən "Milad nəğməsi"ni tədqiq etdikdən sonra 1891-ci ildə qeyd edir ki, əsərdəki "pafos süni və gərgin görünür; yumor əksər hallarda aldadıcı olsa da, şəndir." Yazıçı Ceyms Coys hesab edirdi ki, "Milad nəğməsi"ndə Dikkens bayrama uşaq kimi yanaşaraq, sadəlövh optimizm və həyat reallıqları arasında uçurum yaradır.
İngilis ədəbiyyatı professoru Rut Qlensi bildirir ki, "Milad nəğməsi" ayrı-ayrılıqda müxtəlif oxuculara təsir göstərmişdir. 1844-cü ilin əvvəlində "The Gentleman's Magazine" jurnalı Böyük Britaniyada xeyriyyəçiliyin artmasını Dikkensin povesti ilə əlaqələndirir; 1874-cü ildə Dikkensin Milad hekayələrini oxuduqdan sonra Robert Lui Stivenson ehtiyacı olanlara kömək etməyə and içmişdir; Tomas Karlayl isə "Milad nəğməsi"ni oxuduqdan sonra iki böyük Milad ziyafəti təşkil etmişdir. 1867-ci ildə əsərin ictimai oxunuşundan təsirlənən ABŞ biznesmeni Milad ərəfəsində fabrikin işini tamamilə dayandıraraq, işçilərinin hər birinin ailəsinə hindquşu göndərmişdir. XX əsrin ilk illərində Norveç kraliçası Uelsli Mod tərəfindən London əlilləri üçün göndərilmiş Milad hədiyyələri üzərində "Sevgilərlə balaca Timdən" yazılmışdır.Gilbert Kit Çesterton isə yazır: "Hekayənin gözəllik və faydalığı…Skruc və onun ətrafındakıların xoşbəxtliyindən qaynayır… … Skrucun bir daha Milad görmələrinin olacaqmı…onlar bizə müraciətdir."
Əsərin adaptasiyalarında edilmiş dəyişiklikləri tədqiq edən Devis, dövrün əsas düşüncə tərzini əks etdirmək üçün hekayə və personajların fokusunun dəyişdirildiyini göstərir. Əgər viktorian dövrü cəmiyyəti "Milad nəğməsi"ni dini məzmunlu, lakin dünyəvi əsər hesab edirdisə, XX əsrin əvvəllərində o, uşaq nağılı sayılır və gəncliyində povesti oxumuş valideynlər onu öz övladları üçün oxuyurlar. Devisin fikrincə Böyük böhran ərəfəsində "bəziləri əsəri kapitalizmin tənqidi kimi qiymətləndirsələr də, … çoxları acı iqtisadi reallıqdan qaçmaq üçün onu istifadə edirdilər."''
1930-cu illərin Böyük Britaniya və ABŞ filmləri bir-birindən fərqlənirdi. Böyük Britaniya filmləri hekayənin ənənəvi nəqlinə üstünlük versələr də, ABŞ filmlərində Krayçit daha böyük rol oynayırdı. 1960-cı illərdə Skruc öz keçmişi ilə mübahisə aparan freydist kimi təsvir edilir. 1980-ci illərdə personaj yenidən depressiya və iqtisadi qeyri-müəyyənlik dünyasına atılır.
Adaptasiyalar
1849-cu ildə "" romanı üzərində çalışan Dikkensin daha bir Milad hekayəsi yazmağa nə həvəsi, nə də vaxtı yox idi. O, düşünürdü ki, "Milad nəğməsi"ndəki fəlsəfəni insanlara çatdırmağın ən yaxşı yolu ictimai mütaliələrin təşkil edilməsidir. 1852-ci ilin Miladında Dikkens Birminqem ratuşasında əsəri Sənaye və Ədəbiyyat İnstitutu üçün oxuyur; bu mütaliə böyük uğurla qarşılanır. Bundan sonra 1870-ci ilə kimi (yazıçının vəfat ili) Dikkens əsərin qısaldılmış versiyasını 127 dəfə ictimayət üçün oxuyur.
Povestin nəşr edilməsindən sonra V. M. Svepstoun ("Milad kölgələri", 1850), Horasio Elcer ("Cob Uorrenin Miladı", 1863), Luiza Mey Alkott ("Milad arzusu və onun gerçəkləşməsi", 1882) və başqaları tərəfindən əsərə yazılmış cavablarda Skrucun dəyişilməsindən sonrakı həyatı işıqlandırılmış, Dikkensin personaj üçün seçdiyi inkişaf yolunu düzgün hesab etməyənlər isə onu tam fərqli yöndə təsvir etmişlər.
Nəşrindən demək olar ki, dərhal sonra əsər səhnələşdirilmişdir. 5 fevral 1844-cü ildə əsərin üç fərqli tamaşası başlanmış, onlardan biri – Edvard Sterlinq tərəfindən təşkil edilmiş tamaşa isə Sikkensin özü tərəfindən sanksiyalaşdırılmış və 40 gündən artıq davam etmişdir. 1844-cü ilin fevralında Londonda bir-biri ilə rəqabətdə olan səkkiz "Milad nəğməsi" tamaşası gedirdi."Milad nəğməsi" Dikkensin bütün əsərlərindən daha çox televiziya və kino formatına uyğunlaşdırılmışdır. 1901-ci ildə əsər əsasında "" adlı səssiz ağ-qara Böyük Britaniya filmi çəkilmişdir; bu, əsərin ilk məşhur adaptasiyası olsa da, dövrümüzdə onun əhəmiyyətli bir hissəsi . 1923-cü ildə hekayə BBC Radio üçün uyğunlaşdırılmışdır. Opera, balet, myuziklı, animasiya və pantomima tamaşası (Marsel Marsonun iştirakı ilə BBC üçün) da daxil olmaqla ən müxtəlif media formalarına uyğunlaşdırılmışdır.
Devis hesab edir ki, zaman ötdükcə əsərin adaptasiyaları orijinaldan daha çox yadda qalmağa başlamışdır. Dikkens tərəfindən yazılmış şaxtaçılar və mayak işçilərinin ziyarət edilməsi kimi bəzi səhnələr adaptasiyalarda istifadə olunmadığına görə, zamanla unudulmuş, istifadə olunan digər səhnələr isə daha yaddaqalan olmuşdur. Bundan sonra Devis, əsərin orijinal və daha çox yadda qalan versiyaları arasında müqayisə aparır.
Qeydlər
- Bunlar Sketches by Boz (1836); The Pickwick Papers (1836); Nicholas Nickleby (1837); Oliver Twist (1838); The Old Curiosity Shop (1841); and Barnaby Rudge (1841) romanlarıdır.
- Seriallaşdırma 20 hissədən ibarət idivə 30 iyun 1844-cü ildə tamamlanmışdı.
- Bu hissənin əlavə edilməsini bir çox tədqiqatçılar mübahisəli məsələ kimi qəbul edirlər.Dickens Fellowshipdə nəşr edilmiş The Dickensian müəlliflərindən biri 1993-cü ildə qeyd edir ki, "Balaca Timin taleyi əsərə layiq naməlumluqda qalmalıdır;... Dikkensin sanki bir anlıq başı qarışmış və o, yaxşı zövqü unutmuşdur".
- 1875-ci ildə Mitton əlyazmasını kitab tüccarı olan Frensis Harviyə satır – onun nadir nüsxəni £50 dəyərində satdığı bildirilir –Harvi isə öz növbəsində1882-ci ildə həmin nüsxəni avtoqraf kolleksiyaçısı Henri Çörçilə satır; Çörçil isə əlyazmasını Birmingemdən olan Bennet adlı kitab tacirinə satır. Bennett əlyazmasını £200 qiymətinə "Robson and Kerslake of London"-a satır, onlar isə əlyazmanı Dikkens kolleksiyaçısı olan Stuart M. Samuelə £300 qiymətinə satırlar. Sonradan əlyazması J. Pierpont Morqan tərəfindən naməlum qiymətə alınmışdır və hazırda Nyu-Yorkdakı Pierpont Morqan Kitabxanasında saxlanılır.
- Dikkensin bioqrafı Kler Tomalinilk nəşrin gəlirlərinin £137, 1844-cü ilin sonuna kimi olan gəlirlərin isə £726 olduğunu qeyd edir.
- Parley versiyası A Christmas Ghost Story reoriginated from the original by Charles Dickens Esquire and analytically condensed for this work adlandırılmışdı.
- Karlayl həmin sualı 1840-cı ildə yayımlanmış Chartism adlı əsərində verir.
- Qrabın adı XIX əsr holland deyingəni Qabriel de Qraafın adından götürülmüşdür.
- Xasiyyətinə görə Skruqqi heç də Skruca oxşamırdı; onu "məşhur hedonist, şərab, qadınlar və ziyafətlər həvəskarı" kimi təsvir edirlər. Eyni zamanda bir neçə qadınla seksual əlaqəsi olan Skruqqi şən və mehriban adam olmuşdur.
- Henri həm də romanında istinadə edilmişdir.
- Əsərdə xristian mövzularının yer aldığını qeyd edən digər tədqiqatçılar arasında Ceffri Rouell, Kler Tomalin və Martin Seybl da var.
- Tədqiqatçı G. K. Çesterton Dikkensin dini baxışları haqqında yazır ki, "Dikkensin dinə qarşı münasibəti əksər müasirlərində olduğu kimi fəlsəfi baxımdan mübahisəli və tarixi baxımdan təkzibedici idi. O, zamanın bütün xürafatlarına inanırdı. Məsələn, o, bəzi ənənəvi doqmalara qarşı çıxırdı ki, bu da onun fərqli doqmalara üstünlük verdiyi anlamına gəlir." Dikkens qeyd edir ki, "Əsərlərimdə daima Xilaskarın həyatı və dərslərinə hörmətimi əks etdirməyə çalışmışam."
- İohanna birinci məktubdan istinad edilən 3:17 hissəsi "But whoso hath this world's good, and seeth his brother have need, and shutteth up his bowels of compassion from him, how dwelleth the love of God in him?" kimi səslənir.
- Bunlardan biri hind toyuğunun əsas Milad yeməyi kimi gündəmə gətirilməsidir. Daha əvvəl Böyük Britaniyada Milad süfrəsinə qızardılmış qaz qoyulması ənənəsi olsa da, povestin nəşrindən sonra bu ənənə tədricən hindquşu ilə əvəz edilmişdir.
İstinadlar
- Ackroyd, 1990. səh. 67–68; Slater, 2011.
- Diedrick, 1987. səh. 80
- Ackroyd, 1990. səh. 392
- Callow, 2009. səh. 27
- Lalumia, 2001; Sutherland, British Library.
- Rowell, 1993; Studwell, Jones, 1998. səh. 8, 10; Callow, 2009. səh. 128.
- Callow, 2009. səh. 30
- Kelly, 2003. səh. 19–20; Slater, 2003. səh. xvi.
- Slater, 2003. səh. xvi
- Davis, 1990a. səh. 25
- Kelly, 2003. səh. 12
- Kelly, 2003. səh. 20
- Restad, 1996. səh. 137
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. viii; Ledger, 2007. səh. 117.
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xxiv
- Slater, 2011
- Childs, Tredell, 2006. səh. 92
- Lee, British Library
- Callow, 2009. səh. 38
- Ledger, 2007. səh. 119
- Kelly, 2003. səh. 15; Sutherland, British Library.
- Kelly, 2003. səh. 15; Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xvi.
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xvi; Callow, 2009. səh. 38.
- Rowell, 1993
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xix; Slater, 2011.
- Tomalin, 2011. səh. 148–149
- Davis, 1990a. səh. 7
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xix; Tomalin, 2011. səh. 148.
- Davis, 1990a. səh. 133
- Kelly, 2003. səh. 17
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xix
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xxxi; Varese, 2009.
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xix; Varese, 2009; Sutherland, British Library.
- Provenance, The Morgan Library & Museum
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xxx; Provenance, The Morgan Library & Museum.
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xix–xx; Standiford, 2008. səh. 132.
- Jackson, 1999. səh. 6
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. viii; A Christmas Carol, WorldCat.
- Tomalin, 2011. səh. 150
- Kelly, 2003. səh. 17; Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xx, xvii.
- Thackeray, 1844. səh. 169
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xx
- Literature, The Illustrated London News
- Chorley, 1843. səh. 1127
- Hood, 1844. səh. 68
- Martin, 1844. səh. 129
- Welch, 2015. səh. 169; Notice of Books, The Christian Remembrancer. səh. 119.
- Davis, 1990a. səh. 59
- Christmas Carol, New Monthly Magazine
- Senior, 1844. səh. 186
- Restad, 1996. səh. 136
- Charles Dickens, New York Times
- Kelly, 2003. səh. 18
- Kelly, 2003. səh. 18–19
- Ackroyd, 1990. səh. 416; Tomalin, 2011. səh. 150.
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xxi–xxiii
- DeVito, 2014, 522
- Dickens, 1843. səh. 3
- Kelly, 2003. səh. 14
- Gordon, 2008; DeVito, 2014, 424.
- Jordan, 2015, Chapter 5; Sillence, 2015. səh. 40.
- Elwell, 2001; DeVito, 2014, 645.
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xiii
- Carlyle, 1840. səh. 32
- Ackroyd, 1990. səh. 409
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xviii; Alleyne, 2007.
- Alleyne, 2007
- DeVito, 2014, 392
- DeVito, 2014, 412
- DeVito, 2014, 548
- Ackroyd, 1990. səh. 519–520
- Ackroyd, 1990. səh. 519
- Kelly, 2003. səh. 25; Garry, El Shamy, 2005. səh. 132.
- Kelly, 2003. səh. 25–26
- Moore, 2011. səh. 57
- Sable, 1986. səh. 67
- Tomalin, 2011. səh. 149–150
- Chesterton, 1989. səh. 163
- Hammond, 1871. səh. 308
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. 421
- Jordan, 2001. səh. 121
- Restad, 1996. səh. 139
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xvi; Sutherland, British Library.
- Moore, 2011. səh. 18
- Jaffe, 1994. səh. 262
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xvi
- Cochrane, 1996. səh. 126; Martin, 2011.
- Standiford, 2008. səh. 183
- Scrooge, n. OED
- Davis, 1990a. səh. 13
- Rowell, 1993; Hutton, 1996. səh. 113; Kelly, 2003. səh. 9.
- Forbes, 2008. səh. 62
- Kelly, 2003. səh. 9, 12
- Hutton, 1996. səh. 113
- Howells, 1910. səh. 276–277
- Davis, 1990a. səh. 98
- Glancy, 1985. səh. xii
- Harrison, 2008. səh. 28
- Deacy, 2016. səh. 44
- Slater, 2003. səh. xx
- Glancy, 1985. səh. xiii
- Chesterton, 1989. səh. 137
- Davis, 1990a. səh. 13–14
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xxvii
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xxviii
- Slater, 2009. səh. 353; Ledger, 2007. səh. 119.
- Billen, 2005. səh. 8–10; Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xxviii; Ledger, 2007. səh. 119.
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. xxi
- Standiford, 2008. səh. 168
- Sutherland, British Library
- Scrooge, or, Marley's Ghost, BFI Screenonline
- A Christmas Carol, BBC Genome
- Douglas-Fairhurst, 2006. səh. viii
- Davis, 1990a. səh. 3–4
Ədəbiyyat
Kitablar
- Ackroyd, Peter. Dickens. London: Sinclair-Stevenson. 1990. ISBN .
- Billen, Andrew. Charles Dickens: The Man Who Invented Christmas. London: Short Books. 2005. ISBN .
- Callow, Simon. Dickens' Christmas: A Victorian Celebration. London: Frances Lincoln. 2009. ISBN .
- Carlyle, Thomas. Chartism. London: J. Fraser. 1840. OCLC 247585901.
- Chesterton, G. K. The Collected Works of G.K. Chesterton: Chesterton on Dickens. San Francisco, CA: Ignatius Press. 1989. ISBN .
- Childs, Peter; Tredell, Nicolas. Charles Dickens. Basingstoke, Hampshire: Palgrave Macmillan. 2006. ISBN .
- Cochrane, Robertson. Wordplay: origins, meanings, and usage of the English language. Toronto: University of Toronto Press. 1996. ISBN .
- Davis, Paul. The Lives and Times of Ebenezer Scrooge. New Haven, CT: Yale University Press. 1990a. ISBN .
- Deacy, Christopher. Christmas as Religion: Rethinking Santa, the Secular, and the Sacred. Oxford: Oxford University Press. 2016. ISBN .
- DeVito, Carlo. Inventing Scrooge (Kindle). Kennebunkport, ME: Cider Mill Press. 2014. ISBN .
- Dickens, Charles. A Christmas Carol. London: Chapman and Hall. 1843. OCLC 181675592.
- Diedrick, James. Charles Dickens // Thesing, William (redaktor). Dictionary of Literary Biography: Victorian Prose Writers before 1867. Farmington Hills, MI: Gale. 1987. ISBN .
- Douglas-Fairhurst, Robert. Introduction // Dickens, Charles (redaktor). A Christmas Carol and other Christmas Books. Oxford: Oxford University Press. 2006. vii–xxix. ISBN .
- Garry, Jane; El Shamy, Hasan. Archetypes and Motifs in Folklore and Literature. Armonk, NY: M.E. Sharpe. 2005. ISBN .
- Glancy, Ruth F. Dickens' Christmas Books, Christmas Stories, and Other Short Fiction. Michigan: Garland. 1985. ISBN .
- Hammond, R. A. The Life and Writings of Charles Dickens: A Memorial Volume. Toronto: Maclear & Company. 1871.
- Harrison, Mary-Catherine. Sentimental Realism: Poverty and the Ethics of Empathy, 1832–1867 (Thesis). Ann Arbor, MI: ProQuest. 2008. ISBN .
- Howells, William Dean. My literary passions, criticism and fiction. New York and London: Harper & Brother. 1910. səh. 2986994. ISBN .
- Hutton, Ronald. Stations of the Sun: The Ritual Year in England. Oxford: Oxford University Press. 1996. ISBN .
- Jordan, Christine. Secret Gloucester. Stroud, Glos: Amberley Publishing. 2015. ISBN .
- Jordan, John O. The Cambridge Companion to Charles Dickens. Cambridge: Cambridge University Press. 2001. ISBN .
- Slater, Michael. Introduction // Dickens, Charles (redaktor). A Christmas Carol and other Christmas Writings. London: Penguin Books. 2003. xi–xxviii. ISBN .
- Forbes, Bruce David. Christmas: A Candid History. Oakland, CA: University of California Press. 2008. səh. 62. ISBN .
- Glancy, Ruth F. Dickens' Christmas Books, Christmas Stories, and Other Short Fiction. Michigan: Garland. 1985. ISBN .
- Harrison, Mary-Catherine. Sentimental Realism: Poverty and the Ethics of Empathy, 1832–1867 (Thesis). Ann Arbor, MI: ProQuest. 2008. ISBN .
- Hutton, Ronald. Stations of the Sun: The Ritual Year in England. Oxford: Oxford University Press. 1996. ISBN .
- Kelly, Richard Michael. Introduction // Dickens, Charles (redaktor). A Christmas Carol. Ontario: Broadway Press. 2003. 9–30. ISBN .
- Ledger, Sally. Dickens and the Popular Radical Imagination. Cambridge: Cambridge University Press. 2007. ISBN .
- Moore, Grace. Charles Dickens' A Christmas Carol. St Kilda, VIC: Insight Publications. 2011. ISBN .
- Restad, Penne L. Christmas in America: a History. Oxford: Oxford University Press. 1996. ISBN .
- Sillence, Rebecca. Gloucester History Tour. Stroud, Glos: Amberley Publishing. 2015. ISBN .
- Slater, Michael. Charles Dickens. New Haven, CT and London: Yale University Press. 2009. ISBN .
- Standiford, Les. The Man Who Invented Christmas: How Charles Dickens's A Christmas Carol Rescued His Career and Revived Our Holiday Spirits. New York: Crown. 2008. ISBN .
- Studwell, William Emmett; Jones, Dorothy E. Publishing Glad Tidings: Essays on Christmas Music. Binghampton, NY: The Haworth Press. 1998. ISBN .
- Tomalin, Claire. Charles Dickens: A Life. London: Penguin Books. 2011. ISBN .
- Welch, Bob. 52 Little Lessons from a Christmas Carol. Nashville, TN: Thomas Nelson. 2015. ISBN .
Onlayn mənbələr
- "A Christmas Carol". The Radio Times (12): 23. 14 December 1923. İstifadə tarixi: 10 January 2017.
- "A Christmas Carol". WorldCat. İstifadə tarixi: 11 January 2017.
- Davidson, Ewan. "Scrooge, or, Marley's Ghost (1901)". . British Film Institute. İstifadə tarixi: 10 January 2017.
- Elwell, Frank W. "Reclaiming Malthus". Rogers State University. 2 November 2001. 24 March 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 13 January 2017.
- Lalumia, Christine. "Scrooge and Albert". History Today. 12 December 2001. İstifadə tarixi: 5 January 2017.
- Lee, Imogen. "Ragged Schools". British Library. İstifadə tarixi: 8 January 2017.
- Martin, Katherine Connor. merry, adj // Oxford English Dictionary. 19 December 2011. İstifadə tarixi: 16 January 2017.
- "Provenance". The Morgan Library & Museum. 20 November 2013. İstifadə tarixi: 9 January 2017.
- Rowell, Geoffrey. "Dickens and the Construction of Christmas". History Today. 12 December 1993. İstifadə tarixi: 3 January 2017.
- "Scrooge, n". Oxford English Dictionary. İstifadə tarixi: 16 January 2017.
- Sutherland, John. "The Origins of A Christmas Carol". British Library. İstifadə tarixi: 3 January 2017.
- Varese, Jon Michael. "Why A Christmas Carol was a flop for Dickens". The Guardian. 22 December 2009. İstifadə tarixi: 10 January 2017.
- UK CPI inflation numbers based on data available from Gregory Clark (2016). "The Annual RPI and Average Earnings for Britain, 1209 to Present (New Series)". MeasuringWorth. İstifadə tarixi: 16 November 2016.
Qəzet və jurnallar
- Alleyne, Richard. "Real Scrooge 'was Dutch gravedigger'". The Daily Telegraph. 24 December 2007.
- "Charles Dickens; Works of Charles Dickens. Household Edition". The New York Times. 19 December 1863.
- Chorley, H. F. "A Christmas Carol". The Athenaeum (843). 23 December 1843: 1127–1128.
- "Christmas Carol". The New Monthly Magazine. 70 (277): 148–149. January 1844.
- Davis, Paul. "Literary History: Retelling A Christmas Carol: Text and Culture-Text". The American Scholar. 59 (1). Winter 1990b: 109–15. JSTOR 41211762.
- Gordon, Alexander. "Elwes, John (1714–1789)". Oxford Dictionary of National Biography. 2008. doi:10.1093/ref:odnb/8776. İstifadə tarixi: 13 January 2016.
- Hood, Thomas. "A Christmas Carol". Hood's Magazine. 1 (1). January 1844: 68–75.
- Jackson, Crispin. "Charles Dickens, Christmas Books and Stories". The Book and Magazine Collector (189). December 1999.
- Jaffe, Audrey. "Spectacular Sympathy: Visuality and Ideology in Dickens's A Christmas Carol". PMLA. 109 (2). March 1994: 254–265. JSTOR 463120.
- "Literature". The Illustrated London News (86). 23 December 1843.
- Martin, Theodore. "Bon Gaultier and his Friends". Tait's Edinburgh Magazine. 11 (2). February 1844: 119–131.
- "Notice of Books". The Christian Remembrancer. 7 (37): 113–121. January 1844.
- Sable, Martin H. "The Day of Atonement in Charles Dickens' 'A Christmas Carol'". Tradition: A Journal of Orthodox Jewish Thought. 22 (3). Autumn 1986: 66–76. JSTOR 23260495.
- Senior, Nassau William. "Spirit of the Age". The Westminster Review. 41 (81). June 1844: 176–192.
- Slater, Michael. "Dickens, Charles John Huffam (1812–1870)". Oxford Dictionary of National Biography. 2011. doi:10.1093/ref:odnb/7599. İstifadə tarixi: 3 January 2016.
- Thackeray, William Makepeace. "A Box of Novels". Fraser's Magazine. 29 (170). February 1844: 153–169.
Xarici keçidlər
- A Christmas Carol original manuscript facsimile at with transcription and audio
- A Christmas Carol at Internet Archive
- A Christmas Carol e-book with illustrations
- A Christmas Carol Project Gutenberg free online book
- Using Textual Clues to Understand A Christmas Carol
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nesrle yazilmis Milad negmesi Ruhlarla Yul hekayesi ing A Christmas Carol In Prose Being a Ghost Story of Christmas ve ya daha cox Milad negmesi ing A Christmas Carol Carlz Dikkens terefinden yazilmis povest nagil Eser ilk defe 1843 cu ilde Con Licin orijinal illustrasiyalari ile Londonun Chapman amp Hall nesriyyat evi terefinden cap edilmisdir Milad negmesi eserinde yasli basina gelen hadiselerden behs olunur Milad bayrami erefesinde Skrucun yanina evvelce onun kecmis is yoldasi ruhu daha sonra ise ve Milad bayraminin ruhlari gelir Daha evvel qeddar ve deyingen olan Skruc ruhlarin ziyaretinden sonra daha mehriban ve zerif adama cevrilir Nesrle yazilmis Milad negmesiing A Christmas Carol In ProseEserin ilk nesrinin uz qabigi 1843Muellif Carlz DikkensJanr povestMovzu Milad bayramiOrijinalin dili ingilisceOlkeler Birlesmis KralliqOrijinalin nesr ili 1843Nesriyyat Chapman amp HallSonrakiElektron versiya Vikianbarda elaqeli mediafayllar Dikkensin Milad negmesi ni yazdigi dovrde britaniyalilar Milad himnleri kimi kohne enenelere yeniden baxir ve Milad agaci kimi yeni eneneleri menimseyirdiler O usaqliginda yasadigi bayram tecrubesi o cumleden Vasinqton Irvinq ve Duqlas Cerrold kimi diger senetkarlarin Milad nagillarindan ilhamlanmisdir Povesti yazmazdan evvel Dikkens uc Milad hekayesi yazmis hemcinin Londonda nezaretsiz usaqlar ucun fealiyyet gosteren mekteblerden biri olan Fild leyni ziyaretden ilhamlanmisdir Kasiblara qarsi munasibet eqoist insanin sehvlerini duzelderek daha hissiyyatli ferde cevrilmesi povestin esas movzusudur Movzunun tamamile dunyevi xarakter dasimasi yoxsa olmasi haqqinda elm xadimleri arasinda muzakireler vardir 19 dekabrda cap edilen eserin ilk nesri Milad axsami satisa cixarilmisdir 1844 cu ilin sonuna kimi povest 13 defe tekrar nesr edilmisdir Tenqidcilerin ekseri povesti musbet qiymetlendirmisler 1844 cu ilde povest Dikkensden xebersiz nesr edilmis ve o nesriyyati mehkemeye vermisdir Sonraki illerde yazici daha dord Milad hekayesi yazmisdir 1849 cu ilde yazici povesti ictimayet arasinda oxumaga baslayir ve layie o qeder ugurla qarsilanir ki 1870 ci ile kimi 127 tamasa teskil edir Milad negmesi nin ingilis dilinde nesri hec vaxt dayandirilmayib ve eser bir cox dillere tercume olunub povest defelerle diger mediaya uygunlasdirilmisdir Viktorian dovrunun ortasinda Milad bayramlarinin canlandirildigi vaxtda meydana cixan povest hemin tarixi dovrun ruhunu eks etdirir Dikkens Qerbi Avropa olkelerinin Milad enenelerinden ilhamlandigini etiraf edir povest ise ailevi gorusler movsum yemek ve ickileri reqsler oyunlar bayram hediyyeleri kimi bir cox enenelerin meydana cixmasina sebeb olmusdur MezmunuXeberdarliq Yazinin davami eserin mezmunu haqqinda melumat ehtiva edir Kitab bes fesile bolunur fesiller ise Dikkens terefinden negme adlandirilir Con Lic terefinden eserin orijinal 1843 cu il nesri ucun cekilmis illustrasiyalar Marlinin ruhunun Skrucun yanina gelmesi Skrucun Kecmis Milad ruhunu qovmaga calismasi Skruc Indiki Milad ruhu ile birlikde Gelecek Milad ruhunun Skruca terk edilmis mezarini gostermesiBirinci negme Londonda yasayan is seriki olumunden yeddi il sonra soyuq qis gununde novbeti qarsilayir Deyingen qoca olan Skruc Milad bayramini sevmir ve olmus bacisi Fanin oglu Fredin devetinden imtina edir O imkansiz aileleri bayram gununde qida ve istilik ile temin etmeye calisan iki adamin yardim teklifinden de imtina edir yorgun ve az maasa calisan komekcisi ise uzun muzakireden sonra bayram tetiline cixmaga icaze verir Butun omrunu xesislik ve eqoizmle kecirmis Marlinin ruhu hemin gece agir zencirlerle baglanmis ve daxillarin cekisi altinda ezilib surunerek Skrucun yanina gelir Marli Skruca deyir ki oxsar halin onun da basina gelmesinden yayinmaq ucun birce yol var onu ziyaret edecek uc Milad ruhunun teleblerini heyata kecirmek eks halda ise ebedi lenetlenen Skruc oz agir xasiyyetini zencir kimi dasimali olacaq Ikinci negme Birinci gelen Skrucu usaqliq illerinin Milad bayramlarina apararaq ona daha mesum oldugu dovru xatirladir Skruc mekteb internatda kecirdiyi tenha usaqligini sevimli bacisi Fanla olan munasibetleri ona oglu kimi yanasan ilk direktoru terefinden teskil edilmis ilk Milad senliyini xatirlayir Skrucun heyat yoldasi Bell basa dusur ki o hec vaxt pulu sevdiyi qeder hec kimi sevmeyecek ve cutluk ayrilir Marlinin vefat etdiyi Milad axsami Kecmis Milad ruhu Skruca Bellin boyuk xosbext ailesini gosterir Bell Skrucun nece insana cevrildiyini tesvir edir ve bu tesvirden tesirlenen Skruc ruhdan derhal onu oz evine qaytarmagi teleb edir Ucuncu negme Ikinci gelen Skrucu evvelce insanlarin ucun alis veris etdiyi sen bazara daha sonra ise saxta ve mayak iscilerinin bayram kottecine aparir Skruc ve ruh birlikde Fredin bayramina gelirler Daha sonra Kok Kraycitin evine gelen ruh ve Skruc onun kicik oglu Balaca Timle tanis olurlar Tim agir xeste olmasina baxmayaraq bayramin gelmesinden xosbextdir Indiki Milad ruhu deyir ki hadiselerin gedisine mudaxile olunmasa balaca Tim vefat edecek Yoxa cixmazdan evvel ruh Skruca Cehalet ve Istek adli iki ariq usaq gosterir O her seyden evvel birinciden uzaq durmagi tapsirir ve Skrucun onlara qaygisini laga qoyur Dorduncu negme Ucuncu gelen Skruca geleceyin Milad bayramini gosterir Ruh kimsesiz yaslinn olumunden sonra bas verenleri canlandirir is adamlari onun defnine yalniz nahar ucun gelirler komekcisi xidmetcisi ve yerli tabut duzelden adamin mulkune sahib cixirlar Skruc rihdan xahis edir ki onun olumunden sonra hansisa hissler keciren birini de gostersin Ruh olume sevinen kasib cutluyu gosterir Cutluk sevinir ki Skrucun olumu onlara maddi veziyyetlerini qaydaya salmaq ucun bir az vaxt verir Skruc olumle bagli istenilen ince hissleri gostermeyi xahis etdikde ruh ona balaca Timmin olumunden kederlenen Bob Kraycit ve onun ailesini gosterir Daha sonra ruh Skruca onun adi yazilmis olan terk edilmis mezar dasina baxmaga imkan yaradir Sehvini basa dusen Skruc deyiseceyine soz verir Besinci negme Milad seheri Skruc tamamile basqa bir adam kimi oyanir O daha evvel imtina etdiyi xeyriyyecilik isine boyuk mebleg iane edir anonim sekilde Kraycitt ailesinin bayram sufresi ucun hind toyugu gonderir ve bayrami Fredle birlikde kecirir Novbeti gun o Kraycittin maasini qaldirir ve balaca Time komek etmeye baslayir Bundan sonra Skruc hamiya mehribanliqla yanasir ve Milad ruhunu eks etdirir Xeberdarligin sonu Tarixi medeni muhitCarlz Dikkens orta sinif ailesinde anadan olmusdu ve aile basicisi Conun israfciligina gore onlar maddi cetinlikle uzlesmisdiler 1824 cu ilde Con Sautuork Londonda yerlesen ve borclular ucun nezerde tutulmus Marsalsi hebsxanasina gonderilmisdi 12 yasli Dikkens kitab kolleksiyasini girov qoymaga ve sicovullarla dolu ayaqqabi temizleme yagi fabrikince islemeye mecbur olmusdu Heyat seraitinin deyismesi bioqrafi Maykl Sleyterin dili ile desek Dikkense derin sexsi ve sosial naraziliq hissi bexs etmis ve bu hiss yazicinin butun eserlerine ve dunyagorusune tesir etmisdir 1842 ci ilde Dikkens artiq taninmis yazici kimi alti esas eserini o cumleden bir nece novella ve hekayesini erseye getirmisdi Hemin ilin 31 dekbarindan ise Dikkens romanini ayliq serial seklinde cap etdirmeye baslayir roman yazicinin sevimli eseri olsa da satislar yaxsi getmir ve o muveqqeti cetinlikle uzlesir Viktorian dovrunde Milad bayrami senlikleri getdikce daha da meshurlasir Ilk Milad agaci Boyuk Britaniyada XVIII esrde bezedilse de onun xalq arasinda populyarlasmasinda kralica Viktoriya ve sahzade Albert boyuk rol oynayirlar Evvelki yuzillikde meshurlugunu itirmis Milad negmeleri de XIX esrin evvellerinden populyarliq qazanmaga baslayirlar 1823 cu ilde Devis Gilbert terefinden nesr edilmis Bir nece qedim negme kitabinda Ingilterenin qerbinde evveller meshur olmus negmeler toplanir 1833 cu ilde ise Uilyam Sendisin Qedim ve muasir Milad negmeleri adli kitablari nesr edilir Her iki kitab Milad negmelerinin daha da yayilmasina getirib cixarir Dikkens Milada maraq gosterirdi ve onun bu movzuya hesr edilmis Milad festivallari adli ilk hekayesi 1835 ci ilde Bell s Weekly Messenger adli jurnalda nesr edilmisdi 1836 ci ilde hemin hekaye Milad sam yemeyi adi ile Sketches by Boz toplusunda nesr edilir 1836 ci ilde yayimlanmis nde yazicinin Milad movzusunda olan Sekstonu qacirmis qoblinlerin hekayesi de yayimlanir Hekayede kobud ve tenha adam olan cenab Uordl qoblinler terefinden ziyaret edilerek kecmis ve geleceyin gosterilmesinden sonra musbete dogru deyisilir Sleyter hesab edir ki bu hekayede Milad negmesinin esas elementleri movzuddur lakin hele qeti formada deyildir Bu hekayesinden sonra Ustad Hamfrinin saatlari nesrinde Dikkens Miladdan behs edir Ingilis edebiyyati professoru Pol Devis qeyd edir ki Qoblinler hekayesi Milad negmesi nin prototipi kimi gorunse de yazicinin daha evvel qeleme aldigi diger eserlerin de poveste tesiri olmusdur Edebi tesir Dikkensin Milad negmesi ni yazarken tesirlendiyi yazicilardan biri Vasinqton Irvinq 1820 ci illerde Ressam Carlz Torner Smitsonian Institutu Dikkens edebiyyatda Milad movsumunden behs etmis ilk yazici olmamisdir Dikkense tesir gostermis yazicilardan biri olan Vasinqton Irvinqin 1819 1820 ci illerde yayimlanmis Ceffri Kreyonun qeyd defteri adli kitabinda qedim ingilis Milad enenelerinin tesvir edildiyi dord ocerk daxil edilmisdi Hemin enenelerle yazici yaxinligindaki kecirdiyi vaxt zamani tanis olmusdu Onun hekaye ve esseleri Dikkensi celb edirdi her iki yazici inanirdi ki kohne ingilis Milad enenelerinin nostalgik sekilde canlandirilmasi muasir dunyada itirilmis sosial harmoniyani berpa etmeye imkan yaradacaq Bir nece eser o cumleden Duqlas Cerroldun iki essesi Milad negmesi nin yazilmasina tesir etmis ola biler onlardan biri 1841 ci ilde Punch jurnalinda nesr edilmis How Mr Chokepear Keeps a Merry Christmas digeri ise 1843 cu ilde yayimlanmis The Beauties of the Police adli essedir Daha genis anlamda Dikkense nagil ve usaq hekayeleri de tesir etmisdir bele ki yazici onlari deyisim hekayesi kimi qebul edir ve six sekilde Milad bayrami ile elaqelendirirdi Sosial tesir Dikkens XIX esrin ortalarinda kimsesiz usaqlarin yasayis veziyyetinden tesirlenmisdi 1843 cu ilin evvellerinde kimsesiz usaqlarin terbiye merkezlerinden birini ziyaret eden yazici onlarin cetin is seraitleri ile tanis olmus ve bu veziyyet yazicida etiraz hissleri oyatmisdi Bu ziyaret zamani yazicinin aldigi teessuratlar kimsesiz usaqlarin terbiye edilmesi ucun nezerde tutulmus mekteblerden biri olan Fild Leyne seferden qazanilmis hisslerle daha da mohkemlendirilmisdi 1843 cu ilde usaqlarin ise duzeldilmesi haqqinda komissiyanin ikinci hesabati yayimlanmisdir Bu parlament hesabati senaye inqlabinin isci sinifden olan usaqlarin heyatina tesirini aciq sekilde numayis etdirirdi Oxuduqlarindan dehsete gelen Dikkens Kasib adam in adindan Ingiltere ehline muraciet adli ucuz siyasi brosur nesr etmek istese de fikrini deyiserek brosurun nesrini ilin sonuna kimi texire salir Martda yazici ikinci hesabatin hazirlanmasinda cavabdeh olan dord neferden biri olan doktor Sautvud Smite yazir siz yeqin hiss edirsiz ki cekic oz cekisinden iyirmi defe iyirmi min defe boyuk gucle zerbe endirir ve men ilk ideyami izleseydim bu guc qarsisinda cox zeif qalardim 1843 cu ilde iane yigilmasi meqsedile Mancester Ateneumunda teskil edilmis tedbirde cixisi zamani Dikkens isciler ve isverenleri birleserek tehsilde reformlar vasitesiyle cehalete qarsi mubarize aparmaga cagirir Novbeti gunlerde yazici basa dusur ki ehalinin daha genis hissesi terefinden esidilmeyin en yaxsi yolu polemik brosur ve ocerkler deyil Milad movzusunda povest yazilmasidir TarixiCarlz Dikkens 1842 ci ilde Milad negmesi nin nesrinden bir il evvel Ressam Frensis Aleksandr Yazilmasi 1843 cu ilin ortalarindan etibaren Dikkens maddi cetinliklerden eziyyet cekmeye baslayir romaninin satislari xeyli asagi dusur yazicinin heyat yoldasi Katerina ise besinci usaq ucun hamile qalir Hazicinin Dikkensin eserlerini nesr eden Chapman amp Hall nesriyyatinin satislarin daha da azalacagi halda yaziciya odenilen ayliq gelirleri 50 funt azaldacagi ile xeberdarliq etmesinden sonra veziyyet daha da pislesir Bundan sonra 1843 cu ilin oktyabrinda Dikkens Milad negmesi ni yazmaga baslayir Dikkensin bioqrafi Maykl Sleyter kitabi elimyandida yazilmis kimi tesvir edir kitab alti hefteden sonra tamamlanir sonuncu sehifeleri ise dekabrin evvellerinde yazilir Yazici eserin boyuk hissesini her gun Londonda 15 20 mil 24 32 km axsam gezintisi ederen beyninde qurur Dikkensin qohumlari onun aglayib gulub sonraa yeniden aglayib ve bu cur qeyri adi usulla ozunu ilhamlandirma sini qeyd edirler Sleyter qeyd edir Milad negmesi iqtisadi nerdivanin asagi pillelerinde dayanaraq heyat ugrunda mubarize aparan oxucularin ureyini acmagi xeyriyyecilik herekatinin genislenmesine tesir etmeyi hemcinin cemiyyetde kobudlugun norma kimi qebul edilmesi ve kasiblar arasinda ehtiyacin daha da artmasi kimi tehlukelerden ictimayeti xeberdar etmeyi qarsisina meqsed qoymusdu Daha evvel Dikkensin Oliver Tvistin maceralari romaninin orijinal nesri ucun cekilmis illustrasiyalarin muellifi olan ressam Corc Kruksank Milad negmesi ni karikaturaci teqdim edir 24 oktyabrda Milad negmesi uzerinde islemek ucun Dikkens Lici devet edir eserin metnini elle renglenmis dord oforta ve ag qara olan dord taxta uzerinde qravur musayet edir Dikkensin elyazma nusxesinde eserde yer almis sag qalmis balaca Time cumlesi yoxdur hemin cumle esere ilk nesri zamani elave edilmisdir Nesri Karikaturaci Con Licin avtoportreti Milad negmesi nin ilk nesrini onun cekdiyi illustrasiyalar bezeyir Martin Cuzzlevitt romaninin satis gostericilerinin o qeder de urekacan olmamasi Chapman amp Hall nesriyyati ile muellif arasinda fikir ayriliqlarinin yaranmasina sebeb olur neticede nesr ucun lazim olan xerci Dikkens ozu odeyir ve evezinde satis gelirlerinden faiz alir Milad negmesi nin nesri problemsiz kecmemisdir Bele ki ilk nesrin hazirlanmasindan sonra belli olmusdur ki kitablarin yekun sehifeleri aciq zeytun rengindedir Dikkens sehvin aradan qaldirilaraq sehifenin sari kagizla evez olunmasini teleb etmisdir lakin sehifenin deyisdirilmesinden sonra o giris titul sehifesinin rengine uygun olmur Bundan sonra hemin sehife de deyisdirilir Qirmizi parca ile uzlenmis ve qizili islemeli sehifeleri olan kitabin istehsali onun satisa cixarildigi 19 dekabr 1843 cu il tarixinden iki gun evvel tamamlanmisdir Eserin yayimlanmasindan sonra Dikkens onun qirmizi ile uzlenmis elyazma nusxesini hazirlamis ve vekil Tomas Mittona hediyye etmisdir Her biri bes silinq olan 6000 nusxelik birinci nesr Milad erefesinde tamamile satilmisdir Chapman amp Hall nesriyyati yeni ile kimi eserin ikinci ve ucuncu nesrini de satisa cixarir bundan sonra eserin satisi 1844 cu ile kimi davam etdirilir 1844 cu ilin sonuna kimi kitabin daha on bir nesri satilir Ilk nesrinden sonra kitab muxtelif nesriyyatlarda ve muxtelif dillerde defelerle cap edilmis ve hec vaxt nesriyyatdan cixmamisdir Milad negmesi ABS de Dikkensin en meshur eseri olmus ve ilk nesrinden yuz il sonra iki milyondan cox nusxe ile satilmisdir Yazicinin teleblerini qarsilamaq ucun cekilmis yuksek nesr xercleri onun ilk nesrden gelirlerinin gozlenildiyi kimi 1000 yox cemi 230 funt sterlinq olmasi ile neticelenmisdir Bir il sonra gelir cemi 744 funt teskil etmis ve bu neticeye gore Dikkens meyus olmusdur Qebulu Uilyam Tekkerey 1864 cu ilde Eser haqqinda yayimlanmis reyinde Tekkerey Milad negmesi ni milli deyer adlandiraraq onu oxumagin her bir kisi ve qadin ucun bas ucaligi olmasini qeyd edir Duqlas Ferherstin sozlerine gore Milad negmesi ne yazilmis butun muasir serhler musbet xarakter dasimisdir The Illustrated London News qezeti eserin heyranlandirici sirin dili rahatladici yungulluyu oynaq ve semimi yumoru ve insani ruhlandiram umidi ni terifleyir The Athenaeum adli edebiyyat jurnalinin tenqidcisi eseri oxuyucunu gulmek ve aglamaga mecbur eden el ve qelbini xeyriyyecilik ucun acmaga mecbur eden nagil adlandirir Fraser s Magazine jurnalindan Uilyam Meyklis Tekkerey kitabi milli menafe temsilcisi onu oxuyan her kes ucun sexsi merhemet menbeyi adlandirir Sonuncu defe danisiqlarini esitdiyim iki qadinin hec biri muellifi tanimasalar da ona xeyir dua edirdiler Sair Tomas Hud oz jurnalinda yazir ki Eger qedim ve qonaqperver adetleri sosial ve xeyriyyecilik merasimleri Milad bayrami dagilaraq mehv olmaq tehlukesi ile uzlesseydi o zaman bu kitab ona ikinci heyat bexs ederdi Tait s Edinburgh Magazine jurnalinda yayimlanmis reyinde adeten Dikkensin yaradiciligini sert tenqid edenTeodor Martin gozlenilmeden Milad negmesi ni terifleyerek qeyd edir ki gozel qebul edilen ve rahat oxunan bu necib kitab cemiyyete fayda vermek ucun yaradilmisdir Dikkensin vefatindan sonra Marqaret Olifant kitabda hind toyugu ve qaymaq pudinqi ile bagli aspektlere gore teessufunu ifade etse de bildirir ki nesr edildiyi dovrde eser yeni Yevangeliya hesab edilirdi hemcinin insanlari ozunu yaxsi hiss etmeye ilhamlandirirdi Dini metbuat adeten edebi eserler haqqinda fikir bildirmese de 1884 cu ilde Christian Remembrancer nesri qeyd edir ki cox istifade edilmis qedim nagil hekayede orijinal sekilde teqdim edilir hemcinin muellifin yumor hissi yuksek qiymetlendirilir Yazici ve filosof Con Raskin ise dostuna demisdi ki onun fikrince Dikkens Miladi dinden ayiraraq sumse ve pudinq kimi teqdim edir ne olunun dirilmesi ne yeni ulduzun dogulmasi ne mudriklerin elmi ne de cobanlari xatirlamir Hemin dovrde az sayda olsa da kitabi tenqid edenler de olmusdur The New Monthly Magazine povesti teriflese de kitabin qizili kenarli sehifeler ve qimetli uzluyunu tenqid ederek onun kasiblar ucun elcatmaz oldugunu bildirmisdir Reyde eserin daha ucuz kagizda cap edilmesi ve ucuz qiymete satilmasi meslehet gorulur The Westminster Review nesri ucun rey yazmis namelum muellif Dikkensin iqtisadiyyat anlayisini ele salir ve Martin Cuzzlevitt in ABS de ciddi tenqid edilmesinden sonra amerikan oxucular povesti soyuq qarsilasalar da sonuna yaxin kitabin muxtelif nesr nusxeleri genis yayilmisdi 1863 cu ilde The New York Times qezetinde yayimlanmis reyde muellif qeyd edir ki Dikkens kohne Miladin kecmis esrin malikane divarlari arasinda qalmis hisslerini bugunku kasiblarin evlerine getirmisdir Milad negmesi nin Londonda Chapman amp Hall nesriyyati terefinden heyata kecirilmis ilk nesrinin titul sehifesi Sonraki tarixi 1844 cu ilde Parley s Illuminated Library eserin qisaldilmis versiyasini icazesiz olaraq nesr edir ve iki pensa qiymete satmaga baslayir Dikkens bu haqqda vekiline yazir Hec subhesiz eger bu quldurlarin qarsisini almaq ucun hansisa yol varsa mutleq istifade edilmelidir Menim de bu isde kesici cekic olmama imkan ver yoxsa daha uzun hekaye cixardiqda tekraren oxsar halla qarsilasa bilerem Parley versiyasinin satisa cixarilmasindan iki gun sonra Dikkens muellif huquqlarinin pozulmasina gore mehkemeye muraciet edir ve qazanir Nesriyyat ozunu bankrot elan etmeli olur ve Dikkense 700 funt odemeli olur Milad negmesi nin gelirlerinin de kicik hecmli olmasi onun nesriyyatla elaqelerinin daha da pislesmesine sebeb olur Bundan sonra Dikkens Bradbury and Evans nesriyyati ile muqavile baglayir Beyenmediyi soz ve ifadeleri deyismek ucun Dikkens sonraki omru erzinde defelerle povesti redakte etmisdir Eserin ugurundan netice cixaran Dikkens sonradan Milad movzusunda 1844 1845 1846 ve 1848 adli povestlerini de yazmisdir Her biri dunyevi nagil xarakteri dasiyan bu eserlerde ilin proqressiv sosial deyisiklikleri etiraf edilmis ve hellini gozleyen sosial problemler qabardilmisdir Ictimayet yazicinin kohne kitablarini almaqda davam etse de edebi reyciler yeni eserleri sert tenqid atesine tuturdular TedqiqiPersonajlar Milad negmesi nin esas personaji londonda yasayan qoca Eserde o xesis xebis heyatdan yorulmus etrafindaki her kesi sixisdiran fursetcil qoca gubahkar kimi tesvir edilir Kelli yazir ki Skrucu yazarken Dikkens ehtimal ki sevdiyi ve demonlasdirdigi atasinin tesiri altinda olmusdur Ola bilsin ki eserdeki iki ferqli Skruc obrazinin biri soyuq deyingen xesis ve tenha digeri ise xeyirxah ve unsiyyetcil yaranmasinda bu psixoloji konflikt dayanir Ingilis edebiyyati professoru Robert Duqlas Ferherst hesab edir ki kitabda balaca Skrucun tenha ve bedbext usaqligi ve kasibliqdan qacmaq ucun pula can atmasinin tesvir edilen giris hissesi Dikkensin ozu haqqinda dusuncelerine parodiya dir deyisilmeden sonraki Skrucun tesviri ise Dikkensin ozune optimist baxisidir Skruc hem de real heyatda olan iki qoca sexsin sexsiyyeti esasinda yaradilmisdir onlardan biri parlament uzvu Con Elves digeri ise Qloster Old Bankinin sahibi Cemmi Vuddur Vud hem de xalq arasinda Xesis Qloster kimi taninirdi Sosioloq Frenk Elvelin sozlerine gore Skrucun kasiblara baxislarinda Tomas Maltusun demoqrafik ve siyasi baxislari Hebsxanalar yoxdurmu Bes isci evlerinin surasi Bes kasiblar haqqinda qanun tam sekilde quvvede deyilmi sozleri ise filosof Tomas Karlayl terefinden qaldirilmis meselelere sarkastik cavabdir Dikkensin yaradiciliginda Skruc obrazinin edebi selefi vardir Yazicinin bioqrafi Piter Akryod Skruc ve Martin Cuzzlevitt personajlari arasinda oxsarliq gorse de Skrucun daha fantastik personaj oldugunu yazir Akroyd qeyd edir ki Cuzzlevittin ureyiyumsaq personaja cevrilmesi Skrucun analogiyasidir Duqlas Ferherst ise hesab edir ki Pikvik qezeti nden olan Qabriel Qrab adli ikinci dereceli personaj da Skrucun yaradilmasina tesir gostermisdir Skruc adini Dikkens Edinburq seferi zamani mezar dasi uzerinde gormusdur Hemin mezar qargidali tuccari olan Ebenezer Lennoks Skroqqiye aid idi Dikkens yazini qeddar insan kimi oxumaqla sehv tefsir etmisdi Dikkens genclik illerinde Goodge and Marney adli magazanin yaxinliginda yasayirdi ve ola bilsin ki Skrucun is partnyorunun adini secerken yazici hemin magazanin adindan ilhamlanmisdir Marlinin zencirlenmis olmasina gelince Dikkens 1842 ci ilin martinda Pensilvaniya statindaki Qerbi Penitensiar idaresine sefer etmis ve burda zencirlenmis insanlari gorunce dehsete gelmisdir Balaca Tim obrazini yaradarkin Dikkens elil usaq ve Milad negmesi yazilarken bes yasinda olan Henri adli qohumundan ilhamlanmisdir Milad hediyye qutusunu acan iki usaq kimi tesvir edilmis Cehalet ve Istek obrazini yaradan Dikkens Londonun erazisindeki mektebe seferi zamani aldigi teessuratlardan istifade etmisdir Movzular Eserin merkezi movzusu Skrucun deyisilmesidir Devis Skruc fiqurunu hemise reformasiya prosesinde olan Protey kimi qebul edir Kelli yazir ki personajin transformasiyasi onun tesvirinde eksini tapmisdir baslangicda xebis ve xesis olan Skruc deyiserek itirilmis imkanlarina gore derin teessuf hissi keciren sexsiyyete cevrilir Bezi tedqiqatcilar o cumleden Qreys Mur bele hesab edir ki xristianliq movzulari eserde derin eksini tapmisdir ve Milad negmesi ni bagislanma haqqinda xristian nezeriyyesinin tezahuru kimi qebul etmek lazimdir Dikkensin bioqrafi Kler Tomalin hesab edir Skrucun deyisilmesi hetta en gunahkar insan bele gunahlarini etiraf edib teessuf bildirerek bagislana biler kimi seslenen xristian inancini dasiyir Dikkensin teskilatlanmis dine munasibeti murekkeb idi onun inanc ve prinsipleri Ehdi Cedid esasinda formalasmisdi Marlinin medesi yox idi yazan Dikkens bu meqamda Iohanna birinci mektubda eks olunmus temsile esaslanirdi Diger muellifler o cumleden Kelli hesab edir ki Dikkens bu muqeddes bayrama dunyevi baxisi qabartmisdir Tedqiqatci Con O Cordan qeyd edir ki dostu Con Fostere unvanladigi mektubda Dikkens Milad negmesi nin felsefesini etrafda bas veren her seye sen baxis adlandirir Medeniyyet tarixcisi Penne Restad ise yazir ki Skrucun bagislanmasi Dikkensin Milad negmesi ndeki felsefesinin konservativ individualist ve patriarxal aspektleri ni hemcinin alturizmi eks etdirir Dikkens Milad negmesi ni kasibliga xususile usaq kasibligina olan munasibete cavab kimi yazmis ve gelecekde povesti oz arqumentlerini esaslandirmaq meqsedile istifade etmek istemisdir Povestde Skruc eqoistik maraqlar ve onlarin mumkun neticeleri haqqinda alleqorik paradiqma kimi teqdim edilir Balaca Tim oxucularda simpatiya oyatmaq meqsedile yaradilmisdir Duqlas Feyrhest yazir ki bu cur personajlarin istifade edilmesi Dikkense orta tabeqeni redd etmeden xeyriyyeciliyin vacibliyi haqqinda fikrini catdirmaga imkan vermisdir MirasMuasir Milad eneneleri arasinda muhum yer tutan qizardilmis Milad hind toyugu enenesi Dikkensin povestinden sonra yaranmisdir Sen Miladlar ing Merry Christmas ifadesi Milad negmesi nin yazilmasinda yuz il evveller movcud olmusdur ifadenin melum en erken istifadesi 1534 cu ilde bir mektub uzerinde qeyd edilmisdir Dikkens terefinden Milad negmesi nde ifadenin istifade edilmesi ise onun Viktoriya dovru cemiyyetinde meshurlasmasina sebeb olmusdur Povestin yayimlanmasindan sonra Bah Humbug ifadesi sentimental ve ya hedden artiq bir hadiseye reaksiya nidasi kimi ingilis diline daxil olmusdur Skruc adi xesis anlaminda istifade edilmeye baslamis ve 1982 ci ilde bu anlami ile Ingilis dilinin Oksford lugetine daxil edilmisdir XIX esrin evvellerinde Boyuk Britaniyada daha cox kend teserrufati ve kend heyati ile elaqelendirilen Milad bayraminin eneneleri urbanizasiya ve industrializasiyadan cox uzaq idi Devis hesab edir ki Milad negmesi nde Dikkens gostermisdir ki artan modernizasiyaya baxmayaraq Milad bayramini seher ve qesebelerde de qeyd etmek mumkundur Muasir dovrde istifade edilen Milad bayrami eneneleri mehz Viktoriya dovrunde Dikkensin eserinin tesiri ile canlandirilmis ve yaradilmis bayram eneneleridir 1830 1840 ci illerin Oksford herekati Milad movsumu ile elaqeli enenevi ritual ve dini merasimleri canlandirmaga calisirdi Dikkens ise Milad negmesi ile zamanin ruhunu tutaraq Milada oz baxisi elave etmisdir Dikkens bayramin humanitar tereflerini daha cox qabartmaga calisirdi ki bu da Miladin ailevi bayram kimi qeyd edilmesi movsum yemekleri ve ickileri reqsler oyunlar ve bayram sexaveti kimi aspektlerin gundeme gelmesine vuset vermisdir Tarixci Ronald Hatton qeyd edir ki Dikkens nesilleri elaqelendirerek sosial barisiqligin yaranmasi na sebeb olmusdur Yazici Uilyam Din Hauells Dikkensin bir nece Milad nagilini o cumleden Milad negmesi ni tedqiq etdikden sonra 1891 ci ilde qeyd edir ki eserdeki pafos suni ve gergin gorunur yumor ekser hallarda aldadici olsa da sendir Yazici Ceyms Coys hesab edirdi ki Milad negmesi nde Dikkens bayrama usaq kimi yanasaraq sadelovh optimizm ve heyat realliqlari arasinda ucurum yaradir Ingilis edebiyyati professoru Rut Qlensi bildirir ki Milad negmesi ayri ayriliqda muxtelif oxuculara tesir gostermisdir 1844 cu ilin evvelinde The Gentleman s Magazine jurnali Boyuk Britaniyada xeyriyyeciliyin artmasini Dikkensin povesti ile elaqelendirir 1874 cu ilde Dikkensin Milad hekayelerini oxuduqdan sonra Robert Lui Stivenson ehtiyaci olanlara komek etmeye and icmisdir Tomas Karlayl ise Milad negmesi ni oxuduqdan sonra iki boyuk Milad ziyafeti teskil etmisdir 1867 ci ilde eserin ictimai oxunusundan tesirlenen ABS biznesmeni Milad erefesinde fabrikin isini tamamile dayandiraraq iscilerinin her birinin ailesine hindqusu gondermisdir XX esrin ilk illerinde Norvec kralicasi Uelsli Mod terefinden London elilleri ucun gonderilmis Milad hediyyeleri uzerinde Sevgilerle balaca Timden yazilmisdir Gilbert Kit Cesterton ise yazir Hekayenin gozellik ve faydaligi Skruc ve onun etrafindakilarin xosbextliyinden qaynayir Skrucun bir daha Milad gormelerinin olacaqmi onlar bize muracietdir Eserin adaptasiyalarinda edilmis deyisiklikleri tedqiq eden Devis dovrun esas dusunce terzini eks etdirmek ucun hekaye ve personajlarin fokusunun deyisdirildiyini gosterir Eger viktorian dovru cemiyyeti Milad negmesi ni dini mezmunlu lakin dunyevi eser hesab edirdise XX esrin evvellerinde o usaq nagili sayilir ve gencliyinde povesti oxumus valideynler onu oz ovladlari ucun oxuyurlar Devisin fikrince Boyuk bohran erefesinde bezileri eseri kapitalizmin tenqidi kimi qiymetlendirseler de coxlari aci iqtisadi realliqdan qacmaq ucun onu istifade edirdiler 1930 cu illerin Boyuk Britaniya ve ABS filmleri bir birinden ferqlenirdi Boyuk Britaniya filmleri hekayenin enenevi neqline ustunluk verseler de ABS filmlerinde Kraycit daha boyuk rol oynayirdi 1960 ci illerde Skruc oz kecmisi ile mubahise aparan freydist kimi tesvir edilir 1980 ci illerde personaj yeniden depressiya ve iqtisadi qeyri mueyyenlik dunyasina atilir Adaptasiyalar source source source source source source Povestin ilk ekran adaptasiyasi olan Skruc ve ya Marlinin ruhu filminin dovrumuze catmis hisseleri 1901 1849 cu ilde romani uzerinde calisan Dikkensin daha bir Milad hekayesi yazmaga ne hevesi ne de vaxti yox idi O dusunurdu ki Milad negmesi ndeki felsefeni insanlara catdirmagin en yaxsi yolu ictimai mutalielerin teskil edilmesidir 1852 ci ilin Miladinda Dikkens Birminqem ratusasinda eseri Senaye ve Edebiyyat Institutu ucun oxuyur bu mutalie boyuk ugurla qarsilanir Bundan sonra 1870 ci ile kimi yazicinin vefat ili Dikkens eserin qisaldilmis versiyasini 127 defe ictimayet ucun oxuyur Povestin nesr edilmesinden sonra V M Svepstoun Milad kolgeleri 1850 Horasio Elcer Cob Uorrenin Miladi 1863 Luiza Mey Alkott Milad arzusu ve onun gerceklesmesi 1882 ve basqalari terefinden esere yazilmis cavablarda Skrucun deyisilmesinden sonraki heyati isiqlandirilmis Dikkensin personaj ucun secdiyi inkisaf yolunu duzgun hesab etmeyenler ise onu tam ferqli yonde tesvir etmisler Nesrinden demek olar ki derhal sonra eser sehnelesdirilmisdir 5 fevral 1844 cu ilde eserin uc ferqli tamasasi baslanmis onlardan biri Edvard Sterlinq terefinden teskil edilmis tamasa ise Sikkensin ozu terefinden sanksiyalasdirilmis ve 40 gunden artiq davam etmisdir 1844 cu ilin fevralinda Londonda bir biri ile reqabetde olan sekkiz Milad negmesi tamasasi gedirdi Milad negmesi Dikkensin butun eserlerinden daha cox televiziya ve kino formatina uygunlasdirilmisdir 1901 ci ilde eser esasinda adli sessiz ag qara Boyuk Britaniya filmi cekilmisdir bu eserin ilk meshur adaptasiyasi olsa da dovrumuzde onun ehemiyyetli bir hissesi 1923 cu ilde hekaye BBC Radio ucun uygunlasdirilmisdir Opera balet myuzikli animasiya ve pantomima tamasasi Marsel Marsonun istiraki ile BBC ucun da daxil olmaqla en muxtelif media formalarina uygunlasdirilmisdir Devis hesab edir ki zaman otdukce eserin adaptasiyalari orijinaldan daha cox yadda qalmaga baslamisdir Dikkens terefinden yazilmis saxtacilar ve mayak iscilerinin ziyaret edilmesi kimi bezi sehneler adaptasiyalarda istifade olunmadigina gore zamanla unudulmus istifade olunan diger sehneler ise daha yaddaqalan olmusdur Bundan sonra Devis eserin orijinal ve daha cox yadda qalan versiyalari arasinda muqayise aparir QeydlerBunlar Sketches by Boz 1836 The Pickwick Papers 1836 Nicholas Nickleby 1837 Oliver Twist 1838 The Old Curiosity Shop 1841 and Barnaby Rudge 1841 romanlaridir Seriallasdirma 20 hisseden ibaret idive 30 iyun 1844 cu ilde tamamlanmisdi Bu hissenin elave edilmesini bir cox tedqiqatcilar mubahiseli mesele kimi qebul edirler Dickens Fellowshipde nesr edilmis The Dickensian muelliflerinden biri 1993 cu ilde qeyd edir ki Balaca Timin taleyi esere layiq namelumluqda qalmalidir Dikkensin sanki bir anliq basi qarismis ve o yaxsi zovqu unutmusdur 1875 ci ilde Mitton elyazmasini kitab tuccari olan Frensis Harviye satir onun nadir nusxeni 50 deyerinde satdigi bildirilir Harvi ise oz novbesinde1882 ci ilde hemin nusxeni avtoqraf kolleksiyacisi Henri Corcile satir Corcil ise elyazmasini Birmingemden olan Bennet adli kitab tacirine satir Bennett elyazmasini 200 qiymetine Robson and Kerslake of London a satir onlar ise elyazmani Dikkens kolleksiyacisi olan Stuart M Samuele 300 qiymetine satirlar Sonradan elyazmasi J Pierpont Morqan terefinden namelum qiymete alinmisdir ve hazirda Nyu Yorkdaki Pierpont Morqan Kitabxanasinda saxlanilir Dikkensin bioqrafi Kler Tomalinilk nesrin gelirlerinin 137 1844 cu ilin sonuna kimi olan gelirlerin ise 726 oldugunu qeyd edir Parley versiyasi A Christmas Ghost Story reoriginated from the original by Charles Dickens Esquire and analytically condensed for this work adlandirilmisdi Karlayl hemin suali 1840 ci ilde yayimlanmis Chartism adli eserinde verir Qrabin adi XIX esr holland deyingeni Qabriel de Qraafin adindan goturulmusdur Xasiyyetine gore Skruqqi hec de Skruca oxsamirdi onu meshur hedonist serab qadinlar ve ziyafetler heveskari kimi tesvir edirler Eyni zamanda bir nece qadinla seksual elaqesi olan Skruqqi sen ve mehriban adam olmusdur Henri hem de romaninda istinade edilmisdir Eserde xristian movzularinin yer aldigini qeyd eden diger tedqiqatcilar arasinda Ceffri Rouell Kler Tomalin ve Martin Seybl da var Tedqiqatci G K Cesterton Dikkensin dini baxislari haqqinda yazir ki Dikkensin dine qarsi munasibeti ekser muasirlerinde oldugu kimi felsefi baximdan mubahiseli ve tarixi baximdan tekzibedici idi O zamanin butun xurafatlarina inanirdi Meselen o bezi enenevi doqmalara qarsi cixirdi ki bu da onun ferqli doqmalara ustunluk verdiyi anlamina gelir Dikkens qeyd edir ki Eserlerimde daima Xilaskarin heyati ve derslerine hormetimi eks etdirmeye calismisam Iohanna birinci mektubdan istinad edilen 3 17 hissesi But whoso hath this world s good and seeth his brother have need and shutteth up his bowels of compassion from him how dwelleth the love of God in him kimi seslenir Bunlardan biri hind toyugunun esas Milad yemeyi kimi gundeme getirilmesidir Daha evvel Boyuk Britaniyada Milad sufresine qizardilmis qaz qoyulmasi enenesi olsa da povestin nesrinden sonra bu enene tedricen hindqusu ile evez edilmisdir IstinadlarAckroyd 1990 seh 67 68 Slater 2011 Diedrick 1987 seh 80 Ackroyd 1990 seh 392 Callow 2009 seh 27 Lalumia 2001 Sutherland British Library Rowell 1993 Studwell Jones 1998 seh 8 10 Callow 2009 seh 128 Callow 2009 seh 30 Kelly 2003 seh 19 20 Slater 2003 seh xvi Slater 2003 seh xvi Davis 1990a seh 25 Kelly 2003 seh 12 Kelly 2003 seh 20 Restad 1996 seh 137 Douglas Fairhurst 2006 seh viii Ledger 2007 seh 117 Douglas Fairhurst 2006 seh xxiv Slater 2011 Childs Tredell 2006 seh 92 Lee British Library Callow 2009 seh 38 Ledger 2007 seh 119 Kelly 2003 seh 15 Sutherland British Library Kelly 2003 seh 15 Douglas Fairhurst 2006 seh xvi Douglas Fairhurst 2006 seh xvi Callow 2009 seh 38 Rowell 1993 Douglas Fairhurst 2006 seh xix Slater 2011 Tomalin 2011 seh 148 149 Davis 1990a seh 7 Douglas Fairhurst 2006 seh xix Tomalin 2011 seh 148 Davis 1990a seh 133 Kelly 2003 seh 17 Douglas Fairhurst 2006 seh xix Douglas Fairhurst 2006 seh xxxi Varese 2009 Douglas Fairhurst 2006 seh xix Varese 2009 Sutherland British Library Provenance The Morgan Library amp Museum Douglas Fairhurst 2006 seh xxx Provenance The Morgan Library amp Museum Douglas Fairhurst 2006 seh xix xx Standiford 2008 seh 132 Jackson 1999 seh 6 Douglas Fairhurst 2006 seh viii A Christmas Carol WorldCat Tomalin 2011 seh 150 Kelly 2003 seh 17 Douglas Fairhurst 2006 seh xx xvii Thackeray 1844 seh 169 Douglas Fairhurst 2006 seh xx Literature The Illustrated London News Chorley 1843 seh 1127 Hood 1844 seh 68 Martin 1844 seh 129 Welch 2015 seh 169 Notice of Books The Christian Remembrancer seh 119 Davis 1990a seh 59 Christmas Carol New Monthly Magazine Senior 1844 seh 186 Restad 1996 seh 136 Charles Dickens New York Times Kelly 2003 seh 18 Kelly 2003 seh 18 19 Ackroyd 1990 seh 416 Tomalin 2011 seh 150 Douglas Fairhurst 2006 seh xxi xxiii DeVito 2014 522 Dickens 1843 seh 3 Kelly 2003 seh 14 Gordon 2008 DeVito 2014 424 Jordan 2015 Chapter 5 Sillence 2015 seh 40 Elwell 2001 DeVito 2014 645 Douglas Fairhurst 2006 seh xiii Carlyle 1840 seh 32 Ackroyd 1990 seh 409 Douglas Fairhurst 2006 seh xviii Alleyne 2007 Alleyne 2007 DeVito 2014 392 DeVito 2014 412 DeVito 2014 548 Ackroyd 1990 seh 519 520 Ackroyd 1990 seh 519 Kelly 2003 seh 25 Garry El Shamy 2005 seh 132 Kelly 2003 seh 25 26 Moore 2011 seh 57 Sable 1986 seh 67 Tomalin 2011 seh 149 150 Chesterton 1989 seh 163 Hammond 1871 seh 308 Douglas Fairhurst 2006 seh 421 Jordan 2001 seh 121 Restad 1996 seh 139 Douglas Fairhurst 2006 seh xvi Sutherland British Library Moore 2011 seh 18 Jaffe 1994 seh 262 Douglas Fairhurst 2006 seh xvi Cochrane 1996 seh 126 Martin 2011 Standiford 2008 seh 183 Scrooge n OED Davis 1990a seh 13 Rowell 1993 Hutton 1996 seh 113 Kelly 2003 seh 9 Forbes 2008 seh 62 Kelly 2003 seh 9 12 Hutton 1996 seh 113 Howells 1910 seh 276 277 Davis 1990a seh 98 Glancy 1985 seh xii Harrison 2008 seh 28 Deacy 2016 seh 44 Slater 2003 seh xx Glancy 1985 seh xiii Chesterton 1989 seh 137 Davis 1990a seh 13 14 Douglas Fairhurst 2006 seh xxvii Douglas Fairhurst 2006 seh xxviii Slater 2009 seh 353 Ledger 2007 seh 119 Billen 2005 seh 8 10 Douglas Fairhurst 2006 seh xxviii Ledger 2007 seh 119 Douglas Fairhurst 2006 seh xxi Standiford 2008 seh 168 Sutherland British Library Scrooge or Marley s Ghost BFI Screenonline A Christmas Carol BBC Genome Douglas Fairhurst 2006 seh viii Davis 1990a seh 3 4EdebiyyatKitablar Ackroyd Peter Dickens London Sinclair Stevenson 1990 ISBN 978 1 85619 000 8 Billen Andrew Charles Dickens The Man Who Invented Christmas London Short Books 2005 ISBN 978 1 904977 18 6 Callow Simon Dickens Christmas A Victorian Celebration London Frances Lincoln 2009 ISBN 978 0 7112 3031 6 Carlyle Thomas Chartism London J Fraser 1840 OCLC 247585901 Chesterton G K The Collected Works of G K Chesterton Chesterton on Dickens San Francisco CA Ignatius Press 1989 ISBN 978 0 89870 258 3 Childs Peter Tredell Nicolas Charles Dickens Basingstoke Hampshire Palgrave Macmillan 2006 ISBN 978 1 4039 1919 9 Cochrane Robertson Wordplay origins meanings and usage of the English language Toronto University of Toronto Press 1996 ISBN 978 0 8020 7752 3 Davis Paul The Lives and Times of Ebenezer Scrooge New Haven CT Yale University Press 1990a ISBN 978 0 300 04664 9 Deacy Christopher Christmas as Religion Rethinking Santa the Secular and the Sacred Oxford Oxford University Press 2016 ISBN 978 0 19 106955 0 DeVito Carlo Inventing Scrooge Kindle Kennebunkport ME Cider Mill Press 2014 ISBN 978 1 60433 555 2 Dickens Charles A Christmas Carol London Chapman and Hall 1843 OCLC 181675592 Diedrick James Charles Dickens Thesing William redaktor Dictionary of Literary Biography Victorian Prose Writers before 1867 Farmington Hills MI Gale 1987 ISBN 978 0 8103 1733 8 Douglas Fairhurst Robert Introduction Dickens Charles redaktor A Christmas Carol and other Christmas Books Oxford Oxford University Press 2006 vii xxix ISBN 978 0 19 920474 8 Garry Jane El Shamy Hasan Archetypes and Motifs in Folklore and Literature Armonk NY M E Sharpe 2005 ISBN 978 0 7656 2953 1 Glancy Ruth F Dickens Christmas Books Christmas Stories and Other Short Fiction Michigan Garland 1985 ISBN 978 0 8240 8988 7 Hammond R A The Life and Writings of Charles Dickens A Memorial Volume Toronto Maclear amp Company 1871 Harrison Mary Catherine Sentimental Realism Poverty and the Ethics of Empathy 1832 1867 Thesis Ann Arbor MI ProQuest 2008 ISBN 978 0 549 51095 6 Howells William Dean My literary passions criticism and fiction New York and London Harper amp Brother 1910 seh 2986994 ISBN 978 1 77667 633 0 Hutton Ronald Stations of the Sun The Ritual Year in England Oxford Oxford University Press 1996 ISBN 978 0 19 285448 3 Jordan Christine Secret Gloucester Stroud Glos Amberley Publishing 2015 ISBN 978 1 4456 4689 3 Jordan John O The Cambridge Companion to Charles Dickens Cambridge Cambridge University Press 2001 ISBN 978 0 521 66964 1 Slater Michael Introduction Dickens Charles redaktor A Christmas Carol and other Christmas Writings London Penguin Books 2003 xi xxviii ISBN 978 0 14 043905 2 Forbes Bruce David Christmas A Candid History Oakland CA University of California Press 2008 seh 62 ISBN 978 0 520 25802 0 Glancy Ruth F Dickens Christmas Books Christmas Stories and Other Short Fiction Michigan Garland 1985 ISBN 978 0 8240 8988 7 Harrison Mary Catherine Sentimental Realism Poverty and the Ethics of Empathy 1832 1867 Thesis Ann Arbor MI ProQuest 2008 ISBN 978 0 549 51095 6 Hutton Ronald Stations of the Sun The Ritual Year in England Oxford Oxford University Press 1996 ISBN 978 0 19 285448 3 Kelly Richard Michael Introduction Dickens Charles redaktor A Christmas Carol Ontario Broadway Press 2003 9 30 ISBN 978 1 55111 476 7 Ledger Sally Dickens and the Popular Radical Imagination Cambridge Cambridge University Press 2007 ISBN 978 0 521 84577 9 Moore Grace Charles Dickens A Christmas Carol St Kilda VIC Insight Publications 2011 ISBN 978 1 921411 91 5 Restad Penne L Christmas in America a History Oxford Oxford University Press 1996 ISBN 978 0 19 510980 1 Sillence Rebecca Gloucester History Tour Stroud Glos Amberley Publishing 2015 ISBN 978 1 4456 4859 0 Slater Michael Charles Dickens New Haven CT and London Yale University Press 2009 ISBN 978 0 300 16552 4 Standiford Les The Man Who Invented Christmas How Charles Dickens s A Christmas Carol Rescued His Career and Revived Our Holiday Spirits New York Crown 2008 ISBN 978 0 307 40578 4 Studwell William Emmett Jones Dorothy E Publishing Glad Tidings Essays on Christmas Music Binghampton NY The Haworth Press 1998 ISBN 978 0 7890 0398 0 Tomalin Claire Charles Dickens A Life London Penguin Books 2011 ISBN 978 0 670 91767 9 Welch Bob 52 Little Lessons from a Christmas Carol Nashville TN Thomas Nelson 2015 ISBN 978 1 4002 0675 9 Onlayn menbeler A Christmas Carol The Radio Times 12 23 14 December 1923 Istifade tarixi 10 January 2017 A Christmas Carol WorldCat Istifade tarixi 11 January 2017 Davidson Ewan Scrooge or Marley s Ghost 1901 British Film Institute Istifade tarixi 10 January 2017 Elwell Frank W Reclaiming Malthus Rogers State University 2 November 2001 24 March 2017 tarixinde Istifade tarixi 13 January 2017 Lalumia Christine Scrooge and Albert History Today 12 December 2001 Istifade tarixi 5 January 2017 Lee Imogen Ragged Schools British Library Istifade tarixi 8 January 2017 Martin Katherine Connor merry adj Oxford English Dictionary 19 December 2011 Istifade tarixi 16 January 2017 Provenance The Morgan Library amp Museum 20 November 2013 Istifade tarixi 9 January 2017 Rowell Geoffrey Dickens and the Construction of Christmas History Today 12 December 1993 Istifade tarixi 3 January 2017 Scrooge n Oxford English Dictionary Istifade tarixi 16 January 2017 Sutherland John The Origins of A Christmas Carol British Library Istifade tarixi 3 January 2017 Varese Jon Michael Why A Christmas Carol was a flop for Dickens The Guardian 22 December 2009 Istifade tarixi 10 January 2017 UK CPI inflation numbers based on data available from Gregory Clark 2016 The Annual RPI and Average Earnings for Britain 1209 to Present New Series MeasuringWorth Istifade tarixi 16 November 2016 Qezet ve jurnallar Alleyne Richard Real Scrooge was Dutch gravedigger The Daily Telegraph 24 December 2007 Charles Dickens Works of Charles Dickens Household Edition The New York Times 19 December 1863 Chorley H F A Christmas Carol The Athenaeum 843 23 December 1843 1127 1128 Christmas Carol The New Monthly Magazine 70 277 148 149 January 1844 Davis Paul Literary History Retelling A Christmas Carol Text and Culture Text The American Scholar 59 1 Winter 1990b 109 15 JSTOR 41211762 Gordon Alexander Elwes John 1714 1789 Oxford Dictionary of National Biography 2008 doi 10 1093 ref odnb 8776 Istifade tarixi 13 January 2016 Hood Thomas A Christmas Carol Hood s Magazine 1 1 January 1844 68 75 Jackson Crispin Charles Dickens Christmas Books and Stories The Book and Magazine Collector 189 December 1999 Jaffe Audrey Spectacular Sympathy Visuality and Ideology in Dickens s A Christmas Carol PMLA 109 2 March 1994 254 265 JSTOR 463120 Literature The Illustrated London News 86 23 December 1843 Martin Theodore Bon Gaultier and his Friends Tait s Edinburgh Magazine 11 2 February 1844 119 131 Notice of Books The Christian Remembrancer 7 37 113 121 January 1844 Sable Martin H The Day of Atonement in Charles Dickens A Christmas Carol Tradition A Journal of Orthodox Jewish Thought 22 3 Autumn 1986 66 76 JSTOR 23260495 Senior Nassau William Spirit of the Age The Westminster Review 41 81 June 1844 176 192 Slater Michael Dickens Charles John Huffam 1812 1870 Oxford Dictionary of National Biography 2011 doi 10 1093 ref odnb 7599 Istifade tarixi 3 January 2016 Thackeray William Makepeace A Box of Novels Fraser s Magazine 29 170 February 1844 153 169 Xarici kecidlerA Christmas Carol original manuscript facsimile at with transcription and audio A Christmas Carol at Internet Archive A Christmas Carol e book with illustrations A Christmas Carol Project Gutenberg free online book Using Textual Clues to Understand A Christmas Carol