Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tənqidi düşüncə və ya tənqidi təfəkkür — rasional, skeptik və qərəzsiz təhlil və qiymətləndirmənin tətbiqi ilə mühakimə yürütmək üçün mövcud faktların, , müşahidələrin və arqumentlərin təhlili. Tənqidi düşüncənin tətbiqi zehnin özünü idarə etmə, özünə intizam, özünə nəzarət və özünü islah etmə vərdişlərini əhatə edir. Beləliklə, tənqidi düşünən, tənqidi düşünmə bacarıqlarını tətbiq edən və ya onun fənləri üzrə təlim keçmiş və təhsil almış şəxsdir. Riçard V. Pol demişdir ki, tənqidi düşünən insanın zehni onun intellektual qabiliyyətləri və şəxsiyyət xüsusiyyətləri ilə məşğul olur. Tənqidi düşüncə ciddi mükəmməllik standartlarına razılıq verməyi və onlardan effektiv ünsiyyətdə və problemlərin həllində istifadəsinin şüurlu şəkildə mənimsənilməsini, eqosentrizm və sosiosentrizmi dəf etmək öhdəliyini nəzərdə tutur.
Tarixi
Qədim Yunanıstanın klassik dövründə (e.ə. V–IV əsrlər) filosof Platon (e.ə. 428–347) Sokratın (e.ə. 470–399) təlimlərinin tənqidi düşüncənin ən erkən qeydləri olduğunu bildirmişdir. Platonun ilk dialoqunda filosof Sokrat bir neçə natiqlə Sokratın həbsdən qaçmasının doğru və ya yanlış olması ilə bağlı etik məsələni müzakirə etmişdir. Düşündükdən sonra Platon belə nəticəyə gəlmişdir ki, həbsxanadan qaçmaq özündən böyük olduğuna inandığı hər şeyi – Afina qanunlarını və Sokratın eşitdiyini iddia etdiyi rəhbər səsini pozacaq.
Sokrat avroritetin və nüfuzlu şəxslərin biliyə, nəticədə dərrakəyə malik olmalarının etibarsızlığını müəyyən etmişdir. Fərdi kişi və ya qadının yaşamağa dəyər olan yaxşı bir həyat sürməsi üçün həmin şəxs tənqidi suallar verməli və sorğu-sual ruhuna malik olmalıdır. Onlar sübut axtarmalı və sonra mövcud faktları yaxından araşdırmalı, sonra təhlil edilən ifadənin nəticələrini izləməli, bununla da düşüncə və hərəkətin nəticələrini izləməlidirlər.
Kooperativ arqumentasiyanın bir forması olaraq faktların müqayisəli mühakiməsini tələb edir. Nəticədə cavablar insanın irrasional düşüncəsini və yoxlanıla bilən biliyin olmadığını üzə çıxaracaq. Sokrat həmçinin nümayiş etdirmişdi ki, avtoritet dəqiq, yoxlanıla bilən biliyi təmin etmir. Beləliklə, Sokratik sorğulama dəlillərə və sağlam məntiqə əsaslanaraq inancları, fərziyyələri və ehtimalları təhlil edir.
İntellektualizmin bir növü kimi tənqidi düşüncənin inkişafı mövzunun tənqidini inkişaf etdirmək üçün rasionallığı tətbiq edən tənqidi təhlil vasitəsidir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Edward M. Glaser. "Defining Critical Thinking". The International Center for the Assessment of Higher Order Thinking (ICAT, US)/Critical Thinking Community. 2019-04-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-22.
- Clarke, John. Critical Dialogues: Thinking Together in Turbulent Times. Bristol: Policy Press. 2019. 6. ISBN .
- Piergiovanni, P. R., Creating a Critical Thinker, College Teaching, Vol. 62, No. 3 (July-September 2014), pp. 86-93, accessed 26 January 2023
- Open University, Succeeding in postgraduate study: 2.1 The philosophical approach 2023-10-09 at the Wayback Machine, accessed 26 January 2023
- . www.telacommunications.com. 9 May 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-03.
- "It's a Fine Line Between Narcissism and Egocentrism". Psychology Today. İstifadə tarixi: 2018-04-03.
- Visser, Jan; Visser, Muriel. Seeking Understanding: The Lifelong Pursuit to Build the Scientific Mind. Leiden: Brill. 2019. səh. 233. ISBN .
- Stanlick, Nancy A.; Strawser, Michael J. Asking Good Questions: Case Studies in Ethics and Critical Thinking. Indianapolis: Hackett Publishing. 2015. 6. ISBN .
- Chiarini, Andrea; Found, Pauline; Rich, Nicholas. Understanding the Lean Enterprise: Strategies, Methodologies, and Principles for a More Responsive Organization. Cham: Springer. 2015. 132. ISBN .
- "A Brief History of the Idea of Critical Thinking". www.criticalthinking.org. 2019-08-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-14.
- Walters, Kerry. Re-Thinking Reason. Albany: State University of New York Press. 1994. 181–198.
- Elkins, James R. . myweb.wvnet.edu. 13 June 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 March 2014.
Əlavə ədəbiyyat
- Cederblom, J B.; Paulsen, David. Critical Reasoning: Understanding and Criticizing Arguments and Theories (7th). Andover, Hampshire, UK: Cengage Learning. 2012. ISBN .
- Damer, T. Edward. (2005) Attacking Faulty Reasoning, 6th Edition, Wadsworth. ISBN ISBN 0-534-60516-8
- Dauer, Francis Watanabe. Critical Thinking: An Introduction to Reasoning, 1989, ISBN
- Fisher, Alec and Scriven, Michael. (1997) Critical Thinking: Its Definition and Assessment, Center for Research in Critical Thinking (UK) / Edgepress (US). ISBN ISBN 0-9531796-0-5
- Hamby, B.W. (2007) The Philosophy of Anything: Critical Thinking in Context, Kendall Hunt Publishing Company, Dubuque Iowa. ISBN ISBN 978-0-7575-4724-9
- Vincent F. Hendricks. (2005) Thought 2 Talk: A Crash Course in Reflection and Expression, New York: Automatic Press / VIP. ISBN ISBN 87-991013-7-8
- . A Field Guide to Lies and Statistics. Viking. 2017. ISBN . (a.k.a. Weaponized Lies: How to Think Critically in the Post-Truth Era)
- Moore, Brooke Noel and Parker, Richard. (2012) Critical Thinking. 10th ed. Published by McGraw-Hill. ISBN ISBN 0-07-803828-6.
- Paul, Richard. (1995) Critical Thinking: How to Prepare Students for a Rapidly Changing World. 4th ed. Foundation for Critical Thinking. ISBN ISBN 0-944583-09-1.
- Paul, Richard and Elder, Linda. (2006) Critical Thinking Tools for Taking Charge of Your Learning and Your Life, New Jersey: Prentice Hall Publishing. ISBN ISBN 0-13-114962-8.
- Sagan, Carl. (1995) The Demon-Haunted World: Science As a Candle in the Dark. Ballantine Books. ISBN ISBN 0-345-40946-9
- Theodore Schick & Lewis Vaughn "How to Think About Weird Things: Critical Thinking for a New Age" (2010) ISBN
- van den Brink-Budgen, R (2010) Critical Thinking for Students, How To Books. ISBN ISBN 978-1-84528-386-5
- Whyte, J. (2003) Bad Thoughts – A Guide to Clear Thinking, Corvo. ISBN ISBN 0-9543255-3-2.
- David Carl Wilson (2020) A Guide to Good Reasoning: Cultivating Intellectual Virtues (2nd edition) University of Minnesota Libraries Ebook ISBN Creative Commons Attribution-Non-Commercial 4.0 International License, at https://open.lib.umn.edu/goodreasoning/
- Zeigarnik, B.V. (1927). "On finished and unfinished tasks". In English translation Edited by Willis D. Ellis; with an introduction by Kurt Koffka. (1997). A source book of Gestalt psychology, xiv, 403 p. : ill.; 22 cmHighland, N.Y: Gestalt Journal Press. "This Gestalt Journal Press edition is a verbatim reprint of the book as originally published in 1938" – T.p. verso. ISBN ISBN 9780939266302. 38755142OCLC 38755142
- Butler, Heather; Christopher Pentoney; Mabelle P. Bong. "Predicting real-world outcomes: Critical thinking ability is a better predictor of life decisions than intelligence". . 25. September 2017: 38–46. doi:10.1016/j.tsc.2017.06.005. - See at ResearchGate
- Facione, P. 2007.
- Kompf, M., & Bond, R. (2001). Critical reflection in adult education. In T. Barer-Stein & M. Kompf(Eds.), The craft of teaching adults (pp. 21–38). Toronto, ON: Irwin.
- McPeck, J. (1992). Thoughts on subject specificity. In S. Norris (Ed.), The generalizability of critical thinking (pp. 198–205). New York: Teachers College Press.
- Mulnix, J. W. "Thinking critically about critical thinking". Educational Philosophy and Theory. 44 (5). 2010: 464–479. doi:10.1111/j.1469-5812.2010.00673.x.
- Paul, R. "Teaching critical thinking in the strong sense: A focus on self-deception, world views and a dialectical mode of analysis". Informal Logic Newsletter. 4 (2). 1982: 2–7.
- Pavlidis, Periklis. "Critical Thinking as Dialectics: a Hegelian–Marxist Approach". Journal for Critical Education Policy Studies. 8 (2). 2010.
- Twardy, Charles R. (2003) Argument Maps Improve Critical Thinking. Teaching Philosophy 27:2 June 2004.
- Patty Souza (2023) Critical Thinking. Teaching 11:05 June 2023.
Xarici keçidlər
- DMOZ-da Tənqidi düşüncə
- Critical Thinking: What Is It Good for? (In Fact, What Is It?) by Howard Gabennesch, Skeptical Inquirer magazine.
- Glossary of Critical Thinking Terms
- Critical Thinking Web
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tenqidi dusunce ve ya tenqidi tefekkur rasional skeptik ve qerezsiz tehlil ve qiymetlendirmenin tetbiqi ile muhakime yurutmek ucun movcud faktlarin musahidelerin ve arqumentlerin tehlili Tenqidi dusuncenin tetbiqi zehnin ozunu idare etme ozune intizam ozune nezaret ve ozunu islah etme verdislerini ehate edir Belelikle tenqidi dusunen tenqidi dusunme bacariqlarini tetbiq eden ve ya onun fenleri uzre telim kecmis ve tehsil almis sexsdir Ricard V Pol demisdir ki tenqidi dusunen insanin zehni onun intellektual qabiliyyetleri ve sexsiyyet xususiyyetleri ile mesgul olur Tenqidi dusunce ciddi mukemmellik standartlarina raziliq vermeyi ve onlardan effektiv unsiyyetde ve problemlerin hellinde istifadesinin suurlu sekilde menimsenilmesini eqosentrizm ve sosiosentrizmi def etmek ohdeliyini nezerde tutur TarixiQerbde tenqidi mulahize yunan filosofu Sokratin e e 470 399 telimlerinden qaynaqlanir Qedim Yunanistanin klassik dovrunde e e V IV esrler filosof Platon e e 428 347 Sokratin e e 470 399 telimlerinin tenqidi dusuncenin en erken qeydleri oldugunu bildirmisdir Platonun ilk dialoqunda filosof Sokrat bir nece natiqle Sokratin hebsden qacmasinin dogru ve ya yanlis olmasi ile bagli etik meseleni muzakire etmisdir Dusundukden sonra Platon bele neticeye gelmisdir ki hebsxanadan qacmaq ozunden boyuk olduguna inandigi her seyi Afina qanunlarini ve Sokratin esitdiyini iddia etdiyi rehber sesini pozacaq Sokrat avroritetin ve nufuzlu sexslerin biliye neticede derrakeye malik olmalarinin etibarsizligini mueyyen etmisdir Ferdi kisi ve ya qadinin yasamaga deyer olan yaxsi bir heyat surmesi ucun hemin sexs tenqidi suallar vermeli ve sorgu sual ruhuna malik olmalidir Onlar subut axtarmali ve sonra movcud faktlari yaxindan arasdirmali sonra tehlil edilen ifadenin neticelerini izlemeli bununla da dusunce ve hereketin neticelerini izlemelidirler Kooperativ arqumentasiyanin bir formasi olaraq faktlarin muqayiseli muhakimesini teleb edir Neticede cavablar insanin irrasional dusuncesini ve yoxlanila bilen biliyin olmadigini uze cixaracaq Sokrat hemcinin numayis etdirmisdi ki avtoritet deqiq yoxlanila bilen biliyi temin etmir Belelikle Sokratik sorgulama delillere ve saglam mentiqe esaslanaraq inanclari ferziyyeleri ve ehtimallari tehlil edir Intellektualizmin bir novu kimi tenqidi dusuncenin inkisafi movzunun tenqidini inkisaf etdirmek ucun rasionalligi tetbiq eden tenqidi tehlil vasitesidir Hemcinin bax Felsefe portaliMaarifcilik dovru Arqument Tenqidi nezeriyye Dialektika Dezinformasiya Azadfikirlilik Vicdan azadligi Indoktrinasiya Mentiq Idrak felsefesi Tehsil felsefesiIstinadlarEdward M Glaser Defining Critical Thinking The International Center for the Assessment of Higher Order Thinking ICAT US Critical Thinking Community 2019 04 27 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 22 Clarke John Critical Dialogues Thinking Together in Turbulent Times Bristol Policy Press 2019 6 ISBN 978 1 4473 5097 2 Piergiovanni P R Creating a Critical Thinker College Teaching Vol 62 No 3 July September 2014 pp 86 93 accessed 26 January 2023 Open University Succeeding in postgraduate study 2 1 The philosophical approach 2023 10 09 at the Wayback Machine accessed 26 January 2023 www telacommunications com 9 May 2019 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 04 03 It s a Fine Line Between Narcissism and Egocentrism Psychology Today Istifade tarixi 2018 04 03 Visser Jan Visser Muriel Seeking Understanding The Lifelong Pursuit to Build the Scientific Mind Leiden Brill 2019 seh 233 ISBN 978 90 04 41680 2 Stanlick Nancy A Strawser Michael J Asking Good Questions Case Studies in Ethics and Critical Thinking Indianapolis Hackett Publishing 2015 6 ISBN 978 1 58510 755 1 Chiarini Andrea Found Pauline Rich Nicholas Understanding the Lean Enterprise Strategies Methodologies and Principles for a More Responsive Organization Cham Springer 2015 132 ISBN 978 3 319 19994 8 A Brief History of the Idea of Critical Thinking www criticalthinking org 2019 08 11 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 14 Walters Kerry Re Thinking Reason Albany State University of New York Press 1994 181 198 Elkins James R myweb wvnet edu 13 June 2018 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 March 2014 Elave edebiyyatCederblom J B Paulsen David Critical Reasoning Understanding and Criticizing Arguments and Theories 7th Andover Hampshire UK Cengage Learning 2012 ISBN 978 0495808787 Damer T Edward 2005 Attacking Faulty Reasoning 6th Edition Wadsworth ISBN 0 534 60516 8ISBN 0 534 60516 8 Dauer Francis Watanabe Critical Thinking An Introduction to Reasoning 1989 ISBN 978 0 19 504884 1 Fisher Alec and Scriven Michael 1997 Critical Thinking Its Definition and Assessment Center for Research in Critical Thinking UK Edgepress US ISBN 0 9531796 0 5ISBN 0 9531796 0 5 Hamby B W 2007 The Philosophy of Anything Critical Thinking in Context Kendall Hunt Publishing Company Dubuque Iowa ISBN 978 0 7575 4724 9ISBN 978 0 7575 4724 9 Vincent F Hendricks 2005 Thought 2 Talk A Crash Course in Reflection and Expression New York Automatic Press VIP ISBN 87 991013 7 8ISBN 87 991013 7 8 A Field Guide to Lies and Statistics Viking 2017 ISBN 978 0241239995 a k a Weaponized Lies How to Think Critically in the Post Truth Era Moore Brooke Noel and Parker Richard 2012 Critical Thinking 10th ed Published by McGraw Hill ISBN 0 07 803828 6ISBN 0 07 803828 6 Paul Richard 1995 Critical Thinking How to Prepare Students for a Rapidly Changing World 4th ed Foundation for Critical Thinking ISBN 0 944583 09 1ISBN 0 944583 09 1 Paul Richard and Elder Linda 2006 Critical Thinking Tools for Taking Charge of Your Learning and Your Life New Jersey Prentice Hall Publishing ISBN 0 13 114962 8ISBN 0 13 114962 8 Sagan Carl 1995 The Demon Haunted World Science As a Candle in the Dark Ballantine Books ISBN 0 345 40946 9ISBN 0 345 40946 9 Theodore Schick amp Lewis Vaughn How to Think About Weird Things Critical Thinking for a New Age 2010 ISBN 0 7674 2048 9 van den Brink Budgen R 2010 Critical Thinking for Students How To Books ISBN 978 1 84528 386 5ISBN 978 1 84528 386 5 Whyte J 2003 Bad Thoughts A Guide to Clear Thinking Corvo ISBN 0 9543255 3 2ISBN 0 9543255 3 2 David Carl Wilson 2020 A Guide to Good Reasoning Cultivating Intellectual Virtues 2nd edition University of Minnesota Libraries Ebook ISBN 978 1 946135 66 7 Creative Commons Attribution Non Commercial 4 0 International License at https open lib umn edu goodreasoning Zeigarnik B V 1927 On finished and unfinished tasks In English translation Edited by Willis D Ellis with an introduction by Kurt Koffka 1997 A source book of Gestalt psychology xiv 403 p ill 22 cmHighland N Y Gestalt Journal Press This Gestalt Journal Press edition is a verbatim reprint of the book as originally published in 1938 T p verso ISBN 9780939266302ISBN 9780939266302 38755142OCLC 38755142Butler Heather Christopher Pentoney Mabelle P Bong Predicting real world outcomes Critical thinking ability is a better predictor of life decisions than intelligence 25 September 2017 38 46 doi 10 1016 j tsc 2017 06 005 See at ResearchGate Facione P 2007 Kompf M amp Bond R 2001 Critical reflection in adult education In T Barer Stein amp M Kompf Eds The craft of teaching adults pp 21 38 Toronto ON Irwin McPeck J 1992 Thoughts on subject specificity In S Norris Ed The generalizability of critical thinking pp 198 205 New York Teachers College Press Mulnix J W Thinking critically about critical thinking Educational Philosophy and Theory 44 5 2010 464 479 doi 10 1111 j 1469 5812 2010 00673 x Paul R Teaching critical thinking in the strong sense A focus on self deception world views and a dialectical mode of analysis Informal Logic Newsletter 4 2 1982 2 7 Pavlidis Periklis Critical Thinking as Dialectics a Hegelian Marxist Approach Journal for Critical Education Policy Studies 8 2 2010 Twardy Charles R 2003 Argument Maps Improve Critical Thinking Teaching Philosophy 27 2 June 2004 Patty Souza 2023 Critical Thinking Teaching 11 05 June 2023 Xarici kecidlerDMOZ da Tenqidi dusunce Critical Thinking What Is It Good for In Fact What Is It by Howard Gabennesch Skeptical Inquirer magazine Glossary of Critical Thinking Terms Critical Thinking Web