Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Monofizitízm (q. yun. μόνος — "yalnız bir, vahid" + φύσις — "təbiət, mahiyyət") — İsanın yalnız bir Tanrı təbiətinin olduğunu və onda insan təbiətinin olmadığını iddia edən xristian təriqətidir. Bu təlim xristianların çoxu tərəfindən rədd edilir.
| Erkən xristianlıq |
 |
| Yunandilli apologetika: Yustin • Tatian • Afinoqor • Teofil Latındilli apologetika: Minusius Feliks • Arnobius • Laktansius • Tertullian Qnostiklərə qarşı olanlar: |
Xristian ehkamlarının formalaşması Rəsmi kilsəyə qarşı duran təriqətlər: Rəsmi kilsə tərəfdarları: Atanasius • İoann Xrisostom • Saxta Dionisius Xristoloji mübahisələr səbəbilə ayrılan təriqətlər: |
Latın qərbində Kilsə Ataları Boesius • Kassiodor • Avqustin Avrelius |
Yaranması
V-ci yüzillikdə xristoloji çəkişmələr getdiyi zaman yaranmışdır. 444-cü Konstantinopol kilsələrindən birinin arximandriti (rahiblikdə olan keşişlərə verilən yüksək kilsə rütbəsidir) olan Evtihian (Eutychianus) İsada insani mahiyyəti inkar edərək, onda yalnız İlahi mahiyyətin olduğunu iddia edirdi. Onun fikrincə, İlahi və insani təbiət bir-birinə sığmaz. Onlar birləşsə insan təbiəti İlahi təbiətdə əriməlidir. Evtihian və onun tərəfdarlarını monofizit adlandırmışdılar. Ancaq Evtihianı Konstantinopolda yığılan yerli Kilsə Məclisi pisləmişdir.
Bununla iş bitməmişdir. Evtihianı iskəndəriyyəli yepiskop Dioskor (Dioscorus) dəstəkləyirdi. 449-cü ildə, onun təşəbbüsü ilə, Efesdə yeni Ekumenik Kilsə Məclisi yığıldı, ancaq sonra bu məclis rəsmi kilsə tərəfindən tanınmamışdır və “quldur” məclisi adlandırılmışdı. Bu məclisdə monofizitlər qələbə çalmışdılar.
Bu qələbəni rəsmi kilsə tanımamışdı və Evtihiana qarşı mübarizəyə başlamışdı. Ona qarşı çıxışlar edənlərin arasında Antioxiya yaxınlığında Kir şəhərinin yepiskopu olan Feodoret (Theodoret de Cyr) (393 - 466) seçilirdi. O əvvəllər Nestoriusun mövqeyini dəstəkləyərək, başqa keşişlərə qarşı çıxış etmişdir. Ancaq sonra o, barışdırıcı mövqe tutmuşdur. Feodoret Evtihiana qarşı “Dialoq” əsərini yazmış və onu pisləmişdir. Bu əsərdə o yazırdı:
 | Əlbəttə Tanrı-Loqos dəyişməz olaraq olub, var və olacaq. Lakin o insan oldu, insan təbiətini mənimsədi. Buna görə də, biz Onda hər iki təbiəti qəbul etməliyik.... |  |
Beləliklə Feodoret İsada həm İlahi, həm də insani təbiəti tanıyırdı. O Məryəmı Tanrı anası kimi və Tanrının üçlükdən ibarət olmasını qəbul edirdi.
Kalkedon kilsə məclisi
Evtihiana və monofizitlərə qarşı hücumlar imperator II Feodosiusun ölümündən sonra daha da şiddətlənmişdi. Yeni imperator (Marcianus), 451-ci ildə Xalkidon (indiki Kadıköy) şəhərində yeni Ekumenik Kilsə Məclisini çağırmışdı. Bu məclisdə İsanın həm İlahi, həm də insani təbiətə malik olması haqqında qərar qəbul edilmişdir. Bu təbiətlərin hər ikisi kamil və özünəməxsusdur. Onlar Üçlüyün ikinci üzvündə (yəni İsada) birləşmişdir. Xalkidonda qəbul edilmiş imanın əsası oros adlanır. Bu qərara görə İsada olan iki təbiətin bir-biri ilə münasibəti 2 cüt mənfi sözlə ifadə edilir:
1. “Birləşmədən, çevrilmədən, dəyişməz olaraq” (monofizitlərə qarşı).
2. “Bölünmədən, ayrılmadan” (nestorianlara qarşı).
Beləliklə ortodoksal kilsənin ardıcılları inanırlar ki, İsa həm Tanrı, həm də insan kimi kamildir. Onun günahları yoxdur. O, öncə Ata tərəfindən doğulmuşdur, sonra isə insanları xilas etmək üçün ikinci dəfə Məryəm tərəfindən doğulmuşdur. İlahi və insani təbiətlər isə, onda “birləşmədən, çevrilmədən, bölünmədən, ayrılmadan” vəhdət təşkil edir.
Məclis sonrası olaylar
Ancaq Kalkedon məclisinin qərarı heç də hamını qane etməmişdir. Bir çox Şərq kilsəsi onu inkar etmişdi və monofizit düşüncəsinə üstünlük vermişdi. Feodosius adlı bir monofizit rahib, Kalkedondan qayıdaraq, Kilsə Məclisinin qərarlarına etiraz edərək, Fələstində üsyan qaldırmışdı. Üsyançılar ələ alıb qarətlərə məruz qoymuşdular. Üsyan yatırılandan sonra Feodosius Sinaya qaçmış və orada da üsyan qaldırılmışdı.
Sabitliyin pozulmasından ehtiyat edən papa monofizitlərlə barışıq axtarmaq məcburiyyətində qalmışdı. Ancaq buna baxmayaraq yepiskopların əksəriyyəti monofizitlərin əleyhinə çıxışlar edirdilər.
Monofizitlərin təqib olunması
Daha sonra isə, monofizitlik, Bizansa qarşı baş qaldıran çeşidli separatçı qrupların və millətlərin ideologiyasına çevrilmişdi. Buna görə də, 519-cu ildə, imperator I bütün monofizit keşişləri vəzifələrindən azad edərək onlara qarşı təqiblərə başladı. Təqiblərdən xilas olmaq üçün monofizitlərin çoxu Misirə qaçdılar. Bu günə qədər (Misirdə), erməni, həbəş (Efiopiyada) kilsələri monofizit əqidəsində qalıblar.
Daha sonra, monofizitlər bir-neçə təriqətlərə bölünmüşdürlər. Məsələn Antioxiya patriarxı Severusun ardıcılları hesab edirdilər ki, İsanın bir təbiəti vardır, ancaq onun daxilində insani və İlahi keyfiyyətlər vardır. Öz dirçəlməsinə qədər İsanın bədəni insan bədəni idi, yəni o yeyirdi, içirdi və s.
Severusun ardıcıllarından fərqli olaraq, Halikarnas yepiskopu Yulianus (Julianus) ardıcılları (onları təriqəti adlandırırlar) hesab edirdilər ki, İsanın bədəni insan bədəni deyil. Onun yeyib-içməsi kimi insani keyfiyyətləri təbiətindən deyil, özünün istəyindən irəli gəlirdi.
Monofizit Kilsələri
- Erməni Qriqorian Kilsəsi
- Süryani Ortodoks Kilsəsi
- İsgəndəriyyə Qipti Kilsəsi
- Həbəş Kilsəsi
- Şam Kilsəsi
Mənbə
- Aydın Əlizadə[ölü keçid] (2007). Xristianlıq: tarix və fəlsəfə. Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar, s. 85-87. ISBN 5-87459-013-7[ölü keçid]. 2016 tarixində arxivləşdirilib. 2016-08-16 tarixində istifadə olunub.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə[ölü keçid] (2007). Xristianlıq: tarix və fəlsəfə. Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar, s. 85-87. ISBN 5-87459-013-7[ölü keçid]. 2016 tarixində arxivləşdirilib. 2016-08-16 tarixində istifadə olunub.
- Davis, Leo Donald, The First Seven Ecumenical Councils (325-787) Their History and Theology, 1983 (Michael Glazier, Wilmington DE), reprinted 1990 (Liturgical Press, Collegeville MN, Theology and Life Series 21, 342 pp., ), chaps. 4-6, pp. 134–257.
- Kelly, J.N.D., Early Christian Doctrines, 5th edition 1977 (Continuum, London, 511 pp., ), chaps. XI-XII, pp. 280–343.
- Meyendorff, John (Jean), Christ in Eastern Christian Thought, trans. *Dubois, Yves, 1969, 2d ed. 1975 (St. Vladimir's Seminary, Crestwood NY, 248 pp., ), chaps. 1-4, pp. 13–90.
- Catholic Encyclopedia article.
- Прот. Иоанн Мейендорф. "Иисус Христос в восточном православном богословии". М., 2000.
- Давыденков О. В., прот. Христологическая система Севира Антиохийского 2014-08-13 at the Wayback Machine М: Изд-во ПСТГУ, 2007. — 328 с.
- Карташёв А. В. Вселенские Соборы]. — М.: Республика (издательство)|Республика, 1994. — 542 с.
- Лурье В. М. История византийской философии. Формативный период. — СПб., Axioma, 2006. XX + 553 с.
Həmdə bax
İstinadlar
- // Catholic Encyclopedia
- Иоанн Мейендорф. Введение в светоотеческое богословие. Часть 2, гл. 11 2011-05-20 at the Wayback Machine. Вильнюс-Москва, “Весть”, 1992,
- Происхождение монофизитства. 2013-06-13 at the Wayback Machine // Михаил Поснов. История христианской церкви (до разделения Церквей - 1054 г.). Первое, сокращенное издание: София, 1937. Второе в изд-ве "Жизнь с Богом", полное: Брюссель, 1964. Репринт: Брюссель, ЖсБ, 1988.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Monofizitizm q yun monos yalniz bir vahid fysis tebiet mahiyyet Isanin yalniz bir Tanri tebietinin oldugunu ve onda insan tebietinin olmadigini iddia eden xristian teriqetidir Bu telim xristianlarin coxu terefinden redd edilir Erken xristianliqXristianligin yaranmasiPatristikaApologetika Yunandilli apologetika Yustin Tatian Afinoqor Teofil Latindilli apologetika Minusius Feliks Arnobius Laktansius Tertullian Qnostiklere qarsi olanlar Irineus Lionlu Ippolit Romali Iskenderiyye ilahiyyat mektebi Klement OrigenXristian ehkamlarinin formalasmasi Resmi kilseye qarsi duran teriqetler Arianliq Donatizm Resmi kilse terefdarlari Atanasius Ioann Xrisostom Saxta Dionisius Kappadokiyali kilse atalari Basil Qeyseriyyeli Qriqor Nazianzen Nissali Qriqori Xristoloji mubahiseler sebebile ayrilan teriqetler Nestorianliq Monofizitizm Monofelitlik Ikonomaxiya Ekumenik Kilse Meclisleri Latin qerbinde Kilse Atalari Boesius Kassiodor Avqustin Avrelius Iyeronim Stridonlu Ilarius PiktaviyaliXristian mistisizmi Xristian rahibliyi IsihazmSerq ve Qerb kilselerinin aralanmasiXristian simvolikasiYaranmasiV ci yuzillikde xristoloji cekismeler getdiyi zaman yaranmisdir 444 cu Konstantinopol kilselerinden birinin arximandriti rahiblikde olan kesislere verilen yuksek kilse rutbesidir olan Evtihian Eutychianus Isada insani mahiyyeti inkar ederek onda yalniz Ilahi mahiyyetin oldugunu iddia edirdi Onun fikrince Ilahi ve insani tebiet bir birine sigmaz Onlar birlesse insan tebieti Ilahi tebietde erimelidir Evtihian ve onun terefdarlarini monofizit adlandirmisdilar Ancaq Evtihiani Konstantinopolda yigilan yerli Kilse Meclisi pislemisdir Bununla is bitmemisdir Evtihiani iskenderiyyeli yepiskop Dioskor Dioscorus destekleyirdi 449 cu ilde onun tesebbusu ile Efesde yeni Ekumenik Kilse Meclisi yigildi ancaq sonra bu meclis resmi kilse terefinden taninmamisdir ve quldur meclisi adlandirilmisdi Bu meclisde monofizitler qelebe calmisdilar Bu qelebeni resmi kilse tanimamisdi ve Evtihiana qarsi mubarizeye baslamisdi Ona qarsi cixislar edenlerin arasinda Antioxiya yaxinliginda Kir seherinin yepiskopu olan Feodoret Theodoret de Cyr 393 466 secilirdi O evveller Nestoriusun movqeyini destekleyerek basqa kesislere qarsi cixis etmisdir Ancaq sonra o barisdirici movqe tutmusdur Feodoret Evtihiana qarsi Dialoq eserini yazmis ve onu pislemisdir Bu eserde o yazirdi Elbette Tanri Loqos deyismez olaraq olub var ve olacaq Lakin o insan oldu insan tebietini menimsedi Buna gore de biz Onda her iki tebieti qebul etmeliyik Belelikle Feodoret Isada hem Ilahi hem de insani tebieti taniyirdi O Meryemi Tanri anasi kimi ve Tanrinin uclukden ibaret olmasini qebul edirdi Kalkedon kilse meclisiEvtihiana ve monofizitlere qarsi hucumlar imperator II Feodosiusun olumunden sonra daha da siddetlenmisdi Yeni imperator Marcianus 451 ci ilde Xalkidon indiki Kadikoy seherinde yeni Ekumenik Kilse Meclisini cagirmisdi Bu meclisde Isanin hem Ilahi hem de insani tebiete malik olmasi haqqinda qerar qebul edilmisdir Bu tebietlerin her ikisi kamil ve ozunemexsusdur Onlar Ucluyun ikinci uzvunde yeni Isada birlesmisdir Xalkidonda qebul edilmis imanin esasi oros adlanir Bu qerara gore Isada olan iki tebietin bir biri ile munasibeti 2 cut menfi sozle ifade edilir 1 Birlesmeden cevrilmeden deyismez olaraq monofizitlere qarsi 2 Bolunmeden ayrilmadan nestorianlara qarsi Belelikle ortodoksal kilsenin ardicillari inanirlar ki Isa hem Tanri hem de insan kimi kamildir Onun gunahlari yoxdur O once Ata terefinden dogulmusdur sonra ise insanlari xilas etmek ucun ikinci defe Meryem terefinden dogulmusdur Ilahi ve insani tebietler ise onda birlesmeden cevrilmeden bolunmeden ayrilmadan vehdet teskil edir Meclis sonrasi olaylarAncaq Kalkedon meclisinin qerari hec de hamini qane etmemisdir Bir cox Serq kilsesi onu inkar etmisdi ve monofizit dusuncesine ustunluk vermisdi Feodosius adli bir monofizit rahib Kalkedondan qayidaraq Kilse Meclisinin qerarlarina etiraz ederek Felestinde usyan qaldirmisdi Usyancilar ele alib qaretlere meruz qoymusdular Usyan yatirilandan sonra Feodosius Sinaya qacmis ve orada da usyan qaldirilmisdi Sabitliyin pozulmasindan ehtiyat eden papa monofizitlerle barisiq axtarmaq mecburiyyetinde qalmisdi Ancaq buna baxmayaraq yepiskoplarin ekseriyyeti monofizitlerin eleyhine cixislar edirdiler Monofizitlerin teqib olunmasiDaha sonra ise monofizitlik Bizansa qarsi bas qaldiran cesidli separatci qruplarin ve milletlerin ideologiyasina cevrilmisdi Buna gore de 519 cu ilde imperator I butun monofizit kesisleri vezifelerinden azad ederek onlara qarsi teqiblere basladi Teqiblerden xilas olmaq ucun monofizitlerin coxu Misire qacdilar Bu gune qeder Misirde ermeni hebes Efiopiyada kilseleri monofizit eqidesinde qaliblar Daha sonra monofizitler bir nece teriqetlere bolunmusdurler Meselen Antioxiya patriarxi Severusun ardicillari hesab edirdiler ki Isanin bir tebieti vardir ancaq onun daxilinde insani ve Ilahi keyfiyyetler vardir Oz dircelmesine qeder Isanin bedeni insan bedeni idi yeni o yeyirdi icirdi ve s Severusun ardicillarindan ferqli olaraq Halikarnas yepiskopu Yulianus Julianus ardicillari onlari teriqeti adlandirirlar hesab edirdiler ki Isanin bedeni insan bedeni deyil Onun yeyib icmesi kimi insani keyfiyyetleri tebietinden deyil ozunun isteyinden ireli gelirdi Monofizit KilseleriErmeni Qriqorian Kilsesi Suryani Ortodoks Kilsesi Isgenderiyye Qipti Kilsesi Hebes Kilsesi Sam KilsesiMenbeAydin Elizade olu kecid 2007 Xristianliq tarix ve felsefe Baki Ebilov Zeynalov ve qardaslar s 85 87 ISBN 5 87459 013 7 olu kecid 2016 tarixinde arxivlesdirilib 2016 08 16 tarixinde istifade olunub EdebiyyatAydin Elizade olu kecid 2007 Xristianliq tarix ve felsefe Baki Ebilov Zeynalov ve qardaslar s 85 87 ISBN 5 87459 013 7 olu kecid 2016 tarixinde arxivlesdirilib 2016 08 16 tarixinde istifade olunub Davis Leo Donald The First Seven Ecumenical Councils 325 787 Their History and Theology 1983 Michael Glazier Wilmington DE reprinted 1990 Liturgical Press Collegeville MN Theology and Life Series 21 342 pp ISBN 978 0 8146 5616 7 chaps 4 6 pp 134 257 Kelly J N D Early Christian Doctrines 5th edition 1977 Continuum London 511 pp ISBN 0 8264 5252 3 chaps XI XII pp 280 343 Meyendorff John Jean Christ in Eastern Christian Thought trans Dubois Yves 1969 2d ed 1975 St Vladimir s Seminary Crestwood NY 248 pp ISBN 978 0 88141 867 5 chaps 1 4 pp 13 90 Catholic Encyclopedia article Prot Ioann Mejendorf Iisus Hristos v vostochnom pravoslavnom bogoslovii M 2000 Davydenkov O V prot Hristologicheskaya sistema Sevira Antiohijskogo 2014 08 13 at the Wayback Machine M Izd vo PSTGU 2007 328 s Kartashyov A V Vselenskie Sobory M Respublika izdatelstvo Respublika 1994 542 s Lure V M Istoriya vizantijskoj filosofii Formativnyj period SPb Axioma 2006 XX 553 s ISBN 5 901410 13 0Hemde baxXristologiya Arianliq Nestorianliq Monofelitlik IkonomaxiyaIstinadlar Catholic Encyclopedia Ioann Mejendorf Vvedenie v svetootecheskoe bogoslovie Chast 2 gl 11 2011 05 20 at the Wayback Machine Vilnyus Moskva Vest 1992 Proishozhdenie monofizitstva 2013 06 13 at the Wayback Machine Mihail Posnov Istoriya hristianskoj cerkvi do razdeleniya Cerkvej 1054 g Pervoe sokrashennoe izdanie Sofiya 1937 Vtoroe v izd ve Zhizn s Bogom polnoe Bryussel 1964 Reprint Bryussel ZhsB 1988