Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abbasilər xilafəti (750–1258) — Ərəb Xilafətində Əməvilərdən sonra hakimiyyətə yiyələnmiş Abbasilər sülaləsinin yaratdığı orta əsr feodal-teokratik dövləti. Eləcə də bəzən Bağdad xilafəti adlandırılır. Abbasi xilafətinin tərkibinə ərəb ölkələri, Qafqaz, Azərbaycan və İran(9-cu əsrin əvvəlinə qədər), Orta Asiyanın cənubu, Misir, eləcə də Şimali Afrika(9-cu əsrə qədər) və Hindistan daxil idi. Müstəqil dövlət kimi 750-ci ildən 945-ci ilə, Buveyhilər tərəfindən işğal edilənə qədər mövcud olub. Buveyhilər Bağdadda onun 1055-ci ildə Səlcuqlular tərəfindən alınmasına qədər ağalıq edib. Abbasi xilafəti adı altında həm də, Bağdadda (762–1258), onun Elxanilər tərəfindən alınmasından sonra isə Qahirədə, onun Osmanlılar tərəfindən 1517-ci ildə alınmasına qədər məmlük sultanlarının yanında mövcud olmuş, müsəlman teokratik dövlət quruluşu forması nəzərdə tutulur.
| Teokratik imperiya | |||
| Abbasilər xilafəti | |||
|---|---|---|---|
الخلافة العباسية əl-Xilafə əl-Abbasiyya | |||
| |||
 Abbasilər Xilafəti yüksəliş dövründə | |||
| | |||
| Paytaxt | Səmərra, Kufə, Bağdad, Bağdad, Qahirə | ||
| Ən böyük şəhər | Bəsrə, Dəməşq, Qahirə, Kufə, İsfahan, Təbriz | ||
| Dilləri | ərəb dili, fars dili | ||
| Rəsmi dilləri | ərəb dili | ||
| Valyuta | Dirhəm | ||
| Ərazisi |
| ||
| İdarəetmə forması | Teokratiya | ||
| Sülalə | Abbasilər | ||
| Dövlət başçıları | |||
| İlk xəlifə | |||
| • | Səffah (750-754) | ||
| Son xəlifə | |||
| • | (1242-1258) | ||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Abbasilər dövlətinin 8-ci əsrinə 14, 9-cu əsrinə 12,10-cu əsrinə 10 hökmdar düşür.
Ümumi məlumat
Abbasilər xilafəti, əlində həm ruhani, həm də dünyəvi hakimiyyəti birləşdirən xəlifənin başçılığı altında olan bir dövlətdir. Dayaqları ərəb tayfaları olan Əməvilər xilafətindən (661–750) fərqli olaraq, Abbasilər xilafəti daha çox, bu dövlətə daxil olan müxtəlif ölkələrin feodallarının maraqlarını ifadə edirdi. İlk Abbasilər dönəmində 8–9-cu əsrlərdə iranlı feodallar xüsusi önəm daşımağa başladılar, ərəb tayfa aristokratiyası isə öz müstəsna mövqelərini itirdi. Abbasilər xilafətində əsas təsərrüfat sahəsi suvarmaya əsaslanan əkinçilik idi, əsas istehsalçı isə təhkimli vəziyyətə salınan kəndli idi. Köçəri və oturaq maldarlıq əkinçilikdən sonra mühüm idi.
Quruluşu
Torpaqların mühüm hissəsi formal olaraq dövlətin mülkiyyəti hesab olunurdu. Bunun əsasında xəzinə əkinçilərdən torpaqdan və dövlətin suvarma sistemindən yararlanma haqqı kimi vergi yığırdı. Dövlətin torpağının bir hissəsi iqta kimi hərbi xidmətinin təminatı kimi feodallara verilirdi. Tədricən renta iqtası, torpaq iqtasına çevrildi və erkən həm də sonrakı dövrlərdə şərti torpaq mülkiyəti olaraq ömürlük benefisidən irsi lenə çevrildi. Xüsusi ilə torpağı, feodala məhsulun 50% və daha çox qədərini ödəmək şərti ilə, icarəyə götürən kəndlilərin vəziyəti ağır idi.
Müharibələr
Ərəb-xəzər müharibələri
Abbasilərin dövrü əsasən xəzərlərlə müharibənin son dövrünə aiddir.
Ərəb-Bizans müharibələri
Üsyanlar
Feodal asılılığın güclənməsi, antifeodal üsyanlara gətirirdi. Ən məşhurları –Xorasandakı (755), Orta Asiyada Muğannanın(776–783), və Azərbaycanda xürrəmilərin(816–837), Təbəristanda Məzyərin(839) və b. üsyanları idi. Bu hərəkatlar çox vaxt, hakim sinfin rəsmi ideoloqiyası olan ortodoksal islama müxalif təriqətçilik formasını alırldılar. Təriqətçilərin üsyanlarında rəyyətlə birlikdə, şəhərin aşağı təbəqələri də iştirak edirdi, bəzən isə köçərilər də.
Əsasən xarici mənşəli qul əməyindən, ancaq sənətkarlıqda deyil, əkinçilikdə və xüsusi ilə suvarmada yararlanırdılar. Abbasi xilafətinin ən inkişaf etmiş razyonu olan Cənubi İraqda, və Xuzistanda geniş buğda tarlalarında, suvarma kanallarının çəkilməsində, pambığın və çuğundurun becərilməsində, Şərqi Afrikadan gətirilmiş zəncilər məşğul idi. 869–883-cü illərdə çox böyük çətinliklə yatırılan zəncilərin güclü üsyanı baş verir. Bundan sonra quldarlıq quruluşunun qalıqlarının aradan qalxması sürətləndi. Suvarmada qul əməyinin azalması kəndlilərin istismarının güclənməsi ilə müşayət olunurdu, keçmiş azad icma kəndlilərin təhkimliləşdirilməsi sürətləndi. Bununla əlaqədar sayı artmaqda olan, və mərkəzi hakimiyətdən getdikcə az asılı olan feodalların – iqtisadi önəmi artmağa başladı. Bu, iqtisadi inkişafın müxtəlif pillələrində olan və etnik cəhətdən fərqli olan və bir biri ilə zəif bağlı olan ayrı ayrı vilayətlərdən ibarət Abbasi xilafətinin dağılmasına gətirdi.
İqtisadiyyat
Şəhərin aşağı təbəqəsi, xırda ticarətlə bağlı müxtəlif sənətlərlə məşgul idi. Toxuculuq, dəri emalı və dəridən məmulatların istehsalı ilə bir sırada dəmirçi və zərgər emalı da yüksək inkişaf etmişdir. Sənətlərin və ticarətin inkişafı şəhərlərin inkişafına yol açırdı. Abbasi xilafətinin Bağdaddan sonra ən böyük şəhərləri Bəsrə, Dəməşq və Qahirə idi. Başqa ölkələrlə ticarət varlı tacirlərin əlində idi. Artıq 8-ci əsrin sonunda ərəb və iranlı dənizçilər İndoneziya və Malaya sahillərinə yan alırdılar, Sinqapur boğazı vasitəsilə, Sakit okeana daxil olurdular və çinlilərlə ticarət edirdilər; Quançjouda(Kanton) Abbasilər xilafətindən gəlmiş müsəlman tacirlərinin məskunlaşdığı məhəllələr vardı. Daimi ticarət əlaqələri həm də Şərqi Avropa ölkələri ilə qurulurdu. Abbasilər xilafətinin səciyyəvi xüsusiyəti, uzun müddət (10-cu əsrə qədər) quldarlıq, eləcə də patriarxal (bədəvilərdə və başqa köçərilərdə) quruluşun əlamətlərinin mövcud olmasıdır.
Abbasilər Xilafəti Büveyhilərin dövründə
Artıq 9-cu əsrin sonunda dövlət torpaqlarını mənimsəyən Bağdaddan uzaq vilayətlərin hakimləri müstəqil dövlətlər yaratmağa başladı. Yerli feodalların separatçılıq meylləri, xalq kütlələrinin ərəb ağalığına qarşı mübarizəsi ilə üst-üstə düşürdü ki, bu həmin bu feodallar tərəfindən öz məqsədləri üçün istifadə edilirdi. Yerli, Mərakeşdə İdrisilər(788–985), İfrikiyyədə Əqləbilər(800–909), Samanilər (875–999), Qəznəvilər və bir çox başqa daha xırda feodallar müstəqil idilər. Misirdə həm də Fələstin və Suriyanı tabe etmiş Tulunilər(868–905) hakim idi(Bu ölkələrin hamısı Abbasi Xilafətinə bağlı idilər, lakin müstəqil hakimiyyətə malik idilər).
Səlcuqlular İmperiyası və Abbasilər Xilafəti
Səlcuqlular 1055-ci ildə Bağdadı alandan sonra Abbasi xəlifələri ilə hakimiyyət bölgüsünü apardılar. Belə ki Səlcuqlular, artıq Buveyhilər zamanından dünyəvi hakimiyyət əllərindən alınan xəlifələrin xeyir duası ilə hakimiyətə gəlsələr də, xəlifələr ancaq əsasən dini rəhbər hesab edilirdilər. Bütün dünyəvi və deməli əsas siyasi hakimiyət böyük orduya malik Səlcuqluların əlində idi.
Səlcuqların təsirinin artdığını hiss edən xəlifələr onlarla vuruşdular və sonda onları məğlub edə bildilər və Səlcuqlu Sultanı III Tuğrulun başçısı Bağdada göndərildi..
Mədəniyyət və incəsənət
Elm
Bağdad Xilafətinin süqutu
Hülakülər Ərəb Xilafətinə son qoydular. Nizarilərin işini bitirib, Hülakü Bağdad xəlifəsi Möstəsimdən boyun əyməyi tələb etdi. Xəlifə, ona qarşı çıxarılası qüvvəsi olmasa da, yekəxanalıqla monqolların ultimatumunu rədd etdi. Xəlifənin əyyanları arasında bu məsələ barədə yekdil fikir yox idi. Bundan başqa əl-Möstəsim muzdlu qoşunun məvacibini verməkdən imtina etdi, buna görə də o buraxılmışdı. Fəthəddin ibn Kərranın komandanlığı altında Abbasilərin səhra ordusu Dəclənin qırağında Baycu tərəfindən məğlub edildi. 1258-ci ilin əvvəlinə doğru Hülakü, Baycu və Kit Buğa Bağdadın dövrəyə alınmasını bitirdilər. Divardələn və daş atan maşınların işə salınmasından sonra şəhərə hücum etdilər. Fevralın ortasında Bağdad monqolların əlində idi. Şəhərin döyülməsində , (Hülakünün böyük arvadı Duqquz –xatunun xahişiylə) xristianlara və yəhudilərə aman edildi, həm də monqollar onlara öz müttəfiqi kimi baxırdı. Təslim olan əl-Möstəsim, Abbasi xəlifələrinin gizli xəzinəsini təhvil verməli oldu, sonra isə, 20 fevralda edam edildi. Həmin mərhələdə Uruktu noyon Ərbil şəhərinin alınması üçün göndərildi. Onun hakimi Tac əd-Din Salaya monqollara tabe oldu, ancaq qalanı müdafiə edən kürdlər boyun əyməkdən imtina etdi. Uzun mühasirə uğur gətirmədi, Ancaq yay istisi kürdləri Ərbili tərk etməyə məcbur etdi, və onu monqolların müttəfiqi Mosul atabəyi tutdu.
Nəticələr
Abbasilər Xilafətinin süqutu müasirlərinə sarsıdıcı zərbə olmuşdu. Tarixçilər bu hadisəni dünyanın axırı ilə müqayisə edirdilər, Bağdad az qala 500 il ərzində öz əvvəlki qüdrətini bərpa edə bilmədi. Şəhərin alınmasında xüsusi canfəşanlıq göstərən xristian erməni və gürcülərin, eləcə də səlibçi dəstələrinin iştirakı Bağdadın əhalisinin kütləvi soyqırıma məruz qalmasına gətirdi. Bəzi məlumatlara görə 2 mln əhalisi olan şəhərin əhalisinin əksəriyəti öldürülmüş və əsir aparılmışdı. Ərəb Xilafəti zamanı yaradılmış misilsiz maddi və mənəvi irs məhv edilmiş və talanmışdır.
Xilafət Qahirəyə köçmüş və 1517-ci ildə Misir Osmanlılar tərəfindən alınandan sonra onlara keçmiş.
İstinadlar
- https://thinkafrica.net/abbasid/. 2018.
- "Abbasid Caliphate, which had extended from India to North Africa, and the emergence of successor states afterward." Confounding Powers — Anarchy and International Society from the Assassins to Al Qaeda, Cambridge University Press, 2016, page 72.
- "-ГОСУДАРСТВО АТАБЕКОВ АЗЕРБАЙДЖАНА. Ziya Bünyadov" (PDF). 2021-10-18 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-06-20.
Mənbə
- Мусульманский мир 950–1150 Издательство "Наука" Главная редакция восточной литературы Москва 1981 səh. 189 -Аббасидов халифат
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Abbasiler xilafeti 750 1258 Ereb Xilafetinde Emevilerden sonra hakimiyyete yiyelenmis Abbasiler sulalesinin yaratdigi orta esr feodal teokratik dovleti Elece de bezen Bagdad xilafeti adlandirilir Abbasi xilafetinin terkibine ereb olkeleri Qafqaz Azerbaycan ve Iran 9 cu esrin evveline qeder Orta Asiyanin cenubu Misir elece de Simali Afrika 9 cu esre qeder ve Hindistan daxil idi Musteqil dovlet kimi 750 ci ilden 945 ci ile Buveyhiler terefinden isgal edilene qeder movcud olub Buveyhiler Bagdadda onun 1055 ci ilde Selcuqlular terefinden alinmasina qeder agaliq edib Abbasi xilafeti adi altinda hem de Bagdadda 762 1258 onun Elxaniler terefinden alinmasindan sonra ise Qahirede onun Osmanlilar terefinden 1517 ci ilde alinmasina qeder memluk sultanlarinin yaninda movcud olmus muselman teokratik dovlet qurulusu formasi nezerde tutulur Teokratik imperiyaAbbasiler xilafetiالخلافة العباسية el Xilafe el AbbasiyyaBayraqAbbasiler Xilafeti yukselis dovrunde 750 10 fevral 1258Paytaxt Semerra Kufe Bagdad Bagdad QahireEn boyuk seher Besre Demesq Qahire Kufe Isfahan TebrizDilleri ereb dili fars diliResmi dilleri ereb diliValyuta DirhemErazisi 11 100 000 km Idareetme formasi TeokratiyaSulale AbbasilerDovlet bascilariIlk xelife Seffah 750 754 Son xelife 1242 1258 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Abbasiler dovletinin 8 ci esrine 14 9 cu esrine 12 10 cu esrine 10 hokmdar dusur Umumi melumatAbbasiler xilafeti elinde hem ruhani hem de dunyevi hakimiyyeti birlesdiren xelifenin basciligi altinda olan bir dovletdir Dayaqlari ereb tayfalari olan Emeviler xilafetinden 661 750 ferqli olaraq Abbasiler xilafeti daha cox bu dovlete daxil olan muxtelif olkelerin feodallarinin maraqlarini ifade edirdi Ilk Abbasiler doneminde 8 9 cu esrlerde iranli feodallar xususi onem dasimaga basladilar ereb tayfa aristokratiyasi ise oz mustesna movqelerini itirdi Abbasiler xilafetinde esas teserrufat sahesi suvarmaya esaslanan ekincilik idi esas istehsalci ise tehkimli veziyyete salinan kendli idi Koceri ve oturaq maldarliq ekincilikden sonra muhum idi QurulusuTorpaqlarin muhum hissesi formal olaraq dovletin mulkiyyeti hesab olunurdu Bunun esasinda xezine ekincilerden torpaqdan ve dovletin suvarma sisteminden yararlanma haqqi kimi vergi yigirdi Dovletin torpaginin bir hissesi iqta kimi herbi xidmetinin teminati kimi feodallara verilirdi Tedricen renta iqtasi torpaq iqtasina cevrildi ve erken hem de sonraki dovrlerde serti torpaq mulkiyeti olaraq omurluk benefisiden irsi lene cevrildi Xususi ile torpagi feodala mehsulun 50 ve daha cox qederini odemek serti ile icareye goturen kendlilerin veziyeti agir idi MuharibelerEreb xezer muharibeleri Esas meqale Xezer ereb muharibeleri Abbasilerin dovru esasen xezerlerle muharibenin son dovrune aiddir Ereb Bizans muharibeleri Esas meqale Bizans ereb muharibeleriUsyanlarXurremiler herekati Feodal asililigin guclenmesi antifeodal usyanlara getirirdi En meshurlari Xorasandaki 755 Orta Asiyada Mugannanin 776 783 ve Azerbaycanda xurremilerin 816 837 Teberistanda Mezyerin 839 ve b usyanlari idi Bu herekatlar cox vaxt hakim sinfin resmi ideoloqiyasi olan ortodoksal islama muxalif teriqetcilik formasini alirldilar Teriqetcilerin usyanlarinda reyyetle birlikde seherin asagi tebeqeleri de istirak edirdi bezen ise koceriler de Zencilerin usyani Esasen xarici menseli qul emeyinden ancaq senetkarliqda deyil ekincilikde ve xususi ile suvarmada yararlanirdilar Abbasi xilafetinin en inkisaf etmis razyonu olan Cenubi Iraqda ve Xuzistanda genis bugda tarlalarinda suvarma kanallarinin cekilmesinde pambigin ve cugundurun becerilmesinde Serqi Afrikadan getirilmis zenciler mesgul idi 869 883 cu illerde cox boyuk cetinlikle yatirilan zencilerin guclu usyani bas verir Bundan sonra quldarliq qurulusunun qaliqlarinin aradan qalxmasi suretlendi Suvarmada qul emeyinin azalmasi kendlilerin istismarinin guclenmesi ile musayet olunurdu kecmis azad icma kendlilerin tehkimlilesdirilmesi suretlendi Bununla elaqedar sayi artmaqda olan ve merkezi hakimiyetden getdikce az asili olan feodallarin iqtisadi onemi artmaga basladi Bu iqtisadi inkisafin muxtelif pillelerinde olan ve etnik cehetden ferqli olan ve bir biri ile zeif bagli olan ayri ayri vilayetlerden ibaret Abbasi xilafetinin dagilmasina getirdi IqtisadiyyatAbbasiler xilafeti Harun er Residin dovrunde Seherin asagi tebeqesi xirda ticaretle bagli muxtelif senetlerle mesgul idi Toxuculuq deri emali ve deriden memulatlarin istehsali ile bir sirada demirci ve zerger emali da yuksek inkisaf etmisdir Senetlerin ve ticaretin inkisafi seherlerin inkisafina yol acirdi Abbasi xilafetinin Bagdaddan sonra en boyuk seherleri Besre Demesq ve Qahire idi Basqa olkelerle ticaret varli tacirlerin elinde idi Artiq 8 ci esrin sonunda ereb ve iranli denizciler Indoneziya ve Malaya sahillerine yan alirdilar Sinqapur bogazi vasitesile Sakit okeana daxil olurdular ve cinlilerle ticaret edirdiler Quancjouda Kanton Abbasiler xilafetinden gelmis muselman tacirlerinin meskunlasdigi mehelleler vardi Daimi ticaret elaqeleri hem de Serqi Avropa olkeleri ile qurulurdu Abbasiler xilafetinin seciyyevi xususiyeti uzun muddet 10 cu esre qeder quldarliq elece de patriarxal bedevilerde ve basqa kocerilerde qurulusun elametlerinin movcud olmasidir Abbasiler Xilafeti Buveyhilerin dovrundeX XI esrlerde Bagdadda siyasi mubarize Artiq 9 cu esrin sonunda dovlet torpaqlarini menimseyen Bagdaddan uzaq vilayetlerin hakimleri musteqil dovletler yaratmaga basladi Yerli feodallarin separatciliq meylleri xalq kutlelerinin ereb agaligina qarsi mubarizesi ile ust uste dusurdu ki bu hemin bu feodallar terefinden oz meqsedleri ucun istifade edilirdi Yerli Merakesde Idrisiler 788 985 Ifrikiyyede Eqlebiler 800 909 Samaniler 875 999 Qezneviler ve bir cox basqa daha xirda feodallar musteqil idiler Misirde hem de Felestin ve Suriyani tabe etmis Tuluniler 868 905 hakim idi Bu olkelerin hamisi Abbasi Xilafetine bagli idiler lakin musteqil hakimiyyete malik idiler Selcuqlular Imperiyasi ve Abbasiler XilafetiEsas meqale Boyuk Selcuq Imperiyasi Selcuqlular 1055 ci ilde Bagdadi alandan sonra Abbasi xelifeleri ile hakimiyyet bolgusunu apardilar Bele ki Selcuqlular artiq Buveyhiler zamanindan dunyevi hakimiyyet ellerinden alinan xelifelerin xeyir duasi ile hakimiyete gelseler de xelifeler ancaq esasen dini rehber hesab edilirdiler Butun dunyevi ve demeli esas siyasi hakimiyet boyuk orduya malik Selcuqlularin elinde idi Selcuqlarin tesirinin artdigini hiss eden xelifeler onlarla vurusdular ve sonda onlari meglub ede bildiler ve Selcuqlu Sultani III Tugrulun bascisi Bagdada gonderildi Medeniyyet ve incesenetElmBagdad Xilafetinin suqutuBagdadin yenilmesi Resideddinin Cemi et Tevarix eserinde tesvir Esas meqale Monqollarin Yaxin Serq yurusu Hulakuler Ereb Xilafetine son qoydular Nizarilerin isini bitirib Hulaku Bagdad xelifesi Mostesimden boyun eymeyi teleb etdi Xelife ona qarsi cixarilasi quvvesi olmasa da yekexanaliqla monqollarin ultimatumunu redd etdi Xelifenin eyyanlari arasinda bu mesele barede yekdil fikir yox idi Bundan basqa el Mostesim muzdlu qosunun mevacibini vermekden imtina etdi buna gore de o buraxilmisdi Fetheddin ibn Kerranin komandanligi altinda Abbasilerin sehra ordusu Declenin qiraginda Baycu terefinden meglub edildi 1258 ci ilin evveline dogru Hulaku Baycu ve Kit Buga Bagdadin dovreye alinmasini bitirdiler Divardelen ve das atan masinlarin ise salinmasindan sonra sehere hucum etdiler Fevralin ortasinda Bagdad monqollarin elinde idi Seherin doyulmesinde Hulakunun boyuk arvadi Duqquz xatunun xahisiyle xristianlara ve yehudilere aman edildi hem de monqollar onlara oz muttefiqi kimi baxirdi Teslim olan el Mostesim Abbasi xelifelerinin gizli xezinesini tehvil vermeli oldu sonra ise 20 fevralda edam edildi Hemin merhelede Uruktu noyon Erbil seherinin alinmasi ucun gonderildi Onun hakimi Tac ed Din Salaya monqollara tabe oldu ancaq qalani mudafie eden kurdler boyun eymekden imtina etdi Uzun muhasire ugur getirmedi Ancaq yay istisi kurdleri Erbili terk etmeye mecbur etdi ve onu monqollarin muttefiqi Mosul atabeyi tutdu NeticelerAbbasiler Xilafetinin suqutu muasirlerine sarsidici zerbe olmusdu Tarixciler bu hadiseni dunyanin axiri ile muqayise edirdiler Bagdad az qala 500 il erzinde oz evvelki qudretini berpa ede bilmedi Seherin alinmasinda xususi canfesanliq gosteren xristian ermeni ve gurculerin elece de selibci destelerinin istiraki Bagdadin ehalisinin kutlevi soyqirima meruz qalmasina getirdi Bezi melumatlara gore 2 mln ehalisi olan seherin ehalisinin ekseriyeti oldurulmus ve esir aparilmisdi Ereb Xilafeti zamani yaradilmis misilsiz maddi ve menevi irs mehv edilmis ve talanmisdir Xilafet Qahireye kocmus ve 1517 ci ilde Misir Osmanlilar terefinden alinandan sonra onlara kecmis Istinadlarhttps thinkafrica net abbasid 2018 Abbasid Caliphate which had extended from India to North Africa and the emergence of successor states afterward Confounding Powers Anarchy and International Society from the Assassins to Al Qaeda Cambridge University Press 2016 page 72 GOSUDARSTVO ATABEKOV AZERBAJDZhANA Ziya Bunyadov PDF 2021 10 18 tarixinde PDF Istifade tarixi 2014 06 20 MenbeMusulmanskij mir 950 1150 Izdatelstvo Nauka Glavnaya redakciya vostochnoj literatury Moskva 1981 seh 189 Abbasidov halifatHemcinin baxEmeviler sulalesi Abbasiler sulalesi Ereb Xilafeti Azerbaycan Ereb Xilafetinin terkibinde