Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tyallinq Kupmans (ing. Tjalling Charles Koopmans ) (28 avqust 1910 - 28 fevral 1985) holland iqtisadçı və fizik. 1975-ci ildə İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatını Leonid Kantoroviçlə birlikdə qazanmışdı.
| Tyallinq Kupmans | |
|---|---|
| ing. Tjalling Charles Koopmans | |
 | |
| Doğum adı | Tjalling Charles Koopmans |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | S-Qrevelend,  Niderland |
| Vəfat tarixi | (74 yaşında) |
| Vəfat yeri | Nyu Heven, Konnektikut, ABŞ |
| Milliyyəti | Niderland |
| Elm sahələri | İqtisadiyyat, Fizika |
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbərləri | Endrik Entoni, Yan Tinberqen |
| Tanınır | Ekzogen böyümə modeli, Ekonometrika, Logistika |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |  1975 İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Tyallinq Kupmans 1927-ci ildə hələ 17 yaşında olarkən Utrext Universitetinin riyaziyyat bölməsinə qəbul olur, amma 1930-cu ildən nəzəri fizika bölməsinə keçir. 1933-cü ildə riyaziyyat və fizika təhsili aldıqdan sonra iqtisadçı Yan Tinberqenlə tanış olur və onun rəhbərliyi altında riyazi iqtisadiyyat oxumaq üçün Amsterdama gedir. Kupmans riyazi iqtisaddan başqa statistika və ekonometrika sahələrində də tədqiqatlar aparır. Xüsusən də 1935-ci ilin payızında Norveçə gedib Raqnar Frişin yanında işləməkdən çox təsirlənir. Müəllimi Leyden şəhərinə təyin olunduğu üçün Kupmans magistr diplomunu 1936-cı ildə Leyden Universitetində alır.
1936-1938-ci ildə Kupmans müəllimi Yan Tinberqen Cenevrəyə, Millətlər Liqasının Maliyyə bölümünə işləməyə getdikdən sonra Rotterdamda Tinberqenin əvəzinə Erasmus Universitetində dərs deməyə başlayır. 1938-ci ildə Kupmans da Cenevrəyə gedib Millətlər Liqasının Maliyyə bölümündə işləməyə başladı və burada Yan Tinberqenin ABŞ iqtisadiyyatı üçün hazırladığı konyuktura modelini Böyük Britaniya iqtisadiyyatına tətbiq etmək üçün tədqiqatlara başladı. Kupmans burada sonradan İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı alacaq Ceyms Midlə birlikdə tədqiqatlar aparmaq üçün yaxın əlaqələr qurdu. II Dünya müharibəsi başladıqdan sonra Kupmans həyat yoldaşı və kiçik qızı ilə 1940-cı ildə ABŞ-yə köçdü. Kupmans Vaşinqtonda İngilis Ticarət Gəmiçilik şirkətində işləməyə başladı və Böyük Britaniyanın ABŞ-dən aldığı silahların Atlantik okeanında daşınma problemləri ilə məşğul olmağa başladı. Bu işdə o logistika, xüsusən optimal çatdırılma ilə bağlı tədqiqatlara diqqətini artırdı. 1944-cü ildə buradakı işini itirdikdən sonra Çikaqoya getdi və orada Çikaqo Universitetinə bağlı olaraq fəaliyyət göstərən Kovles İqtisadi Tədqiqatlar Komissiyasında işləməyə başladı. Kupmans 1946-cı ildə ABŞ vətəndaşlığına keçdi. 1948-ci ildə isə Kupmans işlədiyi tədqiqatlar qrupunun direktorluğuna yüksəldi. Bu qurumun maliyyə ehtiyyaclarını qarşlayan Kovlesə 1955-ci ildən Yel Universiteti dəstək verməyə başladı və bu universitetdə yeni bir Kovles İqtisadi Tədqiqatlar Komissiyası quruldu. Beləliklə Kupmans da Yel Universitetinə keçdi. Orada Kupmans optimal böyümə və hərəkat tədqiqatlarının daxil olduğu hərəkat analizinə diqqətini artırdı.
Tədqiqatları
Kupmansın apardığı ilk tədqiqat Hetri-Fok nəzəriyyəsi ilə bağlı oldu və nəticəsi kvant kimyasında geniş yayılmış Kupmans nəzəriyyəsi ilə yekunlaşdı. Riyazi iqtisadiyyatla bağlı tədqiqatlarına isə hərəkat analizi, istehsal, xərclər, qiymətqoyma üçün giriş-çıxışlar arasındakı bağlılıqlar və bunların iqtisadi fəaliyyətlərlə qiymətlər arasındakı əlaqələri daxildir. 1975-ci ildə Leonid Kantoroviçlə bölüşdürdüyü İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatını Xammalın bölüşdürülməsi və optimal istifadə olunması nəzəriyyəsinə böyük xidmətlərindən dolayı layiq görüldü.
Önəmli əsərləri
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Tyallinq Kupmans haqqında Nobel mükafatı e-muzeyində məlumat
- Tyallinq Kupmans haqqında faktlar
- Tyanllinq Kupmansın Nobel mükafatı təqdim olunma mərasimində nitqi
İstinadlar
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- https://www.econometricsociety.org/society/organization-and-governance/fellows/memoriam.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tyallinq Kupmans ing Tjalling Charles Koopmans 28 avqust 1910 28 fevral 1985 holland iqtisadci ve fizik 1975 ci ilde Iqtisadiyyat uzre Nobel mukafatini Leonid Kantorovicle birlikde qazanmisdi Tyallinq Kupmansing Tjalling Charles KoopmansDogum adi Tjalling Charles KoopmansDogum tarixi 28 avqust 1910Dogum yeri S Qrevelend NiderlandVefat tarixi 26 fevral 1985 74 yasinda Vefat yeri Nyu Heven Konnektikut ABSMilliyyeti NiderlandElm saheleri Iqtisadiyyat FizikaIs yerleri Prinston Universiteti 1940 1941 Yel Universiteti 1955 1980 Cikaqo Universiteti 1944 1955 Milletler Liqasi 1938 1940 Tehsili Utrext Universiteti 1927 1932 Amsterdam Universiteti 1934 1934 Leyden Universiteti 1936 1936 Oslo Universiteti 1935 1935 Elmi rehberleri Endrik Entoni Yan TinberqenTaninir Ekzogen boyume modeli Ekonometrika LogistikaUzvluyu Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi ABS Milli Elmler Akademiyasi Ekonometrik Cemiyyet 1939 Mukafatlari 1975 Iqtisadiyyat uzre Nobel mukafati Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiTyallinq Kupmans 1927 ci ilde hele 17 yasinda olarken Utrext Universitetinin riyaziyyat bolmesine qebul olur amma 1930 cu ilden nezeri fizika bolmesine kecir 1933 cu ilde riyaziyyat ve fizika tehsili aldiqdan sonra iqtisadci Yan Tinberqenle tanis olur ve onun rehberliyi altinda riyazi iqtisadiyyat oxumaq ucun Amsterdama gedir Kupmans riyazi iqtisaddan basqa statistika ve ekonometrika sahelerinde de tedqiqatlar aparir Xususen de 1935 ci ilin payizinda Norvece gedib Raqnar Frisin yaninda islemekden cox tesirlenir Muellimi Leyden seherine teyin olundugu ucun Kupmans magistr diplomunu 1936 ci ilde Leyden Universitetinde alir 1936 1938 ci ilde Kupmans muellimi Yan Tinberqen Cenevreye Milletler Liqasinin Maliyye bolumune islemeye getdikden sonra Rotterdamda Tinberqenin evezine Erasmus Universitetinde ders demeye baslayir 1938 ci ilde Kupmans da Cenevreye gedib Milletler Liqasinin Maliyye bolumunde islemeye basladi ve burada Yan Tinberqenin ABS iqtisadiyyati ucun hazirladigi konyuktura modelini Boyuk Britaniya iqtisadiyyatina tetbiq etmek ucun tedqiqatlara basladi Kupmans burada sonradan Iqtisadiyyat uzre Nobel mukafati alacaq Ceyms Midle birlikde tedqiqatlar aparmaq ucun yaxin elaqeler qurdu II Dunya muharibesi basladiqdan sonra Kupmans heyat yoldasi ve kicik qizi ile 1940 ci ilde ABS ye kocdu Kupmans Vasinqtonda Ingilis Ticaret Gemicilik sirketinde islemeye basladi ve Boyuk Britaniyanin ABS den aldigi silahlarin Atlantik okeaninda dasinma problemleri ile mesgul olmaga basladi Bu isde o logistika xususen optimal catdirilma ile bagli tedqiqatlara diqqetini artirdi 1944 cu ilde buradaki isini itirdikden sonra Cikaqoya getdi ve orada Cikaqo Universitetine bagli olaraq fealiyyet gosteren Kovles Iqtisadi Tedqiqatlar Komissiyasinda islemeye basladi Kupmans 1946 ci ilde ABS vetendasligina kecdi 1948 ci ilde ise Kupmans islediyi tedqiqatlar qrupunun direktorluguna yukseldi Bu qurumun maliyye ehtiyyaclarini qarslayan Kovlese 1955 ci ilden Yel Universiteti destek vermeye basladi ve bu universitetde yeni bir Kovles Iqtisadi Tedqiqatlar Komissiyasi quruldu Belelikle Kupmans da Yel Universitetine kecdi Orada Kupmans optimal boyume ve herekat tedqiqatlarinin daxil oldugu herekat analizine diqqetini artirdi TedqiqatlariKupmansin apardigi ilk tedqiqat Hetri Fok nezeriyyesi ile bagli oldu ve neticesi kvant kimyasinda genis yayilmis Kupmans nezeriyyesi ile yekunlasdi Riyazi iqtisadiyyatla bagli tedqiqatlarina ise herekat analizi istehsal xercler qiymetqoyma ucun giris cixislar arasindaki bagliliqlar ve bunlarin iqtisadi fealiyyetlerle qiymetler arasindaki elaqeleri daxildir 1975 ci ilde Leonid Kantorovicle bolusdurduyu Iqtisadiyyat uzre Nobel mukafatini Xammalin bolusdurulmesi ve optimal istifade olunmasi nezeriyyesine boyuk xidmetlerinden dolayi layiq goruldu Onemli eserleri1937 Xetti reqressiya ve iqtisadi zaman siralarinin aktiv tehlili 1957 Iqtisadiyyat elminin olkedeki veziyyeti barede uc yoxlama 1970 Tyallinq Kupmansin elmi senedleri Hemcinin baxIqtisadiyyat uzre Nobel mukafati Iqtisadiyyat uzre Nobel mukafati laureatlarinin siyahisiXarici kecidlerTyallinq Kupmans haqqinda Nobel mukafati e muzeyinde melumat Tyallinq Kupmans haqqinda faktlar Tyanllinq Kupmansin Nobel mukafati teqdim olunma merasiminde nitqiIstinadlarMaktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 https www econometricsociety org society organization and governance fellows memoriam