Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə yalnız ilkin və ya onunla əlaqəli mənbələrdən istifadə olunur. Məlumatlar müstəqil ikinci mənbələrə əsaslanmalıdır, əks halda məqalənin neytrallığı və ya əhəmiyyəti ilə bağlı şübhələr yarana, bunun nəticəsində də silinə bilər. Məqaləyə istinad və mənbələr əlavə etməklə onu təkmilləşdirə bilərsiniz. |
| Erkən Dövr Tarix və Ənənələr Məzhəblər və Hərəkatlar Əsas mövzular |
|
Həvarilər (yunanca ἀπόστολος – elçi, səfir) — xristianlıqda İsa Məsihin seçib xidmətə göndərdiyi on iki ardıcılı; daha sonra həvarilərin sayı artmışdır. Həvarilər erkən xristian cəmiyyətinin nüvəsi olmuş, xristianlığın yayılması onların fəaliyyəti ilə əlaqələndirilir.
12 həvari
On iki həvari (apostol, yunanca səfir) — xristianlıqda İsa Məsih ilə seçilmiş onun ən yaxın ardıcıllarının kollegiyası (qardaşlar Pyotr və Andrey, Böyük İakov və İlahiyyatçı İoann, Filipp, Varfolomey, Matfey, Foma, İakov Alfeyev, Faddey, Simon Zilot və İuda İskariot). İncilə görə İsa "on iki adam təyin etdi ki, onunla bərabər olsunlar və onları təbliğ etməyə göndərsin, onların xəstələri sağaltmağa və cinləri qovmağa səlahiyyətləri olsun. İudanın satqınlığı və intiharından sonra onun yerinə püşk vasitəsilə Matfiy seçilmişdir. Həvarilər erkən xristian icmasının nüvəsi olmuş, xristianlığın yayılmasını onların fəaliyyəti ilə əlaqələndirir. Bununla yanaşı, həvari Pavel da olmuşdur. Əhdi Cədiddə Həvarilər Əməlləri kitabı var.
İncildə sıralanan on iki həvarilər bunlardır:
- Andrey
- İoann
- Filipp
- Pyotr (Simon)
- Zevedey oğlu İakov
- Varfolomey
- Matfey
- Foma
- Alfey oğlu İakov
- Faddey
- Kənanlı Simon
- İuda İskariot
İuda İskariot İsa Məsihə etdiyi xəyanətə və sonra intihar etdiyinə görə, onun yerinə İsanın şagirdi Mattiya seçildi. Həvarilərin İşləri Kitabında bu əhvalat belə təsvir olunmuşdur:
Həmin günlərdə təxminən yüz iyirmi bacı-qardaşdan ibarət olan toplantı arasından Peter qalxıb dedi:
"Qardaşlar, İsanı tutanlara yol göstərən Yəhuda haqqında Müqəddəs Ruhun Davudun dili ilə əvvəlcədən dediyi Müqəddəs Yazı sözləri yerinə yetməlidir.
Yəhuda bizə qoşuldu, bu xidmətdən ona da pay düşdü.
Bu adam etdiyi haqsızlığın haqqına bir tarla satın aldı, sonra da oradan kəlləmayallaq aşıb qarnı yırtıldı və bağırsaqları töküldü.
Bütün Yerusəlim əhalisi bunu eşitdi və o yeri öz dillərində "Haqal-Dema", yəni "Qan tarlası" adlandırdı.
Axı Zəbur kitabında yazılıb:
"Məskəni viran olsun,
Kimsəsiz, boş qalsın" və
"Vəzifəsini başqası tutsun".
Buna görə də Rəbb İsanın aramıza gəlib-getdiyi müddət ərzində, yəni Yəhyanın vəftizindən başlayaraq Rəbb İsanın göyə qaldırıldığı günə qədər yanımızdakılardan bir kişi Onun dirilməsinə bizimlə birgə şahid olmalıdır".
Beləliklə, iki nəfəri – Barsabba çağırılan, həm də Yust adlanan Yusifi və Mattiyanı namizəd göstərdilər.
Sonra dua etdilər: "Ya Rəbb, Sən hamının ürəyindən xəbərdarsan. Bu iki nəfərdən birini seçib bizə göstər ki,
qoy onlardan biri bu xidmətə – həvari vəzifəsinə keçsin. Çünki Yəhuda öz yerini tutsun deyə bu işi atdı".Sonra püşk atdılar. Püşk Mattiyaya düşdü və o, həvari sırasına – on bir nəfərin yanına keçdi.
Həvari siyahısı
| No | Adı | Adının yunancası və oxunuşu | Ləqəbi | Vəfat səbəbi və yeri | Yaşadığı tarix | Xatirəsinə qeyd olunan gün |
| 1 | Σίμων ο Κανανίτης, Simon o Kananitis | Pyotr | ||||
| 2 | Ανδρέας, Andreas | 30 noyabr | ||||
| 3 | 25 iyul | |||||
| 4 | Ιωάννης, Yoannis | 27 dekabr | ||||
| 5 | Φίλιππος, Filipos | 1 may | ||||
| 6 | Varfolomey | Βαρθολομαίος, Vartolomeos | 24 avqust | |||
| 7 | Tomas | Θωμάς, Tomas | Hindistanda nizə ilə öldürülüb. | 21 dekabr | ||
| 8 | Matta | Efiopiyada qılıncla öldürülüb. | 21 iyun | |||
| 9 | Matias (həvari) | Ματθίας, Mathias | ||||
| 10 | Ιάκωβος ο Μικρός, Yakovos o Mikros | Ş. P. K. 10 oktyabr, Q. K. 1 may | ||||
| 11 | Ιούδας, Yudas | |||||
| 12 |
Həvari Paul
Həvari Paul On İkilərdən deyil idi. Lakin həvariliyə İsa Məsih tərəfindən təyin edildiyini deyirdi. Digər həvarilər və möminlər onun həvari olduğunu təsdiq etmişlər. Paul özü onun vasitəsilə baş verən "əlamətlər, xariqələr və möcüzələri", həm də onun göstərdiyi "böyük dözümlülüyü" onun həvariliyinin "nişanələri" olduğunu deyirdi.
Paul əvvəllər xristianları təqib və həbs edtiyinə görə, "mən həvarilərin ən kiçiyiyəm və Allahın cəmiyyətini təqib etdiyim üçün həvari adlanmağa layiq deyiləm" deyirdi.
Onun Məsihə iman gətirməsindən Həvarilərin İşləri 9-cu fəslində yazılmışdır:
Şaul Rəbbin şagirdlərinə qarşı hələ də ölüm hədələri yağdırırdı. Baş kahinin yanına gedib
ondan Dəməşq sinaqoqlarına yazılan məktublar istədi ki, orada İsa yolunu tutan kişi və qadınlardan kimi tapsa, əl-qolunu bağlayıb Yerusəlimə gətirmək üçün səlahiyyəti olsun.
Dəməşqə yollanıb oraya yaxınlaşanda birdən göydən gələn bir işıq onun ətrafında parladı.
Şaul yerə yıxıldı və bir səs eşitdi, ona deyirdi: "Şaul, Şaul, niyə Məni təqib edirsən?"
Şaul ona dedi: "Ey Ağam, Sən kimsən?" O cavab verdi: "Mən sənin təqib etdiyin İsayam.Qalx ayağa, şəhərə get və nə etmək lazımdırsa, sənə deyiləcək".
Həvarilərin vəfatı
Xristian ənənəsinə görə, həvari Yəhya istisna olmaqla On İki Həvarilərin hamısı əzabkeş ölümü ilə ölmüşlər. Əhdi-Cədiddə yalnız Yaqubun ölümündən bəhs olunur. Digər həvarilərin ölümü haqqında ənənədən öyrənirik:
- Peter – Romada imperator Neronun dövründə başı aşağı çarmıxa çəkilib.
- Andrey – Yunanıstanda X hərfi şəklində bir çarmıxa çəkilib. Bu səbəbdən belə çarmıx "Andrey xaçı" adlandırılıb.
- Zavday oğlu Yaqub – "O vaxtlar padşah Hirod cəmiyyətin bəzi üzvlərinə zülm etməyə əl atdı. Yəhyanın qardaşı Yaqubu qılıncdan keçirib edam etdirdi".
- Yəhya – öz ölümü ilə öldü.
- Filip – İndiki Türkiyə ərazisində (Pamukkale) Hiyerapolisdə başı aşağı çarmıxa çəkilib.
- Bartalmay – Ermənistanda çarmıxa çəkilib.
- Matta – Efiopiyada qılıncla öldürülüb.
- Tomas – Hindistanda nizə ilə öldürülüb.
- Halfay oğlu Yaqub – çarmıxa çəkilib.
- Tadday – Erməni çarı Sanatrukun əlilə əzabkeş olub. Çarmıxdan asılaraq oxlarla öldürülüb.
- Kənançı Şimon (həmçinin Millətçi adlanırdı) – ya Gürcüstanda, ya da İranda çarmıxa çəkilib.
- Yəhuda İskaryotun yerinə seçilmiş Mattiya – Yəhudeyada daşa basılıb, sonra başı kəsilib.
Həvarilərin xristianlıqda əhəmiyyəti
İsa Məsihdən başlayan xristianlıqda həvarilər təməl rol oynamışlar. Xristian kilsəsi pravoslav, katolik və protestant məzhəbləri ilə İsa Məsihin həvarilərinin ənənəsi əsasında inkişaf etmişdir və etməkdədir. Bütün xristianlar həvari ənənəsi əsasında kanonlaşdırılmış Əhdi-Cədid kitabına etiqad edirlər.
İstinadlar
- "Mark, 3:14–15
- Matta 10:1–4, Mark 3:13–19, Luka 6:12–16
- Həvarilərin İşləri 1:15–26
- Bax: Rom. 1:1; 1Kor. 1:1; 9:1
- 2 Korinflilərə 12:12
- 1 Korinflilərə 15:9
- Həvarilərin İşləri 12:1–2 "O vaxtlar padşah Hirod cəmiyyətin bəzi üzvlərinə zülm etməyə əl atdı. Yəhyanın qardaşı Yaqubu qılıncdan keçirib edam etdirdi".
- Bax: Протоиерей Серафим (Слободской). Закон Божий. Краткие сведения о проповеди и о судьбе св. Апостолов http://www.magister.msk.ru/library/bible/zb/zb211.htm 2022-03-27 at the Wayback Machine; Josh McDowell. Marangozdan Da Öte. Türkçe çevirisi. s.44 http://www.protestan.net/marangoz.pdf 2012-11-24 at the Wayback Machine
- Bax: Həvarilərin İşləri 12:1–2
- Moisey Kalankatuklu. Albaniya tarixi. Mxitar Qoş. Alban salnaməsi. Bakı, "Avrasiya Press", 2006. s.27.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede yalniz ilkin ve ya onunla elaqeli menbelerden istifade olunur Melumatlar musteqil ikinci menbelere esaslanmalidir eks halda meqalenin neytralligi ve ya ehemiyyeti ile bagli subheler yarana bunun neticesinde de siline biler Meqaleye etibarli istinad ve menbeler elave etmekle onu tekmillesdire bilersiniz Xristianliq Isa Bakire Meryemin dogmasi Isanin carmixa cekilmesi Isanin dirilmesi Pasxa Isa Xristianliqda Erken Dovr Hevari Kilse Inanc Incil Allahin Padsahligi Septuaginta Yeni Ehd Bibliya Ehdi Etiq Ehdi Cedid Apokrif Teologiya Bagislanma Veftiz Xristologiya Ata Ogul Muqeddes Ruh Insan Xilas Esxatologiya Uc uqnum Tarix ve Eneneler Meryem Pyotr Pavel Erken I Konstantin Kilse meclisi Xristianliqda bolunme Xac yurusleri Reformasiya Mezhebler ve Herekatlar Anabaptist Anglikan Baptist Kalvinizm Evangelizm Luteran Protestant Ellinci Katolik kilsesiPravoslav Konstantinopol Pravoslav KilsesiHerekatlarYehova sahidleri Esas movzular Veftiz SimvolizmXristianliqbaxmuzakireredakte Hevariler yunanca ἀpostolos elci sefir xristianliqda Isa Mesihin secib xidmete gonderdiyi on iki ardicili daha sonra hevarilerin sayi artmisdir Hevariler erken xristian cemiyyetinin nuvesi olmus xristianligin yayilmasi onlarin fealiyyeti ile elaqelendirilir 12 hevariHevari Yehyanin qebri Turkiye Selcuk Muqeddes Yehya Bazilikasi On Ikiler icinde ezabkes olumu ile olmeyen yegane hevari Yehya olmusdur On iki hevari apostol yunanca sefir xristianliqda Isa Mesih ile secilmis onun en yaxin ardicillarinin kollegiyasi qardaslar Pyotr ve Andrey Boyuk Iakov ve Ilahiyyatci Ioann Filipp Varfolomey Matfey Foma Iakov Alfeyev Faddey Simon Zilot ve Iuda Iskariot Incile gore Isa on iki adam teyin etdi ki onunla beraber olsunlar ve onlari teblig etmeye gondersin onlarin xesteleri sagaltmaga ve cinleri qovmaga selahiyyetleri olsun Iudanin satqinligi ve intiharindan sonra onun yerine pusk vasitesile Matfiy secilmisdir Hevariler erken xristian icmasinin nuvesi olmus xristianligin yayilmasini onlarin fealiyyeti ile elaqelendirir Bununla yanasi hevari Pavel da olmusdur Ehdi Cedidde Hevariler Emelleri kitabi var Incilde siralanan on iki hevariler bunlardir Andrey Ioann Filipp Pyotr Simon Zevedey oglu Iakov Varfolomey Matfey Foma Alfey oglu Iakov Faddey Kenanli Simon Iuda Iskariot Iuda Iskariot Isa Mesihe etdiyi xeyanete ve sonra intihar etdiyine gore onun yerine Isanin sagirdi Mattiya secildi Hevarilerin Isleri Kitabinda bu ehvalat bele tesvir olunmusdur Hemin gunlerde texminen yuz iyirmi baci qardasdan ibaret olan toplanti arasindan Peter qalxib dedi Qardaslar Isani tutanlara yol gosteren Yehuda haqqinda Muqeddes Ruhun Davudun dili ile evvelceden dediyi Muqeddes Yazi sozleri yerine yetmelidir Yehuda bize qosuldu bu xidmetden ona da pay dusdu Bu adam etdiyi haqsizligin haqqina bir tarla satin aldi sonra da oradan kellemayallaq asib qarni yirtildi ve bagirsaqlari tokuldu Butun Yeruselim ehalisi bunu esitdi ve o yeri oz dillerinde Haqal Dema yeni Qan tarlasi adlandirdi Axi Zebur kitabinda yazilib Meskeni viran olsun Kimsesiz bos qalsin ve Vezifesini basqasi tutsun Buna gore de Rebb Isanin aramiza gelib getdiyi muddet erzinde yeni Yehyanin veftizinden baslayaraq Rebb Isanin goye qaldirildigi gune qeder yanimizdakilardan bir kisi Onun dirilmesine bizimle birge sahid olmalidir Belelikle iki neferi Barsabba cagirilan hem de Yust adlanan Yusifi ve Mattiyani namized gosterdiler Sonra dua etdiler Ya Rebb Sen haminin ureyinden xeberdarsan Bu iki neferden birini secib bize goster ki qoy onlardan biri bu xidmete hevari vezifesine kecsin Cunki Yehuda oz yerini tutsun deye bu isi atdi Sonra pusk atdilar Pusk Mattiyaya dusdu ve o hevari sirasina on bir neferin yanina kecdi Hevari siyahisiNo Adi Adinin yunancasi ve oxunusu Leqebi Vefat sebebi ve yeri Yasadigi tarix Xatiresine qeyd olunan gun1 Simwn o Kananiths Simon o Kananitis Pyotr2 Andreas Andreas 30 noyabr3 25 iyul4 Iwannhs Yoannis 27 dekabr5 Filippos Filipos 1 may6 Varfolomey Bar8olomaios Vartolomeos 24 avqust7 Tomas 8wmas Tomas Hindistanda nize ile oldurulub 21 dekabr8 Matta Efiopiyada qilincla oldurulub 21 iyun9 Matias hevari Mat8ias Mathias10 Iakwbos o Mikros Yakovos o Mikros S P K 10 oktyabr Q K 1 may11 Ioydas Yudas12Hevari PaulHevari Paul On Ikilerden deyil idi Lakin hevariliye Isa Mesih terefinden teyin edildiyini deyirdi Diger hevariler ve mominler onun hevari oldugunu tesdiq etmisler Paul ozu onun vasitesile bas veren elametler xariqeler ve mocuzeleri hem de onun gosterdiyi boyuk dozumluluyu onun hevariliyinin nisaneleri oldugunu deyirdi Paul evveller xristianlari teqib ve hebs edtiyine gore men hevarilerin en kiciyiyem ve Allahin cemiyyetini teqib etdiyim ucun hevari adlanmaga layiq deyilem deyirdi Onun Mesihe iman getirmesinden Hevarilerin Isleri 9 cu feslinde yazilmisdir Saul Rebbin sagirdlerine qarsi hele de olum hedeleri yagdirirdi Bas kahinin yanina gedib ondan Demesq sinaqoqlarina yazilan mektublar istedi ki orada Isa yolunu tutan kisi ve qadinlardan kimi tapsa el qolunu baglayib Yeruselime getirmek ucun selahiyyeti olsun Demesqe yollanib oraya yaxinlasanda birden goyden gelen bir isiq onun etrafinda parladi Saul yere yixildi ve bir ses esitdi ona deyirdi Saul Saul niye Meni teqib edirsen Saul ona dedi Ey Agam Sen kimsen O cavab verdi Men senin teqib etdiyin Isayam Qalx ayaga sehere get ve ne etmek lazimdirsa sene deyilecek Hevarilerin vefatiXristian enenesine gore hevari Yehya istisna olmaqla On Iki Hevarilerin hamisi ezabkes olumu ile olmusler Ehdi Cedidde yalniz Yaqubun olumunden behs olunur Diger hevarilerin olumu haqqinda eneneden oyrenirik Peter Romada imperator Neronun dovrunde basi asagi carmixa cekilib Andrey Yunanistanda X herfi seklinde bir carmixa cekilib Bu sebebden bele carmix Andrey xaci adlandirilib Zavday oglu Yaqub O vaxtlar padsah Hirod cemiyyetin bezi uzvlerine zulm etmeye el atdi Yehyanin qardasi Yaqubu qilincdan kecirib edam etdirdi Yehya oz olumu ile oldu Filip Indiki Turkiye erazisinde Pamukkale Hiyerapolisde basi asagi carmixa cekilib Bartalmay Ermenistanda carmixa cekilib Matta Efiopiyada qilincla oldurulub Tomas Hindistanda nize ile oldurulub Halfay oglu Yaqub carmixa cekilib Tadday Ermeni cari Sanatrukun elile ezabkes olub Carmixdan asilaraq oxlarla oldurulub Kenanci Simon hemcinin Milletci adlanirdi ya Gurcustanda ya da Iranda carmixa cekilib Yehuda Iskaryotun yerine secilmis Mattiya Yehudeyada dasa basilib sonra basi kesilib Hevarilerin xristianliqda ehemiyyetiIsa Mesihden baslayan xristianliqda hevariler temel rol oynamislar Xristian kilsesi pravoslav katolik ve protestant mezhebleri ile Isa Mesihin hevarilerinin enenesi esasinda inkisaf etmisdir ve etmekdedir Butun xristianlar hevari enenesi esasinda kanonlasdirilmis Ehdi Cedid kitabina etiqad edirler Istinadlar Mark 3 14 15 Matta 10 1 4 Mark 3 13 19 Luka 6 12 16 Hevarilerin Isleri 1 15 26 Bax Rom 1 1 1Kor 1 1 9 1 2 Korinflilere 12 12 1 Korinflilere 15 9 Hevarilerin Isleri 12 1 2 O vaxtlar padsah Hirod cemiyyetin bezi uzvlerine zulm etmeye el atdi Yehyanin qardasi Yaqubu qilincdan kecirib edam etdirdi Bax Protoierej Serafim Slobodskoj Zakon Bozhij Kratkie svedeniya o propovedi i o sudbe sv Apostolov http www magister msk ru library bible zb zb211 htm 2022 03 27 at the Wayback Machine Josh McDowell Marangozdan Da Ote Turkce cevirisi s 44 http www protestan net marangoz pdf 2012 11 24 at the Wayback Machine Bax Hevarilerin Isleri 12 1 2 Moisey Kalankatuklu Albaniya tarixi Mxitar Qos Alban salnamesi Baki Avrasiya Press 2006 s 27