Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tonqa (ton.: Tonga, ing. Tonga [ˈtoŋa]), rəsmi adı — Tonqa Krallığı (ton.: Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga, ing. Kingdom of Tonga) — Sakit Okean hövzəsinin Polineziya sahəsində yerləşən dövlət. Şimalda Samoanın ərazi su hövzəsi, şərqdə Niuenin ərazi su hövzəsi, qərbdə Ficinin ərazi su hövzəsi ilə həmsərhəddir. Sahil su xətti — 419 km. Tonqa eyniadlı arxipelaqın 177 adasında yerləşib. Amma bu adaların ancaq 36-da əhali məskunlaşmışdır.Quru ərazisi — 750 кm². Əhalisi — 119 min 009 nəfər. (2008-ci il rəqəmi). Paytaxtı — Nukualofa(əhalisi 30 min). İdarəetmə forması - kontitusiyalı monarxiya. Ali qanunverici orqan - qanunverici məclis (bir palatalı parlament). Ali icraçı orqan - hökumət. Din- protestantizm. Milli bayram - müstəqillik günü- 4 iyun (1970). Polineziya dillərinin çoxunda Tonga sözü «cənub» deməkdir..
| Tonqa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga Kingdom of Tonga | |||||
| |||||
| «Ko e ʻOtua mo Tonga ko hoku tofiʻa» (isp. «Tanrı və Tonqo - mənim mirasım») | |||||
| Himn: Ko e fasi ʻo e tuʻi ʻo e ʻOtu Tonga | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • | 4 iyun 1970 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Nukualofa - 34 min nəfər | ||||
| İdarəetmə forması | Konstitusiyalı monarxiya | ||||
| Kral | [ 18.III.2012 ~ ] | ||||
| Baş Nazir | [ 27.XII.2021 ~ ] | ||||
| Sahəsi | Dünyada 189-cu | ||||
| • Ümumi | 748 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 4 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 106 min nəfər (196-cı) | ||||
| • Siyahıyaalma (2021) | 100 209 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 139 nəf./km² | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 655 million dollar | ||||
| • Adambaşına | 6 496 dollar () | ||||
| Valyuta | Paanqa | ||||
| İnternet domeni | .to | ||||
| TO | |||||
| BOK kodu | TGA | ||||
| Telefon kodu | +676 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sol[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Coğrafiyası
Qərbdə yerləşmiş adalar vulkanik, şərqdəkilər mərcan mənşəlidir. Mərcan adalarının səthi təpəvarıdır. Burada maksimal hündürlük 200 m-dən artıq deyildir. Vulkanik mənşəli adalarda isə maksimal hündürlük 1125 m-dir. Tonqa adalarının iqlimi tropik dəniz tiplidir. Adalarda ilin ancaq iki mövsümü: isti və rütubətli keçən yay ( dekabr-may), mülayim və nisbətən quraq keçən qış (may- noyabr) hiss olunur. Adalara 1200-2000 mm yağış düşür. Vulkan mənşəli adalarda çox məhsuldar, qırmızımtıl, mərcan mənşəlilərdə isə vulkan külündən yaranmış torpaqlar üstünlük təşkil edir. 200-ə qədər adanın ancaq ikisindən kiçik çay axır. Vulkanik mənşəli adalarda tropik meşələr bitir.
Tarixi
1643-cü ildə Hollandiya səyyahı Abel Tasman tərəfindən ada kəşf olunmuşdur.
Arxeoloji tədqiqatlardan məlum olur ki, eramızdan iki min il əvvəl polineziyalılar Tonqa adalarına gəlib çıxmış və orada məskən salmışlar. Bizim eranın X əsrində Tonqada tyi-tonqa adlanan müqəddəs rəhbərlərin hakimiyyəti qüvvətlənir. Avropalılara Tonqa adaları 1616-cı ildən məlumdur. Həmin il Holland dənizçiləri Tonqa adalarının bir neçəsini kəşf edirlər.1643-cü ildə məşhur dəniz səyyahı Abel Tasman Tonqatanu adasına qədər gəlib çıxır. Sonradan Tonqa adaları ingilis və ispan dəniz səyyahları tədqiqatçıları tərəfindən daha dəqiq öyrənilir. Tonqaya sahib olmaq uğrunda İngiltərə, ABŞ və Almaniya arasında mübarizə gedirdi. 1900-cu ildə İngiltərə Tonqanı öz protektoratı elan edir. 70 ildən sonra 1970-ci il iyunun 4-də onun müstəqilliyini tanıyır. 1975-ci ildən SSRİ ilə diplomatik əlaqələr yaradır.
Dövlət quruluşuna görə Tonqa krallıq şəklində idarə olunan konstitusiyalı monarxiyadır. Birliyin üzvüdür. Tonqanın ilk konstitusiyası 1975-ci ildə qəbul edilmişdir. Dövlət başçıları kraldır. Tonqada heç bir siyasi partiya və həmkarlar təşkilatı yoxdur. Tonqa krallığı 20 dövlətlə diplomatik əlaqə saxlayır.
Əhalisi
Tonqalılar vahid bir xalq kimi XIX əsrin ortalarına yaxın formalaşmışlar. İkinci dünya müharibəsindən sonra əhalisi sürətlə artır. 1850-ci ildə adalarda 18 min nəfər yaşayırdısa, 1950- ci ildə bu rəqəm 56 min nəfərə, sonrakı illərdə təbii artım daha yüksək olmuşdur. Kişilərin sayı qadınların sayından daha artıqdır. Əhalinin təqribən 70 % kənd yerlərində yaşayanlardır. Tonqada cəmi 3 şəhər var: paytaxtı Nykyalofa (əhalisi 28 min), Panqai(Lifuk adasında) və Nemafu (Babay adasında).
Dövlət dili
Tonqanın rəsmi dövlət dili tonqa və ingilis dilləridir. Polineziya dil ailəsinə mənsub olan tonqa dilinin yazılı əlifbası 1831-ci ildən fəaliyyət göstərir. Əhalisinin böyük əksəriyyəti xristiandır.
İqtisadiyyatı
İngiltərə, Avstraliya, Yeni Zelandiya və Okeaniyada yerləşmiş dövlətlərlə müntəzəm ticarət əlaqələri saxlayır. 1967-ci ilə qədər Tonqanın özünün pul vahidi yox idi. 1978-ci ildə paanqa (Tonqa dolları) adlanan pul vahidi qəbul edir. Ölkəyə daxil olan xarici valyutanın təqribən yarısı turizmdən yararlanır.
Tonqa iqtisadi cəhətdən zəif inkişaf etmiş aqrar ölkədir. Bu ölkədə müasir sənaye müəssisələri demək olar ki, yoxdur. 1970-ci ildən başlayaraq Tonqa hökuməti ölkə iqtisadiyyatını dirçəltmək üçün müəyyən tədbirlər həyata keçirir. Kokos palmasının plantasiya sahələrini genişləndirir, kənd təsərrüfatında məhsuldarlığı artırmaq, meşə sənayesi, balıqçılıq və və yüngül sənayenin inkişafını həyata keçirir. Kopra və banan əsas ixracat məhsullarıdır.
Xarici dövlətlərlə əlaqə ancaq hava və gəmi nəqliyyatıdır.
Mənbələr
- Tonqa monarxının saytı 2010-07-21 at the Wayback Machine
- Tonqa Qanunverici Assambleyasının saytı[ölü keçid]
- Tonqa hökumətinin saytı
- Tonqa rəsmi statistika saytı
- Tonqa Konstitusiyası[ölü keçid]
- Tonqa rəsmi turizm saytı
- Грудницкая А. Тонга — королевство без короля.
- Tonqa kralı V Corc Tupounun tacqoyma mərasimindən şəkillər[ölü keçid]
İstinadlar
- http://chartsbin.com/view/edr.
- "Tonga" (ingilis). US Department of State. 2011-08-07 tarixində . İstifadə tarixi: 25 октярбря 2008.
- G.A.Hacıyeva Dünyanın Cırtdan Dövlətləri. Bakı, Elm, 1991
 | Tonqa ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tonqa ton Tonga ing Tonga ˈtoŋa resmi adi Tonqa Kralligi ton Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga ing Kingdom of Tonga Sakit Okean hovzesinin Polineziya sahesinde yerlesen dovlet Simalda Samoanin erazi su hovzesi serqde Niuenin erazi su hovzesi qerbde Ficinin erazi su hovzesi ile hemserheddir Sahil su xetti 419 km Tonqa eyniadli arxipelaqin 177 adasinda yerlesib Amma bu adalarin ancaq 36 da ehali meskunlasmisdir Quru erazisi 750 km Ehalisi 119 min 009 nefer 2008 ci il reqemi Paytaxti Nukualofa ehalisi 30 min Idareetme formasi kontitusiyali monarxiya Ali qanunverici orqan qanunverici meclis bir palatali parlament Ali icraci orqan hokumet Din protestantizm Milli bayram musteqillik gunu 4 iyun 1970 Polineziya dillerinin coxunda Tonga sozu cenub demekdir TonqaPuleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga Kingdom of TongaBayraq Gerb d Ko e ʻOtua mo Tonga ko hoku tofiʻa isp Tanri ve Tonqo menim mirasim Himn Ko e fasi ʻo e tuʻi ʻo e ʻOtu TongaTarixi 4 iyun 1970Resmi dilleri Tonqa dili ingilis diliPaytaxt Nukualofa 34 min neferIdareetme formasi Konstitusiyali monarxiyaKral 18 III 2012 Bas Nazir 27 XII 2021 Sahesi Dunyada 189 cu Umumi 748 km Su sahesi 4Ehalisi Ehali 106 min nefer 196 ci Siyahiyaalma 2021 100 209 nef Sixliq 139 nef km UDM AQP Umumi 655 million dollar Adambasina 6 496 dollar Valyuta PaanqaInternet domeni toTOBOK kodu TGATelefon kodu 676Saat qursaqlari UTC 13 00Neqliyyatin yonu sol d Vikianbarda elaqeli mediafayllarTonqanin yerli ehalisiCografiyasiQerbde yerlesmis adalar vulkanik serqdekiler mercan menselidir Mercan adalarinin sethi tepevaridir Burada maksimal hundurluk 200 m den artiq deyildir Vulkanik menseli adalarda ise maksimal hundurluk 1125 m dir Tonqa adalarinin iqlimi tropik deniz tiplidir Adalarda ilin ancaq iki movsumu isti ve rutubetli kecen yay dekabr may mulayim ve nisbeten quraq kecen qis may noyabr hiss olunur Adalara 1200 2000 mm yagis dusur Vulkan menseli adalarda cox mehsuldar qirmizimtil mercan menselilerde ise vulkan kulunden yaranmis torpaqlar ustunluk teskil edir 200 e qeder adanin ancaq ikisinden kicik cay axir Vulkanik menseli adalarda tropik meseler bitir Tarixi1643 cu ilde Hollandiya seyyahi Abel Tasman terefinden ada kesf olunmusdur Arxeoloji tedqiqatlardan melum olur ki eramizdan iki min il evvel polineziyalilar Tonqa adalarina gelib cixmis ve orada mesken salmislar Bizim eranin X esrinde Tonqada tyi tonqa adlanan muqeddes rehberlerin hakimiyyeti quvvetlenir Avropalilara Tonqa adalari 1616 ci ilden melumdur Hemin il Holland denizcileri Tonqa adalarinin bir necesini kesf edirler 1643 cu ilde meshur deniz seyyahi Abel Tasman Tonqatanu adasina qeder gelib cixir Sonradan Tonqa adalari ingilis ve ispan deniz seyyahlari tedqiqatcilari terefinden daha deqiq oyrenilir Tonqaya sahib olmaq ugrunda Ingiltere ABS ve Almaniya arasinda mubarize gedirdi 1900 cu ilde Ingiltere Tonqani oz protektorati elan edir 70 ilden sonra 1970 ci il iyunun 4 de onun musteqilliyini taniyir 1975 ci ilden SSRI ile diplomatik elaqeler yaradir Dovlet qurulusuna gore Tonqa kralliq seklinde idare olunan konstitusiyali monarxiyadir Birliyin uzvudur Tonqanin ilk konstitusiyasi 1975 ci ilde qebul edilmisdir Dovlet bascilari kraldir Tonqada hec bir siyasi partiya ve hemkarlar teskilati yoxdur Tonqa kralligi 20 dovletle diplomatik elaqe saxlayir EhalisiTonqalilar vahid bir xalq kimi XIX esrin ortalarina yaxin formalasmislar Ikinci dunya muharibesinden sonra ehalisi suretle artir 1850 ci ilde adalarda 18 min nefer yasayirdisa 1950 ci ilde bu reqem 56 min nefere sonraki illerde tebii artim daha yuksek olmusdur Kisilerin sayi qadinlarin sayindan daha artiqdir Ehalinin teqriben 70 kend yerlerinde yasayanlardir Tonqada cemi 3 seher var paytaxti Nykyalofa ehalisi 28 min Panqai Lifuk adasinda ve Nemafu Babay adasinda Dovlet diliTonqanin resmi dovlet dili tonqa ve ingilis dilleridir Polineziya dil ailesine mensub olan tonqa dilinin yazili elifbasi 1831 ci ilden fealiyyet gosterir Ehalisinin boyuk ekseriyyeti xristiandir IqtisadiyyatiIngiltere Avstraliya Yeni Zelandiya ve Okeaniyada yerlesmis dovletlerle muntezem ticaret elaqeleri saxlayir 1967 ci ile qeder Tonqanin ozunun pul vahidi yox idi 1978 ci ilde paanqa Tonqa dollari adlanan pul vahidi qebul edir Olkeye daxil olan xarici valyutanin teqriben yarisi turizmden yararlanir Tonqa iqtisadi cehetden zeif inkisaf etmis aqrar olkedir Bu olkede muasir senaye muessiseleri demek olar ki yoxdur 1970 ci ilden baslayaraq Tonqa hokumeti olke iqtisadiyyatini dirceltmek ucun mueyyen tedbirler heyata kecirir Kokos palmasinin plantasiya sahelerini genislendirir kend teserrufatinda mehsuldarligi artirmaq mese senayesi baliqciliq ve ve yungul senayenin inkisafini heyata kecirir Kopra ve banan esas ixracat mehsullaridir Xarici dovletlerle elaqe ancaq hava ve gemi neqliyyatidir MenbelerTonqa monarxinin sayti 2010 07 21 at the Wayback Machine Tonqa Qanunverici Assambleyasinin sayti olu kecid Tonqa hokumetinin sayti Tonqa resmi statistika sayti Tonqa Konstitusiyasi olu kecid Tonqa resmi turizm sayti Grudnickaya A Tonga korolevstvo bez korolya Tonqa krali V Corc Tupounun tacqoyma merasiminden sekiller olu kecid Istinadlarhttp chartsbin com view edr Tonga ingilis US Department of State 2011 08 07 tarixinde Istifade tarixi 25 oktyarbrya 2008 G A Haciyeva Dunyanin Cirtdan Dovletleri Baki Elm 1991 Tonqa ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin