Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ruzi Nəzər (1917-2015), Türkistan əsilli ABŞ vətəndaşı, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi agenti. Həyatının böyük qismini Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi agenti olaraq SSRİ-yə qarşı mübarizəyə həsr etmişdir. Rus inqilabı dövründə Sovet Orta Asiyasında dünyaya gəlmişdir. Həyatının çoxu doğulduğu yerlərdən uzaqda keçmişdir. II Dünya Müharibəsi dövründə Almaniyada, sonradan da ABŞ və Türkiyədə yaşadı. 1950-ci illərin əvvəlindən etibarən MKİ işçisi olaraq işlədi. İş müddətinin 11 ili ABŞ-nin Ankaradakı səfirliyindı, sonrakı 10 ili də Bonnda keçmişdir. 1979-cu ildə Tehranda, 1980-ci illərin əvvəlində Əfqanıstanda ABŞ adına gizli tapşırıqlarda olmuşdur.
| Ruzi Nəzər | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1 yanvar 1917 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 30 aprel 2015 (98 yaşında) |
| Fəaliyyəti | casus, diplomat |
Uşaqlıq və gəncliyi
1917-ci ildə sonralar Özbəkistan sərhədləri daxilində qalacaq Fərqanə vadisində olan Mərğilan şəhərində dünyaya gəldi. Nəzərın atası Cəmşid Umirzaoğlu yüz illərdir Mərğilanda ipək ticarəti ilə məşğul olan bir ailədən idi. Anası Tacünnisə Kokand xanlığının məşhur ailələrindən birinin qızı idi və türk millətçiliyinə meyilli idi. Tacüsnnisə XIX əsrin sonlarında və XX əsrin əvvəllərinə türk torpaqlarında meydana çıxmış cədidizm axımından təsirlənmiş, rus işğalına qarşı müqavimət göstərə bilmək üçün modernləşmənin vacib olmasına inanan bir qadın idi. Oğluna ərəb, fars, rus dilləri ilə yanaşı, bu dillərdəki əsas ədəbi əsərləri də öyrətmişdi.
Nəzər 10 yaşında ikən böyük qardaşı Yoldaş Kari millətçi müqavimət hərakatına qarışdığı səbəb göstərilərək sovetlər tərəfindən güllələnmişdi. Bu hadisədən sonra atası Nəzərın modern təhsil alması lazım olduğuna qərar verdi. Özbəkistan Kommunist Partıyasının gənclər təşkilatına qatılan Nəzər, millətçi qruplarla əlaqəsi olduğu iddia edilərək partiyadan uzaqlaşdırıldı. Moskvaya etdiyi səyahət əsnasında cəzasının qaldırılması üçün müraciət etmiş və qovulan dostları ilə birlikdə təkrar partiya üzvlüyünə alınmışdı. Bu çox vacib idi, belə ki, partiya mənsubu olmaq Sovetlərdə normal karyera qurmaq üçün mütləq idi.
1930-cu illər boyunca bütün irəli çıxan türkistanlı yazıçı və şairlər, hətta daha sonralar yerli kommunist pariyası liderləri, sovetlərs tərəfindən xaric edildilər. Vəzifələrindən azad edilib, sürgün, edam və həbs cəzalarına məhkum edildilər. Nəzər bütün olub-bitənləri diqqətli formada izləyirdi.
İkinci Dünya müharibəsi illəri
1941-ci ilin yanvar ayında hərbi xidmətə yollandı və Almaniya ilə SSRİ arasında eyni ilin iyununda mübaribə başlayınca Ukrayna cəbhəsinə göndərildi. Bir necə həftə sonra ağır formada yaralandı və ordudan ayrı düşdü. Ukraynalı bir ailə tərəfindən kimliyi gizlədilərək müalicə edildi. Həmin ildəcə bir alman çavuşu tərəfindən yeni qurulan Türkistan legionuna dəvət edildi. Bu legion Qızıl Orduda döyüşmüş türkistanlı əsirlərdən ibarət idi. Bu əsgərlərə müharibədən sonra vətənlərinin azad ediləcəyi sözü verilmişdi.
Nəzər, Şərq Cəbhəsində döyüşərkən ikinci dəfə yaralandı. Bundan sonra nasistlər tərəfindən Berlində təşkil edilən millətçi Türkistan liderliyinə bağlı Milli Türkistan Birlik Komitəsində rabitə zabiti kimi vəzifə aldı. Sonralar Türkistan qaçqın siyasəti ilə çox yaxından əlaqəli oldu. İkinci Dünya müharibəsi boyunca legionerlərin ehtiyacları ilə maraqlanmadan əlavə, alman tərəfdarı General Andrey Vlasovun rus olmayan digər legionlarla yanaşı Türkistan legionunu, öz legionuna daxil etmə cəhdlərini dəf etməklə məşğul oldu. Bu zaman Berlində türkistanlı millətçilərlə Andrey Vlasovun rus dəstələrini dəstəkləyən Henrix Himmler və SS arasında şiddətli toqquşmalar yaşanmaqda idi. Nəzər sonrakı illərdə ruslar və sol qanad düşmənləri tərəfindən tez-tez SS ilə işləməkdə günahlanacaqdı. Bu tamamən səhv iddia olmaqla birlikdə, o və digər dostları, SS-in rus qaçqın və mühacir qrupları dəstəkləmə yönündəki mövqelərinə qarşı şiddətli müxalif olaraq qalırdılar.
1945-ci ilin yazında Türkistan legionu Şərq Cəbhəsindən geri çəkildi və qalan dəstələr İtaliyada Bolzano yaxınlıqlarına yerləşdirildi. Nəzər, birbaşa Alman Silahlı Qüvvələri Komandanı Vilhelm Keytel tərəfindən bu dəstələrin yenidən təşkil edilməsi üçün göndərildi. Nəzər müttəfiqləri Yaltada, bütün Almaniyada qalmış olan bütün Qızıl Ordu mənsublarının və rus vətəndaşlarının vətənlərinə geri verilməsi barədə bir qərar qəbul etdiklərindən xəbərdar oldu. Bunu dostlarının və yerlilərinin mütləq bir edamdan qurtulmaları üçün bir fürsət olaraq dəyərləndirdi, lakin 1945-ci ilin aprelində ABŞ ordusu İtaliyanın içlərinə qədər irəliləmişdi və alman işğal rəhbərliyi demək olar ki, dağılmışdı. Belə olunca rəhbərliyi altındakı şəxsləri SSRİ-yə geri göndərmə planı baş tutmadı və Almaniyaya geri dönməyə məcbur oldu.
Rəsulzadə ilə əlaqələri
Türkiyənin Almaniyadakı səfiri Xosrov Geredenin Alman xarici işlər nazirinin məsləhətçisi Ernst Von Veizsakerlə görüşləri mühüm səciyyə daşıyırdı.
Bu ikilinin görüşü nəticəsində almanlara əsir düşən minlərlə azərbaycanlı ölümdən qurtuldu və yaşamağa davam edə bildi. Səfir Veizsakerin yardımı ilə 20 avqust 1941-ci ildə Prussiya cəbhəsinin qərargahında Ribbentropla görüşür.
Görüş haqda xatirələrində yazırdı:
 | '"Alman dostlarıma əsir düşmüş türk kökənli hərbçilərin sağ qalmasını təklif etdim, əvəzində onlardan kəşfiyyatda istifadə etmək olardı. Daha sonra izah etdim ki, Avropaya sığınmış məşhur türk kökənli siyasətçiləri Almaniyaya çağırıb bu əsirlərlə görüşdürmək lazımdır. Xüsusilə bu adamların üzərindən təbliğatın qurulmasında israr etdim: Krımlı və 1918-1920-ci illərdə Azərbaycan Demokratik Cumhuriyyətinin qurucusu olmuş Rəsulzadənin… |  |
Rəsulzadə daxil türkçü dövlət xadimlərindən istədiyi Krım və türk ölkələrinin azadlığı naminə fəaliyyət göstərmək idi. Türk hərbçilərinin Berlindəki məlum görüşlərindən sonra Azərbaycançı milli fikir tərəfdarları da parçalanır: Bir qismi nasistlərlə əməkdaşlığa gedir, digəri (Rəsulzadə daxil olan kəsim) Berlindən çıxarılır. Razılığa gələnlər arasında yer alan Ruzi Nəzər Rəsulzadədən tam dəstək ala bilmir, bu proseslər gedən vaxtda gücün yanında yer alan Nəzər artıq alman hərbi forması geyib, leytenant rütbəsi almışdı.
Müharibədən sonrakı Almaniya yaşamı
Müharibənin son günlərində, müttəfiqlər yaxınlaşmaqda ikən, Nəzər Almaniyaya geri döndü. Özü və dostları üçün tərxis sənədlərini almağa nail oldu. Beləliklə hüquqi statuslarını da dəyişdirmiş oldu. 1945-ci ildə Almaniya məğlubiyyəti qəbul edib təslim olduğu zaman, Bavariyada Rosenheim qəsəbəsində idi. İki alman ailəsinin köməkliyi ilə müttəfiq ordu əsgərlərindən gizlənə bildi. Əgər tutulsaydı sovet ordusu tərəfindən edamı qaçınılmaz olacaqdı. Sülhdən sonra Rosenheimin ABŞ işğalına girməsindən sonra gizlənməkdən əl çəkdi. Bavariyanın məşhur ailələrindən, bir anti-nasist katolik hakimin qızı olan Emelinde Roth ilə tanış oldu. 1946-cı ilin sonunda evləndilər. Ondan sonraki ildə ilk uşaqları olan Silviya dünyaya gəldi.
1951-ci ilə qədər olduqca çətin bir həyat dövrü keçdi. Bir yandan keçimini çətin təmin edərkən, digər yandan Ukraynalı və Orta Asiyalı bir qrup millətçi ilə birlikdə, Münhendə qurulmuş Anti-Bolshevik Nationalists Organisation-da ( Anti-bolşevik Millətçilər təşkilatı) SSRİ-yə qarşı mübarizə edirdi. Bu təşkilat Nəzərin dostları olan Stepan Bandera və tərəfindən qurulmuş, rus olmayan millətlərin azadlığı üçün mübarizə aparan bir təşkilat idi.
MKİ karyerası
Nəzərin bacarıqlarının Amerikalılar tərəfindən kəşf edilməsi uzun zaman tələb etmədi. Təbii bunda türkistanlı mühacirlərin arasına sızmış bir sovet casusunu ortaya çıxarmasının da təsiri var idi. Nəzər 1951-ci ildə, ABŞ köhnə prezidentlərindən Teodor Ruzveltin oğlu tərəfindən Kolumbiya Universiteti Orta Asiya İnistitutunda işləmək üçün ABŞ-yə dəvət edildi. İlk əvvəllər özbəkcə şöbəsində çalışdı. Arcibaldın bacısı Ethel Ruzveltin vasitəsilə 1954-cü ildə rəsmən MKİ-da işə qəbul edildi ( bu ailədən MKİ-nin Orta Şərq və Cənubi Asiya şöbələrinin rəhbəri olmuşdu).Vaşinqtona köçdü. 1955-ci il, apreldə, bloklara qoşulmayan dövlətlərin İndoneziyada toplanan Bandunq Konfransına MKİ nümayəndəsi kimi qatıldı. Konfrans dövründə Çin və Rusiyada digər etnik kökənli xalqların müstəmləkə vəziyyətinə diqqət çəkdi. 1955-ci ilin sentyabr ayında da, Qahirədə təşkil olunan konfransa qatıldı. 1959-cu ilin iyul və avqust aylarında isə Vyanada təşkil olunan VII Dünya Tələbə və Gənclik Festivalına qatıldı. Burada ölkəsindən sürgün edilən şair Nazim Hikmət ilə tanışdı. Nəzər xatirələrində Nazim Hikmətin ona siyasətdən və siyasətçilərdən uzaq durmağı məsləhət gördüyünü bildirir. Bu tip toplantılardakı vəzifəsinin SSRİ-də digər etnik kökənli xalqların müstəmləkə vəziyyətinə diqqət çəkməylə yanaşı, Sovet agentlərini və casuslarını müəyyən edilməsi olduğu başa düşülür.
Türkiyə illəri
Ruzi Nəzər 1959-cu ilin sonundan 1971-ci ilə qədər ABŞ-nin Ankara səfirliyində işlədi. 1955-ci ildə bitirən və Vaşinqtonda NATO Daimi Komitəsində işləyən mayor Alparslan Türkeş ilə tanış oldu. Bu görüşdə irəlidə 27 may hərəkatına qatılacaq Hərbi Atteşe də var idi. Türkeş vətəninə döndükdən sonra Çankırıya "Gerilla hərəkatına qarşı müəllim" olaraq təyin edildi.Türkiyəyə gəldikdən qısa müddət sonra hərbi çevriliş oldu. Çevrilişçilərin ən önəmli fiqurlarından biri, ABŞ-də yaxın dostluq qurduğu polkovnik-leytenant Alparslan Türkeş idi.
Nəzərin Türkeş ilə yaxın dostluğu, Türkeşin 13 noyabr, 1960-cı ildə ixrac edilməsindən sonra da davam etdi. Nəzərin bioqrafiyasını yazan Ənvər Altaylı, Nəzərin ABŞ səfiri vasitəsilə müdaxilə edəərək, Türkeş və dostlarının Xunta tərəfindən edam edilməsinin önünə keçdiyini demişdir. isə Ruzi Nəzərin ABŞ səfiri vasitəsilə deyil də, Camal Gürsəlin Baş Yavəri Ağasi Şən vasitəsilə, "çevrilişin qüdrətli polkovnik-leytenantı" Türkeşin, "sol xunta" Camal Madanoğlu tərəfindən öldürülməsinin qarşsıının alındığını bildirmişdir.
Sol çevrələr tərəfindən MKİ agenti olaraq Türkiyədəki qatı sağ qanaq ünsürlərə yardım etməkdə günahlandırılan Nəzər, etdiyi açıqlamalarla ordu içindəki sol qrupların 1971-ci ildəki hərbi çevrilişlə idarəçiliyi ələ keçirməsinə mane olmağı məqsəd kimi qəbul etdiyini, MİT-in (Milli İstihbarat Təşkilatı) modernləşməsinə kömək etdiyini, beləliklə də MİT-in ABŞ-nin nəzarətindən qurtulduğunu iddia etmişdir. Nəzərin anası və bacısının Daşkənd radiosu vasitəsilə, 1965-ci ildə Türkiyədə ikən ona səslənmələri, Ruzi Nəzərin həyatındakı dramatik anlardan biri idi. Bu anons ailəsi ilə 25 ildən çoxdur əlaqəsinin olmamasına baxmayaraq, onun yaşadığı haqda məlumata sahib olmaları anlamına gəlirdi. Bacısı ona verilən mətində yazıldığı kimi vətəninə dönməyi məsləhət görsə də, anası mətindən kənara çıxaraq, harada xoşbəxtdirsə orada da qalmağı məsləhət görür. Nəzər Türkiyədə işlədiyi 11 il boyunca çox mühüm əlaqələr qurdu. 1962 və 1963-cü ildə Tələt Aydəmir üsyanlarına yaxından şahidlik etdi. Yeni MİT qanunundan, Kommunizmlə Mübarizə Dərnəklərinin qurulmasına qədər çox sahədə fəaliyyət göstərdi.MİT rəhbəri ilə yaxın dostluğu olmuşdur.
1971-ci ilə qədər Ankarada işlədikdən sonra qalan iş həyatını Vaşinqton və Bonn şəhərində keçirdi. Zbiqnev Bjezinskinin kapitalist sistem ilə Sovet-kommunist sisteminin fərqliliklərini ortaya qoyan yayınlarının çıxardılmasında ona yaxından kömək etdi. MKİ içində və ABŞ rəhbər kadrları arasında SSRİ-də güclü millətçi axımların olduğuna inanan və SSRİ-nin iqtisadi zəyifliyi səbəbindən qısa müddətə çökəcəyinə inanan azınlıq qrupa daxil şəxslərdən biri idi.
1979-cu il, gizli İran əməliyyatları
1979-cu ildə əfqan kökənli alman bir xalça taciri kimi ABŞın Tehran səfirliyindəki əsirlərin qurtarılması üçün ediləcək əməliyyatın dəyərləndirməsini etmək üçün gizlicə İrana girdi. İran inqilabı reallaşdıqdan sonra İrana girən ilk ABŞ agentidir. MKİ-nin Arqo adlı ( bu əməliyyat adlı 2012-ci il istehsalı filmə çəkilmiş, yalnız filmdə Nəzərdən heç bəhs edilməmişdir), ABŞ səfirliyi işğalı zamanı, səfirlik xaricində çətin vəziyyətdə qalan 6 səfirlik işçisini qurtarmaq üçün edilən əməliyyatda yer aldı.
Əfqanıstan
Nəzər daha sonra Qızıl Ordudan qaçan özbək əsilli hərbiçiləri ABŞ tərəfinə çəkmək üçün bir necə dəfə Sovet işğalı altındakı Əfqanıstana getdi. Burada ABŞ tərəfindən SSRİ işğalına qarşı dəstəklənən, qərbə əks mövqedə duran mücahit Gülbəddin Hikmətyar ilə görüşdü. ABŞ-yə döndükdən sonra, rəhbərlikdəkilərə radikal İslamçı qrupların dəstəklənməməsinin məsləhət olduğunu bildirsə də, öz deməyinə görə, bu məsləhətə qulaq asılmamışdır.
SSRİ dağıldıqdan sonra
1991-ci il, oktyabrda SSRİ dağlıb, Özbəkistan müstəqilliyini qazandıqdan sonra, yəni 50 illik bir aradan sonra Nəzər vətəninə döndü. 1992-ci il, may ayında Daşkənd və Mərğilanı ziyarət etdi. Ailəsindən sağ qalanlarla görüşdü. Prezident İslam Kərimov onu evinə dönən qəhrəman kimi qarşıladı.
Ailəsi
Nəzərin və Erkin Nasar adında iki övladı olmuşdur. Qızı Kolumbiya Universitetində iqtisadiyyat jurnalistikası mövzusunda professor olaraq işləməkdədir. Eyni zamanda da, daha sonralar "A beautiful mind" adı ilə film çəkilən Ağıl Oyunları adlı, həyatından bəhs edən, 1998-ci il istehsalı bioqrafik romanın yazıçısıdır.
Ölümü
Jurnalist bir məqaləsində Ruzi Nəzərin 19 aprel, 2015-ci il tarixində oğlu Erkin Nəzər tərəfindən Fəthiyyə bələdiyyəsinə aid qocalar evinə gətirildiyini və Nəzərin bu qocalar evində həyatını itirdiyini bildirmişdir. Yazıçı ölüm sənədinə də çatdığını bildirərək, Ruzi Nəzərin gizlicə Foca məhəlləsindəki "Ələvi məzarlığı" olaraq bilinən qəbirstanlığa dəfn edildiyini, dəfnə aid heç bir rəsmi sənəd olmadan gizlicə dəfn edildiyini yazaraq, bu gizliliyə özünün də məna verə bilmədiyini yazmışdır.
İstinadlar
- Nazar, Ruzi // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- . Yeniçağ Gazetesi. 02 Mayıs 2015. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 02 Mayıs 2015.
- Altaylı, E., Ruzi Nazar: CIA’nın Türk Casusu, İstanbul 2013, ISBN No: 9786050911183
- Dünyanın bir nömrəli casusu Ruzi Nazar və - Məhəmməd Əmin Rəsulzadə
- Soner Yalçın (13 Şubat 2015). . 29 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2015.
- Soner Yalçın (7 Mayıs 2015). . Sözcü Gazetesi. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2015.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ruzi Nezer 1917 2015 Turkistan esilli ABS vetendasi Merkezi Kesfiyyat Idaresi agenti Heyatinin boyuk qismini Merkezi Kesfiyyat Idaresi agenti olaraq SSRI ye qarsi mubarizeye hesr etmisdir Rus inqilabi dovrunde Sovet Orta Asiyasinda dunyaya gelmisdir Heyatinin coxu doguldugu yerlerden uzaqda kecmisdir II Dunya Muharibesi dovrunde Almaniyada sonradan da ABS ve Turkiyede yasadi 1950 ci illerin evvelinden etibaren MKI iscisi olaraq isledi Is muddetinin 11 ili ABS nin Ankaradaki sefirliyindi sonraki 10 ili de Bonnda kecmisdir 1979 cu ilde Tehranda 1980 ci illerin evvelinde Efqanistanda ABS adina gizli tapsiriqlarda olmusdur Ruzi NezerDogum tarixi 1 yanvar 1917 1917 01 01 Dogum yeri Margilan Ferqane vilayeti Ozbekistan SSR ve yaAnkara Ankara vilayeti Osmanli imperiyasiVefat tarixi 30 aprel 2015 2015 04 30 98 yasinda Fealiyyeti casus diplomatUsaqliq ve gencliyi1917 ci ilde sonralar Ozbekistan serhedleri daxilinde qalacaq Ferqane vadisinde olan Mergilan seherinde dunyaya geldi Nezerin atasi Cemsid Umirzaoglu yuz illerdir Mergilanda ipek ticareti ile mesgul olan bir aileden idi Anasi Tacunnise Kokand xanliginin meshur ailelerinden birinin qizi idi ve turk milletciliyine meyilli idi Tacusnnise XIX esrin sonlarinda ve XX esrin evvellerine turk torpaqlarinda meydana cixmis cedidizm aximindan tesirlenmis rus isgalina qarsi muqavimet gostere bilmek ucun modernlesmenin vacib olmasina inanan bir qadin idi Ogluna ereb fars rus dilleri ile yanasi bu dillerdeki esas edebi eserleri de oyretmisdi Nezer 10 yasinda iken boyuk qardasi Yoldas Kari milletci muqavimet herakatina qarisdigi sebeb gosterilerek sovetler terefinden gullelenmisdi Bu hadiseden sonra atasi Nezerin modern tehsil almasi lazim olduguna qerar verdi Ozbekistan Kommunist Partiyasinin gencler teskilatina qatilan Nezer milletci qruplarla elaqesi oldugu iddia edilerek partiyadan uzaqlasdirildi Moskvaya etdiyi seyahet esnasinda cezasinin qaldirilmasi ucun muraciet etmis ve qovulan dostlari ile birlikde tekrar partiya uzvluyune alinmisdi Bu cox vacib idi bele ki partiya mensubu olmaq Sovetlerde normal karyera qurmaq ucun mutleq idi 1930 cu iller boyunca butun ireli cixan turkistanli yazici ve sairler hetta daha sonralar yerli kommunist pariyasi liderleri sovetlers terefinden xaric edildiler Vezifelerinden azad edilib surgun edam ve hebs cezalarina mehkum edildiler Nezer butun olub bitenleri diqqetli formada izleyirdi Ruzi Nezer Turkistan legionlarinda xidmet ederkenIkinci Dunya muharibesi illeri1941 ci ilin yanvar ayinda herbi xidmete yollandi ve Almaniya ile SSRI arasinda eyni ilin iyununda mubaribe baslayinca Ukrayna cebhesine gonderildi Bir nece hefte sonra agir formada yaralandi ve ordudan ayri dusdu Ukraynali bir aile terefinden kimliyi gizledilerek mualice edildi Hemin ildece bir alman cavusu terefinden yeni qurulan Turkistan legionuna devet edildi Bu legion Qizil Orduda doyusmus turkistanli esirlerden ibaret idi Bu esgerlere muharibeden sonra vetenlerinin azad edileceyi sozu verilmisdi Nezer Serq Cebhesinde doyuserken ikinci defe yaralandi Bundan sonra nasistler terefinden Berlinde teskil edilen milletci Turkistan liderliyine bagli Milli Turkistan Birlik Komitesinde rabite zabiti kimi vezife aldi Sonralar Turkistan qacqin siyaseti ile cox yaxindan elaqeli oldu Ikinci Dunya muharibesi boyunca legionerlerin ehtiyaclari ile maraqlanmadan elave alman terefdari General Andrey Vlasovun rus olmayan diger legionlarla yanasi Turkistan legionunu oz legionuna daxil etme cehdlerini def etmekle mesgul oldu Bu zaman Berlinde turkistanli milletcilerle Andrey Vlasovun rus destelerini destekleyen Henrix Himmler ve SS arasinda siddetli toqqusmalar yasanmaqda idi Nezer sonraki illerde ruslar ve sol qanad dusmenleri terefinden tez tez SS ile islemekde gunahlanacaqdi Bu tamamen sehv iddia olmaqla birlikde o ve diger dostlari SS in rus qacqin ve muhacir qruplari destekleme yonundeki movqelerine qarsi siddetli muxalif olaraq qalirdilar 1945 ci ilin yazinda Turkistan legionu Serq Cebhesinden geri cekildi ve qalan desteler Italiyada Bolzano yaxinliqlarina yerlesdirildi Nezer birbasa Alman Silahli Quvveleri Komandani Vilhelm Keytel terefinden bu destelerin yeniden teskil edilmesi ucun gonderildi Nezer muttefiqleri Yaltada butun Almaniyada qalmis olan butun Qizil Ordu mensublarinin ve rus vetendaslarinin vetenlerine geri verilmesi barede bir qerar qebul etdiklerinden xeberdar oldu Bunu dostlarinin ve yerlilerinin mutleq bir edamdan qurtulmalari ucun bir furset olaraq deyerlendirdi lakin 1945 ci ilin aprelinde ABS ordusu Italiyanin iclerine qeder irelilemisdi ve alman isgal rehberliyi demek olar ki dagilmisdi Bele olunca rehberliyi altindaki sexsleri SSRI ye geri gonderme plani bas tutmadi ve Almaniyaya geri donmeye mecbur oldu Resulzade ile elaqeleriTurkiyenin Almaniyadaki sefiri Xosrov Geredenin Alman xarici isler nazirinin meslehetcisi Ernst Von Veizsakerle gorusleri muhum seciyye dasiyirdi Bu ikilinin gorusu neticesinde almanlara esir dusen minlerle azerbaycanli olumden qurtuldu ve yasamaga davam ede bildi Sefir Veizsakerin yardimi ile 20 avqust 1941 ci ilde Prussiya cebhesinin qerargahinda Ribbentropla gorusur Gorus haqda xatirelerinde yazirdi Alman dostlarima esir dusmus turk kokenli herbcilerin sag qalmasini teklif etdim evezinde onlardan kesfiyyatda istifade etmek olardi Daha sonra izah etdim ki Avropaya siginmis meshur turk kokenli siyasetcileri Almaniyaya cagirib bu esirlerle gorusdurmek lazimdir Xususile bu adamlarin uzerinden tebligatin qurulmasinda israr etdim Krimli ve 1918 1920 ci illerde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyyetinin qurucusu olmus Resulzadenin Resulzade daxil turkcu dovlet xadimlerinden istediyi Krim ve turk olkelerinin azadligi namine fealiyyet gostermek idi Turk herbcilerinin Berlindeki melum goruslerinden sonra Azerbaycanci milli fikir terefdarlari da parcalanir Bir qismi nasistlerle emekdasliga gedir digeri Resulzade daxil olan kesim Berlinden cixarilir Raziliga gelenler arasinda yer alan Ruzi Nezer Resulzadeden tam destek ala bilmir bu prosesler geden vaxtda gucun yaninda yer alan Nezer artiq alman herbi formasi geyib leytenant rutbesi almisdi Muharibeden sonraki Almaniya yasamiMuharibenin son gunlerinde muttefiqler yaxinlasmaqda iken Nezer Almaniyaya geri dondu Ozu ve dostlari ucun terxis senedlerini almaga nail oldu Belelikle huquqi statuslarini da deyisdirmis oldu 1945 ci ilde Almaniya meglubiyyeti qebul edib teslim oldugu zaman Bavariyada Rosenheim qesebesinde idi Iki alman ailesinin komekliyi ile muttefiq ordu esgerlerinden gizlene bildi Eger tutulsaydi sovet ordusu terefinden edami qacinilmaz olacaqdi Sulhden sonra Rosenheimin ABS isgalina girmesinden sonra gizlenmekden el cekdi Bavariyanin meshur ailelerinden bir anti nasist katolik hakimin qizi olan Emelinde Roth ile tanis oldu 1946 ci ilin sonunda evlendiler Ondan sonraki ilde ilk usaqlari olan Silviya dunyaya geldi 1951 ci ile qeder olduqca cetin bir heyat dovru kecdi Bir yandan kecimini cetin temin ederken diger yandan Ukraynali ve Orta Asiyali bir qrup milletci ile birlikde Munhende qurulmus Anti Bolshevik Nationalists Organisation da Anti bolsevik Milletciler teskilati SSRI ye qarsi mubarize edirdi Bu teskilat Nezerin dostlari olan Stepan Bandera ve terefinden qurulmus rus olmayan milletlerin azadligi ucun mubarize aparan bir teskilat idi MKI karyerasiNezerin bacariqlarinin Amerikalilar terefinden kesf edilmesi uzun zaman teleb etmedi Tebii bunda turkistanli muhacirlerin arasina sizmis bir sovet casusunu ortaya cixarmasinin da tesiri var idi Nezer 1951 ci ilde ABS kohne prezidentlerinden Teodor Ruzveltin oglu terefinden Kolumbiya Universiteti Orta Asiya Inistitutunda islemek ucun ABS ye devet edildi Ilk evveller ozbekce sobesinde calisdi Arcibaldin bacisi Ethel Ruzveltin vasitesile 1954 cu ilde resmen MKI da ise qebul edildi bu aileden MKI nin Orta Serq ve Cenubi Asiya sobelerinin rehberi olmusdu Vasinqtona kocdu 1955 ci il aprelde bloklara qosulmayan dovletlerin Indoneziyada toplanan Bandunq Konfransina MKI numayendesi kimi qatildi Konfrans dovrunde Cin ve Rusiyada diger etnik kokenli xalqlarin mustemleke veziyyetine diqqet cekdi 1955 ci ilin sentyabr ayinda da Qahirede teskil olunan konfransa qatildi 1959 cu ilin iyul ve avqust aylarinda ise Vyanada teskil olunan VII Dunya Telebe ve Genclik Festivalina qatildi Burada olkesinden surgun edilen sair Nazim Hikmet ile tanisdi Nezer xatirelerinde Nazim Hikmetin ona siyasetden ve siyasetcilerden uzaq durmagi meslehet gorduyunu bildirir Bu tip toplantilardaki vezifesinin SSRI de diger etnik kokenli xalqlarin mustemleke veziyyetine diqqet cekmeyle yanasi Sovet agentlerini ve casuslarini mueyyen edilmesi oldugu basa dusulur Ruzi Nezerin arxivlerdeki fotolarindan biri Turkiye illeriRuzi Nezer 1959 cu ilin sonundan 1971 ci ile qeder ABS nin Ankara sefirliyinde isledi 1955 ci ilde bitiren ve Vasinqtonda NATO Daimi Komitesinde isleyen mayor Alparslan Turkes ile tanis oldu Bu gorusde irelide 27 may herekatina qatilacaq Herbi Attese de var idi Turkes vetenine dondukden sonra Cankiriya Gerilla herekatina qarsi muellim olaraq teyin edildi Turkiyeye geldikden qisa muddet sonra herbi cevrilis oldu Cevriliscilerin en onemli fiqurlarindan biri ABS de yaxin dostluq qurdugu polkovnik leytenant Alparslan Turkes idi Nezerin Turkes ile yaxin dostlugu Turkesin 13 noyabr 1960 ci ilde ixrac edilmesinden sonra da davam etdi Nezerin bioqrafiyasini yazan Enver Altayli Nezerin ABS sefiri vasitesile mudaxile edeerek Turkes ve dostlarinin Xunta terefinden edam edilmesinin onune kecdiyini demisdir ise Ruzi Nezerin ABS sefiri vasitesile deyil de Camal Gurselin Bas Yaveri Agasi Sen vasitesile cevrilisin qudretli polkovnik leytenanti Turkesin sol xunta Camal Madanoglu terefinden oldurulmesinin qarssiinin alindigini bildirmisdir Sol cevreler terefinden MKI agenti olaraq Turkiyedeki qati sag qanaq unsurlere yardim etmekde gunahlandirilan Nezer etdiyi aciqlamalarla ordu icindeki sol qruplarin 1971 ci ildeki herbi cevrilisle idareciliyi ele kecirmesine mane olmagi meqsed kimi qebul etdiyini MIT in Milli Istihbarat Teskilati modernlesmesine komek etdiyini belelikle de MIT in ABS nin nezaretinden qurtuldugunu iddia etmisdir Nezerin anasi ve bacisinin Daskend radiosu vasitesile 1965 ci ilde Turkiyede iken ona seslenmeleri Ruzi Nezerin heyatindaki dramatik anlardan biri idi Bu anons ailesi ile 25 ilden coxdur elaqesinin olmamasina baxmayaraq onun yasadigi haqda melumata sahib olmalari anlamina gelirdi Bacisi ona verilen metinde yazildigi kimi vetenine donmeyi meslehet gorse de anasi metinden kenara cixaraq harada xosbextdirse orada da qalmagi meslehet gorur Nezer Turkiyede islediyi 11 il boyunca cox muhum elaqeler qurdu 1962 ve 1963 cu ilde Telet Aydemir usyanlarina yaxindan sahidlik etdi Yeni MIT qanunundan Kommunizmle Mubarize Derneklerinin qurulmasina qeder cox sahede fealiyyet gosterdi MIT rehberi ile yaxin dostlugu olmusdur 1971 ci ile qeder Ankarada isledikden sonra qalan is heyatini Vasinqton ve Bonn seherinde kecirdi Zbiqnev Bjezinskinin kapitalist sistem ile Sovet kommunist sisteminin ferqliliklerini ortaya qoyan yayinlarinin cixardilmasinda ona yaxindan komek etdi MKI icinde ve ABS rehber kadrlari arasinda SSRI de guclu milletci aximlarin olduguna inanan ve SSRI nin iqtisadi zeyifliyi sebebinden qisa muddete cokeceyine inanan azinliq qrupa daxil sexslerden biri idi 1979 cu il gizli Iran emeliyyatlari1979 cu ilde efqan kokenli alman bir xalca taciri kimi ABSin Tehran sefirliyindeki esirlerin qurtarilmasi ucun edilecek emeliyyatin deyerlendirmesini etmek ucun gizlice Irana girdi Iran inqilabi reallasdiqdan sonra Irana giren ilk ABS agentidir MKI nin Arqo adli bu emeliyyat adli 2012 ci il istehsali filme cekilmis yalniz filmde Nezerden hec behs edilmemisdir ABS sefirliyi isgali zamani sefirlik xaricinde cetin veziyyetde qalan 6 sefirlik iscisini qurtarmaq ucun edilen emeliyyatda yer aldi EfqanistanNezer daha sonra Qizil Ordudan qacan ozbek esilli herbicileri ABS terefine cekmek ucun bir nece defe Sovet isgali altindaki Efqanistana getdi Burada ABS terefinden SSRI isgalina qarsi desteklenen qerbe eks movqede duran mucahit Gulbeddin Hikmetyar ile gorusdu ABS ye dondukden sonra rehberlikdekilere radikal Islamci qruplarin desteklenmemesinin meslehet oldugunu bildirse de oz demeyine gore bu meslehete qulaq asilmamisdir SSRI dagildiqdan sonra1991 ci il oktyabrda SSRI daglib Ozbekistan musteqilliyini qazandiqdan sonra yeni 50 illik bir aradan sonra Nezer vetenine dondu 1992 ci il may ayinda Daskend ve Mergilani ziyaret etdi Ailesinden sag qalanlarla gorusdu Prezident Islam Kerimov onu evine donen qehreman kimi qarsiladi Ruzi Nezerin qiziAilesiNezerin ve Erkin Nasar adinda iki ovladi olmusdur Qizi Kolumbiya Universitetinde iqtisadiyyat jurnalistikasi movzusunda professor olaraq islemekdedir Eyni zamanda da daha sonralar A beautiful mind adi ile film cekilen Agil Oyunlari adli heyatindan behs eden 1998 ci il istehsali bioqrafik romanin yazicisidir OlumuJurnalist bir meqalesinde Ruzi Nezerin 19 aprel 2015 ci il tarixinde oglu Erkin Nezer terefinden Fethiyye belediyyesine aid qocalar evine getirildiyini ve Nezerin bu qocalar evinde heyatini itirdiyini bildirmisdir Yazici olum senedine de catdigini bildirerek Ruzi Nezerin gizlice Foca mehellesindeki Elevi mezarligi olaraq bilinen qebirstanliga defn edildiyini defne aid hec bir resmi sened olmadan gizlice defn edildiyini yazaraq bu gizliliye ozunun de mena vere bilmediyini yazmisdir IstinadlarNazar Ruzi Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Yenicag Gazetesi 02 Mayis 2015 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 02 Mayis 2015 Altayli E Ruzi Nazar CIA nin Turk Casusu Istanbul 2013 ISBN No 9786050911183 Dunyanin bir nomreli casusu Ruzi Nazar ve Mehemmed Emin Resulzade Soner Yalcin 13 Subat 2015 29 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Subat 2015 Soner Yalcin 7 Mayis 2015 Sozcu Gazetesi 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Mayis 2015