Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Zbiqnev Kazimej Bjezinski (pol. Zbigniew Kazimierz Brzeziński; 28 mart 1928[…], Varşava – 26 may 2017[…], Folls-Çörç[d], Virciniya) — polyak mənşəli ABŞ politoloqu, sosioloqu və dövlət xadimi.
| Zbiqnev Bjezinski | |
|---|---|
| pol. Zbigniew Brzeziński | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | (89 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ağciyər iltihabı |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | politoloq, pedaqoq, universitet müəllimi[d], müəllif, tənqidçi |
| Elmi dərəcələri |
|
| Elmi adı |
|
| Partiyası | |
| Üzvlüyü |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1928-ci il martın 28-də Polşanın paytaxtı Varşavada diplomat ailəsində dünyaya göz açıb. Onun uşaqlığı öz doğma şəhərində keçsə də tezliklə ailəsi ilə birlikdə oranı tərk etməli olub. Çünki dövrünün nüfuzlu diplomatlarından sayılan Bjezinskinin atasını 1938-ci ildə Polşanın Monrealdakı konsulluğuna işə göndərirlər. Və bununla da Bjezinskilər ailəsinin Kanada həyatı başlayır. Bir qədər sonra başlayan 2-ci Dünya Müharibəsi onların vətənə dönməyinə mane olur. Beləliklə Zbiqnev Monrealda təhsilini davam etdirir. Daha sonra o, Monrealdakı Makcilla universitetinə daxil olur və 1949-cu ildə həmin təhsil ocağını bitirir, lakin elmə olan marağı, həvəsi onu elm arxasınca getməyə sövq edir və cəmi dörd ildən sonra yazdığı dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək məşhur Harvard Universitetində elmlər doktoru adını alır və elə orada dərs deməyə başlayır. Burada işləri yaxşı gedən gənc Zbiqnev həyatını elə Amerika ilə bağlamaq qərarına gəlir. Bunun üçün çalışan gənc politoloq nəhayət 1958-ci ildə Amerika vətəndaşlığını qazanır. Artıq o bir amerikalı sayılırdı. Bir müddət keçəndən sonra Zbiqnev ailə qurmaq qərarına gəlir və bu qərarını çox da yubatmır. Çünki ömür yolunu birgə addımlayacağı namizədi artıq tapmışdı. Bir qədər sonra həyatın onunla rastlaşdırdığı Çexoslavakiyanın keçmiş prezidentinin qohumu Emili Beneşlə ailə qurur və onların üç övladı dünyaya gəlir.
Öz savadı və bacarığı ilə seçilən Zbiqnev Bjezinski həm bir mütəxəssis, həm də praqmatik politoloq kimi tanınmağa başlamışdı. Tez-tez müxtəlif tədbirlərdə görünən gənc mütəxəssis və elm adamı rəsmi dairələrin də diqqətini cəlb etməkdəydi. Artıq onun mühakimələri ciddi mübarizələrə səbəb olurdu.
1960-cı ilin əvvəllərində Bjezinski həm iqtisadi, həm də beynəlxalq siyasi məsələlər üzrə ekspert kimi ABŞ-ni dünya arenasında aktiv rol oynamağa çağırdı. O, təkid edirdi ki, Amerika dünyanın inkişaf etmiş kapitalist ölkələri ilə siyasi həmrəylik yaratsın. O zaman çoxları onun irəli sürdüyü konsepsiyaların doğru olduğunun fərqinə vardı. 1962-ci ildə isə Bjezinski Nyu-Yorkda Kolumbiya Universitetinin professoru vəzifəsini tutdu. . Qeyd edək ki, o hələ 1950-ci illərdə ciddi siyasi fəaliyyətə başlamışdı. Və demokratlar partiyasına qatılmışdı. Bu üzdən də Bjezinski C. Kennedinin və L. Consonun seçki kampaniyalarında aktiv şəkildə iştirak edir, hətta yeni prezidentin beynəlxalq məsələlər üzrə komandasında müşaviri postuna yiyələnir. Güclü mühakimə və analitik təhlil qabiliyyətinə malik Bjezinski 1966–1968-ci illərdə artıq ABŞ Dövlət Departamentinin siyasi planlaşma şurasının üzvülüyünə seçilir və burada SSRİ-yə qarşı aparılan "soyuq müharibə" strategiyası üzrə fəaliyyətlə məşğul olur. O zaman sosialist düşərgəsində Bjezinskini "təhlükəli" ideoloq kimi qəbul edirdilər. Və həmin dövrdə həqiqətən də hər iki rejimdə qarşıdurma çox yüksək həddə idi. Artıq ciddi politoloq və elm adamı kimi tanınan Bjezinski yuxarı dairələrdə də populyarlaşmışdı. Zbiqnev 1968-ci ildə ABŞ-də keçirilən prezident seçkilərində demokratların prezident kürsüsünə namizədi X. Hamfrinin seçki kampaniyası üzrə qərargahının rəhbərlərindən biri olur, amma onların partiyası o zaman R. Niksona qalib gələ bilmir.
1970-ci ildə onun "İki epoxa arasında: Amerika texniki erada" kitabı çap olunur. Bu kitabda onun irəli sürdüyü ideyalar o dövrdə Amerikanın həm iqtisadi, həm də siyasi həyatında mühüm rol oynayan C. Rokfellerin çox xoşuna gəlmişdi. Hətta həmin məsələlərin həyatda gerçəkləşməsi üçün maliyyə vəsaiti də ayırmışdı. 1976-cı ildə ABŞ prezidenti seçilən C. Karterin dövründə Bjezinski milli təhlükəsizlik məsələləri üzrə köməkçi postuna (1977–1981) təyin edilir. Və bu vəzifədə çalışdığı dövrdə o özünün antikommunist fəaliyyətini daha qabarıq şəkildə ortaya qoyur, insan haqlarının pozulması üzündən SSRİ-ni çox sərt şəkildə tənqid edir. Siyasi şərhçilər 1978-ci ildə məşhur Kemp-Devid razılaşmasının imzalanmasında Zbiqnev Bjezinskinin xidmətlərinin böyük olduğunu yazırdılar, amma bu uğurlar heç də hamının ürəyincə deyildi.
Artıq yüksək dairələrdə onun əleyhdarları yaranmışdır. Hətta onların öz cəbhəsində belə Zbiqnevi istəməyənlər vardı. Onun siyasi mühakimələri tez-tez Karterin dövlət katibi olan S. Vensin əks reaksiyası ilə qarşılaşırdı. İş o yerə qədər gəlir ki, prezident öz administrasiyasında yaranan bu qarşıdurmanı aradan qaldırmaq üçün hərəkətə keçir,
amma Bjezinskini bəyənməyənlər heç də Venslə məhdudlaşmırdı. Onun həm də adları bilinməyən əleyhdarları mövcud idi. Bjezinski isə heç nəyə məhəl qoymadan öz işini bildiyi kimi davam etdirirdi, lakin çox çəkmir ki, o, özündən asılı olmayan səbəblər üzündən tutduğu vəzifədən getməli olur və yenidən elm aləminə qayıdır. Belə ki, hakimiyyət dəyişikliyindən sonra prezident postuna respublikaçı Ronald Reyqan gəlir və təbii ki, Zbiqnev gedir. Bundan sonra Bjezinski müəyyən fasilələrlə 1960-cı ildən dərs verdiyi Kolumbiya universitetindəki professor vəzifəsinə yenidən qayıdır. Və burada öz elmi fəaliyyətini davam etdirir, müxtəlif tədbirlərə qatılır. Həmin dövrün ciddi siyasi polemikalarında, müzakirələrində Bjeziniskinin görünməsi bir növ ənənəvi şəkil almışdı. O, ABŞ siyasətinə elmlik gətirən siyasi nəzəriyyəçilər içərisində ciddi fiqurlardan biri sayılırdı, onunla hesablaşırdılar.
O elmi fəaliyyəti dövründə bir sıra sanballı kitablar yazır. Onlardan "Böyük iflas", "Hakimiyyət və prinsip", "Böyük şahmat taxtası", "Seçim: qlobal hakimiyyət, yaxud qlobal liderlik" və bu kimi əsərləri indi də öz əhəmiyyətini qoruyub saxlayır. Onun yazdıqlarının bir çoxu Sovet İttifaqının və postsovet Rusiyanın yaratdığı problemlərə həsr olunub. Rusiyanın siyasətini həmişə tənqid edən Bjezinski 1991-ci ildə SSRİ-nin süqutundan sonra bu ölkəni "Avrasiyanın düz mərkəzində yerləşən qara dəlik" adlandırıb. Zbiqnevə görə müasir dünya bundan tez və bacardıqca "ağrısız" qurtulmalıdır. Elə biz də uzun müddət qabaq irəli sürülmüş bu tezislərin bu gün üçün nə qədər aktual olduğunun şahidiyik. Heç kim üçün sirr deyil ki, Rusiya da SSRİ kimi imperiya siyasətini davam etdirmək üçün bütün vasitələrdən istifadə etməkdədir.
Zbiqnev Bjezinski yaşının çox olmasına baxmayaraq həmişə olduğu kimi bu gün də amerikalı demokratların xarici siyasətinin beyni hesab edilir. Onu da qeyd edək ki, Bjezinski 2000-ci ildən Vaşinqton Beynəlxalq Strateji Təhqiqatlar Mərkəzinin qlobal təhlükəsizlik və geostrateji kafedrasına rəhbərlik edir. O, postsovet respublikalarında Rusiyanın təzyiqlərini azaltmaq, Azərbaycanın, Ukraynanın, Gürcüstanın və başqa respublikaların Qərbə inteqrasiyasının tənzimlənməsi, genişlənməsi üçün ciddi çəkildə çalışır. Çeçenistanda vəziyyətin normallaşması, çeçenlərin azadlıq əldə etməsindən ötrü aktiv fəaliyyət göstərir. O belə hesab edir ki, yuxarıda adı çəkilən ölkələrə daha çox siyasi və iqtisadi dəstək göstərilməli, onların NATO sıralarına qəbuluna yardım edilməlidir. Bütün dünyada olduğu kimi Zbiqnev Bjezinskinin adı Azərbaycanda da çox tanınır. Onun siyasi təhlilləri, fikirləri ölkə mətbuatda vaxtaşırı yer alır.
Zbiqnevin Varşavadan başlayan həyat yolu onu əvvəlcə Kanadaya apardı, sonra bu yol Vaşinqtona uzandı. Öz biliyi, bacarığı sayəsində dünyanın bu gün barmaqla sayıla biləcək nəhəng siyasi elm adamına, nüfuzlu politoloquna çevrildi.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- https://www.nytimes.com/2017/05/26/us/zbigniew-brzezinski-dead-national-security-adviser-to-carter.html.
- Zbigniew K. Brzezinski // Solomon Quqqenhaym muzeyi. 1937.
- https://www.theguardian.com/us-news/2017/may/27/zbigniew-brzezinski-national-security-adviser-president-carter-dies-89.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Zbiqnev Kazimej Bjezinski pol Zbigniew Kazimierz Brzezinski 28 mart 1928 Varsava 26 may 2017 Folls Corc d Virciniya polyak menseli ABS politoloqu sosioloqu ve dovlet xadimi Zbiqnev Bjezinskipol Zbigniew BrzezinskiDogum tarixi 28 mart 1928Dogum yeri Varsava Varsava voyevodlugu d Polsa RespublikasiVefat tarixi 26 may 2017 89 yasinda Vefat yeri Folls Corc d Virciniya ABSVefat sebebi agciyer iltihabiTehsili MakQil Universiteti 1945 1950 Harvard Huquq Mektebi 1950 1953 Fealiyyeti politoloq pedaqoq universitet muellimi d muellif tenqidciElmi dereceleri bakalavr d 1949 Magistr 1950 felsefe doktoruElmi adi professor d Partiyasi ABS Demokratlar PartiyasiUzvluyu Council on Foreign Relations d Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Ucterefli komissiya 1973 2009 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1928 ci il martin 28 de Polsanin paytaxti Varsavada diplomat ailesinde dunyaya goz acib Onun usaqligi oz dogma seherinde kecse de tezlikle ailesi ile birlikde orani terk etmeli olub Cunki dovrunun nufuzlu diplomatlarindan sayilan Bjezinskinin atasini 1938 ci ilde Polsanin Monrealdaki konsulluguna ise gonderirler Ve bununla da Bjezinskiler ailesinin Kanada heyati baslayir Bir qeder sonra baslayan 2 ci Dunya Muharibesi onlarin vetene donmeyine mane olur Belelikle Zbiqnev Monrealda tehsilini davam etdirir Daha sonra o Monrealdaki Makcilla universitetine daxil olur ve 1949 cu ilde hemin tehsil ocagini bitirir lakin elme olan maragi hevesi onu elm arxasinca getmeye sovq edir ve cemi dord ilden sonra yazdigi dissertasiyasini muveffeqiyyetle mudafie ederek meshur Harvard Universitetinde elmler doktoru adini alir ve ele orada ders demeye baslayir Burada isleri yaxsi geden genc Zbiqnev heyatini ele Amerika ile baglamaq qerarina gelir Bunun ucun calisan genc politoloq nehayet 1958 ci ilde Amerika vetendasligini qazanir Artiq o bir amerikali sayilirdi Bir muddet kecenden sonra Zbiqnev aile qurmaq qerarina gelir ve bu qerarini cox da yubatmir Cunki omur yolunu birge addimlayacagi namizedi artiq tapmisdi Bir qeder sonra heyatin onunla rastlasdirdigi Cexoslavakiyanin kecmis prezidentinin qohumu Emili Benesle aile qurur ve onlarin uc ovladi dunyaya gelir Oz savadi ve bacarigi ile secilen Zbiqnev Bjezinski hem bir mutexessis hem de praqmatik politoloq kimi taninmaga baslamisdi Tez tez muxtelif tedbirlerde gorunen genc mutexessis ve elm adami resmi dairelerin de diqqetini celb etmekdeydi Artiq onun muhakimeleri ciddi mubarizelere sebeb olurdu 1960 ci ilin evvellerinde Bjezinski hem iqtisadi hem de beynelxalq siyasi meseleler uzre ekspert kimi ABS ni dunya arenasinda aktiv rol oynamaga cagirdi O tekid edirdi ki Amerika dunyanin inkisaf etmis kapitalist olkeleri ile siyasi hemreylik yaratsin O zaman coxlari onun ireli surduyu konsepsiyalarin dogru oldugunun ferqine vardi 1962 ci ilde ise Bjezinski Nyu Yorkda Kolumbiya Universitetinin professoru vezifesini tutdu Qeyd edek ki o hele 1950 ci illerde ciddi siyasi fealiyyete baslamisdi Ve demokratlar partiyasina qatilmisdi Bu uzden de Bjezinski C Kennedinin ve L Consonun secki kampaniyalarinda aktiv sekilde istirak edir hetta yeni prezidentin beynelxalq meseleler uzre komandasinda musaviri postuna yiyelenir Guclu muhakime ve analitik tehlil qabiliyyetine malik Bjezinski 1966 1968 ci illerde artiq ABS Dovlet Departamentinin siyasi planlasma surasinin uzvuluyune secilir ve burada SSRI ye qarsi aparilan soyuq muharibe strategiyasi uzre fealiyyetle mesgul olur O zaman sosialist dusergesinde Bjezinskini tehlukeli ideoloq kimi qebul edirdiler Ve hemin dovrde heqiqeten de her iki rejimde qarsidurma cox yuksek hedde idi Artiq ciddi politoloq ve elm adami kimi taninan Bjezinski yuxari dairelerde de populyarlasmisdi Zbiqnev 1968 ci ilde ABS de kecirilen prezident seckilerinde demokratlarin prezident kursusune namizedi X Hamfrinin secki kampaniyasi uzre qerargahinin rehberlerinden biri olur amma onlarin partiyasi o zaman R Niksona qalib gele bilmir 1970 ci ilde onun Iki epoxa arasinda Amerika texniki erada kitabi cap olunur Bu kitabda onun ireli surduyu ideyalar o dovrde Amerikanin hem iqtisadi hem de siyasi heyatinda muhum rol oynayan C Rokfellerin cox xosuna gelmisdi Hetta hemin meselelerin heyatda gerceklesmesi ucun maliyye vesaiti de ayirmisdi 1976 ci ilde ABS prezidenti secilen C Karterin dovrunde Bjezinski milli tehlukesizlik meseleleri uzre komekci postuna 1977 1981 teyin edilir Ve bu vezifede calisdigi dovrde o ozunun antikommunist fealiyyetini daha qabariq sekilde ortaya qoyur insan haqlarinin pozulmasi uzunden SSRI ni cox sert sekilde tenqid edir Siyasi serhciler 1978 ci ilde meshur Kemp Devid razilasmasinin imzalanmasinda Zbiqnev Bjezinskinin xidmetlerinin boyuk oldugunu yazirdilar amma bu ugurlar hec de haminin ureyince deyildi Artiq yuksek dairelerde onun eleyhdarlari yaranmisdir Hetta onlarin oz cebhesinde bele Zbiqnevi istemeyenler vardi Onun siyasi muhakimeleri tez tez Karterin dovlet katibi olan S Vensin eks reaksiyasi ile qarsilasirdi Is o yere qeder gelir ki prezident oz administrasiyasinda yaranan bu qarsidurmani aradan qaldirmaq ucun herekete kecir amma Bjezinskini beyenmeyenler hec de Vensle mehdudlasmirdi Onun hem de adlari bilinmeyen eleyhdarlari movcud idi Bjezinski ise hec neye mehel qoymadan oz isini bildiyi kimi davam etdirirdi lakin cox cekmir ki o ozunden asili olmayan sebebler uzunden tutdugu vezifeden getmeli olur ve yeniden elm alemine qayidir Bele ki hakimiyyet deyisikliyinden sonra prezident postuna respublikaci Ronald Reyqan gelir ve tebii ki Zbiqnev gedir Bundan sonra Bjezinski mueyyen fasilelerle 1960 ci ilden ders verdiyi Kolumbiya universitetindeki professor vezifesine yeniden qayidir Ve burada oz elmi fealiyyetini davam etdirir muxtelif tedbirlere qatilir Hemin dovrun ciddi siyasi polemikalarinda muzakirelerinde Bjeziniskinin gorunmesi bir nov enenevi sekil almisdi O ABS siyasetine elmlik getiren siyasi nezeriyyeciler icerisinde ciddi fiqurlardan biri sayilirdi onunla hesablasirdilar O elmi fealiyyeti dovrunde bir sira sanballi kitablar yazir Onlardan Boyuk iflas Hakimiyyet ve prinsip Boyuk sahmat taxtasi Secim qlobal hakimiyyet yaxud qlobal liderlik ve bu kimi eserleri indi de oz ehemiyyetini qoruyub saxlayir Onun yazdiqlarinin bir coxu Sovet Ittifaqinin ve postsovet Rusiyanin yaratdigi problemlere hesr olunub Rusiyanin siyasetini hemise tenqid eden Bjezinski 1991 ci ilde SSRI nin suqutundan sonra bu olkeni Avrasiyanin duz merkezinde yerlesen qara delik adlandirib Zbiqneve gore muasir dunya bundan tez ve bacardiqca agrisiz qurtulmalidir Ele biz de uzun muddet qabaq ireli surulmus bu tezislerin bu gun ucun ne qeder aktual oldugunun sahidiyik Hec kim ucun sirr deyil ki Rusiya da SSRI kimi imperiya siyasetini davam etdirmek ucun butun vasitelerden istifade etmekdedir Zbiqnev Bjezinski yasinin cox olmasina baxmayaraq hemise oldugu kimi bu gun de amerikali demokratlarin xarici siyasetinin beyni hesab edilir Onu da qeyd edek ki Bjezinski 2000 ci ilden Vasinqton Beynelxalq Strateji Tehqiqatlar Merkezinin qlobal tehlukesizlik ve geostrateji kafedrasina rehberlik edir O postsovet respublikalarinda Rusiyanin tezyiqlerini azaltmaq Azerbaycanin Ukraynanin Gurcustanin ve basqa respublikalarin Qerbe inteqrasiyasinin tenzimlenmesi genislenmesi ucun ciddi cekilde calisir Cecenistanda veziyyetin normallasmasi cecenlerin azadliq elde etmesinden otru aktiv fealiyyet gosterir O bele hesab edir ki yuxarida adi cekilen olkelere daha cox siyasi ve iqtisadi destek gosterilmeli onlarin NATO siralarina qebuluna yardim edilmelidir Butun dunyada oldugu kimi Zbiqnev Bjezinskinin adi Azerbaycanda da cox taninir Onun siyasi tehlilleri fikirleri olke metbuatda vaxtasiri yer alir Zbiqnevin Varsavadan baslayan heyat yolu onu evvelce Kanadaya apardi sonra bu yol Vasinqtona uzandi Oz biliyi bacarigi sayesinde dunyanin bu gun barmaqla sayila bilecek neheng siyasi elm adamina nufuzlu politoloquna cevrildi IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir https www nytimes com 2017 05 26 us zbigniew brzezinski dead national security adviser to carter html Zbigniew K Brzezinski Solomon Quqqenhaym muzeyi 1937 https www theguardian com us news 2017 may 27 zbigniew brzezinski national security adviser president carter dies 89