Politologiya və ya Siyasi elm — Politologiya siyasətin elmi tədqiqidir. Bu, idarəetmə və güc sistemləri, siyasi fəaliyyətlərin, siyasi düşüncələrin, siyasi davranışların və əlaqəli konstitusiyaların və qanunların təhlili ilə məşğul olan sosial elmdir.
Siyasi elm sosial elmlər içərisində nisbətən yeni olsa da, öz başlanğıcını tarix, siyasi fəlsəfə, siyasi iqtisad kimi elmlərdən götürmüşdür. Elmin yeni olmasına baxmayaraq, bir çoxları onun banisi kimi Aristoteli qəbul edirlər. Siyasi elmin kökündə duran fikirlərə hələ qədim Çin və Hindistanda, Aristotel və Platonun əsərlərində rast gəlinsə də bir elm kimi onun formalaşmağı XIX əsrin 60-cı illərinə təsadüf edir. 1903-cü ildə Beynəlxalq Siyasi Elmlər Assosiasiyasının 1906-cı ildə isə əsasının qoyulması ilə bu sahədə tədqiqatlar daha da genişlənmişdir. 1950–1960-cı illərdə elm aləmində baş vermiş Biheviorist inqilab nəticəsində Siyasi elm daha da təkmilləşərək insanların fərd və qrup halında davranışına doğru istiqamətlənmişdir. Müasir politologiyanı ümumiyyətlə müqayisəli siyasət, beynəlxalq münasibətlər və siyasi nəzəriyyə kimi üç alt fənnə bölmək olar. Digər alt fənlər dövlət siyasəti və idarəetmə, daxili siyasət və hökumət (çox vaxt müqayisəli siyasət çərçivəsində öyrənilir), siyasi iqtisadiyyat və siyasi metodologiyadır. Bundan əlavə, iqtisadiyyat, hüquq, sosiologiya, tarix, fəlsəfə, coğrafiya, jurnalistika, antropologiya, psixologiya və sosial siyasət. Bugün siyasi elm qərarların qəbulu prosesini, hakimiyyətin dövredilməsini, siyasi idarəetmə sistemlərini, eləcə də siyasi davranışı öyrənir. Politologiya metodoloji cəhətdən müxtəlifdir, psixologiya, sosial tədqiqat və yaranan bir çox metodları mənimsəyir. Yanaşmalara pozitivizm, rasional seçim nəzəriyyəsi, strukturalizm, realizm, və plüralizm daxildir. Siyasət elmləri sosial elmlərdən biri kimi axtarılan sorğu növlərinə aid üsullardan istifadə edir: ilkin mənbələr, tarixi sənədlər və rəsmi qeydlər, ikinci dərəcəli mənbələr, elmi jurnal məqalələri, sorğu tədqiqatı, statistik təhlil, nümunə araşdırmaları, eksperimental tədqiqat və model qurulması.
Tarixi
Mənşə
Müasir politologiya sosial siyasət elmi olaraq 19-cu əsrin ikinci yarısında formalaşmağa başlamışdır. Politologiya təxminən 2500 il əvvəl yazılmış Aristotel və Platonun əsərlərində olan siyasi fəlsəfədən ayrılmağa başlandı. Siyasi elmin bir universitet fənni kimi meydana çıxması 19-cu əsrin sonlarında yaranan politologiya adı ilə universitet kafedralarının yaradılması ilə bağlı oldu. Keçmişin siyasi tədqiqatlarının vahid bir fənnə inteqrasiyası davam edir və siyasi elm tarixi həm normativ, həm də müsbət siyasət elminin inkişafı üçün zəngin bir sahə təmin etmişdir, fənnin hər bir hissəsi bəzi tarixi sələfləri bölüşür. siyasətin tədqiqini iqtisadiyyatdan və digər sosial hadisələrdən ayırmaq məqsədilə müvafiq olaraq 1903 və 1906-cı illərdə yaradılmışdır. jurnalı 1886-cı ildə Siyasi Elmlər Akademiyası tərəfindən təsis edilmişdir. Siyasi Elm Quarterly jurnalının ilk sayında Munroe Smith siyasət elmini "dövlət elmidir. Bu mənada götürsək, o, dövlətin təşkili və funksiyalarını, dövlətlərin bir-birinə münasibətini ehtiva edir" kimi tərif etdi.
XXI əsr
2000-ci ildə siyasi elmdə hərəkatın tərəfdarlarının siyasət elminin riyaziləşdirilməsi adlandırdıqlarına reaksiya olaraq təqdim edildi. Hərəkatla eyniləşənlər siyasət elmində çoxlu sayda metodologiya və yanaşmalar və intizamın ondan kənar olanlar üçün daha uyğun olması üçün mübahisə etdilər.
Bəzi nəzəriyyələri insanların siyasətlə məşğul olmaq üçün yüksək inkişaf etmiş psixoloji mexanizmlər toplusunu inkişaf etdirdiyini iddia edirlər. Bununla belə, bu mexanizmlər bu günkü dünyadakı daha böyük siyasi strukturları deyil, əcdad mühitini xarakterizə edən kiçik qrup siyasətləri ilə işləmək üçün inkişaf etmişdir. Bunun cari siyasətin bir çox mühüm xüsusiyyətlərini və sistematik k izah etdiyi iddia edilir.
Ümumi baxış
Politologiya qərarların qəbulunda səlahiyyətlərin bölüşdürülməsi və ötürülməsi, hökumətlər və beynəlxalq təşkilatlar da daxil olmaqla idarəetmənin rolları və sistemləri, siyasi davranış və dövlət siyasəti ilə bağlı sosial tədqiqatdır. O, sabitlik, ədalət, maddi sərvət, sülh və ictimai sağlamlıq da daxil olmaqla bir çox amilləri araşdıraraq idarəetmənin uğurunu və konkret siyasətləri ölçür. Bəzi politoloqlar müsbət irəliləyiş əldə etməyə çalışırlar, siyasəti təhlil edərək tezislər (hər şeylərin necə olması lazım olduğunu deyil, necə olduğunu təsvir etməyə çalışır); digərləri, məsələn, konkret siyasət tövsiyələri verməklə normativ tezisləri irəli sürürlər. Siyasət və siyasətin tədqiqi bir-biri ilə sıx bağlı ola bilər — məsələn, hansı siyasi institutların növlərinin müəyyən siyasət növləri yaratmağa meylli olmasının müqayisəli təhlilində. Politologiya siyasi və hökumət məsələləri ilə bağlı təhlil və proqnozlar verir. Politoloqlar dünya ölkələrinin və regionlarının proseslərini, sistemlərini və siyasi dinamikasını araşdırırlar, çox vaxt ictimai məlumatlılığı artırmaq və ya konkret hökumətlərə təsir etmək üçün.
Oxşar səhnələr
Əksər politoloqlar aşağıdakı beş sahədən bir və ya daha çoxunda geniş şəkildə işləyirlər:
Siyasi fəlsəfə və ya
Proqramın qiymətləndirilməsi layihələr, siyasətlər və proqramlar, xüsusən də onların effektivliyi və səmərəliliyi ilə bağlı suallara cavab vermək üçün məlumat toplamaq, təhlil etmək və istifadə etmək üçün sistematik bir üsuldur. Həm dövlət, həm də özəl sektorda maraqlı tərəflər tez-tez maliyyələşdirdikləri, həyata keçirdikləri, səs verdikləri, qəbul etdikləri və ya etiraz etdikləri proqramların nəzərdə tutulan effekti verib-vermədiyini bilmək istəyirlər. Proqramın qiymətləndirilməsi ilk növbədə bu tərifə diqqət yetirsə də, mühüm mülahizələrə çox vaxt proqramın bir iştirakçıya nə qədər başa gəlməsi, proqramın necə təkmilləşdirilə biləcəyi, proqramın dəyərli olub-olmaması, daha yaxşı alternativlərin olub-olmaması, gözlənilməz nəticələrin olub-olmaması və proqramın məqsədləridir. dövlət qulluqçularına, fəallara və başqalarına qanunların və seçilmiş məmurların məqsədlərini həyata keçirmək üçün mövcud variantları araşdırmaq və qiymətləndirmək imkanı vermək üçün dövlət idarəçiliyində istifadə olunan texnikadır.
Alt sahələr
Bir çox politoloqlar aşağıda təsvir olunan dörd sahədən birində araşdırma aparırlar:
Siyasi fəlsəfə: İnsan təbiətinə və siyasi birliyin mənəvi məqsədlərinə diqqət yetirməklə yanaşı, siyasi icma və institutların əsasları ilə maraqlanır.
Müqayisəli siyasət: Müasir siyasi sistemləri müqayisə edir və ümumi qanunları və nəzəriyyələri kəşf edir.
Beynəlxalq münasibətlər: Dövlətlərin və qeyri-dövlət beynəlxalq aktorların niyə qarşılıqlı əlaqədə olması haqqında anlayışın inkişaf etdirilməsi ilə əlaqədardır.
: Sosial elmlərin, politologiyanın, empirik tədqiqatların dizaynının və təhlilinin fəlsəfi əsaslarını öyrənir.
Tədqiqat üsulları
Politologiya metodoloji cəhətdən müxtəlifdir; politoloqlar siyasətin öyrənilməsinə müxtəlif ontoloji oriyentasiyalardan və müxtəlif alətlərlə yanaşırlar. Siyasi elm mahiyyətcə insan davranışının tədqiqi olduğundan, siyasətin bütün aspektlərində nəzarət edilən mühitlərdə müşahidələrin təkrar istehsalı və ya təkrarlanması çox vaxt çətin olur, baxmayaraq ki, eksperimental metodlar getdikcə daha çox yayılır. Bu çətinliyə istinad edərək, Amerika Siyasi Elmlər Assosiasiyasının keçmiş prezidenti bir dəfə demişdi: "Biz eksperimentin qeyri-mümkünlüyü ilə məhdudlaşırıq. Siyasət eksperimental deyil, müşahidə elmidir." Buna görə də politoloqlar tarixən siyasi elitanı müşahidə ediblər.
Təhsil
Ölkəmizdə politologiya ixtisası 7 yerli ali məktəbdə təhsil almaq olar: Bakı Dövlət Universiteti, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası, Qərbi Kaspi Universiteti,Sumqayıt Dövlət Universiteti, Azərbaycan Universiteti və Xəzər Universiteti, Bakı Slavyan Universiteti.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Definition from Lexico powered by Oxford University Press. Retrieved 23 February 2020". 30 December 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 23 February 2020.
- "Britannikada Siyasi Elm məqaləsi". 2008-07-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2007-06-19.
- Daniele Caramani, redaktorComparative politics (Fifth). Oxford. 2020. ISBN . OCLC 1144813972.
- Roskin, Michael G. "Political Science". Encyclopaedia Britannica. August 11, 2005. 31 January 2021 tarixində . İstifadə tarixi: January 30, 2021.
- Bureau of Labor Statistics, U.S. Department of Labor. "How to Become a Political Scientist". 27 June 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 13 September 2016.
- Perestroika!: The Raucous Rebellion in Political Science (ingilis). Yale University Press. 30 September 2005. ISBN . 20 August 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 24 May 2016.
- Michael Bang Petersen. "The evolutionary psychology of mass politics". In Roberts, S.C. Roberts, S. Craig (redaktor). Applied Evolutionary Psychology. Oxford University Press. 2011. doi:10.1093/acprof:oso/9780199586073.001.0001. ISBN .
- Roller, Edeltraud. The Performance of Democracies: Political Institutions and Public Policy. Oxford University Press. 2005.
- Chaturvedy, J.C. Political Governance: Political theory. Isha Books. 2005. səh. 4. ISBN . 4 September 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 28 October 2014.
- Administration for Children and Families (2010) The Program Manager's Guide to Evaluation 25 avqust 2012 at the Wayback Machine. Chapter 2: What is program evaluation?.
- Shackman, Gene. "What Is Program Evaluation: A Beginner's Guide". 11 February 2018. SSRN 3060080. (#cite_web_url)
- ; Green, Donald; və b., redaktorlar Cambridge Handbook of Experimental Political Science. New York: Cambridge University Press. 2011. ISBN .
- Lowell, A. Lawrence. 1910. "The Physiology of Politics 9 avqust 2020 at the Wayback Machine." American Political Science Review 4: 1–15.
Xarici keçidlər
- Amerikan Siyasi Elm Assosiasiyası
Ixtisas.az- Politologiya ixtisasi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Politologiya ve ya Siyasi elm Politologiya siyasetin elmi tedqiqidir Bu idareetme ve guc sistemleri siyasi fealiyyetlerin siyasi dusuncelerin siyasi davranislarin ve elaqeli konstitusiyalarin ve qanunlarin tehlili ile mesgul olan sosial elmdir Siyasi elm sosial elmler icerisinde nisbeten yeni olsa da oz baslangicini tarix siyasi felsefe siyasi iqtisad kimi elmlerden goturmusdur Elmin yeni olmasina baxmayaraq bir coxlari onun banisi kimi Aristoteli qebul edirler Siyasi elmin kokunde duran fikirlere hele qedim Cin ve Hindistanda Aristotel ve Platonun eserlerinde rast gelinse de bir elm kimi onun formalasmagi XIX esrin 60 ci illerine tesaduf edir 1903 cu ilde Beynelxalq Siyasi Elmler Assosiasiyasinin 1906 ci ilde ise esasinin qoyulmasi ile bu sahede tedqiqatlar daha da genislenmisdir 1950 1960 ci illerde elm aleminde bas vermis Biheviorist inqilab neticesinde Siyasi elm daha da tekmilleserek insanlarin ferd ve qrup halinda davranisina dogru istiqametlenmisdir Muasir politologiyani umumiyyetle muqayiseli siyaset beynelxalq munasibetler ve siyasi nezeriyye kimi uc alt fenne bolmek olar Diger alt fenler dovlet siyaseti ve idareetme daxili siyaset ve hokumet cox vaxt muqayiseli siyaset cercivesinde oyrenilir siyasi iqtisadiyyat ve siyasi metodologiyadir Bundan elave iqtisadiyyat huquq sosiologiya tarix felsefe cografiya jurnalistika antropologiya psixologiya ve sosial siyaset Bugun siyasi elm qerarlarin qebulu prosesini hakimiyyetin dovredilmesini siyasi idareetme sistemlerini elece de siyasi davranisi oyrenir Politologiya metodoloji cehetden muxtelifdir psixologiya sosial tedqiqat ve yaranan bir cox metodlari menimseyir Yanasmalara pozitivizm rasional secim nezeriyyesi strukturalizm realizm ve pluralizm daxildir Siyaset elmleri sosial elmlerden biri kimi axtarilan sorgu novlerine aid usullardan istifade edir ilkin menbeler tarixi senedler ve resmi qeydler ikinci dereceli menbeler elmi jurnal meqaleleri sorgu tedqiqati statistik tehlil numune arasdirmalari eksperimental tedqiqat ve model qurulmasi TarixiMense Muasir politologiya sosial siyaset elmi olaraq 19 cu esrin ikinci yarisinda formalasmaga baslamisdir Politologiya texminen 2500 il evvel yazilmis Aristotel ve Platonun eserlerinde olan siyasi felsefeden ayrilmaga baslandi Siyasi elmin bir universitet fenni kimi meydana cixmasi 19 cu esrin sonlarinda yaranan politologiya adi ile universitet kafedralarinin yaradilmasi ile bagli oldu Kecmisin siyasi tedqiqatlarinin vahid bir fenne inteqrasiyasi davam edir ve siyasi elm tarixi hem normativ hem de musbet siyaset elminin inkisafi ucun zengin bir sahe temin etmisdir fennin her bir hissesi bezi tarixi selefleri bolusur siyasetin tedqiqini iqtisadiyyatdan ve diger sosial hadiselerden ayirmaq meqsedile muvafiq olaraq 1903 ve 1906 ci illerde yaradilmisdir jurnali 1886 ci ilde Siyasi Elmler Akademiyasi terefinden tesis edilmisdir Siyasi Elm Quarterly jurnalinin ilk sayinda Munroe Smith siyaset elmini dovlet elmidir Bu menada gotursek o dovletin teskili ve funksiyalarini dovletlerin bir birine munasibetini ehtiva edir kimi terif etdi XXI esr 2000 ci ilde siyasi elmde herekatin terefdarlarinin siyaset elminin riyazilesdirilmesi adlandirdiqlarina reaksiya olaraq teqdim edildi Herekatla eynilesenler siyaset elminde coxlu sayda metodologiya ve yanasmalar ve intizamin ondan kenar olanlar ucun daha uygun olmasi ucun mubahise etdiler Bezi nezeriyyeleri insanlarin siyasetle mesgul olmaq ucun yuksek inkisaf etmis psixoloji mexanizmler toplusunu inkisaf etdirdiyini iddia edirler Bununla bele bu mexanizmler bu gunku dunyadaki daha boyuk siyasi strukturlari deyil ecdad muhitini xarakterize eden kicik qrup siyasetleri ile islemek ucun inkisaf etmisdir Bunun cari siyasetin bir cox muhum xususiyyetlerini ve sistematik k izah etdiyi iddia edilir Umumi baxisPolitologiya qerarlarin qebulunda selahiyyetlerin bolusdurulmesi ve oturulmesi hokumetler ve beynelxalq teskilatlar da daxil olmaqla idareetmenin rollari ve sistemleri siyasi davranis ve dovlet siyaseti ile bagli sosial tedqiqatdir O sabitlik edalet maddi servet sulh ve ictimai saglamliq da daxil olmaqla bir cox amilleri arasdiraraq idareetmenin ugurunu ve konkret siyasetleri olcur Bezi politoloqlar musbet irelileyis elde etmeye calisirlar siyaseti tehlil ederek tezisler her seylerin nece olmasi lazim oldugunu deyil nece oldugunu tesvir etmeye calisir digerleri meselen konkret siyaset tovsiyeleri vermekle normativ tezisleri ireli sururler Siyaset ve siyasetin tedqiqi bir biri ile six bagli ola biler meselen hansi siyasi institutlarin novlerinin mueyyen siyaset novleri yaratmaga meylli olmasinin muqayiseli tehlilinde Politologiya siyasi ve hokumet meseleleri ile bagli tehlil ve proqnozlar verir Politoloqlar dunya olkelerinin ve regionlarinin proseslerini sistemlerini ve siyasi dinamikasini arasdirirlar cox vaxt ictimai melumatliligi artirmaq ve ya konkret hokumetlere tesir etmek ucun Oxsar sehnelerEkser politoloqlar asagidaki bes saheden bir ve ya daha coxunda genis sekilde isleyirler Siyasi felsefe ve ya Dovlet huququ Proqramin qiymetlendirilmesi layiheler siyasetler ve proqramlar xususen de onlarin effektivliyi ve semereliliyi ile bagli suallara cavab vermek ucun melumat toplamaq tehlil etmek ve istifade etmek ucun sistematik bir usuldur Hem dovlet hem de ozel sektorda maraqli terefler tez tez maliyyelesdirdikleri heyata kecirdikleri ses verdikleri qebul etdikleri ve ya etiraz etdikleri proqramlarin nezerde tutulan effekti verib vermediyini bilmek isteyirler Proqramin qiymetlendirilmesi ilk novbede bu terife diqqet yetirse de muhum mulahizelere cox vaxt proqramin bir istirakciya ne qeder basa gelmesi proqramin nece tekmillesdirile bileceyi proqramin deyerli olub olmamasi daha yaxsi alternativlerin olub olmamasi gozlenilmez neticelerin olub olmamasi ve proqramin meqsedleridir dovlet qulluqcularina feallara ve basqalarina qanunlarin ve secilmis memurlarin meqsedlerini heyata kecirmek ucun movcud variantlari arasdirmaq ve qiymetlendirmek imkani vermek ucun dovlet idareciliyinde istifade olunan texnikadir Alt sahelerBir cox politoloqlar asagida tesvir olunan dord saheden birinde arasdirma aparirlar Siyasi felsefe Insan tebietine ve siyasi birliyin menevi meqsedlerine diqqet yetirmekle yanasi siyasi icma ve institutlarin esaslari ile maraqlanir Muqayiseli siyaset Muasir siyasi sistemleri muqayise edir ve umumi qanunlari ve nezeriyyeleri kesf edir Beynelxalq munasibetler Dovletlerin ve qeyri dovlet beynelxalq aktorlarin niye qarsiliqli elaqede olmasi haqqinda anlayisin inkisaf etdirilmesi ile elaqedardir Sosial elmlerin politologiyanin empirik tedqiqatlarin dizayninin ve tehlilinin felsefi esaslarini oyrenir Tedqiqat usullariPolitologiya metodoloji cehetden muxtelifdir politoloqlar siyasetin oyrenilmesine muxtelif ontoloji oriyentasiyalardan ve muxtelif aletlerle yanasirlar Siyasi elm mahiyyetce insan davranisinin tedqiqi oldugundan siyasetin butun aspektlerinde nezaret edilen muhitlerde musahidelerin tekrar istehsali ve ya tekrarlanmasi cox vaxt cetin olur baxmayaraq ki eksperimental metodlar getdikce daha cox yayilir Bu cetinliye istinad ederek Amerika Siyasi Elmler Assosiasiyasinin kecmis prezidenti bir defe demisdi Biz eksperimentin qeyri mumkunluyu ile mehdudlasiriq Siyaset eksperimental deyil musahide elmidir Buna gore de politoloqlar tarixen siyasi elitani musahide edibler TehsilOlkemizde politologiya ixtisasi 7 yerli ali mektebde tehsil almaq olar Baki Dovlet Universiteti Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti yaninda Dovlet Idarecilik Akademiyasi Qerbi Kaspi Universiteti Sumqayit Dovlet Universiteti Azerbaycan Universiteti ve Xezer Universiteti Baki Slavyan Universiteti Hemcinin baxMuqayiseli siyaset Beynelxalq munasibetler Siyasi felsefeIstinadlar Definition from Lexico powered by Oxford University Press Retrieved 23 February 2020 30 December 2019 tarixinde Istifade tarixi 23 February 2020 Britannikada Siyasi Elm meqalesi 2008 07 24 tarixinde Istifade tarixi 2007 06 19 Daniele Caramani redaktorComparative politics Fifth Oxford 2020 ISBN 978 0 19 882060 4 OCLC 1144813972 Roskin Michael G Political Science Encyclopaedia Britannica August 11 2005 31 January 2021 tarixinde Istifade tarixi January 30 2021 Bureau of Labor Statistics U S Department of Labor How to Become a Political Scientist 27 June 2018 tarixinde Istifade tarixi 13 September 2016 Perestroika The Raucous Rebellion in Political Science ingilis Yale University Press 30 September 2005 ISBN 978 0 300 13020 1 20 August 2020 tarixinde Istifade tarixi 24 May 2016 Michael Bang Petersen The evolutionary psychology of mass politics In Roberts S C Roberts S Craig redaktor Applied Evolutionary Psychology Oxford University Press 2011 doi 10 1093 acprof oso 9780199586073 001 0001 ISBN 978 0 19 958607 3 Roller Edeltraud The Performance of Democracies Political Institutions and Public Policy Oxford University Press 2005 Chaturvedy J C Political Governance Political theory Isha Books 2005 seh 4 ISBN 978 81 8205 317 5 4 September 2015 tarixinde Istifade tarixi 28 October 2014 Administration for Children and Families 2010 The Program Manager s Guide to Evaluation 25 avqust 2012 at the Wayback Machine Chapter 2 What is program evaluation Shackman Gene What Is Program Evaluation A Beginner s Guide 11 February 2018 SSRN 3060080 cite web url Green Donald ve b redaktorlar Cambridge Handbook of Experimental Political Science New York Cambridge University Press 2011 ISBN 978 0 521 17455 8 Lowell A Lawrence 1910 The Physiology of Politics 9 avqust 2020 at the Wayback Machine American Political Science Review 4 1 15 Xarici kecidlerAmerikan Siyasi Elm Assosiasiyasi Ixtisas az Politologiya ixtisasi