Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Culius Robert Oppenheymer (ing. Julius Robert Oppenheimer, 22 aprel 1904[…], Manhetten, Nyu-York ştatı – 18 fevral 1967[…], Prinstom, Nyu Cersi) — Kaliforniyanın Berkli Universitetində professor kimi çalışmış yəhudi əsilli amerikan nəzəriyyəçi-fiziki. O, Los Alamos Laboratoriyasının (vəya Y layihəsi) rəhbəri idi. İkinci dünya müharibəsi zamanı hazırlanan Manhetten layihəsində yaradılan atom bombasının "atası" hesab edilir. Həmin vaxtlar daha "körpə" sayılan atom bombasının ilk sınağı 16 iyul, 1945-ci ildə Nyu-Meksikodakı Triniti sınağında sınanılıb. Daha sonra atom bombası Yaponiyanın kapitulyasiyasını tezləşdirmək üçün Hiroşima və Naqasaki şəhərlərinə atıldı. Oppenheymer bu sınaqdan sonra Baqavad Gitadan "İndi mən ölüməm, aləmlərin məhv edicisinə çevrilmişəm." sözlərini gətirdi.
| Robert Oppenheymer | |
|---|---|
| ing. Robert Oppenheimer | |
 | |
| Doğum adı | Julius Robert Oppenheimer |
| Doğum tarixi | 22 aprel 1904[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 18 fevral 1967[…](62 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | qida borusu xərçəngi[d] |
| Elm sahələri | Tətbiqi fizika, nəzəri fizika, Nüvə fizikası |
| Elmi dərəcələri | |
| İş yerləri |
|
| Təhsili | |
| Elmi rəhbəri | Maks Born |
| Tanınmış yetirmələri | Uillis Lemb |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |   |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Müharibə başa çatdıqdan sonra, Oppenheymer yeni yaradılmış Amerika Birləşmiş Ştatları Atom Enerjisi Komissiyasının nüfuzlu Baş Məsləhət Komitəsinin sədri oldu. O, mövqeyini nüvə silahının yayılmasına və Sovet İttifaqı ilə nüvə silahı yarışına maneə törətmək üçün nüvə enerjisinə beynəlxalq nəzarətə cəlb etmək üçün istifadə etmişdir. Makkartizm zamanı bir çox siyasətçinin qüsurlarını qınadıqdan sonra 1954-cü ildə təhlükəsizlik rəsmiləşdirilməsi ləğv edildi. Təxminən bir il sonra, prezident Con Kennedi ona Enriko Fermi mükafatını layiq görmüşdür.
Oppenheymerin fizika sahəsindəki nailiyyətlərinə molekulyar dalğa funksiyaları üçün Born-Oppenheymer uyğunlaşması, nüvə ərintisində Oppenheymer-Filips prosesi və kvant tunelinin ilk proqnozu kimi layihələr aiddir. Tələbələri ilə birlikdə, neytron ulduzlarının və qara dəliklərin müasir nəzəriyyəsinə, həmçinin kvant mexanikasına, kvant sahəsinin nəzəriyyəsinə və kosmik şüaların qarşılıqlı təsirlərinə də mühüm töhfələr vermişdir. Bir müəllim və elm insanı olaraq, 1930-cu illərdə yaranmış Amerika nəzəri fizika məktəbinin qurucu atası olaraq xatırlanır. İkinci dünya müharibəsindən sonra o, Nyu-Cersi ştatının Prinston şəhərində yerləşən Ətraflı öyrənmə institutunun direktoru vəzifəsinə keçir.
Erkən həyatı
Uşaqlığı və təhsili
Oppenheymer 22 aprel, 1904-cü ildə Nyu-York şəhərində dünyaya gəlib. 1888-ci ildə Almaniyadan ABŞ-yə köçmüş zəngin yəhudi tekstil idxalçısı Culius Oppenheymer və rəssam Ella Fridmanın ailəsində dünyaya göz açmışdır. Onun atasının pula ehtiyacı var idi, amma onun nə bakalavr təhsili, nə də ingilis dilidə məlumatı var idi. Buna baxmayaraq o yenədə Amerikaya köçdü. Bir tekstil şirkətində işə girdi və on il burada işlədi. Oppenheymerin anasının sənət kolleksiyasında Pablo Pikasso və Eduard Vuillardın əsərləri, həmçinin Vinsent van Qoqun ən azı üç orijinal əsəri mövcuddur. Oppenheymerin özündən kiçik Frank Oppenheymer adlı qardaşı var.
Oppenheymer ilk təhsilini Alkuin Hazırlıq məktəbində almışdır. 1911-ci ildə Etik Mədəniyyət Cəmiyyəti məktəbinə daxil olmuşdur. Bu məktəb Feliks Adler tərəfindən Etik Cəmiyyət hərəkatına dəstək üçün tikilmişdir. Oppenheymerin atası 1907-ci ildən 1915-ci ilədək onun təqaüdçülük heyətində xidmət etmişdir. Oppenheymer ingilis və fransız ədəbiyyatı, xüsusilə də mineralogiya ilə maraqlanan bir alim idi. Bir il içində üçüncü və dördüncü sinifləri tamamladı və səkkizinci sinfin yarısını atladı. Təhsil illərinin sonunda kimya ilə maraqlandı. Oppenheymer kimya təhsili aldı, amma Harvard Universiteti tələbələrə tarix, ədəbiyyat, fəlsəfə və ya riyaziyyatıda öyrənməyi tələb edirdi.
Fəaliyyəti
Avropadakı araşdırmaları
1924-cü ildə Oppenheymerə, Məsih kollecinə, Kembricə qəbul edildiyi barədə məlumat verildi. Orada Ernest Rezerforddan Kavendiş laboratoriyasında işləmək üçün icazə istədi. Bricman laboratoriyada Oppenheymerin ləngliyi gördükdə onun eksperimental nəzərinin fizika olmadığını etiraf etdi. Rezerford narazı qaldı, amma Oppenheymer yeni təklif ümidiylə Kembricdən getdi. Son olaraq Tomson tərəfindən əsas laboratoriya kursunu tamamladığı halda qəbul edildi. Müəllimi Patrik Blaket ilə bir neçə ildir ələqalərini inkişaf etdirdi. Tətildə dostu Fransis Ferqussonun xatırladığı kimi, Oppenheymer bir dəfə Blaketin stoluna zəhərli kimyəvi maddələrlə dolu alma qoyduğunu etiraf etdi. Ferqusonun hesabı bu hadisənin yeganə detallaşdırılmış halı idi. Oppenheymerin ailəsinə universitet idarəçiliyi tərəfindən xəbərdarlıq edildi.
Oppenheymer, həddindən artıq düşüncə və konsentrasiya dövründə yemək üçün çox siqaret çəkən idi. Onun yoldaşlarından bir çoxu özünü məhv edən meyllər olduğunu təsvir edirdi. Parisdəki dostu Fransis Ferqussonla görüşmək üçün Kembricdəki işindən tətilə çıxdıqda pis bir hadisə baş verdi. Ferqusson Oppenheymerin yaxşı olmadığını gördü. Onu depressiyadan çıxartmağa kömək etmək üçün Ferqusson Oppenheymerə qız yoldaşı olan Franses Keley ilə evlənəcəyini söylədi. Oppenheymer üçün bu yaxşı xəbər olmamışdı. O Ferqussonun üzərinə atlayıb onu boğmağa çalışdı. Ferqussonun asanlıqla hücumdan qaçmasına baxmayaraq bu epizod onu Oppenhqeymerin dərin psixoloji problemlərinə inandırdı. Oppenheymer, həyatı boyu depressiya dövrləri ilə üzləşdi. Bir dəfə qardaşına "Mənim fiziklərdən daha çox dostlara ehtiyacım var" dedi.
1926-cı ildə Oppenheymer, Göttingen Universitetində təhsil almaq üçün Kembricdən ayrıldı. Həmin dövrdə Göttingen Universiteti dünyada nəzəri fizikanın aparıcı mərkəzlərindən biri idi. Oppenheymer, Verner Hayzenberq, Paskual Yordan, Volfqanq Pauli, Pol Dirak, Enriko Fermi və Eduard Teller kimi böyük uğurlar qazanmış alimlərlə dostlaşdı. O, müzakirələrdə çox həvəsli, bəzən seminar sessiyalarının keçirilməsi nöqteyi-nəzərindən tanınırdı.
İstinadlar
- http://www.nndb.com/people/808/000047667/.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Оппенгеймер Роберт // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Anguera J. E. Enciclopedia universal ilustrada europeo-americana (isp.). Editorial Espasa, 1905. Vol. Suplemento 1967-1968. P. 382.
- https://a860-historicalvitalrecords.nyc.gov/view/1593063.
- https://www.nndb.com/people/808/000047667/.
- Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- Hijiya, James A. (PDF). Proceedings of the American Philosophical Society. 144 (2). June 2000. ISSN 0003-049X. November 26, 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 23, 2013.
- Cassidy, 2005. səh. 5–11
- Bird, 2005. səh. 12
- Cassidy, 2005. səh. 16, 145
- Cassidy, 2005. səh. 35
- Cassidy, 2005. səh. 23, 29
- Cassidy, 2005. səh. 16–17
- Cassidy, 2005. səh. 90–92
- Cassidy, 2005. səh. 94
- Bird, 2005. səh. 46
- Bird, 2005. səh. 39–40, 96, 258
- Smith, 1980. səh. 91
- Smith, 1980. səh. 135
- Cassidy, 2005. səh. 108
Mənbələr
- J. Robert Oppenheimer and the American Century. New York: Pi Press. 2005. ISBN . (#first_missing_last)
- Bird, Kai, American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer, Alfred A. Knopf, 2005, ISBN
- Smith, Alice Kimball, Robert Oppenheimer: Letters and recollections, Harvard University Press, 1980, ISBN
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Oppenheymer bura istiqametlendirir Robert Oppenheymerin heyatindan behs eden film ucun ucun Oppenheymer film sehifesine baxin Culius Robert Oppenheymer ing Julius Robert Oppenheimer 22 aprel 1904 Manhetten Nyu York stati 18 fevral 1967 Prinstom Nyu Cersi Kaliforniyanin Berkli Universitetinde professor kimi calismis yehudi esilli amerikan nezeriyyeci fiziki O Los Alamos Laboratoriyasinin veya Y layihesi rehberi idi Ikinci dunya muharibesi zamani hazirlanan Manhetten layihesinde yaradilan atom bombasinin atasi hesab edilir Hemin vaxtlar daha korpe sayilan atom bombasinin ilk sinagi 16 iyul 1945 ci ilde Nyu Meksikodaki Triniti sinaginda sinanilib Daha sonra atom bombasi Yaponiyanin kapitulyasiyasini tezlesdirmek ucun Hirosima ve Naqasaki seherlerine atildi Oppenheymer bu sinaqdan sonra Baqavad Gitadan Indi men olumem alemlerin mehv edicisine cevrilmisem sozlerini getirdi Robert Oppenheymering Robert OppenheimerDogum adi Julius Robert OppenheimerDogum tarixi 22 aprel 1904 1904 04 22 Dogum yeri Manhetten Nyu York Nyu York stati ABSVefat tarixi 18 fevral 1967 1967 02 18 62 yasinda Vefat yeri Prinstom Merser eyaleti Nyu Cersi ABSVefat sebebi qida borusu xercengi d Elm saheleri Tetbiqi fizika nezeri fizika Nuve fizikasiElmi dereceleri fizika riyaziyyat elmleri doktoru felsefe doktoruIs yerleri Berkli Kaliforniya Universiteti Kembric Universiteti Kaliforniya Texnologiya Institutu Manhetten layihesi Ali Arasdirmalar Institutu d Tehsili Harvard Universiteti Kavendis laboratoriyasi Harvard Kolleci Kembric Universiteti Gottingen UniversitetiElmi rehberi Maks BornTaninmis yetirmeleri Uillis LembUzvluyu London Kral Cemiyyeti 1962 1967 Amerika Felsefe Cemiyyeti d Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi ABS Milli Elmler AkademiyasiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar Muharibe basa catdiqdan sonra Oppenheymer yeni yaradilmis Amerika Birlesmis Statlari Atom Enerjisi Komissiyasinin nufuzlu Bas Meslehet Komitesinin sedri oldu O movqeyini nuve silahinin yayilmasina ve Sovet Ittifaqi ile nuve silahi yarisina manee toretmek ucun nuve enerjisine beynelxalq nezarete celb etmek ucun istifade etmisdir Makkartizm zamani bir cox siyasetcinin qusurlarini qinadiqdan sonra 1954 cu ilde tehlukesizlik resmilesdirilmesi legv edildi Texminen bir il sonra prezident Con Kennedi ona Enriko Fermi mukafatini layiq gormusdur Oppenheymerin fizika sahesindeki nailiyyetlerine molekulyar dalga funksiyalari ucun Born Oppenheymer uygunlasmasi nuve erintisinde Oppenheymer Filips prosesi ve kvant tunelinin ilk proqnozu kimi layiheler aiddir Telebeleri ile birlikde neytron ulduzlarinin ve qara deliklerin muasir nezeriyyesine hemcinin kvant mexanikasina kvant sahesinin nezeriyyesine ve kosmik sualarin qarsiliqli tesirlerine de muhum tohfeler vermisdir Bir muellim ve elm insani olaraq 1930 cu illerde yaranmis Amerika nezeri fizika mektebinin qurucu atasi olaraq xatirlanir Ikinci dunya muharibesinden sonra o Nyu Cersi statinin Prinston seherinde yerlesen Etrafli oyrenme institutunun direktoru vezifesine kecir Erken heyatiUsaqligi ve tehsili Oppenheymer 22 aprel 1904 cu ilde Nyu York seherinde dunyaya gelib 1888 ci ilde Almaniyadan ABS ye kocmus zengin yehudi tekstil idxalcisi Culius Oppenheymer ve ressam Ella Fridmanin ailesinde dunyaya goz acmisdir Onun atasinin pula ehtiyaci var idi amma onun ne bakalavr tehsili ne de ingilis dilide melumati var idi Buna baxmayaraq o yenede Amerikaya kocdu Bir tekstil sirketinde ise girdi ve on il burada isledi Oppenheymerin anasinin senet kolleksiyasinda Pablo Pikasso ve Eduard Vuillardin eserleri hemcinin Vinsent van Qoqun en azi uc orijinal eseri movcuddur Oppenheymerin ozunden kicik Frank Oppenheymer adli qardasi var Oppenheymer ilk tehsilini Alkuin Hazirliq mektebinde almisdir 1911 ci ilde Etik Medeniyyet Cemiyyeti mektebine daxil olmusdur Bu mekteb Feliks Adler terefinden Etik Cemiyyet herekatina destek ucun tikilmisdir Oppenheymerin atasi 1907 ci ilden 1915 ci iledek onun teqaudculuk heyetinde xidmet etmisdir Oppenheymer ingilis ve fransiz edebiyyati xususile de mineralogiya ile maraqlanan bir alim idi Bir il icinde ucuncu ve dorduncu sinifleri tamamladi ve sekkizinci sinfin yarisini atladi Tehsil illerinin sonunda kimya ile maraqlandi Oppenheymer kimya tehsili aldi amma Harvard Universiteti telebelere tarix edebiyyat felsefe ve ya riyaziyyatida oyrenmeyi teleb edirdi FealiyyetiAvropadaki arasdirmalari 1926 ci ilde Leydendeki Heyke Kamerlinq Onnes laboratoriyasi Oppenheymer ikinci sirada soldan ucuncu 1924 cu ilde Oppenheymere Mesih kollecine Kembrice qebul edildiyi barede melumat verildi Orada Ernest Rezerforddan Kavendis laboratoriyasinda islemek ucun icaze istedi Bricman laboratoriyada Oppenheymerin lengliyi gordukde onun eksperimental nezerinin fizika olmadigini etiraf etdi Rezerford narazi qaldi amma Oppenheymer yeni teklif umidiyle Kembricden getdi Son olaraq Tomson terefinden esas laboratoriya kursunu tamamladigi halda qebul edildi Muellimi Patrik Blaket ile bir nece ildir eleqalerini inkisaf etdirdi Tetilde dostu Fransis Ferqussonun xatirladigi kimi Oppenheymer bir defe Blaketin stoluna zeherli kimyevi maddelerle dolu alma qoydugunu etiraf etdi Ferqusonun hesabi bu hadisenin yegane detallasdirilmis hali idi Oppenheymerin ailesine universitet idareciliyi terefinden xeberdarliq edildi Oppenheymer heddinden artiq dusunce ve konsentrasiya dovrunde yemek ucun cox siqaret ceken idi Onun yoldaslarindan bir coxu ozunu mehv eden meyller oldugunu tesvir edirdi Parisdeki dostu Fransis Ferqussonla gorusmek ucun Kembricdeki isinden tetile cixdiqda pis bir hadise bas verdi Ferqusson Oppenheymerin yaxsi olmadigini gordu Onu depressiyadan cixartmaga komek etmek ucun Ferqusson Oppenheymere qiz yoldasi olan Franses Keley ile evleneceyini soyledi Oppenheymer ucun bu yaxsi xeber olmamisdi O Ferqussonun uzerine atlayib onu bogmaga calisdi Ferqussonun asanliqla hucumdan qacmasina baxmayaraq bu epizod onu Oppenhqeymerin derin psixoloji problemlerine inandirdi Oppenheymer heyati boyu depressiya dovrleri ile uzlesdi Bir defe qardasina Menim fiziklerden daha cox dostlara ehtiyacim var dedi 1926 ci ilde Oppenheymer Gottingen Universitetinde tehsil almaq ucun Kembricden ayrildi Hemin dovrde Gottingen Universiteti dunyada nezeri fizikanin aparici merkezlerinden biri idi Oppenheymer Verner Hayzenberq Paskual Yordan Volfqanq Pauli Pol Dirak Enriko Fermi ve Eduard Teller kimi boyuk ugurlar qazanmis alimlerle dostlasdi O muzakirelerde cox hevesli bezen seminar sessiyalarinin kecirilmesi noqteyi nezerinden taninirdi Istinadlarhttp www nndb com people 808 000047667 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Oppengejmer Robert Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Anguera J E Enciclopedia universal ilustrada europeo americana isp Editorial Espasa 1905 Vol Suplemento 1967 1968 P 382 ISBN 978 84 239 4500 9 https a860 historicalvitalrecords nyc gov view 1593063 https www nndb com people 808 000047667 Mathematics Genealogy Project ing 1997 Hijiya James A PDF Proceedings of the American Philosophical Society 144 2 June 2000 ISSN 0003 049X November 26 2013 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi December 23 2013 Cassidy 2005 seh 5 11 Bird 2005 seh 12 Cassidy 2005 seh 16 145 Cassidy 2005 seh 35 Cassidy 2005 seh 23 29 Cassidy 2005 seh 16 17 Cassidy 2005 seh 90 92 Cassidy 2005 seh 94 Bird 2005 seh 46 Bird 2005 seh 39 40 96 258 Smith 1980 seh 91 Smith 1980 seh 135 Cassidy 2005 seh 108 Menbeler J Robert Oppenheimer and the American Century New York Pi Press 2005 ISBN 0 13 147996 2 first missing last Bird Kai American Prometheus The Triumph and Tragedy of J Robert Oppenheimer Alfred A Knopf 2005 ISBN 0 375 41202 6 Smith Alice Kimball Robert Oppenheimer Letters and recollections Harvard University Press 1980 ISBN 0 8047 2620 5