Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Volfqanq Ernst Pauli (alm. Wolfgang Pauli, 25 aprel 1900, Vyana – 15 dekabr 1958, Sürix) — görkəmli Avstriya fiziki, 1945-ci ildə Fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı.
| Volfqanq Pauli | |
|---|---|
| alm. Wolfgang Ernst Pauli | |
 | |
| Doğum adı | Wolfgang Ernst Pauli |
| Doğum tarixi | 25 aprel 1900[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 15 dekabr 1958[…](58 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | mədəaltı vəzin xərçəngi |
| Elm sahələri | kvant mexanikası, hissəciklər fizikası |
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Volfqanq Pauli 1900-cü ildə Vyanada yəhudi mənşəli, lakin sonradan katolik dinini qəbul etmiş həkim və biokimya professoru Volfqanq Yozef Paulinin ailəsində anadan olmuşdur. Volfqanq Münhen universitetində Arnold Zommerfeldin sinfində oxumuşdur. Burada Zommerfeldin xahişi ilə 20 yaşlı Pauli ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə həsr olunmuş „Fizika ensiklopediyasına" xülasə yazır və bu monoqrafiya indiyə qədər klassik əsər sayılır. Daha sonra o Göttingendə, Kopenhagendə, Hamburqda, Prinstonda (ABŞ) və Zürix ali elektrotexniki məktəbində (İsveçrə) dərs deyir. Paulinin adı ilə kvant mexanikasının bir çox fundamental anlayışları bağlıdır. O elementar hissəciklərin spini anlayışını elmə daxil etmiş və neytrinoların movcüdluğunu xəbər vermişdir. Pauli özünün "istisna prinsipi" – Pauli prinsipinə görə 1945-ci ildə fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. 1958-ci ildə isə nüfuzlu Maks Plank medalı ilə təltif olunur. Elə həmin il böyük alim Zürixdə xərçəng xəstəliyindən vəfat edir.
Emi nailiyyətləri
Pauli müasir fizikaya, xüsusən də kvant mexanikasına misilsiz töhfələr bəxş etmişdir. O əsərlərini nadir hallarda nəşr etdirir və əvəzində həmkarları, ələlxüsus Nils Bor və Verner Heyzenberqlə intensiv məktublaşmaya üstünlük verirdi. Pauli əsərlərinin nəşr edilməməsi və nəticədə geniş ictimaiyyətin onun əsərlərindən bixəbər olmasından qəti narahatlıq keçirmirdi. Bunnla belə bəzi faktlar məşhurlaşırdı.
1924-cü il – Pauli müşahidə olunan molekulyar spektrlərin interpretasiyasındakı mövcud tutarsızlığı aradan qaldırmaq məqsədilə kvant mexanikasına yeni sərbəstlik dərəcəsi daxil edir. Bu sərbəstlik dərəcəsi 1925-ci ildə Ulenbek və S. Qudsmit tərəfindən elektronun spini (fırlanması) kimi eyniləşdirilir. Bununla belə Pauli özünün kvant mexanikasına əsas töhfəsi sayılan "istisna prinsipini" irəli sürür.
1926-cı il – Heyzenberqin kvant mexanikasının matriks təsəvvürünü irəli sürməsindən sonra Pauli bu nəzəriyyəni hidrogenin müşahidə olunan spektrini izah edilməsinə tətbiq edir. Bu Heyzenberqin nəzəriyyəsinin qəbulunda mühüm rol oynayır.
1927-ci ildə Pauli elektron spinlərini təsvir etmək məqsədilə spinorlar anlayışını daxil edir.
1930-cu il – Pauli neytrino ideyasını ortaya atır. O yaxşı başa düşürdü ki, neytronların beta-parçalanması zamanı proton və elektronlara çevrilməsi hadisəsində enerji və impulsun saxlanılması daha bir və o zaman məlum olmayan hissəciyin ayrılması ilə baş tuta bilər. Belə ki, həmin dövrdə belə bir hissəciyin mövcudluğunu sübut etmək mümkün deyildi. İtalyan fiziki Enriko Fermi bir qədər sonra bu hissəciyi neytoncuq (neytrino) adlandırır. Neytrinoların mövcudluğunun ekspremental yolla sübutu yalnız 1954-cü ildə baş tutur.
Şəxsi keyfiyyətləri
Fizika sahəsində Pauli perfeksionist kimi tanınırdı. Bununla o nəinki öz işləri ilə kifayətlənir, həmkarlarının da səhvlərini amansız şəkildə tənqid edirdi. Müasirləri onu fizika elminin "vicdanı" adlandırırdılar. O adətən elmi işlər haqqında həddindən artıq tənqidi yanaşaraq "tamamilə yanlış" və ya təxminın belə münasibət bildirərdi: "Sizin işiniz nəinki düzgün deyil, heç səhv olacaq dərəcədə belə deyil".
Digər bir lətifədə deyilir ki, Heyzenberq Pauliyə özünün yeni nəzəriyyəsini göndərir. Cavabında Heyzenbeq Paulidən yanında kiçik bir qeyd olan kvadrat təsvir olunmuş məktib alır. Qeyddə deyilir : „Mən Tiçian kimi çəkə bilərəm." Aşağıda isə narın xəttlə yazılır. „Yalnız detallar çatışmır".
Pauli eyni zamanda həssas ekspremental cihazların yanında duranda bu cihazların dayanması və hətta sıradan çıxması ilə də tanınırdı. Bu hadisə Pauli effekti adını almışdır.
Vyanda Pauli Gimnaziumştrasse 83, 1190 ünvanında yerləşən 19 saylı federal gimnzaiyada təhsil almışdır. Sonralar kimya üzrə Nobel mükafatını alacaq Rixard Kun Pauli ilə eyni sinifdə oxumuşdur. O da deyilir ki, bir dəfə fizika dərsində müəllim lövhədə səhvə yol verir və səhvini çox axtarsa da tapa bilmir. Müəllim nəhayət bütün sinfin sevincinə səbəb olan müraciətini edir. O naümid halda Pauliyə yönəlir:" Pauli, yaxşı deyin səhv hardadır. Siz yəqin onu çoxdan tapmısız."
Xarici keçidlər
- Volfqanq Pauli 2006-05-17 at the Wayback Machine Nobel sitesi
İstinadlar
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- Wolfgang Pauli // Babelio (fr.). 2007.
- Рожанский И. Д. Паули Вольфганг // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- NNDB (ing.). 2002.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Volfqanq Ernst Pauli alm Wolfgang Pauli 25 aprel 1900 Vyana 15 dekabr 1958 Surix gorkemli Avstriya fiziki 1945 ci ilde Fizika uzre Nobel mukafati laureati Volfqanq Paulialm Wolfgang Ernst Pauli Dogum adi Wolfgang Ernst PauliDogum tarixi 25 aprel 1900 1900 04 25 Dogum yeri Vyana Avstriya MacaristanVefat tarixi 15 dekabr 1958 1958 12 15 58 yasinda Vefat yeri Surix IsvecreVefat sebebi medealti vezin xercengiElm saheleri kvant mexanikasi hissecikler fizikasiIs yerleri Hamburq Universiteti d 1923 1928 Gottingen Universiteti 1921 1922 Isvecre Federal Texnologiya Institutu 1928 1940 Perdyu Universiteti 1942 1942 Miciqan Universiteti 1941 1941 Prinston Universiteti 1940 1946 Isvecre Federal Texnologiya Institutu 1946 1958 Tehsili Munhen Ludviq Maksimilian Universiteti 1918 1921 Uzvluyu London Kral Cemiyyeti 1953 Bavariya Elmler Akademiyasi d Isvec Kral Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Amerika Fizik Cemiyyeti d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiVolfqanq Pauli 1900 cu ilde Vyanada yehudi menseli lakin sonradan katolik dinini qebul etmis hekim ve biokimya professoru Volfqanq Yozef Paulinin ailesinde anadan olmusdur Volfqanq Munhen universitetinde Arnold Zommerfeldin sinfinde oxumusdur Burada Zommerfeldin xahisi ile 20 yasli Pauli umumi nisbilik nezeriyyesine hesr olunmus Fizika ensiklopediyasina xulase yazir ve bu monoqrafiya indiye qeder klassik eser sayilir Daha sonra o Gottingende Kopenhagende Hamburqda Prinstonda ABS ve Zurix ali elektrotexniki mektebinde Isvecre ders deyir Paulinin adi ile kvant mexanikasinin bir cox fundamental anlayislari baglidir O elementar hisseciklerin spini anlayisini elme daxil etmis ve neytrinolarin movcudlugunu xeber vermisdir Pauli ozunun istisna prinsipi Pauli prinsipine gore 1945 ci ilde fizika uzre Nobel mukafatina layiq gorulmusdur 1958 ci ilde ise nufuzlu Maks Plank medali ile teltif olunur Ele hemin il boyuk alim Zurixde xerceng xesteliyinden vefat edir Emi nailiyyetleriPauli muasir fizikaya xususen de kvant mexanikasina misilsiz tohfeler bexs etmisdir O eserlerini nadir hallarda nesr etdirir ve evezinde hemkarlari elelxusus Nils Bor ve Verner Heyzenberqle intensiv mektublasmaya ustunluk verirdi Pauli eserlerinin nesr edilmemesi ve neticede genis ictimaiyyetin onun eserlerinden bixeber olmasindan qeti narahatliq kecirmirdi Bunnla bele bezi faktlar meshurlasirdi 1924 cu il Pauli musahide olunan molekulyar spektrlerin interpretasiyasindaki movcud tutarsizligi aradan qaldirmaq meqsedile kvant mexanikasina yeni serbestlik derecesi daxil edir Bu serbestlik derecesi 1925 ci ilde Ulenbek ve S Qudsmit terefinden elektronun spini firlanmasi kimi eynilesdirilir Bununla bele Pauli ozunun kvant mexanikasina esas tohfesi sayilan istisna prinsipini ireli surur 1926 ci il Heyzenberqin kvant mexanikasinin matriks tesevvurunu ireli surmesinden sonra Pauli bu nezeriyyeni hidrogenin musahide olunan spektrini izah edilmesine tetbiq edir Bu Heyzenberqin nezeriyyesinin qebulunda muhum rol oynayir 1927 ci ilde Pauli elektron spinlerini tesvir etmek meqsedile spinorlar anlayisini daxil edir 1930 cu il Pauli neytrino ideyasini ortaya atir O yaxsi basa dusurdu ki neytronlarin beta parcalanmasi zamani proton ve elektronlara cevrilmesi hadisesinde enerji ve impulsun saxlanilmasi daha bir ve o zaman melum olmayan hisseciyin ayrilmasi ile bas tuta biler Bele ki hemin dovrde bele bir hisseciyin movcudlugunu subut etmek mumkun deyildi Italyan fiziki Enriko Fermi bir qeder sonra bu hisseciyi neytoncuq neytrino adlandirir Neytrinolarin movcudlugunun ekspremental yolla subutu yalniz 1954 cu ilde bas tutur Sexsi keyfiyyetleriFizika sahesinde Pauli perfeksionist kimi taninirdi Bununla o neinki oz isleri ile kifayetlenir hemkarlarinin da sehvlerini amansiz sekilde tenqid edirdi Muasirleri onu fizika elminin vicdani adlandirirdilar O adeten elmi isler haqqinda heddinden artiq tenqidi yanasaraq tamamile yanlis ve ya texminin bele munasibet bildirerdi Sizin isiniz neinki duzgun deyil hec sehv olacaq derecede bele deyil Diger bir letifede deyilir ki Heyzenberq Pauliye ozunun yeni nezeriyyesini gonderir Cavabinda Heyzenbeq Pauliden yaninda kicik bir qeyd olan kvadrat tesvir olunmus mektib alir Qeydde deyilir Men Tician kimi ceke bilerem Asagida ise narin xettle yazilir Yalniz detallar catismir Pauli eyni zamanda hessas ekspremental cihazlarin yaninda duranda bu cihazlarin dayanmasi ve hetta siradan cixmasi ile de taninirdi Bu hadise Pauli effekti adini almisdir Vyanda Pauli Gimnaziumstrasse 83 1190 unvaninda yerlesen 19 sayli federal gimnzaiyada tehsil almisdir Sonralar kimya uzre Nobel mukafatini alacaq Rixard Kun Pauli ile eyni sinifde oxumusdur O da deyilir ki bir defe fizika dersinde muellim lovhede sehve yol verir ve sehvini cox axtarsa da tapa bilmir Muellim nehayet butun sinfin sevincine sebeb olan muracietini edir O naumid halda Pauliye yonelir Pauli yaxsi deyin sehv hardadir Siz yeqin onu coxdan tapmisiz Xarici kecidlerVikianbarda Volfqanq Pauli ile elaqeli mediafayllar var Volfqanq Pauli 2006 05 17 at the Wayback Machine Nobel sitesiIstinadlarMaktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 Wolfgang Pauli Babelio fr 2007 Rozhanskij I D Pauli Volfgang Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 NNDB ing 2002