Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rekultivasiya (lat. re-yenidən başlama, təzədən təkrar edilmə; cultivo-becərirəm)- torpaqların məhsuldarlığını bərpa etmək, ətraf mühitin şəraitini yaxşılaşdırmaq üçün kompleks tədbirlər. Torpağın pozulması faydalı qazıntı yataqlarından istifadə etdikdə (əsasən açıq üsulla), geoloji kəşfiyyat-axtarış işləri zamanı, tikintilər və s. işlər apardıqda baş verir. Bu zaman torpaq örtüyü pozulur və ya tamamilə dağıdılır, hidroloji rejim pozulur, texnogen relyef əmələgəlir və s. Rekultivasiya nəticəsində pozulmuş torpaq sahələrindən kənd təsərrüfatında və meşəsalma işində, müxtəlif məqsədli su hövzələri, rekreasiya zonaları yaratdıqda və tikintidə istifadə edilir.
Torpağın rekultivasiyası adətən iki mərhələdə aparılır:
- texniki (səthin planirovkası, onun münbit qatla örtülməsi və ya torpağın yaxşılaşdırılması, yolların salınması, hidrotexniki və meliorativ qurğuların tikilməsi)
- bioloji (rekultivasiya aparılan sahədə aqrotexniki və fitomeliorasiya tədbirləri yerinə yetirərək, münbitliyi bərpa etmək, sürətləndirmək, flora və faunanın bərpasına şərait yaratmaq)
Rekultivasiya üsulları
Rekultivasiya üsulları torpaqların rekultivasiyasında tətbiq olunan, daha doğrusu, pozulmuş və çirklənmiş torpaqların münbitliyinin bərpa olunmasına yönəldilən fəaliyyət və tədbirlər sistemidir. Bura töküntü süxurların yamaclarının bərkidilməsi, neftlə çirklənmiş torpaqlarda texniki və bioloji rekultivasiya, münbit torpaq qatının qazılması, daşınması, bioloji preparatlarla neftli torpaqların qatışdırılması, kanalların, karxanaların doldurulması, aqrotexniki, fitomeliorativ, meliorativ və s. tədbirlərin həyata keçirilməsi kimi işlər daxildir.
Mexaniki rekultivasiya
Bu üsulda neftlə çirklənmiş torpaq qatı sahədən çıxarılaraq yuma sexinə daşınılır. Sexdə torpağın yuyulması üçün vidroələklərdən, hidrosiklonlardan, buxar qurğusundan, nasoslardan, transportyorlardan istifadə olunur. Bu proses müxtəlif mərhələlərdə gedir. Üç pilləli yuyulma zamanı torpaqdan ayrılan iri fraksiyalar və vibroələkdən keçməyən neftlə çirklənmiş digər dənəvər qrunt hissələri avtonəqliyyat vasitəsilə şlam yığılan sahəyə daşınır. Son mərhələlərdə, təmizlənmiş torpağın tərkibində olan neft məhsullarının miqdarı, müvafiq normaya uyğun, minimuma endirilir.
Təmizlənilmiş torpaq sexdən sahəyə qaytarılır yayılır. Torpaq işlərinin kartoqramması əsasında planlaşdırmanın hündürlük səviyyəsini relyefə uyğunlaşdırmaq üçün, lazım olan əlavə torpaq həcmi yaxın karxanadan rekultivasiya olunan sahəyə daşınılıb buldozerlə yayılaraq ərazinin landşaftı bərpa olunur. Göründüyü kimi mexaniki rekultivasiyada neft və neft məhsulları çirklənmiş torpaqların qazılması avtonəqliyyatla sexə aparılması və təmizlənmiş torpaqların sahəyə gətirilməsi rekultivasiya işlərinin əsasını təşkil edir.Bilavasitə fəaliyyətdə olan yeraltı kommunikasiyaların yaxınlığında torpaq işləri cavabdeh şəxsin nəzarəti və kommunikasiya sahibi olan təşkilatın nümayəndəsinin iştirakı ilə aparılmalıdır. Bu işlərin aparılmasında yalnız beldən istifadə edilməlidir. Zərbə alətlərindən (lingdən, külüngdən, alətlərdən və s.) istifadə etmək qadağandır. Əgər iş prosesində planda göstərilməyən yeraltı kommunikasiyalar (elektrik kabeli, boru xətti, kanalizasiya və s.) aşkar edilərsə, onda iş dayandırılmalı, işin rəhbərinə xəbər verilməli və eyni zamanda onların zədələnməməsi üçün tədbirlər işlənməli və komunikasiya yerləşən yerlər nişanlanmalıdır.
Bioloji rekultivasiya
Torpaqda neftlə çirklənmə 5-7%-dən artıq olduqda mexaniki rekultivasiya işlərindən sonra sahədə bioloji rekultivasiya tədbirlərinin həyata keçirilməsi məsləhət görülür (N. Ismayılov, 2007). Bu üsuldan, aşağı çirklənmə dərəcələrində torpaq qatının sağlamlaşdırılmasında sərbəst (fitomeliorasiya), digər rekultivasiya üsulları ilə birlikdə də istifadə oluna bilər.
Bioloji rekultivasiya mərhələsi bir neçə pillədə həyata keçirilir. Onun ilk pilləsində meşə və kənd təsərrüfatı üçün ən çox əlverişli olan bitki növləri müəyyənləşdirilir. Birinci ili yoxlama məqsədilə bir və ya çoxillik yem otları səpilir. Tarla şəraitində həmin sahələrdə səpilmiş toxumların cücərmə vəziyyəti yoxlanılır. Əgər toxumların cücərməsi qənaətbəxş səviyyədə deyilsə, neft məhsullarının parçalanmasının müddəti herik altında bir il də uzadılmalıdır.
Neft məhsullarından sahənin təmizlənməsi prosesi başa çatdıqdan sonra sahələrdə şumlama, yumşaltma tədbirləri həyata keçirilməlidir. Aqrotexniki qaydada hazırlanmış sahələrə paxlalı (əkin qarayoncası, çəmən yoncası) və ya bir sıra çoxillik (taxıllar fəsiləsinə aid) yem otlarının səpilməsi məsləhətdir. Birinci mərhələ başa çatdırıldıqdan sonra, sahəyə mənimsəmə məqsədindən asılı olaraq digər bitkilər əkilir. torpaqda bütün ionlardan daha mütəhərrikdirlər, buna görə onların miqdarı dəyişdikdə, bu mikroorqanizmlərə böyük təsir göstərir. Mikroorqanizmlərin əksəriyyəti, mühitdə pH neytral olduqda, yəni H+ və OH-ionlarının miqdarı təqribən bərabər olduqda daha yaxşı fəaliyyət göstərirlər. Torpaqdakı nefti parçalayan mikroorqanizmlər və torpağa əlavə olunan bioloji dərmanlar üçün torpaq mühitindəki mübadilə yolu ilə müəyyən olunan pH əhəmiyyət kəsb edir. Buna görə də neftlə çirklənmiş torpaqlarda bioloji təmizləmə tədbirləri həyata keçirilərkən torpağın pH–a görə optimallaşdırılması vacibdir.
Bioloji üsul planlaşdırılarkən ərazinin torpaq-iqlim şəraitinə uyğun olan bitkilərin növ tərkibinin seçilməsi, əkilmə sxeminin müəyyənləşdirilməsi, sahədə aparılacaq aqrotexniki və meliorativ tədbirlər və digər məsələlər əvvəlcədən müəyyənləşdirilməlidir.
Kimyəvi rekultivasiya
Neftlə çirklənmiş torpaqların kimyəvi rekultivasiyasına torpağa yüksək aktivli absorventlərin, əhəngin, natrisulfatın, dəmir oksidinin, üzvi və mineral gübrələrin və gipsin verilməsilə əlaqədar aparılan işlər daxil edilir. Bu yolla torpaq qatının neftdən təmizlənilməsi tədbirlərinin səmərəsi reagentlərin və ekotoksikanların reaksiya xüsusiyyətlərindən çox asılıdır. Təmizləmə aparılarkən, reagentin sulu məhlulu torpağa hopdurulur və ya quru halda torpağa səpilib qarışdırır, torpaq mühitində hidrofob ovuntu əmələ gəlir. Nəticədə neft maddələri parçalanaraq, ağır metallar fiksasiya olunur.
Bu üsulda torpağın təmizlənməsinin keyfiyyəti reagentlərin təmizliyindən və torpağa qarışdırılarkən görülən işlərin keyfiyyətindən asılıdır. Bəzən ovuntu torpaq məsamələrinə düşdükdə onun tərkibindəki üzvi maddələr təbii mikroorqanizmlər tərəfindən tədricən parçalanır, nəticədə sahədə təkrar çirklənmə prosesi gedir. Kimyəvi rekultivasiyada oksigen, hava, ozon hidrogenperoksid və kalium permanqanat kimi oksidləşdiricilərdən də istifadə olunur. Bu reagentlərdən 0,2 mkq/kq-dan 12 q/kq-ma qədər hüdudda xlorlaşdırılmış (üçxloretilen, üçxloramin, polixloretilen) torpaq qatını təmizləmək olar.
Termik rekultivasiya
Yuxarıda şərh olunan neftlə çirklənmiş torpaqların sağlamlaşdırılmasının rekultivasiya üsulları texniki baxımdan mürəkkəb, iqtisadi cəhətdən baha başa gəldiyindən bəzi ərazilərdə (neft boru kəmərləri boyu çirklənmiş sahələrdə, buruq ətrafı qazma şlamları olan yerlərdə və s.) termik üsuldan istifadə edilməsi məqsədəuyğundur. Bu halda çirklənmiş torpaq (süxur) yerində yandırılaraq neftdən azad edilir. Bu üsul asan, iqtisadi cəhətdən ucuz başa gəlsədə, təmizləmə prosesi yalnız torpağın üst qatında gedir, yanğın nəticəsində təbii biosenozlar məhv olur, atmosfer havası yanma maddələri ilə çirklənir.
Termik üsul torpağın tərkibində olan mikroorqanizmləri tamam məhv edir. Bu üsulun nəticəsində təmizlənilmiş sahələrdə torpağın biokimyəvi aktivliyi, fizik ikimyəvi və fizioloji –biokimyəvi funksiyalarının bərpası üçün sonradan üçün müddət tələb edən texniki və aqrotexniki tədbirlərin həyata keçirilməsi tələb edilir. Buna görə termik üsul-lokal ərazilərdə, kiçik sahələrdə tətbiq edilə bilər.
Biotexnoloji rekultivasiya. Bu üsul torpaqdakı çirkləndiriciləri parçalamaq qabiliyyətinə malik olan mikroorqanizmlərdən istifadə etməyi nəzərdə tutur. Məlum olduğu kimi çirklənmiş torpaq (və ya su) mühitində adi halda gedən bioloji proses nəticəsində öz-özümü təmizləmə gedir. Bu proses, mühitdə mövcud olan mikroorqanizmlərin çirkləndiriciləri parçalanma qabiliyyətinə əsaslanır. Torpaq qatı neftlə və neft məhsulları ilə çirkləndikdə öz-özünü təmizləmə prosesi ləng gedir. Bu proses torpağın məsamələrdəki havanın, rütubətin miqdarından, azot, fosfor və d. elementlərin mövcudluğundan asılıdır.
Neftlə çirklənmiş torpaq qatında təbii halda gedən öz- özünü təmizləmə prosesini sürətləndirmək məqsədilə biotexnologiya (bioremediasiya) üsulundan istifadə edilir. Bu üsulun mahiyyətini çirklənmiş torpaqlarda mövcud olan, ancaq mühitdə tam komplekt qida elementləri olmadığından çirkləndirici maddələri səmərəli parçalanmağa qadir olmayan, təbii mikroorqanizmlərin inkişafını intensivləşdirmək və aktiv fəaliyyətini bərpa etmək təşkil edir. Hazırda biotexnologiya üsulu ilə neftlə çirklənmiş torpaqların rekultivasiyasında əsasən aerob bakteriyalardan istifadə edilir.
Aparılan tədqiqatlar bu mikroorqanizmlərin neft karbohidrogenlərini aktiv parçalamağa qadir olduğunu göstərir (N. Ismayılov, 2007). Onların normal inkişafını təmin etmək üçün torpaq mühitində əlverişli şərait yaradılmalıdır. Karbohidrogenləri parçalayan mikroorqanizmlərin siyasına Pseudomonas, Rhodococcus, Bacillus, Arthrobacter, Azotobacter, Alkaligenes, Mucobacterium sinifinə aid bakteriyalar, Candida maye göbələkləri, Steptomyces sinfinə aid aktinomisetlər, Aspergillus və Penicillium sinfinə aid olan göbələklər və s. daxildir.
Torpaq qatında neft maddələrinin parçalanmasının sürətini artırmaq üçün torpağa verilən bioloji maddələr (dərmanlar) ayrılıqda və qarışıq halda tətbiq edilə bilər. Bu məqsədlə dünya ölkələrində Yuni-Rem, Petro trit, Avalon, Destroyl, Roder, Ekoyl, Devozoyl, Ekonadin və d. reagentlərdən istifadə edilir.
Rekultivasiyanın istiqamətləri
Rekultivasiya istiqamətləri rekultivasiya olunmuş torpaqlardan xalq təsərrüfatında istifadə olunma istiqamətləridir. Bu torpaqlardan ən çox kənd, meşə, balıqçılıq təsərrüfatı, eləcə də sanitar-gigiyena və rekreasiya məqsədilə istifadə edilməsi nəzərdə tutulur.
Torpağın rekultivasiyası
Torpağın rekultivasiyası insan fəaliyyəti nəticəsində (faydalı qazıntıların çıxarılması, su qurğularının yaradılması, meşələrin yox edilməsi, şəhərlərin salınması və s.) yararsız hala düşmüş torpaqların məhsuldarlığının bərpa edilməsidir. Mədənlər açıq üsulla istismar edildikdə yeraltı üsula nisbətən daha çox sahə yararsız hala düşür. Bu səbəbdəb Azərbaycan Respublikasında əkin və otlaq sahələri xeyli azalmışdır (Gədəbəy, Daşkəsən, Abşeron və b. rayonlarda). Mədən tullantılarını rekultivasiya etmək üçün əvvəlcə sahə iri daşlardan (Abşeronda neft qalıqlarından) təmizlənir, tullantının üstü hamarlanır və müxtəlif qalınlıqda torpaqla örtülür. Turşuluğu çox olan tullantılar neytrallaşdırılır və çatışmayan qida elementləri əlavə edilir, yerli şəraitə uyğun bitki növləri (ağac, kol, ot) əkilir və s.
İstinadlar
- Qərib Məmmədov, Mahmud Xəlilov. Ensiklopedik ekoloji lüğət. Bakı-Elm-2008.
Xarici keçidlər
- Neftlə çirklənmiş torpaqların rekultivasiyası, bioremediasiyası
- Torpaq
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rekultivasiya lat re yeniden baslama tezeden tekrar edilme cultivo becerirem torpaqlarin mehsuldarligini berpa etmek etraf muhitin seraitini yaxsilasdirmaq ucun kompleks tedbirler Torpagin pozulmasi faydali qazinti yataqlarindan istifade etdikde esasen aciq usulla geoloji kesfiyyat axtaris isleri zamani tikintiler ve s isler apardiqda bas verir Bu zaman torpaq ortuyu pozulur ve ya tamamile dagidilir hidroloji rejim pozulur texnogen relyef emelegelir ve s Rekultivasiya neticesinde pozulmus torpaq sahelerinden kend teserrufatinda ve mesesalma isinde muxtelif meqsedli su hovzeleri rekreasiya zonalari yaratdiqda ve tikintide istifade edilir Torpagin rekultivasiyasi adeten iki merhelede aparilir texniki sethin planirovkasi onun munbit qatla ortulmesi ve ya torpagin yaxsilasdirilmasi yollarin salinmasi hidrotexniki ve meliorativ qurgularin tikilmesi bioloji rekultivasiya aparilan sahede aqrotexniki ve fitomeliorasiya tedbirleri yerine yetirerek munbitliyi berpa etmek suretlendirmek flora ve faunanin berpasina serait yaratmaq Rekultivasiya usullariRekultivasiya usullari torpaqlarin rekultivasiyasinda tetbiq olunan daha dogrusu pozulmus ve cirklenmis torpaqlarin munbitliyinin berpa olunmasina yoneldilen fealiyyet ve tedbirler sistemidir Bura tokuntu suxurlarin yamaclarinin berkidilmesi neftle cirklenmis torpaqlarda texniki ve bioloji rekultivasiya munbit torpaq qatinin qazilmasi dasinmasi bioloji preparatlarla neftli torpaqlarin qatisdirilmasi kanallarin karxanalarin doldurulmasi aqrotexniki fitomeliorativ meliorativ ve s tedbirlerin heyata kecirilmesi kimi isler daxildir Mexaniki rekultivasiya Bu usulda neftle cirklenmis torpaq qati saheden cixarilaraq yuma sexine dasinilir Sexde torpagin yuyulmasi ucun vidroeleklerden hidrosiklonlardan buxar qurgusundan nasoslardan transportyorlardan istifade olunur Bu proses muxtelif merhelelerde gedir Uc pilleli yuyulma zamani torpaqdan ayrilan iri fraksiyalar ve vibroelekden kecmeyen neftle cirklenmis diger denever qrunt hisseleri avtoneqliyyat vasitesile slam yigilan saheye dasinir Son merhelelerde temizlenmis torpagin terkibinde olan neft mehsullarinin miqdari muvafiq normaya uygun minimuma endirilir Temizlenilmis torpaq sexden saheye qaytarilir yayilir Torpaq islerinin kartoqrammasi esasinda planlasdirmanin hundurluk seviyyesini relyefe uygunlasdirmaq ucun lazim olan elave torpaq hecmi yaxin karxanadan rekultivasiya olunan saheye dasinilib buldozerle yayilaraq erazinin landsafti berpa olunur Gorunduyu kimi mexaniki rekultivasiyada neft ve neft mehsullari cirklenmis torpaqlarin qazilmasi avtoneqliyyatla sexe aparilmasi ve temizlenmis torpaqlarin saheye getirilmesi rekultivasiya islerinin esasini teskil edir Bilavasite fealiyyetde olan yeralti kommunikasiyalarin yaxinliginda torpaq isleri cavabdeh sexsin nezareti ve kommunikasiya sahibi olan teskilatin numayendesinin istiraki ile aparilmalidir Bu islerin aparilmasinda yalniz belden istifade edilmelidir Zerbe aletlerinden lingden kulungden aletlerden ve s istifade etmek qadagandir Eger is prosesinde planda gosterilmeyen yeralti kommunikasiyalar elektrik kabeli boru xetti kanalizasiya ve s askar edilerse onda is dayandirilmali isin rehberine xeber verilmeli ve eyni zamanda onlarin zedelenmemesi ucun tedbirler islenmeli ve komunikasiya yerlesen yerler nisanlanmalidir Bioloji rekultivasiya Torpaqda neftle cirklenme 5 7 den artiq olduqda mexaniki rekultivasiya islerinden sonra sahede bioloji rekultivasiya tedbirlerinin heyata kecirilmesi meslehet gorulur N Ismayilov 2007 Bu usuldan asagi cirklenme derecelerinde torpaq qatinin saglamlasdirilmasinda serbest fitomeliorasiya diger rekultivasiya usullari ile birlikde de istifade oluna biler Bioloji rekultivasiya merhelesi bir nece pillede heyata kecirilir Onun ilk pillesinde mese ve kend teserrufati ucun en cox elverisli olan bitki novleri mueyyenlesdirilir Birinci ili yoxlama meqsedile bir ve ya coxillik yem otlari sepilir Tarla seraitinde hemin sahelerde sepilmis toxumlarin cucerme veziyyeti yoxlanilir Eger toxumlarin cucermesi qenaetbexs seviyyede deyilse neft mehsullarinin parcalanmasinin muddeti herik altinda bir il de uzadilmalidir Neft mehsullarindan sahenin temizlenmesi prosesi basa catdiqdan sonra sahelerde sumlama yumsaltma tedbirleri heyata kecirilmelidir Aqrotexniki qaydada hazirlanmis sahelere paxlali ekin qarayoncasi cemen yoncasi ve ya bir sira coxillik taxillar fesilesine aid yem otlarinin sepilmesi meslehetdir Birinci merhele basa catdirildiqdan sonra saheye menimseme meqsedinden asili olaraq diger bitkiler ekilir torpaqda butun ionlardan daha muteherrikdirler buna gore onlarin miqdari deyisdikde bu mikroorqanizmlere boyuk tesir gosterir Mikroorqanizmlerin ekseriyyeti muhitde pH neytral olduqda yeni H ve OH ionlarinin miqdari teqriben beraber olduqda daha yaxsi fealiyyet gosterirler Torpaqdaki nefti parcalayan mikroorqanizmler ve torpaga elave olunan bioloji dermanlar ucun torpaq muhitindeki mubadile yolu ile mueyyen olunan pH ehemiyyet kesb edir Buna gore de neftle cirklenmis torpaqlarda bioloji temizleme tedbirleri heyata kecirilerken torpagin pH a gore optimallasdirilmasi vacibdir Bioloji usul planlasdirilarken erazinin torpaq iqlim seraitine uygun olan bitkilerin nov terkibinin secilmesi ekilme sxeminin mueyyenlesdirilmesi sahede aparilacaq aqrotexniki ve meliorativ tedbirler ve diger meseleler evvelceden mueyyenlesdirilmelidir Kimyevi rekultivasiya Neftle cirklenmis torpaqlarin kimyevi rekultivasiyasina torpaga yuksek aktivli absorventlerin ehengin natrisulfatin demir oksidinin uzvi ve mineral gubrelerin ve gipsin verilmesile elaqedar aparilan isler daxil edilir Bu yolla torpaq qatinin neftden temizlenilmesi tedbirlerinin semeresi reagentlerin ve ekotoksikanlarin reaksiya xususiyyetlerinden cox asilidir Temizleme aparilarken reagentin sulu mehlulu torpaga hopdurulur ve ya quru halda torpaga sepilib qarisdirir torpaq muhitinde hidrofob ovuntu emele gelir Neticede neft maddeleri parcalanaraq agir metallar fiksasiya olunur Bu usulda torpagin temizlenmesinin keyfiyyeti reagentlerin temizliyinden ve torpaga qarisdirilarken gorulen islerin keyfiyyetinden asilidir Bezen ovuntu torpaq mesamelerine dusdukde onun terkibindeki uzvi maddeler tebii mikroorqanizmler terefinden tedricen parcalanir neticede sahede tekrar cirklenme prosesi gedir Kimyevi rekultivasiyada oksigen hava ozon hidrogenperoksid ve kalium permanqanat kimi oksidlesdiricilerden de istifade olunur Bu reagentlerden 0 2 mkq kq dan 12 q kq ma qeder hududda xlorlasdirilmis ucxloretilen ucxloramin polixloretilen torpaq qatini temizlemek olar Termik rekultivasiya Yuxarida serh olunan neftle cirklenmis torpaqlarin saglamlasdirilmasinin rekultivasiya usullari texniki baximdan murekkeb iqtisadi cehetden baha basa geldiyinden bezi erazilerde neft boru kemerleri boyu cirklenmis sahelerde buruq etrafi qazma slamlari olan yerlerde ve s termik usuldan istifade edilmesi meqsedeuygundur Bu halda cirklenmis torpaq suxur yerinde yandirilaraq neftden azad edilir Bu usul asan iqtisadi cehetden ucuz basa gelsede temizleme prosesi yalniz torpagin ust qatinda gedir yangin neticesinde tebii biosenozlar mehv olur atmosfer havasi yanma maddeleri ile cirklenir Termik usul torpagin terkibinde olan mikroorqanizmleri tamam mehv edir Bu usulun neticesinde temizlenilmis sahelerde torpagin biokimyevi aktivliyi fizik ikimyevi ve fizioloji biokimyevi funksiyalarinin berpasi ucun sonradan ucun muddet teleb eden texniki ve aqrotexniki tedbirlerin heyata kecirilmesi teleb edilir Buna gore termik usul lokal erazilerde kicik sahelerde tetbiq edile biler Biotexnoloji rekultivasiya Bu usul torpaqdaki cirklendiricileri parcalamaq qabiliyyetine malik olan mikroorqanizmlerden istifade etmeyi nezerde tutur Melum oldugu kimi cirklenmis torpaq ve ya su muhitinde adi halda geden bioloji proses neticesinde oz ozumu temizleme gedir Bu proses muhitde movcud olan mikroorqanizmlerin cirklendiricileri parcalanma qabiliyyetine esaslanir Torpaq qati neftle ve neft mehsullari ile cirklendikde oz ozunu temizleme prosesi leng gedir Bu proses torpagin mesamelerdeki havanin rutubetin miqdarindan azot fosfor ve d elementlerin movcudlugundan asilidir Neftle cirklenmis torpaq qatinda tebii halda geden oz ozunu temizleme prosesini suretlendirmek meqsedile biotexnologiya bioremediasiya usulundan istifade edilir Bu usulun mahiyyetini cirklenmis torpaqlarda movcud olan ancaq muhitde tam komplekt qida elementleri olmadigindan cirklendirici maddeleri semereli parcalanmaga qadir olmayan tebii mikroorqanizmlerin inkisafini intensivlesdirmek ve aktiv fealiyyetini berpa etmek teskil edir Hazirda biotexnologiya usulu ile neftle cirklenmis torpaqlarin rekultivasiyasinda esasen aerob bakteriyalardan istifade edilir Aparilan tedqiqatlar bu mikroorqanizmlerin neft karbohidrogenlerini aktiv parcalamaga qadir oldugunu gosterir N Ismayilov 2007 Onlarin normal inkisafini temin etmek ucun torpaq muhitinde elverisli serait yaradilmalidir Karbohidrogenleri parcalayan mikroorqanizmlerin siyasina Pseudomonas Rhodococcus Bacillus Arthrobacter Azotobacter Alkaligenes Mucobacterium sinifine aid bakteriyalar Candida maye gobelekleri Steptomyces sinfine aid aktinomisetler Aspergillus ve Penicillium sinfine aid olan gobelekler ve s daxildir Torpaq qatinda neft maddelerinin parcalanmasinin suretini artirmaq ucun torpaga verilen bioloji maddeler dermanlar ayriliqda ve qarisiq halda tetbiq edile biler Bu meqsedle dunya olkelerinde Yuni Rem Petro trit Avalon Destroyl Roder Ekoyl Devozoyl Ekonadin ve d reagentlerden istifade edilir Rekultivasiyanin istiqametleriRekultivasiya istiqametleri rekultivasiya olunmus torpaqlardan xalq teserrufatinda istifade olunma istiqametleridir Bu torpaqlardan en cox kend mese baliqciliq teserrufati elece de sanitar gigiyena ve rekreasiya meqsedile istifade edilmesi nezerde tutulur Torpagin rekultivasiyasiTorpagin rekultivasiyasi insan fealiyyeti neticesinde faydali qazintilarin cixarilmasi su qurgularinin yaradilmasi meselerin yox edilmesi seherlerin salinmasi ve s yararsiz hala dusmus torpaqlarin mehsuldarliginin berpa edilmesidir Medenler aciq usulla istismar edildikde yeralti usula nisbeten daha cox sahe yararsiz hala dusur Bu sebebdeb Azerbaycan Respublikasinda ekin ve otlaq saheleri xeyli azalmisdir Gedebey Daskesen Abseron ve b rayonlarda Meden tullantilarini rekultivasiya etmek ucun evvelce sahe iri daslardan Abseronda neft qaliqlarindan temizlenir tullantinin ustu hamarlanir ve muxtelif qalinliqda torpaqla ortulur Tursulugu cox olan tullantilar neytrallasdirilir ve catismayan qida elementleri elave edilir yerli seraite uygun bitki novleri agac kol ot ekilir ve s IstinadlarQerib Memmedov Mahmud Xelilov Ensiklopedik ekoloji luget Baki Elm 2008 Xarici kecidlerNeftle cirklenmis torpaqlarin rekultivasiyasi bioremediasiyasi TorpaqHemcinin baxMeliorasiya