Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Texnogenez (yun. Techne — incəsənət) – təbii mühiti dəyişərək süni (texnogen) təbiət yaradan insanın qlobal texniki fəaliyyəti. Bunun nəticəsində relyefin texniki formaları (kurqan və terrikonlar, xəndək və daş, qum karxanaları, bəndlər), texnogen landşaftlar (şəhər, sənaye, kənd təsər.), texnogen səhralar və akvatoriyalar, həmçinin süni bitki sortları və heyvan cinsləri əmələ gəlir. Texnogenez məqsədyönlü aparılaraq bəşəriyyətin həyat şəraitini yaxşılaşdırmaq üçün yerinə yetirilir. Lakin qabaqcadan görünməyən və arzu olunmaz nəticələri təbiətə böyük ziyan vurur, bir çox bitki və heyvan növlərinin məhv olmasına, landşaftın kasatlaşmasına, geniş ərazilərin səhralaşmasına, – həyat mühitinin kasatlaşması, çirklənməsi və dağılmasına səbəb olur. Planetdə texnika artdıqca həyat azalır. XX əsrdə Texnogenez genişlənərək yerətrafı kosmosa çataraq, nəinki planetar, həm də kosmik hadisəyə çevrilmişdir. Texnogenezin təsiri nəticəsində yeni-texnosfer formalaşır
Texnogenez haqqında alimlərin fikirləri
1. Fersmana görə, yer qabığının yuxarı hissələrində insanın texnogen fəaliyyəti ilə əlaqədar təzahür edən mineraloji və geokimyəvi proseslər. Texnogenez insanın təsərrüfat-texnogen fəaliyyətinin rəngarəngliyi və müxtəlif istiqamətli olmasını nəzərə almaqla, bu fəaliyyətin təsiri altında yer qabığının yuxarı hissəsində baş verən bütün geokimyəvi, mineraloji, hidrogeoloji, mühəndisi-geoloji və i.a. fiziki-geoloji hadisə və proseslərin məcmusu və geoloji mühitdə dəyişikliklərə səbəb olan ümumiləşdirilmiş anlayış kimi qəbul edilməsi məqsədəuyğundur.
2. İnsanın istehsalat fəaliyyəti nəticəsində təzahür edən geomorfoloji proseslərin məcmusu. Geomorfoloji proseslərin təbii inkişafına insanın təsiri bilavasitə (süxurların yatımının dəyişməsi, onların daşınması, çökdürülməsi, işlənilməsi, bəndvurma və struktur relyef formalarının yaradılması və i.a.) və dolayısı yolla təsir nəticəsində baş verə bilər. İnsanın fəaliyyət istiqamətlərinə görə – kənd təsərrüfatı, faydalı qazıntı yataqlarının istismarı, müxtəlif qurğuların inşası və b. sahələrə ayrılır. Sinonim: Antropogenez.
Texnogen dəyişilmə
Texnogen dəyişilmə- biosenozun sənayenin bu və ya digər vasitələrinin təsiri nəticəsində dəyişilməsi-istehsalın tullantıları ilə çirklənməsi, məs. SO2 ilə və ya radioaktiv şüalanma ilə, yer səthində qeyri adi qruntların (süxurların və s.) toplanması. Bu dəyişilmə diqressiv istiqamətdə gedir. Belə sahələrdə demutasion dəyişilməyə nail olmaq üçün meliorativ tədbirlərin görülməsi vacibdir.
Texnogen miqrasiya
Texnogen miqrasiya- sənaye və kənd təsərrüfatı fəaliyyəti nəticəsində kimyəvi elementlərin və maddələrin axını. Texnogen miqrasiya çox vaxt təbiətdə maddələr mübadiləsinin normal gedişini (həcmi, sürəti) pozur. Məs., torpağın çirklənməsi, meşələrin məhv edilməsi. Oksigenin və karbon qazının atmosfer və quruda mübadiləsini azaldır. Odur ki, biosferdə oksigen axınının müəyyən olunmuş həcmini saxlamaq üçün canlı maddələri əsas qüvvə kimi mühafizə etmək lazımdır.
Texnogen zəlzələ
Texnogen zəlzələ (süni zəlzələ) – insanın texniki fəaliyyəti nəticəsində yeraltı zərbələr və yer səthinin kəskin dəyişməsi. Texnogen zəlzələ bilərəkdən, yeraltı nüvə partlayışı zamanı baş verə bilər. Çox vaxt Yer qabığının dinamik tarazlığı pozulduqda və ayrı-ayrı sahələrə böyük yük edildikdə (dərin və böyük su anbarı tikdikdə) və ya yük kənar edildikdə Texnogen zəlzələ (yeraltı su, neft, qaz çıxarıldıqda, böyük göllərin səviyyəsi aşağı düşdükdə) baş verir.
İstinadlar
- Məmmədov Q.Ş. Xəlilov M.Y. Ensiklopedik ekoloji lüğət Bakı 2008
Xarici keçidlər
- Texnogen qəzalar
- Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Texnogenez yun Techne incesenet tebii muhiti deyiserek suni texnogen tebiet yaradan insanin qlobal texniki fealiyyeti Bunun neticesinde relyefin texniki formalari kurqan ve terrikonlar xendek ve das qum karxanalari bendler texnogen landsaftlar seher senaye kend teser texnogen sehralar ve akvatoriyalar hemcinin suni bitki sortlari ve heyvan cinsleri emele gelir Texnogenez meqsedyonlu aparilaraq beseriyyetin heyat seraitini yaxsilasdirmaq ucun yerine yetirilir Lakin qabaqcadan gorunmeyen ve arzu olunmaz neticeleri tebiete boyuk ziyan vurur bir cox bitki ve heyvan novlerinin mehv olmasina landsaftin kasatlasmasina genis erazilerin sehralasmasina heyat muhitinin kasatlasmasi cirklenmesi ve dagilmasina sebeb olur Planetde texnika artdiqca heyat azalir XX esrde Texnogenez genislenerek yeretrafi kosmosa cataraq neinki planetar hem de kosmik hadiseye cevrilmisdir Texnogenezin tesiri neticesinde yeni texnosfer formalasirTexnogenez haqqinda alimlerin fikirleri1 Fersmana gore yer qabiginin yuxari hisselerinde insanin texnogen fealiyyeti ile elaqedar tezahur eden mineraloji ve geokimyevi prosesler Texnogenez insanin teserrufat texnogen fealiyyetinin rengarengliyi ve muxtelif istiqametli olmasini nezere almaqla bu fealiyyetin tesiri altinda yer qabiginin yuxari hissesinde bas veren butun geokimyevi mineraloji hidrogeoloji muhendisi geoloji ve i a fiziki geoloji hadise ve proseslerin mecmusu ve geoloji muhitde deyisikliklere sebeb olan umumilesdirilmis anlayis kimi qebul edilmesi meqsedeuygundur 2 Insanin istehsalat fealiyyeti neticesinde tezahur eden geomorfoloji proseslerin mecmusu Geomorfoloji proseslerin tebii inkisafina insanin tesiri bilavasite suxurlarin yatiminin deyismesi onlarin dasinmasi cokdurulmesi islenilmesi bendvurma ve struktur relyef formalarinin yaradilmasi ve i a ve dolayisi yolla tesir neticesinde bas vere biler Insanin fealiyyet istiqametlerine gore kend teserrufati faydali qazinti yataqlarinin istismari muxtelif qurgularin insasi ve b sahelere ayrilir Sinonim Antropogenez Texnogen deyisilmeTexnogen deyisilme biosenozun senayenin bu ve ya diger vasitelerinin tesiri neticesinde deyisilmesi istehsalin tullantilari ile cirklenmesi mes SO2 ile ve ya radioaktiv sualanma ile yer sethinde qeyri adi qruntlarin suxurlarin ve s toplanmasi Bu deyisilme diqressiv istiqametde gedir Bele sahelerde demutasion deyisilmeye nail olmaq ucun meliorativ tedbirlerin gorulmesi vacibdir Texnogen miqrasiyaTexnogen miqrasiya senaye ve kend teserrufati fealiyyeti neticesinde kimyevi elementlerin ve maddelerin axini Texnogen miqrasiya cox vaxt tebietde maddeler mubadilesinin normal gedisini hecmi sureti pozur Mes torpagin cirklenmesi meselerin mehv edilmesi Oksigenin ve karbon qazinin atmosfer ve quruda mubadilesini azaldir Odur ki biosferde oksigen axininin mueyyen olunmus hecmini saxlamaq ucun canli maddeleri esas quvve kimi muhafize etmek lazimdir Texnogen zelzeleTexnogen zelzele suni zelzele insanin texniki fealiyyeti neticesinde yeralti zerbeler ve yer sethinin keskin deyismesi Texnogen zelzele bilerekden yeralti nuve partlayisi zamani bas vere biler Cox vaxt Yer qabiginin dinamik tarazligi pozulduqda ve ayri ayri sahelere boyuk yuk edildikde derin ve boyuk su anbari tikdikde ve ya yuk kenar edildikde Texnogen zelzele yeralti su neft qaz cixarildiqda boyuk gollerin seviyyesi asagi dusdukde bas verir IstinadlarMemmedov Q S Xelilov M Y Ensiklopedik ekoloji luget Baki 2008Xarici kecidlerTexnogen qezalar Geologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 679 Hemcinin baxTexnogen qezalar