Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gips – CaSO4 •2H2O — monoklinik sinqoniya. Rast gəlmə tezliyi şkalası: tez-tez rast gələn.
| Gips | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Kateqoriya | Mineral |
| Formul (təkrarlanan vahid) | CaSO₄·2H₂O |
| VI/C.16 | |
| Xüsusiyyətləri | |
| ağ | |
| Sıxlıq | 2,32 ± 0,01 q/sm³ |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Xassələri
Rəng – rəngsiz, qar kimi ağ, qatışıqlarından asılı olaraq boz, sarımtıl, mavi, narıncı, qırmızı, qəhvəyi, qara rənglər alır; Mineralın cizgisinin rəngi – ağ; Parıltı – ayrılma müstəvilərində şüşə, sədəfi, lifli aqreqatlarında – ipəyi; Şəffaflıq – şəffafdan yarımşəffafadək; Sıxlıq – 2,32; Sərtlik – 1,5–2; Vərəqləri əyilgəndir, lakin elastik deyil; Ayrılma – {010} üzrə tam mükəmməl; {100} üzrə orta; Sınıqlar – kristallarda – pilləli, xırdadənəli aqreqatlarda – hamar, çubuqvarı əmələgəlmələrdə – tikanlı; Başqa xassələr – suda 1 hissə gips : 2 hissə su nisbətində hiss olunacaq dərəcədə həll olur; Morfologiya – kristallar: lövhə- və sütunvarı, prizmatik; İkiləşmə: {100} və {101} üzrə tez-tez qaranquş quyruğunu xatırladan təmas ikiləşmələri rast gəlir; nadir hallarda xaç şəkilli qarşılıqlı nüfuzetmə ikiləşməsi qeyd edilir; Mineral aqreqatları: bütöv, dənəvər, sıx, lifli, vərəq- və torpaqvari kütlələr, konkresiyalar, druzalar, "gips-qızılgülü" şəklində kristal bitişikləri, anhidrit, halit və kalsit üzrə psevdomorfozalar, ontoditlər, helektitlər və s. Gips müxtəlifliklikləri: alebastr – incədənəli massiv, bəzən mərmərə bənzər Gips; selenit – parallel-lifli yarımşəffaf Gips; atlas şpat–lifli, ipək parıltılı Gips; poykilit Gips – çoxlu (75%-dək) qum möhtəviləri saxlayan kristallik qumlu Gips.
Mənşəyi və yayılması
Müxtəlif mineraləmələgəlmə proseslərinin məhsuludur. Dəniz hövzələrinin tam tədric olunmamış ayrılmış sahələrində buxarlanma yolu ilə halogenezin başlanğıc mərhələlərində karbonatlardan sonra xemogen-çökmə yolla ilk kristallaşan minerallardan biridir. Müxtəlif çökmə süxurlarda – əhəngdaşları, mergel, gillərdə və b. nazik laycıqlar əmələ gətirir. Gipsin iri yataqlarının böyük əksəriyyətinin formalaşması səthəyaxın zonada (100–150 metrədək) aşağı xarici təzyiq şəraitində ("gips papaqları" və s.) çökmə süxur qatlarında anhidritin hidratlaşması ilə əlaqədardır. Sulfid yataqlarının oksidləşmə zonalarında, müxtəlif süxurların aşınma qabığında sulfat məhlullarının karbonat əmələgəlmələrinə təsiri nəticəsində də kristallaşır. Hidrotermal mənşəli gips adətən sulfid yataqlarında qeyd edilir. Aktiv vulkanizm rayonlarında isti bulaqların, fumarolların və solfatarların çöküntülərində rast gəlir. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: anhidrit, kalsit, araqonit, dolomit, , sərbəst kükürd, kvars, pirit, xalkopirit və b. Mineralın tapıldığı yerlər: Siciliya adası (İtaliya); Qarts (Almaniya); Volqaboyu, Dağıstan, Qərbi Uralyanı (Rusiya); Qaurdağ (Türkmənistan); Saxara səhrası (Şimali Afrika); bir sıra ştatlar (ABŞ) və b. Azərbaycanda gips obyektləri – Yuxarı Ağcakənd, Dəstəgir, Monaşid, Araz, Şahtaxtı, Qarğalıq, Çeildağ yataqları və mineralın çoxsaylı təzahürləri əsasən Kiçik Qafqazın Şimal-Şərq hissəsində, Naxçıvan MR-da və Qobustanda cəmləşmişdir. Gips az miqdarda Abşeron yarımadasında aşkar edilmişdir. Filizçay, Katex, Daşkəsən, Gədəbəy, Çıraqdərə, Toğanalı, Mehmana, Qızılbulaq və başqa filiz yataqlarının oksidləşmə zonalarındakı gips tapıntıları mineraloji baxımdan önəmlidir.
Tətbiqi
Tikinti sənayesi üçün mühüm xammaldır. Həmçinin şüşə, keramika, boya və başqa sənaye sahələrində, metallurgiyada, təbabətdə, dekorativ məqsədlər və s. üçün istifadə edilir.
İstinadlar
- rruff. International Mineralogical Association, Arizona Universiteti.
- Strunz K. H., Tennyson C. Mineralogische Tabellen : Eine Klassifizierung der Mineralien auf kristallchemischer Grundlage, mit einer Einfuhrung in die Kristallchemie. 8 Leypsiq: Akademische Verlagsgesellschaft, 1982.
- http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0308.html.
Mənbə
- Azərbaycan mineralları. Bakı: Nafta-Press, 2004.
Xarici keçidlər
- THE MINERAL GYPSUM
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Gips Gips CaSO4 2H2O monoklinik sinqoniya Rast gelme tezliyi skalasi tez tez rast gelen GipsUmumi melumatlarKateqoriya MineralFormul tekrarlanan vahid CaSO 2H OVI C 16XususiyyetleriagSixliq 2 32 0 01 q sm Vikianbarda elaqeli mediafayllarGipsGips col gulu Sehra uzunlugu 47 smXasseleriReng rengsiz qar kimi ag qatisiqlarindan asili olaraq boz sarimtil mavi narinci qirmizi qehveyi qara rengler alir Mineralin cizgisinin rengi ag Parilti ayrilma mustevilerinde suse sedefi lifli aqreqatlarinda ipeyi Seffafliq seffafdan yarimseffafadek Sixliq 2 32 Sertlik 1 5 2 Vereqleri eyilgendir lakin elastik deyil Ayrilma 010 uzre tam mukemmel 100 uzre orta Siniqlar kristallarda pilleli xirdadeneli aqreqatlarda hamar cubuqvari emelegelmelerde tikanli Basqa xasseler suda 1 hisse gips 2 hisse su nisbetinde hiss olunacaq derecede hell olur Morfologiya kristallar lovhe ve sutunvari prizmatik Ikilesme 100 ve 101 uzre tez tez qaranqus quyrugunu xatirladan temas ikilesmeleri rast gelir nadir hallarda xac sekilli qarsiliqli nufuzetme ikilesmesi qeyd edilir Mineral aqreqatlari butov denever six lifli vereq ve torpaqvari kutleler konkresiyalar druzalar gips qizilgulu seklinde kristal bitisikleri anhidrit halit ve kalsit uzre psevdomorfozalar ontoditler helektitler ve s Gips muxtelifliklikleri alebastr incedeneli massiv bezen mermere benzer Gips selenit parallel lifli yarimseffaf Gips atlas spat lifli ipek pariltili Gips poykilit Gips coxlu 75 dek qum mohtevileri saxlayan kristallik qumlu Gips Menseyi ve yayilmasiMuxtelif mineralemelegelme proseslerinin mehsuludur Deniz hovzelerinin tam tedric olunmamis ayrilmis sahelerinde buxarlanma yolu ile halogenezin baslangic merhelelerinde karbonatlardan sonra xemogen cokme yolla ilk kristallasan minerallardan biridir Muxtelif cokme suxurlarda ehengdaslari mergel gillerde ve b nazik layciqlar emele getirir Gipsin iri yataqlarinin boyuk ekseriyyetinin formalasmasi setheyaxin zonada 100 150 metredek asagi xarici tezyiq seraitinde gips papaqlari ve s cokme suxur qatlarinda anhidritin hidratlasmasi ile elaqedardir Sulfid yataqlarinin oksidlesme zonalarinda muxtelif suxurlarin asinma qabiginda sulfat mehlullarinin karbonat emelegelmelerine tesiri neticesinde de kristallasir Hidrotermal menseli gips adeten sulfid yataqlarinda qeyd edilir Aktiv vulkanizm rayonlarinda isti bulaqlarin fumarollarin ve solfatarlarin cokuntulerinde rast gelir Birlikde rast geldiyi minerallar anhidrit kalsit araqonit dolomit serbest kukurd kvars pirit xalkopirit ve b Mineralin tapildigi yerler Siciliya adasi Italiya Qarts Almaniya Volqaboyu Dagistan Qerbi Uralyani Rusiya Qaurdag Turkmenistan Saxara sehrasi Simali Afrika bir sira statlar ABS ve b Azerbaycanda gips obyektleri Yuxari Agcakend Destegir Monasid Araz Sahtaxti Qargaliq Ceildag yataqlari ve mineralin coxsayli tezahurleri esasen Kicik Qafqazin Simal Serq hissesinde Naxcivan MR da ve Qobustanda cemlesmisdir Gips az miqdarda Abseron yarimadasinda askar edilmisdir Filizcay Katex Daskesen Gedebey Ciraqdere Toganali Mehmana Qizilbulaq ve basqa filiz yataqlarinin oksidlesme zonalarindaki gips tapintilari mineraloji baximdan onemlidir TetbiqiTikinti senayesi ucun muhum xammaldir Hemcinin suse keramika boya ve basqa senaye sahelerinde metallurgiyada tebabetde dekorativ meqsedler ve s ucun istifade edilir Istinadlarrruff International Mineralogical Association Arizona Universiteti Strunz K H Tennyson C Mineralogische Tabellen Eine Klassifizierung der Mineralien auf kristallchemischer Grundlage mit einer Einfuhrung in die Kristallchemie 8 Leypsiq Akademische Verlagsgesellschaft 1982 http www cdc gov niosh npg npgd0308 html MenbeAzerbaycan minerallari Baki Nafta Press 2004 Xarici kecidlerTHE MINERAL GYPSUM