Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Ətraf mühit — insanları əhatə edən, onlarla qarşılıqlı əlaqədə olan günəş şüaları, su, torpaq, hava və canlılar, antropogen maddələr, əşyalar və qurğular nəzərdə tutulur. İnsan özü də ətraf mühitin ayrılmaz və çox güclü təsirə malik olan hissəsidir.
Alimlər ətraf mühiti təbii mühit və süni mühit olaraq iki hissəyə ayırmışlar. İnsanların həmişə asılı olduqları mühit təbiidir. Süni mühit isə cəmiyyətin inkişafı ilə əlaqədər insanların fəaliyyəti nəticəsində yaradılmışdır.
Müasir elmin köməyi ilə yaradılmış yeni çoxsaylı bitki və heyvan növləri, süni dəryalar, göllər, qoruqlar və s. süni mühitin obyektləridir.
Artıq XX əsrin ortalarında ekoloji böhran özünü bildirməyə başladı. Bu dövrü, ətraf mühitin nəzarətsiz istismarının get-gedə artması dövrü kimi qiymətləndirmək olar.
Ətraf mühitin növləri
İntral (daxili) mühit
Digər orqanizmlərin daxilində yaşayan endo parazitlərin mühiti
Ekzal mühit
Digər orqanizmlərin bədəninin xaricində yerləşən örtüklə (tük, lələk, yun və s.) təmasda olduqda yaranan mühit;
Biosenotik mühit
Biosenozun bütün biotalarında yaranan mühit; xarici mühit-biosenozlann xaricində yerləşən mühit.
Aqressiv mühit
Təmasda olduğu elementə dağıdıcı təsir göstərən mühit;
Dispers mühit
Dispers sistemin fasiləsiz fazası, həcminə görə dispers faza paylanır;
Turş mühit
Hidrogen göstəricisi (pH) 7-dən aşağı olan mühit;
Susuz mühit
Tərkibində su olmayan və ya həlledici komponent kimi su olan mühit;
Neytral mühit
Hidrogen göstəricisi (pH) 7 — yə bərabər olan mühit;
Qida mühiti
Mikroorqanizmlər yetişdirilən maye və ya bərk qarışıq;
Təbii mühit
Texnoloji fəaliyyətin məhsulu olmayan ətraf mühitin bir hissəsi;
Qələvi mühit
Hidrogen göstəricisi (pH) 7 — dən artıq olan mühit;
"İnsan-ətraf mühit" sistemi
Həyat dövrəsində insan və ətraf mühit daim hərəkətdə olan "insan-ətraf mühit" sistemi təşkil edir. Belə bir sistem daxilində olan insan hər zaman minimum məsələni həll etməli olur:
- özünün qidaya, suya və havaya olan tələbatını təmin edir;
- məskunlaşma mühiti və insanlar tərəfindən özünə qarşı neqativ təsirlərdən qorunma sistemi yaradır və istifadə edir.
Ətraf mühitə xas olan neqativ təsirlər dünya durduqca mövcuddur. Biosferdə təbii neqativ təsirlərin mənbəyi iqlimin dəyişməsi, tufanlar, zəlzələlər və s.-dir. Həyat uğrunda mübarizə insanı bu təsirlərdən qorunma vasitələrini axtarıb-tapmağa və təkmilləşdirməyə daim vadar edirdi. Əsrlər ötdükcə yaşayış məskəni kimi evlərin yaradılması, oddan və digər müdafiə vasitələrdən geniş istifadə olunması, qida hazırlanmasında üsul və vasitələrin təkmilləşdirilməsi insanı təbii neqativ təsirlərdən qorumaqla yanaşı ətraf mühitə də təsir edirdi. Əsrlər boyunca insanın yaşam mühiti dəyişir, dəyişməyən neqativ təsirlərin növü və səviyyələri idi. XX əsrdə Yer üzündə biosferin yüksək çirklənməsi zonaları yarandı, bu isə, öz növbəsində qismən və hətta tam regional tənəzzülə səbəb oldu. Bu kimi dəyişikliklərə:
- Yer əhalisi sayının yüksək artım sürəti (demoqrafik partlayış) və onun urbanizasiyası;
- istehlak artımı və enerji mənbələrinin təmərküzləşməsi;
- sənaye və kənd təsərrüfatı istehsalının intensiv inkişafı;
- nəqliyyat vasitələrindən kütləvi istifadə;
- hərbi məqsədlərə və digər proseslərə xərclərin artımı səbəb oldu.
Ətraf mühit şəraitinin indikatoru, indikator orqanizm
Ətraf mühit keyfiyyətini səciyyələndirən orqanizm və ya orqanizm qrupu.
Ətraf mühit üzrə BMT-nin proqram; — UNEP (United Nation Environment Proqram)
BMT-nin ətraf mühit üzrə (1972) Stokholm Konfransının təşəbbüsü və BMT Baş Assambleyasının qərarına (1973) əsasən başlanan Dövlətlərarası Proqram, müasir ekoloji böhranın daha gərgin problemlərinə həsr olunmuşdur: planetin səhralaşması, torpağın deqradasiyası, Yer kürəsinin meşəsizləşdirilməsi, şirin suların keyfiyyətinin kəskin pisləşməsi və miqdarının azalması, Dünya okeanının çirklənməsi və s. Proqramda dünyanın 58 dövlətinin nümayəndəsi iştirak edir, BMT-nin Baş Assambleyası tərəfindən üç ildən bir seçilir, UNEP-in mənzil ştabı Nayrobidə (Keniya) yerləşir.
Ətraf mühit sənəti
Ətraf mühit sənəti həm sənətdə təbiətə tarixi yanaşmaları, həm də daha yeni ekoloji və siyasi motivli iş növlərini əhatə edən bir sıra bədii təcrübədir.
Tarixi Ətraf mühit sənətinin əcdadlarımızın paleolit dövrünə aid mağara rəsmləri ilə başladığını iddia etmək olar. Heç bir mənzərə (hələ) tapılmasa da, mağara rəsmləri heyvanlar və insan fiqurları kimi erkən insanlar üçün vacib olan təbiətin digər aspektlərini təmsil edirdi. "Onlar təbiətin tarixdən əvvəlki müşahidələridir. Bu və ya digər şəkildə təbiət əsrlər boyu yaradıcılıq sənətinin üstün mövzusu olaraq qalmışdır."[6] Ətraf mühit sənətinin daha müasir nümunələri mənzərə rəsmləri və təsvirlərindən qaynaqlanır. Rəssamlar yerində rəsm çəkərkən ətraf mühit və onun havası ilə dərin əlaqə yaratdılar və bu yaxın müşahidələri öz kətanlarına daxil etdilər. Con Konsteblin səma rəsmləri "təbiətdə səmanı ən yaxından təmsil edir".[7] Monenin London seriyası da rəssamın ətraf mühitlə əlaqəsini nümunə göstərir. "
Ekoloji Sənət "Ətraf mühit sənəti" termini çox vaxt "ekoloji" problemləri əhatə edir, lakin onlara xas deyildir.[5] O, ilk növbədə təbii materiallardan istifadə edərək rəssamın təbiətlə əlaqəsini qeyd edir.[1][2] Konsepsiya ən yaxşı tarixi yer/Torpaq sənəti və inkişaf edən ekoloji sənət sahəsi ilə münasibətdə başa düşülür. Bu sahə, ekoloji sənətçilərin elm və fəlsəfədən gələn fikirləri qəbul etməsi faktında fənlərarasıdır. Təcrübə ənənəvi medianı, yeni medianı və istehsalın tənqidi sosial formalarını əhatə edir. İş kənddən tutmuş şəhərətrafı və şəhər, eləcə də şəhər/kənd sənayesinə qədər bütün landşaft/ekoloji şəraiti əhatə edir.
İstinadlar
- Məmmədov Q. Ş. Xəlilov M. Y. Ensiklopedik ekoloji lüğıt Bakı 2008
- "Təhlükəsiz həyat fəaliyyəti elmi əsaslar üzərində qurulmalıdır". 2020-09-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-08-30.
Həmçinin bax
 | Ekologiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Etraf muhit insanlari ehate eden onlarla qarsiliqli elaqede olan gunes sualari su torpaq hava ve canlilar antropogen maddeler esyalar ve qurgular nezerde tutulur Insan ozu de etraf muhitin ayrilmaz ve cox guclu tesire malik olan hissesidir Xezer denizi Alimler etraf muhiti tebii muhit ve suni muhit olaraq iki hisseye ayirmislar Insanlarin hemise asili olduqlari muhit tebiidir Suni muhit ise cemiyyetin inkisafi ile elaqeder insanlarin fealiyyeti neticesinde yaradilmisdir Muasir elmin komeyi ile yaradilmis yeni coxsayli bitki ve heyvan novleri suni deryalar goller qoruqlar ve s suni muhitin obyektleridir Artiq XX esrin ortalarinda ekoloji bohran ozunu bildirmeye basladi Bu dovru etraf muhitin nezaretsiz istismarinin get gede artmasi dovru kimi qiymetlendirmek olar Etraf muhitin novleriIntral daxili muhit Diger orqanizmlerin daxilinde yasayan endo parazitlerin muhiti Ekzal muhit Diger orqanizmlerin bedeninin xaricinde yerlesen ortukle tuk lelek yun ve s temasda olduqda yaranan muhit Biosenotik muhit Biosenozun butun biotalarinda yaranan muhit xarici muhit biosenozlann xaricinde yerlesen muhit Aqressiv muhit Temasda oldugu elemente dagidici tesir gosteren muhit Dispers muhit Dispers sistemin fasilesiz fazasi hecmine gore dispers faza paylanir Turs muhit Hidrogen gostericisi pH 7 den asagi olan muhit Susuz muhit Terkibinde su olmayan ve ya helledici komponent kimi su olan muhit Neytral muhit Hidrogen gostericisi pH 7 ye beraber olan muhit Qida muhiti Mikroorqanizmler yetisdirilen maye ve ya berk qarisiq Tebii muhit Texnoloji fealiyyetin mehsulu olmayan etraf muhitin bir hissesi Qelevi muhit Hidrogen gostericisi pH 7 den artiq olan muhit Insan etraf muhit sistemiHeyat dovresinde insan ve etraf muhit daim hereketde olan insan etraf muhit sistemi teskil edir Bele bir sistem daxilinde olan insan her zaman minimum meseleni hell etmeli olur ozunun qidaya suya ve havaya olan telebatini temin edir meskunlasma muhiti ve insanlar terefinden ozune qarsi neqativ tesirlerden qorunma sistemi yaradir ve istifade edir Etraf muhite xas olan neqativ tesirler dunya durduqca movcuddur Biosferde tebii neqativ tesirlerin menbeyi iqlimin deyismesi tufanlar zelzeleler ve s dir Heyat ugrunda mubarize insani bu tesirlerden qorunma vasitelerini axtarib tapmaga ve tekmillesdirmeye daim vadar edirdi Esrler otdukce yasayis meskeni kimi evlerin yaradilmasi oddan ve diger mudafie vasitelerden genis istifade olunmasi qida hazirlanmasinda usul ve vasitelerin tekmillesdirilmesi insani tebii neqativ tesirlerden qorumaqla yanasi etraf muhite de tesir edirdi Esrler boyunca insanin yasam muhiti deyisir deyismeyen neqativ tesirlerin novu ve seviyyeleri idi XX esrde Yer uzunde biosferin yuksek cirklenmesi zonalari yarandi bu ise oz novbesinde qismen ve hetta tam regional tenezzule sebeb oldu Bu kimi deyisikliklere Yer ehalisi sayinin yuksek artim sureti demoqrafik partlayis ve onun urbanizasiyasi istehlak artimi ve enerji menbelerinin temerkuzlesmesi senaye ve kend teserrufati istehsalinin intensiv inkisafi neqliyyat vasitelerinden kutlevi istifade herbi meqsedlere ve diger proseslere xerclerin artimi sebeb oldu Etraf muhit seraitinin indikatoru indikator orqanizmEtraf muhit keyfiyyetini seciyyelendiren orqanizm ve ya orqanizm qrupu Etraf muhit uzre BMT nin proqram UNEP United Nation Environment Proqram BMT nin etraf muhit uzre 1972 Stokholm Konfransinin tesebbusu ve BMT Bas Assambleyasinin qerarina 1973 esasen baslanan Dovletlerarasi Proqram muasir ekoloji bohranin daha gergin problemlerine hesr olunmusdur planetin sehralasmasi torpagin deqradasiyasi Yer kuresinin mesesizlesdirilmesi sirin sularin keyfiyyetinin keskin pislesmesi ve miqdarinin azalmasi Dunya okeaninin cirklenmesi ve s Proqramda dunyanin 58 dovletinin numayendesi istirak edir BMT nin Bas Assambleyasi terefinden uc ilden bir secilir UNEP in menzil stabi Nayrobide Keniya yerlesir Etraf muhit senetiEtraf muhit seneti hem senetde tebiete tarixi yanasmalari hem de daha yeni ekoloji ve siyasi motivli is novlerini ehate eden bir sira bedii tecrubedir Tarixi Etraf muhit senetinin ecdadlarimizin paleolit dovrune aid magara resmleri ile basladigini iddia etmek olar Hec bir menzere hele tapilmasa da magara resmleri heyvanlar ve insan fiqurlari kimi erken insanlar ucun vacib olan tebietin diger aspektlerini temsil edirdi Onlar tebietin tarixden evvelki musahideleridir Bu ve ya diger sekilde tebiet esrler boyu yaradiciliq senetinin ustun movzusu olaraq qalmisdir 6 Etraf muhit senetinin daha muasir numuneleri menzere resmleri ve tesvirlerinden qaynaqlanir Ressamlar yerinde resm cekerken etraf muhit ve onun havasi ile derin elaqe yaratdilar ve bu yaxin musahideleri oz ketanlarina daxil etdiler Con Konsteblin sema resmleri tebietde semani en yaxindan temsil edir 7 Monenin London seriyasi da ressamin etraf muhitle elaqesini numune gosterir Ekoloji Senet Etraf muhit seneti termini cox vaxt ekoloji problemleri ehate edir lakin onlara xas deyildir 5 O ilk novbede tebii materiallardan istifade ederek ressamin tebietle elaqesini qeyd edir 1 2 Konsepsiya en yaxsi tarixi yer Torpaq seneti ve inkisaf eden ekoloji senet sahesi ile munasibetde basa dusulur Bu sahe ekoloji senetcilerin elm ve felsefeden gelen fikirleri qebul etmesi faktinda fenlerarasidir Tecrube enenevi mediani yeni mediani ve istehsalin tenqidi sosial formalarini ehate edir Is kendden tutmus seheretrafi ve seher elece de seher kend senayesine qeder butun landsaft ekoloji seraiti ehate edir IstinadlarMemmedov Q S Xelilov M Y Ensiklopedik ekoloji lugit Baki 2008 Tehlukesiz heyat fealiyyeti elmi esaslar uzerinde qurulmalidir 2020 09 22 tarixinde Istifade tarixi 2010 08 30 Hemcinin baxEkologiya Ekologiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin