Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nissalı Qriqori (yun. Γρηγόριος Νύσσης; d. 335 – ö. 394, Kappadokiya) — xristian yazıçısı, ilahiyyatçısı, Nissa şəhərinin yepiskopu, kilsə müqəddəsi, Kappadokiya kilsə atalarından biri.
| Nissalı Qriqori | |
|---|---|
| q.yun. Γρηγόριος Νύσσης | |
 | |
| Rütbə | yepiskop |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Kappadokiya Qeysəriyyə |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Qeyd edilir | Ortodoks kilsəsi |
| Xatirə günü | Ortodokslarda 10 yanvar Katoliklərdə 9 mart |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
| Erkən xristianlıq |
 |
| Yunandilli apologetika: Yustin • Tatian • Afinoqor • Teofil Latındilli apologetika: Minusius Feliks • Arnobius • Laktansius • Tertullian Qnostiklərə qarşı olanlar: |
Xristian ehkamlarının formalaşması Rəsmi kilsəyə qarşı duran təriqətlər: Rəsmi kilsə tərəfdarları: Atanasius • İoann Xrisostom • Saxta Dionisius Xristoloji mübahisələr səbəbilə ayrılan təriqətlər: |
Latın qərbində Kilsə Ataları Boesius • Kassiodor • Avqustin Avrelius |
Həyatı
335-ci ildə Kappadokiyanın Qeysəriyyə (indiki Türkiyənin Kayseri şəhəri) şəhərində doğulmuşdur. O, müqəddəs Basilin kiçik qardaşı idi. Doğulduğu şəhərdə öz dövrünə görə yaxşı təhsil almış, daha sonra fəlsəfə ilə məşğul olaraq, filosoflarının əsərlərini dərindən öyrənmişdir. 365-ci ildə arvadının vəfatından sonra, dərin sarsıntıya qapılaraq monastıra getmişdir. Buradan yalnız, Qeysəriyyə arxiyepiskopu olmuş qardaşının təkidilə çıxaraq, Nissa şəhərinə yepiskop kimi yollanmışdır.
381-ci ildə Konstantinopol şəhərində keçirilən Kilsə Məclisində iştirak etmiş, orada həmkarları tərəfindən yüksək qiymət almışdır. İmperator Fedosiusun da sayğısını qazanan Qriqor sonrakı illər ərzində bir neçə dəfə də Konstantinopola səfər etmişdir. Onun ölüm tarixi haqqında dəqiq məlumat olmasa da, 394-cü ildə Konstantinopol şəhərində keçirilən Kilsə Məclisində iştirak etdiyi bilinir.
Əsərləri
Nissalı Qriqor öz dövründə fəlsəfə sahəsində ən çox əsər yazmış yazarlardandır. Araşdırmaçıların fikrincə, onun yaradıcılığında Origenin təsiri hiss olunmaqdadır. Onun əsərlərindən bəziləri: "De vita Moysis 2016-03-04 at the Wayback Machine" (Musanın həyatı haqqında), "In Hexaemeron" (Dünyanın altı günə yaranması), "De hominis opificio" (İnsanın quruluşu haqqında), "Quod non sint tres Dii – ad Ablabium" (Tanrının üç olmaması haqqında Ablabiya müraciət), "Logos katechetikos megas" (Böyük katehesis).
Görüşləri
Qriqor Origenin əsərlərində istifadə etdiyi alleqorik üsulla yazmışdır. O, Həyat Ağacı barədə yazmışdır: "Biz əminik ki, Bibliyada meyvəsi yeyilməsi qadağan edilən ağac nə əncir ağacı, nə də bizim bildiyimiz digər bir ağacdır". Bu ağacın metafizik əsaslarla izah edilməsinin vacibliyi barədə fikirlər səsləndirilmiş, ruhani cəhətdən anlaşılmasının İsa Məsih tərəfindən qəbul edildiyi bildirilmişdir. Həmçinin, Cənnətin də məcazi olduğuna dair misallar verilmiş, daha sonra isə Bibliyadakı başqa hadisələrin də izahları verilmişdir. Qriqori yazır:
"İncil hekayələrində minlərlə misal tapmaq olar ki, burada ilk baxışdan bir məna tapmaq olar, amma deyilən mənası başqa bir şeyə aiddir".
Tövratdakı "Çıxış" kitabını təfsir edən ilahiyyatçı yəhudilərin firon inşaatında çədiyi əziyyətləri nəfsə uyma, fironun qızını bütpərəst fəlsəfəsi, sönməyən göyəm ağacını Məryəm, misirlilərin ilk övladlarının vəfatını günahın öldürülməsi, mis ilanı Məsih, Sinay vahəsindəki on iki bulağı on iki həvari, yetmiş palmanı yetmiş həvari, Musa peyğəmbərin əmalikilərlə döyüşdə uzatdığı əllərini İsa Məsihin çarmıxa çəkilməsi kimi izah etmişdir.
"Altı gün haqqında" adlı əsərində Qriqor qardaşı Vasilinin yolunu davam etdirərək, yaranma haqqında mülahizələrini dilə gətirmişdir. Onun fikrincə, həyatın başlanğıcı Tanrı qüdrətinin ani təzahürü nəticəsində baş vermişdir. Bununla bərabər "başlanğıc" özündə sonrakı mərhələlərin hamısını birləşdirir. "Başlanğıc" sözü öz-özlüyündə başlanqıca ziddir. Onun fikrincə, dünyanın yaranması iki mərhələyə bölünür. İlk mərhələdə bütün materiyanın qarmaqarışıq şəkildə yaranması, daha sonra isə, onun hissələrinin nizmalı formaya düşməsindən ibarətdir.
Qriqoriyə əsasən, xristianların məqsədi Tanrıya çatmaqdır. O, bu mövzuya "Musanın həyatı haqqında" və "Nəğmələr Nəğməsinin təfsiri" adlı əsərində toxunmuşdur:
"Kim öz varlığı ilə kamilliyə can atarsa, o qorxunu özündən rədd edər. Çünki, qorxu ilə yaşamaq, sahibini sevməmək, amma onun yanından qamçı qorxusu ilə üçün qaçmamaq kölələrə xasdır".
Üçlük haqqında
"Quod non sint tres Dii – ad Ablabium" əsəri arianlara qarşı yazılmışdır. Bu əsərdə Qriqor, başqa kappadokiyalı atalar kimi, Ata, Oğul və Müqəddəs Ruhun bir birindən fərqlənməsinin zərüri olması haqqında yazmışdır. Onun əsas məqsədi - İsanın ilahi təbiətə malik olmasını sübuta yetirmək idi. Yalnız bundan sonra o, Oğulun Ata ilə birlik təşkil etməsi ideyasını hallandırmışdır. Beləliklə Tanrının birliyi Üçlüyün mövcudluğundan çıxarılırdı. Qərbdə isə Avqustin Avrelius öz mülahizələrini əks istiqamətdə aparırdı. O öncə Tanrının birliyini təsdiq edib, sonra isə ondan Üçlük ideyasını meydana gətirirdi.
Ancaq Üçlük ideyasına görə kappodokiya atalarını üçtanrılıqda ittiham edirdilər. Buna görə də Qriqor "Quod non sint tres Dii – ad Ablabium" əsərində yazırdı ki, əslində bu həqiqətə uyğun deyil. Onun fikrincə Tanrı vahid enerjiyə malikdir. Eyni zamanda bu enerji üçə bölünür. Lakin Üçlüyün hər bir üzvü başqasından müstəqil şəkildə heç nəyi yaratmır. Buna görə də üç sifəti olan Tanrıya iman, üçtanrılılıq demək deyil. Üçlük vəhdət təşkil , 1995.edir.
"Apolinariosa qarşı" risaləsində Qriqor, İsanın eyni zamanda ilahi və insani mahiyyətə malik olması haqqında yazmışdır. İsanın mahiyyəti bir, təbiəti isə ikidir.
Yaradılış haqqında
Dünyanın yaradılması məsələsində Qriqor hesab edirdi ki, Tanrı varlıqları yaradaraq, eyni zamanda, onların inkişaf imkanlarını (potensiyasını) da təbiətlərinə salmışdı. Bu ideya platonizmə uyğundur, çünki onlar da hesab edirdilər ki, hər şeyin inkişaf imkanı vardır, sonra isə bu imkanlar gerçəkləşir. Lakin bu imkanlar əvvəlcədən Loqosda, ona tabe olunmuş şəkildə, yerləşir. Bu imkandan gerçəkləşən hər şey, Tanrı tərəfindən əvvəlcədən təyin edilmiş məqsədə qulluğ edir. Tanrının altı günə dünyanı yaratmasını, Qriqor Müqəddəs Kitabın bir təvili, alleqoriyası kimi başa düşürdü.
İnsanın mahiyyəti haqqında
"Logos katechetikos megas" əsərində Qriqor insanı ən yüksək məxluq hesab edir, o Tanrıya bənzər vucudda yaradılmışdır, ölməzdir. İnsan öncədən bütün İlahi nemətlərin daşıyıcı kimi Tanrı tərəfindən həyata gətirilmişdir. Lakin sonra o, günaha batmışdır və bu nemətləri itirmişdir. Dünya yaradılanda, insan Tanrı ilə dünya arasında bir vasitəçi idi. İnsanın günaha batmasından sonra isə dünya Tanrıdan təcrid olunmuşdur. Lakin günahdan sonra da insan Tanrıya bənzər surətini və onunla rabitəni itirməmişdir. Bu rabitə onun azad olmasındadır.
Günah haqqında
"De hominis opificio" risaləsində Qriqor Adəmi təkcə bir insan kimi təsəvvür etmir. Adəm, eyni zamanda, bütün bəşəriyyətin təcəssümüdür. İsa isə yeni Adəmdir. Onun gəlişindən sonra Kilsə yaranmışdır. İsa, Tanrının obrazını gerçəkləşdirən, Kilsənin başçısıdır. Bütün iman edən insanlar onun bədənini təşkil edir. Yalnız bu bədənin üzvləri olan insanlar, günah nəticəsində itirilmiş İlahi obrazı yenidən özlərinə qaytara bilərlər.
Qriqora görə Tanrı insanı kişi və qadın kimi ikili yaradıb. Lakin cənnət ağacından meyvəni yeyib günaha batana qədər, Adəm və Həvva bir-biri ilə cinsi yaxınlıq etməmişdilər. Yalnız bu günahdan sonra onlar cinsi fərqlərini dərk etmişdilər. Bizim yaşadığımız dünya Tanrının nəzərdə tutduğundan və planlaşdırdığından fərqlənir. Bunun səbəbi yenə də ilk günahdadır.
Dünyada olan şəri Tanrı yaratmayıb. Şər - xeyrin olmamasıdır, xeyrdən onun çəkilməsidir. Adəm və Həvva o günaha, öz azad iradələrini düzgün istiqamətə yönəltmədiklərinə görə, batıblar. Tanrı onları buna məcbur etməmişdir. Tanrı ölümü buna görə yaratmışdır, yəni ölüm də ilk insanın günahının nəticəsidir. İnsanın xilası isə, insan şəklində dünyaya gələn Tanrı tərəfindən təmin edilir (yəni İsa nəzərdə tutulur).
Beləliklə Qriqor belə nəticəyə gəlir ki, bütün bəşəriyyəti özündə cəmləşdirən Adəm, günah edərək onu tənəzzülə uğratmışdır. Yeni Adəm isə İsadır. O, öz bədəni olan kilsə vasitəsi ilə, günaha batmış bəşəriyyəti xilasa doğru aparır.
İsanın qurbanı
Daha sonra, Qriqor, çarmıxa çəkilən İsanın özünü qurban verməklə, bəşəriyyətin günahlarının bağışlanması haqqında maraqlı fikirlər ifadə etmişdir. Onun fikrincə bu qurban Tanrıya deyil, şeytana verilmişdir. Məsələ bundadır ki, şeytan, Adəmi aldadaraq, onu cənnət ağacından meyvəni yeməyə təhrik etmişdir. Buna cavab olaraq İsa özünü qurban verməklə şeytanı aldatmışdır. Deməli şeytan, bu dünyanın hökmdarı olaraq, öz hakimiyyətini daha da qiymətli bir şeyə dəyişdirə bilərdi. Bu daha da qiymətli bir şey isə İsa olmuşdur. Onun möcüzəvi şəkildə dünyaya gəlməsi, göstərdiyi möcüzələri şeytan üçün dözülməz idi. O İsanı məhv etmək istəyirdi. Lakin şeytan anlamamışdır ki, İsa ondan daha qüvvətlidir, çünki əslində onun zahiri insan vücudu arxasında Tanrının qüdrəti vardır. Eyni zamanda onu qeyd etmək lazımdır ki, rəsmi kilsə təliminə görə İsa bəşəriyyətin günahlarının bağışlanması üçün özünü Tanrıya qurban vermişdir. Lakin buna baxmayaraq Qriqor, İrineus, Origen və Avqustinin əsərlərində “Şeytanın aldadılması” ideyasına rast gəlmək olar.
Beləliklə Tanrı bəşəriyyəti qurban vasitəsilə xilas etmişdir. Xristian təliminə görə, Tanrı insanı ən yüksək bir yaradılmış kimi yaratmışdı. O eyni zamanda Tanrının oğlu və dostu olmalı idi. Lakin sonra insan bu təbii rabitəni itirmişdi. Buna görə də ümumdünya fəlakəti baş vermişdir və insan şeytan tərəfindən əsarətə alınmışdır. Beləliklə Tanrı təhqir olunmuşdur. Buna görə də şeytan əsarətindən xilas olmaq işini Tanrının özü görmüşdür. O insanın azadlığını saxlamaq şərti ilə, onu əsarətdən qurtarmışdı. Bu fikirlər qnostisizmə yaxındır.
Tanrıya doğru getməyin yolu
Qriqor hesab edirdi ki, insan həyatının məqsədi Tanrıya tərəf yönəlmək, ona tərəf yüksəlməkdən ibarətdir. Bu yüksəlmə üç pilləlidir, lakin onların biri-birinin arxasınca ardıcıl gəlməsi şərt deyil. Bu fikirlərini Qriqor "De vita Moysis 2016-03-04 at the Wayback Machine" kitabında ifadə etmişdir.
Birinci pillə təmizlənmədir (katarsis). Bu mərhələdə insan, özünü Tanrıdan uzaqlaşdıran hər bir şeydən təmizlənməlidir. Bu ideya stoitsizmdən alınmışdır.
İkinci pillədə, ehtiraslardan təmizlənmiş şüur ətraf mühiti başqa keyfiyyətdə görüb, dərk edir. Buna “təbii görmə” qabiliyyəti deyilir. Dünyanı bu cür görən insan hər şeydən daha da səmərəli istifadə edə bilər. Bu cür görüş hər şeyin mahiyyətini dərk etmə, həyatdan həzz alma imkanları verir.
Üçüncü mərhələ isə Tanrını dərk etmək, Onu görməkdir. Buna Qriqor teosis deyir. Adi halda Tanrını görmək mümkün deyil. Ona görə də buna nail olmaq üçün, insan bir növ “özündən çıxmalıdır”, əqlin ona lazım olmamasının dərk edilməsi səviyyəsinə çatmalıdır. Bu cür hissiyyat o qədər qeyri-adidir ki, Qriqor onu ifadə etməyə çətinlik çəkmişdir. O, bu halı “ayıq olaraq sərxoş olma” adlandırmışdı. Yəni ətrafda hamıya elə gəlir ki, adam sərxoşdur, lakin əslində o, Müqəddəs Ruhdan ilham alır. Qriqor bu halı, Əhdi-Ətiqdə rəvayət edilən həvarilərin hallarına bənzədirdi Həvarilərin işləri, 2. 2014-06-27 at the Wayback Machine. Bu ideyalar şübhəsiz neoplatonizmdən alınmışdır.
Mənbələr
- Григорий Нисский (Богослов) 2014-07-19 at the Wayback Machine (rus.) - (1. Həyatı, 2. Əsərləri, 3. Görüşləri fəsillərinin mənbəyi).
- Aydın Əlizadə. (PDF). Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar. 2007. s. 77-78. ISBN . 2016-08-22 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-16.(3.1 Üçlük haqqında, 3.2 Yaradılış haqqında, 3.3 İnsanın mahiyyəti haqqında, 3.4 Günah haqqında, 3.5 İsanın qurbanı, 3.6 Tanrıya doğru getməyin yolu yarımfəsillərin mənbəyi).
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. (PDF). Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar. 2007. s. 77-78. ISBN . 2016-08-22 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- "St. Gregory of Nyssa". Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 1913.
- Gregory of Nyssa Home Page 2008-05-13 at the Wayback Machine, including many English translations of his writings.
- Григорий Нисский // Православная Богословская Энциклопедия. Том 4. Издание Петроград. Приложение к духовному журналу «Странник» за 1903 г.
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
Həmdə bax
İstinadlar
- Архимандрит Киприан (Керн). Золотой век святоотеческой письменности[ölü keçid]. М.: Паломник
- Logos katechetikos megas XXXII.
- . 2014-06-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-09.
- Иоанн Мейендорф. Введение в светоотеческое богословие. Часть 2, гл. 4. 2011-05-20 at the Wayback Machine Вильнюс-Москва, “Весть”, 1992,
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nissali Qriqori yun Grhgorios Nysshs d 335 o 394 Kappadokiya xristian yazicisi ilahiyyatcisi Nissa seherinin yepiskopu kilse muqeddesi Kappadokiya kilse atalarindan biri Nissali Qriqoriq yun Grhgorios NysshsRutbe yepiskopDogum tarixi 335Dogum yeri Kappadokiya QeyseriyyeVefat tarixi 394Vefat yeri Nevseher Nevseher ili TurkiyeQeyd edilir Ortodoks kilsesi Roma Katolik kilsesiXatire gunu Ortodokslarda 10 yanvar Katoliklerde 9 mart Vikianbarda elaqeli mediafayllarErken xristianliqXristianligin yaranmasiPatristikaApologetika Yunandilli apologetika Yustin Tatian Afinoqor Teofil Latindilli apologetika Minusius Feliks Arnobius Laktansius Tertullian Qnostiklere qarsi olanlar Irineus Lionlu Ippolit Romali Iskenderiyye ilahiyyat mektebi Klement OrigenXristian ehkamlarinin formalasmasi Resmi kilseye qarsi duran teriqetler Arianliq Donatizm Resmi kilse terefdarlari Atanasius Ioann Xrisostom Saxta Dionisius Kappadokiyali kilse atalari Basil Qeyseriyyeli Qriqor Nazianzen Nissali Qriqori Xristoloji mubahiseler sebebile ayrilan teriqetler Nestorianliq Monofizitizm Monofelitlik Ikonomaxiya Ekumenik Kilse Meclisleri Latin qerbinde Kilse Atalari Boesius Kassiodor Avqustin Avrelius Iyeronim Stridonlu Ilarius PiktaviyaliXristian mistisizmi Xristian rahibliyi IsihazmSerq ve Qerb kilselerinin aralanmasiXristian simvolikasiHeyati335 ci ilde Kappadokiyanin Qeyseriyye indiki Turkiyenin Kayseri seheri seherinde dogulmusdur O muqeddes Basilin kicik qardasi idi Doguldugu seherde oz dovrune gore yaxsi tehsil almis daha sonra felsefe ile mesgul olaraq filosoflarinin eserlerini derinden oyrenmisdir 365 ci ilde arvadinin vefatindan sonra derin sarsintiya qapilaraq monastira getmisdir Buradan yalniz Qeyseriyye arxiyepiskopu olmus qardasinin tekidile cixaraq Nissa seherine yepiskop kimi yollanmisdir 381 ci ilde Konstantinopol seherinde kecirilen Kilse Meclisinde istirak etmis orada hemkarlari terefinden yuksek qiymet almisdir Imperator Fedosiusun da saygisini qazanan Qriqor sonraki iller erzinde bir nece defe de Konstantinopola sefer etmisdir Onun olum tarixi haqqinda deqiq melumat olmasa da 394 cu ilde Konstantinopol seherinde kecirilen Kilse Meclisinde istirak etdiyi bilinir EserleriNissali Qriqor oz dovrunde felsefe sahesinde en cox eser yazmis yazarlardandir Arasdirmacilarin fikrince onun yaradiciliginda Origenin tesiri hiss olunmaqdadir Onun eserlerinden bezileri De vita Moysis 2016 03 04 at the Wayback Machine Musanin heyati haqqinda In Hexaemeron Dunyanin alti gune yaranmasi De hominis opificio Insanin qurulusu haqqinda Quod non sint tres Dii ad Ablabium Tanrinin uc olmamasi haqqinda Ablabiya muraciet Logos katechetikos megas Boyuk katehesis GorusleriQriqor Origenin eserlerinde istifade etdiyi alleqorik usulla yazmisdir O Heyat Agaci barede yazmisdir Biz eminik ki Bibliyada meyvesi yeyilmesi qadagan edilen agac ne encir agaci ne de bizim bildiyimiz diger bir agacdir Bu agacin metafizik esaslarla izah edilmesinin vacibliyi barede fikirler seslendirilmis ruhani cehetden anlasilmasinin Isa Mesih terefinden qebul edildiyi bildirilmisdir Hemcinin Cennetin de mecazi olduguna dair misallar verilmis daha sonra ise Bibliyadaki basqa hadiselerin de izahlari verilmisdir Qriqori yazir Incil hekayelerinde minlerle misal tapmaq olar ki burada ilk baxisdan bir mena tapmaq olar amma deyilen menasi basqa bir seye aiddir Tovratdaki Cixis kitabini tefsir eden ilahiyyatci yehudilerin firon insaatinda cediyi eziyyetleri nefse uyma fironun qizini butperest felsefesi sonmeyen goyem agacini Meryem misirlilerin ilk ovladlarinin vefatini gunahin oldurulmesi mis ilani Mesih Sinay vahesindeki on iki bulagi on iki hevari yetmis palmani yetmis hevari Musa peygemberin emalikilerle doyusde uzatdigi ellerini Isa Mesihin carmixa cekilmesi kimi izah etmisdir Alti gun haqqinda adli eserinde Qriqor qardasi Vasilinin yolunu davam etdirerek yaranma haqqinda mulahizelerini dile getirmisdir Onun fikrince heyatin baslangici Tanri qudretinin ani tezahuru neticesinde bas vermisdir Bununla beraber baslangic ozunde sonraki merhelelerin hamisini birlesdirir Baslangic sozu oz ozluyunde baslanqica ziddir Onun fikrince dunyanin yaranmasi iki merheleye bolunur Ilk merhelede butun materiyanin qarmaqarisiq sekilde yaranmasi daha sonra ise onun hisselerinin nizmali formaya dusmesinden ibaretdir Qriqoriye esasen xristianlarin meqsedi Tanriya catmaqdir O bu movzuya Musanin heyati haqqinda ve Negmeler Negmesinin tefsiri adli eserinde toxunmusdur Kim oz varligi ile kamilliye can atarsa o qorxunu ozunden redd eder Cunki qorxu ile yasamaq sahibini sevmemek amma onun yanindan qamci qorxusu ile ucun qacmamaq kolelere xasdir Ucluk haqqinda Quod non sint tres Dii ad Ablabium eseri arianlara qarsi yazilmisdir Bu eserde Qriqor basqa kappadokiyali atalar kimi Ata Ogul ve Muqeddes Ruhun bir birinden ferqlenmesinin zeruri olmasi haqqinda yazmisdir Onun esas meqsedi Isanin ilahi tebiete malik olmasini subuta yetirmek idi Yalniz bundan sonra o Ogulun Ata ile birlik teskil etmesi ideyasini hallandirmisdir Belelikle Tanrinin birliyi Ucluyun movcudlugundan cixarilirdi Qerbde ise Avqustin Avrelius oz mulahizelerini eks istiqametde aparirdi O once Tanrinin birliyini tesdiq edib sonra ise ondan Ucluk ideyasini meydana getirirdi Ancaq Ucluk ideyasina gore kappodokiya atalarini uctanriliqda ittiham edirdiler Buna gore de Qriqor Quod non sint tres Dii ad Ablabium eserinde yazirdi ki eslinde bu heqiqete uygun deyil Onun fikrince Tanri vahid enerjiye malikdir Eyni zamanda bu enerji uce bolunur Lakin Ucluyun her bir uzvu basqasindan musteqil sekilde hec neyi yaratmir Buna gore de uc sifeti olan Tanriya iman uctanrililiq demek deyil Ucluk vehdet teskil 1995 edir Apolinariosa qarsi risalesinde Qriqor Isanin eyni zamanda ilahi ve insani mahiyyete malik olmasi haqqinda yazmisdir Isanin mahiyyeti bir tebieti ise ikidir De virginitateYaradilis haqqinda Dunyanin yaradilmasi meselesinde Qriqor hesab edirdi ki Tanri varliqlari yaradaraq eyni zamanda onlarin inkisaf imkanlarini potensiyasini da tebietlerine salmisdi Bu ideya platonizme uygundur cunki onlar da hesab edirdiler ki her seyin inkisaf imkani vardir sonra ise bu imkanlar gerceklesir Lakin bu imkanlar evvelceden Loqosda ona tabe olunmus sekilde yerlesir Bu imkandan gerceklesen her sey Tanri terefinden evvelceden teyin edilmis meqsede qullug edir Tanrinin alti gune dunyani yaratmasini Qriqor Muqeddes Kitabin bir tevili alleqoriyasi kimi basa dusurdu Insanin mahiyyeti haqqinda Logos katechetikos megas eserinde Qriqor insani en yuksek mexluq hesab edir o Tanriya benzer vucudda yaradilmisdir olmezdir Insan onceden butun Ilahi nemetlerin dasiyici kimi Tanri terefinden heyata getirilmisdir Lakin sonra o gunaha batmisdir ve bu nemetleri itirmisdir Dunya yaradilanda insan Tanri ile dunya arasinda bir vasiteci idi Insanin gunaha batmasindan sonra ise dunya Tanridan tecrid olunmusdur Lakin gunahdan sonra da insan Tanriya benzer suretini ve onunla rabiteni itirmemisdir Bu rabite onun azad olmasindadir Gunah haqqinda De hominis opificio risalesinde Qriqor Ademi tekce bir insan kimi tesevvur etmir Adem eyni zamanda butun beseriyyetin tecessumudur Isa ise yeni Ademdir Onun gelisinden sonra Kilse yaranmisdir Isa Tanrinin obrazini gerceklesdiren Kilsenin bascisidir Butun iman eden insanlar onun bedenini teskil edir Yalniz bu bedenin uzvleri olan insanlar gunah neticesinde itirilmis Ilahi obrazi yeniden ozlerine qaytara bilerler Qriqora gore Tanri insani kisi ve qadin kimi ikili yaradib Lakin cennet agacindan meyveni yeyib gunaha batana qeder Adem ve Hevva bir biri ile cinsi yaxinliq etmemisdiler Yalniz bu gunahdan sonra onlar cinsi ferqlerini derk etmisdiler Bizim yasadigimiz dunya Tanrinin nezerde tutdugundan ve planlasdirdigindan ferqlenir Bunun sebebi yene de ilk gunahdadir Dunyada olan seri Tanri yaratmayib Ser xeyrin olmamasidir xeyrden onun cekilmesidir Adem ve Hevva o gunaha oz azad iradelerini duzgun istiqamete yoneltmediklerine gore batiblar Tanri onlari buna mecbur etmemisdir Tanri olumu buna gore yaratmisdir yeni olum de ilk insanin gunahinin neticesidir Insanin xilasi ise insan seklinde dunyaya gelen Tanri terefinden temin edilir yeni Isa nezerde tutulur Belelikle Qriqor bele neticeye gelir ki butun beseriyyeti ozunde cemlesdiren Adem gunah ederek onu tenezzule ugratmisdir Yeni Adem ise Isadir O oz bedeni olan kilse vasitesi ile gunaha batmis beseriyyeti xilasa dogru aparir Isanin qurbani Daha sonra Qriqor carmixa cekilen Isanin ozunu qurban vermekle beseriyyetin gunahlarinin bagislanmasi haqqinda maraqli fikirler ifade etmisdir Onun fikrince bu qurban Tanriya deyil seytana verilmisdir Mesele bundadir ki seytan Ademi aldadaraq onu cennet agacindan meyveni yemeye tehrik etmisdir Buna cavab olaraq Isa ozunu qurban vermekle seytani aldatmisdir Demeli seytan bu dunyanin hokmdari olaraq oz hakimiyyetini daha da qiymetli bir seye deyisdire bilerdi Bu daha da qiymetli bir sey ise Isa olmusdur Onun mocuzevi sekilde dunyaya gelmesi gosterdiyi mocuzeleri seytan ucun dozulmez idi O Isani mehv etmek isteyirdi Lakin seytan anlamamisdir ki Isa ondan daha quvvetlidir cunki eslinde onun zahiri insan vucudu arxasinda Tanrinin qudreti vardir Eyni zamanda onu qeyd etmek lazimdir ki resmi kilse telimine gore Isa beseriyyetin gunahlarinin bagislanmasi ucun ozunu Tanriya qurban vermisdir Lakin buna baxmayaraq Qriqor Irineus Origen ve Avqustinin eserlerinde Seytanin aldadilmasi ideyasina rast gelmek olar Belelikle Tanri beseriyyeti qurban vasitesile xilas etmisdir Xristian telimine gore Tanri insani en yuksek bir yaradilmis kimi yaratmisdi O eyni zamanda Tanrinin oglu ve dostu olmali idi Lakin sonra insan bu tebii rabiteni itirmisdi Buna gore de umumdunya felaketi bas vermisdir ve insan seytan terefinden esarete alinmisdir Belelikle Tanri tehqir olunmusdur Buna gore de seytan esaretinden xilas olmaq isini Tanrinin ozu gormusdur O insanin azadligini saxlamaq serti ile onu esaretden qurtarmisdi Bu fikirler qnostisizme yaxindir Tanriya dogru getmeyin yolu Qriqor hesab edirdi ki insan heyatinin meqsedi Tanriya teref yonelmek ona teref yukselmekden ibaretdir Bu yukselme uc pillelidir lakin onlarin biri birinin arxasinca ardicil gelmesi sert deyil Bu fikirlerini Qriqor De vita Moysis 2016 03 04 at the Wayback Machine kitabinda ifade etmisdir Birinci pille temizlenmedir katarsis Bu merhelede insan ozunu Tanridan uzaqlasdiran her bir seyden temizlenmelidir Bu ideya stoitsizmden alinmisdir Ikinci pillede ehtiraslardan temizlenmis suur etraf muhiti basqa keyfiyyetde gorub derk edir Buna tebii gorme qabiliyyeti deyilir Dunyani bu cur goren insan her seyden daha da semereli istifade ede biler Bu cur gorus her seyin mahiyyetini derk etme heyatdan hezz alma imkanlari verir Ucuncu merhele ise Tanrini derk etmek Onu gormekdir Buna Qriqor teosis deyir Adi halda Tanrini gormek mumkun deyil Ona gore de buna nail olmaq ucun insan bir nov ozunden cixmalidir eqlin ona lazim olmamasinin derk edilmesi seviyyesine catmalidir Bu cur hissiyyat o qeder qeyri adidir ki Qriqor onu ifade etmeye cetinlik cekmisdir O bu hali ayiq olaraq serxos olma adlandirmisdi Yeni etrafda hamiya ele gelir ki adam serxosdur lakin eslinde o Muqeddes Ruhdan ilham alir Qriqor bu hali Ehdi Etiqde revayet edilen hevarilerin hallarina benzedirdi Hevarilerin isleri 2 2014 06 27 at the Wayback Machine Bu ideyalar subhesiz neoplatonizmden alinmisdir MenbelerGrigorij Nisskij Bogoslov 2014 07 19 at the Wayback Machine rus 1 Heyati 2 Eserleri 3 Gorusleri fesillerinin menbeyi Aydin Elizade PDF Baki Ebilov Zeynalov ve qardaslar 2007 s 77 78 ISBN 5 87459 013 7 2016 08 22 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 08 16 3 1 Ucluk haqqinda 3 2 Yaradilis haqqinda 3 3 Insanin mahiyyeti haqqinda 3 4 Gunah haqqinda 3 5 Isanin qurbani 3 6 Tanriya dogru getmeyin yolu yarimfesillerin menbeyi EdebiyyatAydin Elizade PDF Baki Ebilov Zeynalov ve qardaslar 2007 s 77 78 ISBN 5 87459 013 7 2016 08 22 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 08 16 St Gregory of Nyssa Catholic Encyclopedia New York Robert Appleton Company 1913 Gregory of Nyssa Home Page 2008 05 13 at the Wayback Machine including many English translations of his writings Grigorij Nisskij Pravoslavnaya Bogoslovskaya Enciklopediya Tom 4 Izdanie Petrograd Prilozhenie k duhovnomu zhurnalu Strannik za 1903 g Grigorij episkop nisskij Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Hemde baxKappadokiyali kilse atalari Basil Qeyseriyyeli Qriqor NazianzenIstinadlarArhimandrit Kiprian Kern Zolotoj vek svyatootecheskoj pismennosti olu kecid M Palomnik Logos katechetikos megas XXXII 2014 06 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 09 Ioann Mejendorf Vvedenie v svetootecheskoe bogoslovie Chast 2 gl 4 2011 05 20 at the Wayback Machine Vilnyus Moskva Vest 1992