Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mərcidabık döyüşü — Suriya və Misirin Osmanlıların əlinə keçməsinə səbəb olan döyüşlərdən ilki və ən önəmlisi. Döyüş Osmanlı ordusunun qələbəsi ilə başa çatmışdır.
| Mərcidabık döyüşü | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Tarix | 24 avqust 1516 | ||
| Yeri | Hələb, Suriya | ||
| Nəticəsi | Osmanlılar qalib gəldi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Döyüş öncəsi vəziyyət
Çaldıran döyüşü ilə şərqdəki ən güclü rəqibini məğlub edən Sultan Səlimin şərqi və cənub-şərqi Anadolunu zəbt etmək istəyi, həmin bölgədəki mühüm şəhərlərə sahib olan Məmlük sultanı Kansu Qavrini narahat etməyə başlamışdı. II Bəyazid dönəmində baş tutan çatışmalar, Zülqədəroğulları məsələsi və Hicaz bölgəsinin idarəsi uğrunda gedən mübarizə iki dövlət arasındakı münasibətləri daha da gərginləşdirdi.
Məmlük sultanı Kansu Qavri Sultan Səlimin yeritdiyi siyasəti anlamış, sərhədlərində baş verən çaxnaşmalar səbəbilə bir tərəfdən Şah İsmayılla diplomatik əlaqələr qurur, digər tərəfdən də özünün rəhbərlik etdiyi ordu ilə Dəməşq bölgəsinə gəlmişdi.
Qara xan Ustaclının Diyarbəkirə gəldiyi xəbərini eşidən Sultan Səlim sədrəzəmliyə gətirdiyi Sənan Paşanı 28 aprel 1516 tarixində bölgəyə yolladı. Sənan Paşa burada ikən sərhəddəki Məmlük əmirlərinə məktub yollayaraq Fərat çayını keçmək istədiyini bildirdi. Ancaq cavab məktubu gəlmədi və Məmlük sultanı Kansu Gavrinin Şah İsmayılla ittifaq qurduğu başa düşüldü. Ardından Sənan Paşa baş verənlər haqqında Sultan Səlimə məktub yazmış, 4 iyunda İstanbuldan yola düşən Sultan Səlim isə sədrəzəmə Fərat çayı üzərində körpü tikməyi və sultan ordusunu gözləməyi əmr etdi. Məmlük sultanı,Sənan Paşanın bölgəyə gəldiyini öyrəndi və 50 min nəfərlik ordusu ilə vaxtilə üsyan edən Şahzadə Əhmədin Misirə qaçan oğlu Şahzadə Qasımla birlikdə 19 mayda Hələb istiqamətində yola düşdü. Sultan Səlimin sünni bir dövlət olan Məmlük sultanlığını şiə məzhəbli Səfəvilərlə müttəfiqlikdə günahlandırması və bu yöndə dönəmin şeyxülislamı Zənbilli Əli Əfəndidən fətva alması, əslində Misirin və Suriyanın işğal edilməsi üçün bir bəhanə idi.
Sultan Səlim İstanbuldan ayrılmazdan öncə yürüşün Səfəvilər üzərinə hazırlandığını bildirmək üçün Rumeli başqazısı Molla Zeyrəkzadə Rüknəddin Əfəndi ilə Qaraca Paşanı Məmlük sultanına göndərdi. Özü isə əvvəlcə Kayseri, ardından Əlbistana gəldi və burada Sənan Paşa ilə görüşdü. Osmanlı ordusu Konyada ikən 26 iyun tarixində Səfəvilərin Qoçhisar döyüşündəki məğlubiyyət xəbəri Qara xan Ustaclının kəsik başı ilə Sultan Səlimə çatdırıldı. O isə bu "hədiyyə"ni bir məktubla Kansu Qavriyə göndərdi. Bu əsnada Kansu Qavrinin Hələb şəhərinə çatdığı xəbəri gəldi (25 iyul). Həqiqətən də, Kansu Qavri 11 iyul tarixində Hələb şəhərinə daxil olmuş, burada Osmanlı elçilərini qəbul etmişdir. Osmanlı elçiləri 9 avqustda ordugaha geri dönəndə 5 gün əvvəl elan edilmiş Misir səfəri xəbərini eşitdilər. Artıq yürüşün Misirə olduğu elan edilmiş, Məmlük sultanlığı Səfəvilərin dəstəkçisi kimi cəzalandırılmalı idilər. Müxtəlif bölgələrdən gələn əyalət dəstələri və Krım xanı Məngli Gərayın oğlu ilə birlikdə göndərdiyi Krım qüvvələri də burada Osmanlı ordusuna qatıldı. Bu əsnada Malatya-Antep istiqamətində padşaha sui-qəsd tərtibləyən 4 süvari əsgər ələ keçirildi. Bu sui-qəsdçilərin Kansu Qavri tərəfindən yollanması səbəbilə Sultan Səlim Misir sultanına sərt bir məktub yazmış, bundan sonra göndərilən elçi heyətləri də qəbul edilməmişdir. 18 avqustda Antep qalası Sultan Səlim ordusuna tabe olmuş, iki gün sonra burada toplanan divanda döyüş planlanmışdır. Bu əsnada Məmlük ordusu da Hələbdən irəliləyərək Mərcidabık çölünə gəlmişdi.
Döyüşün gedişi
24 avqust 1516 bazar günü səhər saatlarında iki ordu qarşı-qarşıya gəldi. Ordular say baxımından bir-birinə bərabər idi. Osmanlı ordusunu 12.000 tüfəngçi, 30.000 piyada, 20.000 Anadolu və 20.000 Rumeli əyaləti qüvvəsindən ibarət idi. Osmanlı ordusunun mərkəzində padşahla Sədrəzəm Sənan Paşa və piyada dəstələri yer almışdı. Tüfəngçilərin önünə 300 top arabası zəncirlənmiş şəkildə düzülmüşdü. Sağ cinahda Anadolu bəylərbəyi Zeynal Paşa, Qaraman bəylərbəyi Hüsrəv Paşa, Zülqədəroğullarından Şahsüvaroğlu Əli bəy və Ramazanoğullarından Mahmud bəy; sol cinahda isə Rumeli bəylərbəyi Kiçik Sənan Paşa, Diyarbəkir bəylərbəyi Mehmed Paşa və Səadət Gərayın rəhbərlik etdiyi Krım qüvvələri yer almışdı. Məmlük ordusunda isə sağ cinahda Dəməşq naibi Sibay bəy, sol cinahda isə Hələb naibi Xeyir bəyin qüvvələri yer almışdı.
İlk hücum Məmlüklər tərəfindən oldu. Top və tüfəng atəşi ilə sarsılan Osmanlı qüvvələri qısa zamanda bu hücumu dayandırdı. Ordunun Rumeli qüvvələrinə hücum edən Dəməşq naibi Sibay bəy atından salınaraq öldürüldü. Bunu öyrənən Hələb naibi Xeyir bəy geri çəkildi və Osmanlı qüvvələri Məmlük sultanının şəxsi qüvvələrinə hücum etdi. Günorta saatlarına qədər davam edən döyüşdə Osmanlılar qalib gəldi. Bir çox adlı-sanlı Məmlük əmiri ya əsir alındı, ya da döyüş meydanında öldürüldü. Vəzir Yunus Paşanın səyləri ilə döyüş meydanından qaçan Canbərdi Qəzai və Xeyir bəy ələ keçirildi.
Döyüşün nəticəsi
Döyüşün sonunda aralarında əsir düşdükdən sonra tabe olmayan bəzi əmirlərin də olduğu 2000 Məmlük əsgəri edam olundu. Bu əmirlərin bir qismi isə sərbəst buraxıldı. Kansu Qavri isə qaçarkən anidən atından düşmüş və burada ölmüşdü. Ardından Sultan Səlim Hələb şəhərinə daxil oldu. Şəhərdə iqamət edən Abbasi xəlifəsi ziyarət edib onun da İstanbula aparılacağı xəbərini şəxsən bildirdi. Şəhərdə Sultan Səlimin adına xütbə oxundu, Ardından Hələb, Dəməşq, Həma və Homs şəhərləri ələ keçirildi və bu şəhərlərin hər birinə sancaqbəyləri təyin edildi. Beləliklə, bütün Suriya zəbt olundu.
Mərcidabık döyüşü Osmanlılara Suriya, Livan və Fələstin torpaqlarını ələ keçirərək Misirə gedən yolu açmış, şərqi və cənub-şərqi Anadolu torpaqlarındakı Osmanlı hakimiyyətini gücləndirmiş və Məmlük sultanlığının süqutunu sürətləndirmişdir.
Mənbə
- Çerkezler Kâtibi Yûsuf, Târîh-i Mısr, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 2146, vr. 25b-35b
- “Mısır Seferi Rûznâmesi” (Feridun Bey, Münşeat içinde), I, 450-451
- Hoca Sâdeddin, Tâcü’t-tevârîh, İstanbul 1280, II, 324-336
- Hammer (Atâ Bey), IV, 193-195
- Selâhattin Tansel, Yavuz Sultan Selim, Ankara 1969, s. 118-146
- a.mlf., “Silahşor’un Fetihnâme-i Diyâr-ı Arab Adlı Eseri”, TV, I/2 [17] (1958), s. 295-311
- İbn İyâs, BedâǿiǾu’z-zühûr, V, 35-65
- “Haydar Çelebi Rûznâmesi” (a.e. içinde), I, 478-480
- Hasan-ı Rûmlû, Aĥsenü’t-tevârîħ: A Chronicle of the Early Safawis (nşr. ve trc. C. N. Seddon), Baroda 1931, I, 159-161
- Belâzürî, Fütûh (Fayda), s. 245, 247
- Muhammed Harb Abdülhamid, I. Selim’in Suriye ve Mısır Seferi Hakkında İbn İyâs’da Mevcut Haberlerin Selimnamelerle Mukayesesi: XVI. Asır Osmanlı-Memluklu Kaynakları Hakkında Bir Tetkik (doktora tezi, 1980), İÜ Ed. Fak., s. 105-120
- Lutfî Paşa, Târih (nşr. Kayhan Atik), Ankara 2001, s. 222-230
- Hadîdî, Tevârîh-i Âl-i Osmân (nşr. Necdet Öztürk), İstanbul 1991, s. 398-408
- Halil Edhem, “Mısır Fethi Mukaddematına Âid Mühim Bir Vesika”, TTEM, XVII/19 [96] (1928), s. 30-36
- Enver Çakar, XVI. Yüzyılda Halep Sancağı (1516-1566), Elazığ 2003, s. 349, 381
- R. Hartmann, “Dâbık”, İA, III, 446
- İbn Tolun, İǾlâmü’l-verâ (nşr. M. Ahmed Dehmân), Dımaşk 1984, s. 229-230
- Şükrî-i Bitlisî, Selimnâme (nşr. Mustafa Argunşah), Kayseri 1997, s. 242-259
- E. Honigmann, “Merc Dâbık”, a.e., VII, 751-752
- İbn Zünbül, VâķıǾatü’s-Sulŧân el-Ġavrî maǾa Selîm el-ǾOŝmânî (nşr. Abdülmün‘im Âmir), [baskı yeri yok] 1997 (Edebü’l-harb), s. 13-47
- M. Cavid Baysun, “Merc Dâbık Muhârebesi”, a.e., VII, 752-754
- Celâlzâde Mustafa Çelebi, Selimnâme (nşr. Ahmet Uğur - Mustafa Çuhadar), Ankara 1990, s. 173-189
- Keşfî Mehmed Çelebi, Selimnâme (haz. Abdurrahman Sağırlı, yüksek lisans tezi, 1993), İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 75-90
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mercidabik doyusu Suriya ve Misirin Osmanlilarin eline kecmesine sebeb olan doyuslerden ilki ve en onemlisi Doyus Osmanli ordusunun qelebesi ile basa catmisdir Mercidabik doyusuTarix 24 avqust 1516Yeri Heleb SuriyaNeticesi Osmanlilar qalib geldiMunaqise terefleriMemluk dovleti Osmanli ImperiyasiKomandan lar Qansu Gavri Xeyir bey Sibay bey Yavuz Sultan Selim Xedim Senan Pasa I Seadet GerayTereflerin quvvesi70 80 000 esger 80 000 esgerItkiler72 000 13 000 Vikianbarda elaqeli mediafayllarDoyus oncesi veziyyetCaldiran doyusu ile serqdeki en guclu reqibini meglub eden Sultan Selimin serqi ve cenub serqi Anadolunu zebt etmek isteyi hemin bolgedeki muhum seherlere sahib olan Memluk sultani Kansu Qavrini narahat etmeye baslamisdi II Beyazid doneminde bas tutan catismalar Zulqederogullari meselesi ve Hicaz bolgesinin idaresi ugrunda geden mubarize iki dovlet arasindaki munasibetleri daha da gerginlesdirdi Memluk sultani Kansu Qavri Sultan Selimin yeritdiyi siyaseti anlamis serhedlerinde bas veren caxnasmalar sebebile bir terefden Sah Ismayilla diplomatik elaqeler qurur diger terefden de ozunun rehberlik etdiyi ordu ile Demesq bolgesine gelmisdi Qara xan Ustaclinin Diyarbekire geldiyi xeberini esiden Sultan Selim sedrezemliye getirdiyi Senan Pasani 28 aprel 1516 tarixinde bolgeye yolladi Senan Pasa burada iken serheddeki Memluk emirlerine mektub yollayaraq Ferat cayini kecmek istediyini bildirdi Ancaq cavab mektubu gelmedi ve Memluk sultani Kansu Gavrinin Sah Ismayilla ittifaq qurdugu basa dusuldu Ardindan Senan Pasa bas verenler haqqinda Sultan Selime mektub yazmis 4 iyunda Istanbuldan yola dusen Sultan Selim ise sedrezeme Ferat cayi uzerinde korpu tikmeyi ve sultan ordusunu gozlemeyi emr etdi Memluk sultani Senan Pasanin bolgeye geldiyini oyrendi ve 50 min neferlik ordusu ile vaxtile usyan eden Sahzade Ehmedin Misire qacan oglu Sahzade Qasimla birlikde 19 mayda Heleb istiqametinde yola dusdu Sultan Selimin sunni bir dovlet olan Memluk sultanligini sie mezhebli Sefevilerle muttefiqlikde gunahlandirmasi ve bu yonde donemin seyxulislami Zenbilli Eli Efendiden fetva almasi eslinde Misirin ve Suriyanin isgal edilmesi ucun bir behane idi Sultan Selim Istanbuldan ayrilmazdan once yurusun Sefeviler uzerine hazirlandigini bildirmek ucun Rumeli basqazisi Molla Zeyrekzade Rukneddin Efendi ile Qaraca Pasani Memluk sultanina gonderdi Ozu ise evvelce Kayseri ardindan Elbistana geldi ve burada Senan Pasa ile gorusdu Osmanli ordusu Konyada iken 26 iyun tarixinde Sefevilerin Qochisar doyusundeki meglubiyyet xeberi Qara xan Ustaclinin kesik basi ile Sultan Selime catdirildi O ise bu hediyye ni bir mektubla Kansu Qavriye gonderdi Bu esnada Kansu Qavrinin Heleb seherine catdigi xeberi geldi 25 iyul Heqiqeten de Kansu Qavri 11 iyul tarixinde Heleb seherine daxil olmus burada Osmanli elcilerini qebul etmisdir Osmanli elcileri 9 avqustda ordugaha geri donende 5 gun evvel elan edilmis Misir seferi xeberini esitdiler Artiq yurusun Misire oldugu elan edilmis Memluk sultanligi Sefevilerin destekcisi kimi cezalandirilmali idiler Muxtelif bolgelerden gelen eyalet desteleri ve Krim xani Mengli Gerayin oglu ile birlikde gonderdiyi Krim quvveleri de burada Osmanli ordusuna qatildi Bu esnada Malatya Antep istiqametinde padsaha sui qesd tertibleyen 4 suvari esger ele kecirildi Bu sui qesdcilerin Kansu Qavri terefinden yollanmasi sebebile Sultan Selim Misir sultanina sert bir mektub yazmis bundan sonra gonderilen elci heyetleri de qebul edilmemisdir 18 avqustda Antep qalasi Sultan Selim ordusuna tabe olmus iki gun sonra burada toplanan divanda doyus planlanmisdir Bu esnada Memluk ordusu da Helebden irelileyerek Mercidabik colune gelmisdi Doyusun gedisi24 avqust 1516 bazar gunu seher saatlarinda iki ordu qarsi qarsiya geldi Ordular say baximindan bir birine beraber idi Osmanli ordusunu 12 000 tufengci 30 000 piyada 20 000 Anadolu ve 20 000 Rumeli eyaleti quvvesinden ibaret idi Osmanli ordusunun merkezinde padsahla Sedrezem Senan Pasa ve piyada desteleri yer almisdi Tufengcilerin onune 300 top arabasi zencirlenmis sekilde duzulmusdu Sag cinahda Anadolu beylerbeyi Zeynal Pasa Qaraman beylerbeyi Husrev Pasa Zulqederogullarindan Sahsuvaroglu Eli bey ve Ramazanogullarindan Mahmud bey sol cinahda ise Rumeli beylerbeyi Kicik Senan Pasa Diyarbekir beylerbeyi Mehmed Pasa ve Seadet Gerayin rehberlik etdiyi Krim quvveleri yer almisdi Memluk ordusunda ise sag cinahda Demesq naibi Sibay bey sol cinahda ise Heleb naibi Xeyir beyin quvveleri yer almisdi Ilk hucum Memlukler terefinden oldu Top ve tufeng atesi ile sarsilan Osmanli quvveleri qisa zamanda bu hucumu dayandirdi Ordunun Rumeli quvvelerine hucum eden Demesq naibi Sibay bey atindan salinaraq olduruldu Bunu oyrenen Heleb naibi Xeyir bey geri cekildi ve Osmanli quvveleri Memluk sultaninin sexsi quvvelerine hucum etdi Gunorta saatlarina qeder davam eden doyusde Osmanlilar qalib geldi Bir cox adli sanli Memluk emiri ya esir alindi ya da doyus meydaninda olduruldu Vezir Yunus Pasanin seyleri ile doyus meydanindan qacan Canberdi Qezai ve Xeyir bey ele kecirildi Doyusun neticesiDoyusun sonunda aralarinda esir dusdukden sonra tabe olmayan bezi emirlerin de oldugu 2000 Memluk esgeri edam olundu Bu emirlerin bir qismi ise serbest buraxildi Kansu Qavri ise qacarken aniden atindan dusmus ve burada olmusdu Ardindan Sultan Selim Heleb seherine daxil oldu Seherde iqamet eden Abbasi xelifesi ziyaret edib onun da Istanbula aparilacagi xeberini sexsen bildirdi Seherde Sultan Selimin adina xutbe oxundu Ardindan Heleb Demesq Hema ve Homs seherleri ele kecirildi ve bu seherlerin her birine sancaqbeyleri teyin edildi Belelikle butun Suriya zebt olundu Mercidabik doyusu Osmanlilara Suriya Livan ve Felestin torpaqlarini ele kecirerek Misire geden yolu acmis serqi ve cenub serqi Anadolu torpaqlarindaki Osmanli hakimiyyetini guclendirmis ve Memluk sultanliginin suqutunu suretlendirmisdir MenbeCerkezler Katibi Yusuf Tarih i Misr Suleymaniye Ktp Esad Efendi nr 2146 vr 25b 35b Misir Seferi Ruznamesi Feridun Bey Munseat icinde I 450 451 Hoca Sadeddin Tacu t tevarih Istanbul 1280 II 324 336 Hammer Ata Bey IV 193 195 Selahattin Tansel Yavuz Sultan Selim Ankara 1969 s 118 146 a mlf Silahsor un Fetihname i Diyar i Arab Adli Eseri TV I 2 17 1958 s 295 311 Ibn Iyas BedaǿiǾu z zuhur V 35 65 Haydar Celebi Ruznamesi a e icinde I 478 480 Hasan i Rumlu Aĥsenu t tevariħ A Chronicle of the Early Safawis nsr ve trc C N Seddon Baroda 1931 I 159 161 Belazuri Futuh Fayda s 245 247 Muhammed Harb Abdulhamid I Selim in Suriye ve Misir Seferi Hakkinda Ibn Iyas da Mevcut Haberlerin Selimnamelerle Mukayesesi XVI Asir Osmanli Memluklu Kaynaklari Hakkinda Bir Tetkik doktora tezi 1980 IU Ed Fak s 105 120 Lutfi Pasa Tarih nsr Kayhan Atik Ankara 2001 s 222 230 Hadidi Tevarih i Al i Osman nsr Necdet Ozturk Istanbul 1991 s 398 408 Halil Edhem Misir Fethi Mukaddematina Aid Muhim Bir Vesika TTEM XVII 19 96 1928 s 30 36 Enver Cakar XVI Yuzyilda Halep Sancagi 1516 1566 Elazig 2003 s 349 381 R Hartmann Dabik IA III 446 Ibn Tolun IǾlamu l vera nsr M Ahmed Dehman Dimask 1984 s 229 230 Sukri i Bitlisi Selimname nsr Mustafa Argunsah Kayseri 1997 s 242 259 E Honigmann Merc Dabik a e VII 751 752 Ibn Zunbul VakiǾatu s Sulŧan el Ġavri maǾa Selim el ǾOŝmani nsr Abdulmun im Amir baski yeri yok 1997 Edebu l harb s 13 47 M Cavid Baysun Merc Dabik Muharebesi a e VII 752 754 Celalzade Mustafa Celebi Selimname nsr Ahmet Ugur Mustafa Cuhadar Ankara 1990 s 173 189 Kesfi Mehmed Celebi Selimname haz Abdurrahman Sagirli yuksek lisans tezi 1993 IU Sosyal Bilimler Enstitusu s 75 90