Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mikroiqtisadiyyat (ingilis dilindən mikro "kiçik" deməkdir) — fərdi iqtisadi obyektlər, ev təsərrüfatlar və firmalar tərəfindən məhdud vəsaitlərin mallar və xidmətlər al-ver olunduğu bazarlarda bölünməsi haqqında qərarları araşdıran iqtisadiyyatın bölməsi. Mikroiqtisadiyyat bu qərarlar və davranışlar mallar və xidmətlərin qiymətləri təyin edən tələb və təklifə necə təsir etməyini araşdırır və tərsinə qiymətlər tərəfindən təklifə və tələbə təsiri izah edir.
| İqtisadiyyat | |
|---|---|
 | |
| Əsas kateqoriyalar | |
| Mikroiqtisadiyyat | |
| Makroiqtisadiyyat | |
| İqtisadi təlimlər tarixi | |
| İqtisadi metodologiya | |
| Alternativ iqtisadiyyat | |
| Texniki metodlar | |
| Riyazi iqtisadiyyat | |
| Ekonometrika | |
| Təcrübi iqtisadiyyat | |
| Milli Hesablar Sistemi | |
| Sahələr və alt sahələr | |
| Təhsil | |
| Səhiyyə | |
| Əmək | |
| Oyunlar nəzəriyyəsi | |
| Artım | |
| Kənd təsərrüfatı | |
| Təbii ehtiyatlar | |
| Davranış | |
| İqtisadi sistem | |
| Beynəlxalq | |
Bu isə "ümumi iqtisadi fəaliyyət, inkişaf, inflyasiya və işsizlik məsələləri araşdıran" makroiqtisadiyyata müqabil durur. Mikroiqtisadiyyat həm də qeyd olunmuş sahələrdə dövlət iqtisadi siyasətinin effektləri ilə işləyir (misal üçün vergi səviyyəsinin dəyişdirilməsi). Lukasın fikrinə uyğun olaraq, müasir makroiqtisadiyyat nəzəriyyəsi "mikromüəssisələrə" əsaslanır, yəni ki mikro səviyyədəki davranışları təsvir edən əsas anlayışlara.
Mikroiqtisadiyyatın məqsədlərindən biri istifadəçilər arasında məhdud vəsaitlərin bölünməsi və mallar və xidmətlər arasında müqayisəli qiymətləri təyin edən bazar mexanizmi təhlil etməkdir. Mikroiqtisadiyyat həm də bazar qüsurunu təhlil edir, yəni ki bazarlar səmərəli nəticələri əldə etmədiyi halları, və ideal rəqabət üçün lazım olan nəzəri şəraitləri təsvir edir. Mikroiqtisadiyyat əhatə etdiyi sahələrin içərisinə ümumi müvazinət, qeyrisimmetrik informasiya ilə bazarlar, naməlumluqda qərarlar və oyun nəzəriyyəsinin tədbiqi daxildir. Malların bazar sistemində elastikliyi də nəzərə alınır.
Tələb, təklif və tarazlıq
"Tələb və təklif" modeli bazarda qiymətin necə müəyyənləşdiyini göstərən iqtisadi modeldir. Bu modelin məğzi ondan ibarətdir ki, rəqabət bazarında istənilən məhsulun müəyyən qiymət səviyyələrində tələb və təklif əmələ gətirir və elə bir qiymət səviyyəsi vardır ki, burada tələb və təklifin həcmi bir-birinə bərabər olur. Tələb və təkliin həm qiymət, həm də miqdar baxımdan tarazlığı ilə xarakterizə olunan vəziyyətə deyilir.
Elastiklik
Elastiklik bir göstəricinin digər göstəricinin dəyişməsinə necə reaksiya göstəridiyinin ölçüsüdür. Bu yalnız bir-birinə təsir edə bilən göstəricilər üçün hesablanır. Elastiklik iki göstəricinin həcmindəki faiz dəyişikliklərinin nisbəti kimi hesablanır. Elastiklik dərəcəsindən asılı olaraq göstəricilər arasındakı əlaqə elastik (>1), vahid elastik (=1) və qeyri-elastik (<1) ola bilər. Ən çox istifadə olunan elastiklik göstəricilərinə tələbin qiymət elastikliyi, , , , eləcə də istehsal amilləri arasındakı elastiklik aiddir
İstehlakçının davranış nəzəriyyəsi
Ümumiyyətlə, müəyyən məhsula olan ümumi tələbi əks etdirir. Bu əyrinin arxasında çoxlu sayda fərdin qərarları dayanır. İstehlakçılar müəyyən qiymət səviyyəsində hər hansı bir məhsulun alışını həyata keçirirlər. Qiymət qalxdıqca alınan məhsulun həcmi azalır, qiymət düşdükdə isə əksinə. Bu qərarların araşdırılması tələb əyrisinin arxasında dayanan məsələlərin öyrənilməsində vacibdir. Mikroiqtisadiyyatda fərdlərin müəyyən məhsul alan zaman verdikləri qərarları öyrənən bölməyə və ya deyilir.
İstehlakçının necə qərar verməsini və ya hansı məhsuldan və nə qədər alacağını müəyyənləşdirmək üçün ilk növbədə iki suala cavab axtarılır:
- İstehlakçı nəyi almaq imkanına malikdir?
- İstehlakçı nəyi almaq istəyir?
İlk sual istehlakçının imkanı ilə bağlıdır və vasitəsilə izah edilir. Büdcə məhdudiyyətləri istehlakçıların almaq imkanı olduğu istehlak paketlərini üçün məhdudiyyətləri əks etdirən əyridir. Sadə formada izah olunarsa, bu əyri istehlakçının almaq imkanına malik olduğu iki məhsulun müxtəlif konbinasiyaları təmsil edən nöktələrin birləşməsindən əmələ gəlir.
İkinci sual isə istehlakçının hansı məhsuldan nə qədər istədiyini, onun üstün tutmaları ilə bağlıdır və Fərqsizlik əyrisi vasitəsi ilə izah edilir. Bu əyridə əks olunan istehlak paketləri tərkibinə görə fərqli olsa da, istehlakçıya eyni dərəcədə faydalılıq verir. Fərqsizlik əryiləri birdən çox ola bilər. Çünki, alıcının istəyi sonsuzdur və istehlak paketina daxil olan məhsulların həcmini eyni zamanda artırmaqla, daha çox faydalılıq əldə edər. Bu isə yeni əyridə əks olunacaqdır. Çünki, fərqsizlik əyrisi üzərində olan bütün nöktələr istehlakçı üçün faydalılıq baxımından eynidir.
Sonda istehlakçının hansı qərarı verəcəyini müəyyən etmək üçün yuxarıda göstərilən əyriləri bir yerdə nəzərə almalıyıq. Bu zaman büdcə məhdudiyyətləri və fərqsizlik əyrilərinin kəsişdiyi nöktədə istehlakçının optimal seçimi müəyyənləşir. Yəni, alıcının istəyi ilə onun imkanı üst-üstə düşür.
İstehsal nəzəriyyəsi
İstehsala daxil olanların hazır məhsula çevrilməsi prosesini öyrənən mikroiqtisadiyyat bölməsinə deyilir. İstehsal resurslardan istifadə edərək istifadə üçün yararlı mal və xidmətlər yaradılması prosesidir. Bura manufaktura, balıqçılıq, saxlanc və qablaşdırma xidməti və s. müxtəlif fəaliyyətlər aiddir. istehsal prosesində yaranır. Başqa sözlə, bütün iqtisadi fəaliyyətlərin birbaşa və dolayı məqsədi insanların ehtiyaclarını ödəməkdir. İstehsalda iki əsas göstərici iqtisadi rifahın artımını əks etdirir. Bu göstəricilərin birincisi istehsalın həcminin artırılması və bundan irəli gələn gəlirlərin yüksəldilməsi, digəri isə istehsalın məhsuldarlığının artırılmasıdır. İstehsaklın 3 vacib forması var:
- Bazar istehsalı(market production);
- İctimai istehsal (public production);
- Ev təsərrüfatlarının istehsalı (household production).
İstehsal xərcləri
İstehsal xərcləri (dəyərin istehsal xərclərinin nəzəriyyəsi (eng. cost-of-production theory of value)) məhsul və xidmətlərin yaradılmasına cəlb edilən resursların cəmidir. Xərclər özündə müxtəlif istehsal amillərinə (işçi qüvvəsi, kapital, icarə haqqı (renta)) yönəldilən vəsaiti əks etdirir. Bu xərclər də öz növbəsində dəyişən və sabit xərclərə bölünür.
Bazarın strukturu və növləri
Bazar strukturu əsas iki növü fərqləndirilir: sosializm və kapitalizm. Sosialist strukturda bazarda satıcı qismində fərdlər yox, dövlət çıxış edir və iqtisadiyyat planlaşdırılır. Yəni, rəqabət yoxdur. Müasir kapitalizm dövründə isə rəqabət bazar növlərini fərqləndirən əsas amildir. Bu təsnifata əsasən bazarlar aşağıdakı növlərə bölünür:
Təkmil rəqabət bazarı
Təkmil rəqabət bazarı eyni məhsullu satan çoxlu sayda satıcı və bu məhsulları alan çoxlu sayda alıcı kütləsi ilə xarakterizə olunur. Belə ki, bu şəraitdə heç bir bazar iştirakçısı qiymətə təsir edə bilmir. Buna misal olaraq, elektron alış-veriş saytını misal göstərmək olar.
İnhisarçı bazar
İnhisarçı bazarda (eng. monopoly (yunan sözləri monos-tək və polein-satmaq sözlərindən yaranmışdır) tək satıcı və çoxlu sayda alıcı mövcuddur. Yəni, bazarda yeganə satıcı vardır və o qiymətləri təyin etməkdə hökmran mövqedədir.
Təbii inhisar
inhisarçı bazarın xüsusi bir növü kimi fərqləndirilir. Elə istehsal sahələri vardır ki, burada yalnız bir istehsalçı olarsa, səmərəli olur. Məsələn, elektrik enerjisi istehsalı, su təminatı, kanalizasiya və s. Sözügedən sahələrdə ikinci bir şirkət olarsa, o ayrı bir infrastruktur (ayrı elektrik xətləri, ayrı su borusu, ayrı kanalizasiya sistemi və s.) qurmalıdır ki, bu də əlavə xərclər tələb edir. Həmçinin alıcı kütləsinin iki hissəyə bölünməsi şirkətlərin gəlirlərini də aşağı salar. Bu ya qiymət artımına, ya da ümumilikdə sektorda mənfəətin azalmasına gətirib çıxarar. Bu səbəblərdən sözügedən sahələrdə təbii inhisarların yaradılır. Qiymət siyasəti isə adətən dövlət tərəfindən tənzimlənir.
Oliqopoliya
Oliqopoliya bazarda çoxlu alıcının və bir neçə satıcının olduğu bazardır. Burada şirkətlər bazar payına təsir etmək imkanına malikdirlər. Bəzən isə şirkətlər arasında rəqabəti azaltmaq və qiymətlərin qaldırmaq üçün gizli sövdələşmələr əldə olunur. Oliqopoliyanın ən sadə forması duopoliyadır ki, burada istehsalçı qismində cəmi iki bazar iştirakçısı olur.
İnhisarçı rəqabət bazarı
İnhisarçı rəqabət bazarında tam rəqabət bazarı kimi çoxlu sayda alıcı və satıcı kütləsi mövcüddur və onlar bazar qiymətinə çox cüzi təsir edə bilir. Fərqli cəhət isə burada satılan məhsulların eyni deyil, oxşar olmasıdır. Məsələn, mineral sular bazarını götürək. Burada bir-birindən adları və müəyyən miqdarda qiymət və keyfiyyətinə görə fərqlənən məhsullar satılır.
Monopsoniya
Monopsoniya yalnız bir alıcı olduğu bazar formasıdır.
Oliqopsoniya
Oliqopsoniyada alıcı qismində bir neçə iştirakçı olur.
Oyunlar nəzəriyyəsi
Oyunlar nəzəriyyəsi riyazi iqtisadiyyatda istifadə olunan əsas metodlardan biri olmaqla yanaşı, həm də rəqabət aparan şirkətlərdə rəqibin davranışının öyrənilməsində də geniş istifadə edilir. Bu nəzəriyyənin tətbiq sahəsi (duopoliya və oliqopoliyalar, auksionlar, səsvermə sistemləri, təcrübi iqtisadiyyat, davranış modelləri, informasiya iqtisadiyyatı, sənaye təşkilatları və siyasi iqtisad) çox genişdir. Oyunlar nəzəriyyəsinə ən sadə misal kimi Dustaqların Dilemması"nı göstərmək olar. Cinayət törətməkdə şübhəli bilinən iki cinayətkar arasındakı bu oyunda hər birinin aldığı cəza həm özünün, həm də digərinin cinayəti etiraf etmək və ya susmaqla bağlı qərarından asılıdır.
Əməyin iqtisadiyyatı
Əməyin iqtisadiyyatı əmək bazarının funksiyalarını və dinamikliyini öyrənir. Əmək bazarını işçilər və işəgötürənlər arasındakı funksiya kimi də göstərmək olar. Əmək bazarında işçi qüvvəsinin təklifini (işçilər) və tələbi (işəgötürənlər) əsasında müəyyənləşən əmək haqqı, məşğulluq və gəlir formalaşır. İqtisadiyyatda əmək işçilər tərəfindən görülən işlərin ölçüsüdür. Bu xüsusiyyətinə görə əmək digər istehsal amillərindən fərqlənir. Sözügedən istehsal faktorunu öyrənən nəzəriyyə isə insan kapitalıdır.
İnformasiya iqtisadiyyatı
İnformasiya iqtisadiyyatı mikroiqtisadiyyatın bir qolu olub, informasiya və informasiya sisteminin iqtisadiyyata və iqtisadi qərarlara necə təsir etdiyini öyrənir. İnformasiyanın özünə məxsus xüsusiyyətləri var. İnformasiyanı yaratmaq və yaymaq asan, inanmaq və idarə etmək isə çətindir. İnformasiya bir çox qərarlara təsir edir. Ən vacib xüsusiyyəti isə bir çox standard iqtisadi nəzəriyyələri mürəkkəbləşdirməsidir.
İstinadlar
- Marchant, Mary A. "Macroeconomic and International Policy Terms" (PDF). . 2016-03-20 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2007-05-04.
- . Monroe County Women's Disability Network. 2016-12-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-02-22.
- . New Mexico Public Education Department. Archived from the original on 2007-08-08. İstifadə tarixi: 2008-02-22.
- "Glossary". ECON100. 2006-04-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-02-22.
- Qreqori Mənkyu. Ekonomiksin Əsasları. Bakı. 2010. Səh.289
- "Arxivlənmiş surət". 2022-09-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-22.
- Qreqori Mənkyu. Ekonomiksin Əsasları. Bakı. 2010. Səh. 453–479
- "Arxivlənmiş surət". 2021-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-22.
- Qreqori Mənkyu. Ekonomiksin Əsasları. Bakı. 2010. Səh. 267–289
- Qreqori Mənkyu. Ekonomiksin Əsasları. Bakı. 2010. Səh.313
- Qreqori Mənkyu. Ekonomiksin Əsasları. Bakı. 2010. Səh.316–317
- Qreqori Mənkyu. Ekonomiksin Əsasları. Bakı. 2010. Səh.345
- "Arxivlənmiş surət". 2013-12-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-01-22.
- Qreqori Mənkyu. Ekonomiksin Əsasları. Bakı. 2010. Səh.373
- • Beth Allen, 1990. "Information as an Economic Commodity," American Economic Review, 80(2), pp. 268 2023-07-28 at the Wayback Machine–273.
• , 1999. "Information and the Organization of Industry," ch. 1, in Graciela Chichilnisky Markets, Information, and Uncertainty. Cambridge University Press, pp. 20–21 2020-08-05 at the Wayback Machine.
• _____, 1996. "The Economics of Information: An Exposition," Empirica, 23(2), pp. 119 [ölü keçid]–128.
• _____, 1984. Collected Papers of Kenneth J. Arrow, v. 4, The Economics of Information. Description 2012-03-30 at the Wayback Machine and chapter-preview links. 2022-04-07 at the Wayback Machine
• , 1989. The Economics of Uncertainty and Information, MIT Press. Description 2012-01-25 at the Wayback Machine and chapter-preview links 2022-09-23 at the Wayback Machine.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mikroiqtisadiyyat ingilis dilinden mikro kicik demekdir ferdi iqtisadi obyektler ev teserrufatlar ve firmalar terefinden mehdud vesaitlerin mallar ve xidmetler al ver olundugu bazarlarda bolunmesi haqqinda qerarlari arasdiran iqtisadiyyatin bolmesi Mikroiqtisadiyyat bu qerarlar ve davranislar mallar ve xidmetlerin qiymetleri teyin eden teleb ve teklife nece tesir etmeyini arasdirir ve tersine qiymetler terefinden teklife ve telebe tesiri izah edir IqtisadiyyatEsas kateqoriyalarMikroiqtisadiyyatMakroiqtisadiyyatIqtisadi telimler tarixiIqtisadi metodologiyaAlternativ iqtisadiyyatTexniki metodlarRiyazi iqtisadiyyatEkonometrikaTecrubi iqtisadiyyatMilli Hesablar SistemiSaheler ve alt sahelerTehsilSehiyyeEmekOyunlar nezeriyyesiArtimKend teserrufatiTebii ehtiyatlarDavranisIqtisadi sistemBeynelxalqbr Bu ise umumi iqtisadi fealiyyet inkisaf inflyasiya ve issizlik meseleleri arasdiran makroiqtisadiyyata muqabil durur Mikroiqtisadiyyat hem de qeyd olunmus sahelerde dovlet iqtisadi siyasetinin effektleri ile isleyir misal ucun vergi seviyyesinin deyisdirilmesi Lukasin fikrine uygun olaraq muasir makroiqtisadiyyat nezeriyyesi mikromuessiselere esaslanir yeni ki mikro seviyyedeki davranislari tesvir eden esas anlayislara Mikroiqtisadiyyatin meqsedlerinden biri istifadeciler arasinda mehdud vesaitlerin bolunmesi ve mallar ve xidmetler arasinda muqayiseli qiymetleri teyin eden bazar mexanizmi tehlil etmekdir Mikroiqtisadiyyat hem de bazar qusurunu tehlil edir yeni ki bazarlar semereli neticeleri elde etmediyi hallari ve ideal reqabet ucun lazim olan nezeri seraitleri tesvir edir Mikroiqtisadiyyat ehate etdiyi sahelerin icerisine umumi muvazinet qeyrisimmetrik informasiya ile bazarlar namelumluqda qerarlar ve oyun nezeriyyesinin tedbiqi daxildir Mallarin bazar sisteminde elastikliyi de nezere alinir Teleb teklif ve tarazliqEsas meqale teleb ve teklifMikroiqtisadiyyatda cox istifade olunan modellerdeb biri Teleb ve Teklif modelidir Teleb ve teklif bir birine nisbeten deyisende emele gelen muvazinet qiymeti teyin edir Burada tek azalan teleb qiymetin dusmesine sebeb olur Teleb ve teklif modeli bazarda qiymetin nece mueyyenlesdiyini gosteren iqtisadi modeldir Bu modelin megzi ondan ibaretdir ki reqabet bazarinda istenilen mehsulun mueyyen qiymet seviyyelerinde teleb ve teklif emele getirir ve ele bir qiymet seviyyesi vardir ki burada teleb ve teklifin hecmi bir birine beraber olur Teleb ve tekliin hem qiymet hem de miqdar baximdan tarazligi ile xarakterize olunan veziyyete deyilir ElastiklikEsas meqale Elastiklik iqtisadiyyat Elastiklik bir gostericinin diger gostericinin deyismesine nece reaksiya gosteridiyinin olcusudur Bu yalniz bir birine tesir ede bilen gostericiler ucun hesablanir Elastiklik iki gostericinin hecmindeki faiz deyisikliklerinin nisbeti kimi hesablanir Elastiklik derecesinden asili olaraq gostericiler arasindaki elaqe elastik gt 1 vahid elastik 1 ve qeyri elastik lt 1 ola biler En cox istifade olunan elastiklik gostericilerine telebin qiymet elastikliyi elece de istehsal amilleri arasindaki elastiklik aiddirIstehlakcinin davranis nezeriyyesiEsas meqale Istehlakcinin davranis nezeriyyesiBudce mehdudiyyeti eyrisiFerqsizlik eyrileriOptimal secim noktesi Umumiyyetle mueyyen mehsula olan umumi telebi eks etdirir Bu eyrinin arxasinda coxlu sayda ferdin qerarlari dayanir Istehlakcilar mueyyen qiymet seviyyesinde her hansi bir mehsulun alisini heyata kecirirler Qiymet qalxdiqca alinan mehsulun hecmi azalir qiymet dusdukde ise eksine Bu qerarlarin arasdirilmasi teleb eyrisinin arxasinda dayanan meselelerin oyrenilmesinde vacibdir Mikroiqtisadiyyatda ferdlerin mueyyen mehsul alan zaman verdikleri qerarlari oyrenen bolmeye ve ya deyilir Istehlakcinin nece qerar vermesini ve ya hansi mehsuldan ve ne qeder alacagini mueyyenlesdirmek ucun ilk novbede iki suala cavab axtarilir Istehlakci neyi almaq imkanina malikdir Istehlakci neyi almaq isteyir Ilk sual istehlakcinin imkani ile baglidir ve vasitesile izah edilir Budce mehdudiyyetleri istehlakcilarin almaq imkani oldugu istehlak paketlerini ucun mehdudiyyetleri eks etdiren eyridir Sade formada izah olunarsa bu eyri istehlakcinin almaq imkanina malik oldugu iki mehsulun muxtelif konbinasiyalari temsil eden noktelerin birlesmesinden emele gelir Ikinci sual ise istehlakcinin hansi mehsuldan ne qeder istediyini onun ustun tutmalari ile baglidir veFerqsizlik eyrisivasitesi ile izah edilir Bu eyride eks olunan istehlak paketleri terkibine gore ferqli olsa da istehlakciya eyni derecede faydaliliq verir Ferqsizlik eryileri birden cox ola biler Cunki alicinin isteyi sonsuzdur ve istehlak paketina daxil olan mehsullarin hecmini eyni zamanda artirmaqla daha cox faydaliliq elde eder Bu ise yeni eyride eks olunacaqdir Cunki ferqsizlik eyrisi uzerinde olan butun nokteler istehlakci ucun faydaliliq baximindan eynidir Sonda istehlakcinin hansi qerari vereceyini mueyyen etmek ucun yuxarida gosterilen eyrileri bir yerde nezere almaliyiq Bu zaman budce mehdudiyyetleri ve ferqsizlik eyrilerinin kesisdiyi noktede istehlakcinin optimal secimi mueyyenlesir Yeni alicinin isteyi ile onun imkani ust uste dusur Istehsal nezeriyyesiEsas meqale Istehsala daxil olanlarin hazir mehsula cevrilmesi prosesini oyrenen mikroiqtisadiyyat bolmesine deyilir Istehsal resurslardan istifade ederek istifade ucun yararli mal ve xidmetler yaradilmasi prosesidir Bura manufaktura baliqciliq saxlanc ve qablasdirma xidmeti ve s muxtelif fealiyyetler aiddir istehsal prosesinde yaranir Basqa sozle butun iqtisadi fealiyyetlerin birbasa ve dolayi meqsedi insanlarin ehtiyaclarini odemekdir Istehsalda iki esas gosterici iqtisadi rifahin artimini eks etdirir Bu gostericilerin birincisi istehsalin hecminin artirilmasi ve bundan ireli gelen gelirlerin yukseldilmesi digeri ise istehsalin mehsuldarliginin artirilmasidir Istehsaklin 3 vacib formasi var Bazar istehsali market production Ictimai istehsal public production Ev teserrufatlarinin istehsali household production Istehsal xercleriEsas meqale Istehsal xercleri Istehsal xercleri deyerin istehsal xerclerinin nezeriyyesi eng cost of production theory of value mehsul ve xidmetlerin yaradilmasina celb edilen resurslarin cemidir Xercler ozunde muxtelif istehsal amillerine isci quvvesi kapital icare haqqi renta yoneldilen vesaiti eks etdirir Bu xercler de oz novbesinde deyisen ve sabit xerclere bolunur Bazarin strukturu ve novleriEsas meqale Bazar strukturu esas iki novu ferqlendirilir sosializm ve kapitalizm Sosialist strukturda bazarda satici qisminde ferdler yox dovlet cixis edir ve iqtisadiyyat planlasdirilir Yeni reqabet yoxdur Muasir kapitalizm dovrunde ise reqabet bazar novlerini ferqlendiren esas amildir Bu tesnifata esasen bazarlar asagidaki novlere bolunur Tekmil reqabet bazari Tekmil reqabet bazari eyni mehsullu satan coxlu sayda satici ve bu mehsullari alan coxlu sayda alici kutlesi ile xarakterize olunur Bele ki bu seraitde hec bir bazar istirakcisi qiymete tesir ede bilmir Buna misal olaraq elektron alis veris saytini misal gostermek olar Inhisarci bazar Inhisarci bazarda eng monopoly yunan sozleri monos tek ve polein satmaq sozlerinden yaranmisdir tek satici ve coxlu sayda alici movcuddur Yeni bazarda yegane satici vardir ve o qiymetleri teyin etmekde hokmran movqededir Tebii inhisar inhisarci bazarin xususi bir novu kimi ferqlendirilir Ele istehsal saheleri vardir ki burada yalniz bir istehsalci olarsa semereli olur Meselen elektrik enerjisi istehsali su teminati kanalizasiya ve s Sozugeden sahelerde ikinci bir sirket olarsa o ayri bir infrastruktur ayri elektrik xetleri ayri su borusu ayri kanalizasiya sistemi ve s qurmalidir ki bu de elave xercler teleb edir Hemcinin alici kutlesinin iki hisseye bolunmesi sirketlerin gelirlerini de asagi salar Bu ya qiymet artimina ya da umumilikde sektorda menfeetin azalmasina getirib cixarar Bu sebeblerden sozugeden sahelerde tebii inhisarlarin yaradilir Qiymet siyaseti ise adeten dovlet terefinden tenzimlenir Oliqopoliya Oliqopoliya bazarda coxlu alicinin ve bir nece saticinin oldugu bazardir Burada sirketler bazar payina tesir etmek imkanina malikdirler Bezen ise sirketler arasinda reqabeti azaltmaq ve qiymetlerin qaldirmaq ucun gizli sovdelesmeler elde olunur Oliqopoliyanin en sade formasi duopoliyadir ki burada istehsalci qisminde cemi iki bazar istirakcisi olur Inhisarci reqabet bazari Inhisarci reqabet bazarinda tam reqabet bazari kimi coxlu sayda alici ve satici kutlesi movcuddur ve onlar bazar qiymetine cox cuzi tesir ede bilir Ferqli cehet ise burada satilan mehsullarin eyni deyil oxsar olmasidir Meselen mineral sular bazarini goturek Burada bir birinden adlari ve mueyyen miqdarda qiymet ve keyfiyyetine gore ferqlenen mehsullar satilir Monopsoniya Monopsoniya yalniz bir alici oldugu bazar formasidir Oliqopsoniya Oliqopsoniyada alici qisminde bir nece istirakci olur Oyunlar nezeriyyesiEsas meqale Oyunlar nezeriyyesiCinayet toretmekde subheli bilinen iki cinayetkar arasindaki bu oyunda her birinin aldigi ceza hem ozunun hem de cinayeti etiraf etmek ve ya susmaqla bagli qerarindan asilidir Oyunlar nezeriyyesi riyazi iqtisadiyyatda istifade olunan esas metodlardan biri olmaqla yanasi hem de reqabet aparan sirketlerde reqibin davranisinin oyrenilmesinde de genis istifade edilir Bu nezeriyyenin tetbiq sahesi duopoliya ve oliqopoliyalar auksionlar sesverme sistemleri tecrubi iqtisadiyyat davranis modelleri informasiya iqtisadiyyati senaye teskilatlari ve siyasi iqtisad cox genisdir Oyunlar nezeriyyesine en sade misal kimi Dustaqlarin Dilemmasi ni gostermek olar Cinayet toretmekde subheli bilinen iki cinayetkar arasindaki bu oyunda her birinin aldigi ceza hem ozunun hem de digerinin cinayeti etiraf etmek ve ya susmaqla bagli qerarindan asilidir Emeyin iqtisadiyyatiEsas meqale Emeyin iqtisadiyyati Emeyin iqtisadiyyati emek bazarinin funksiyalarini ve dinamikliyini oyrenir Emek bazarini isciler ve isegoturenler arasindaki funksiya kimi de gostermek olar Emek bazarinda isci quvvesinin teklifini isciler ve telebi isegoturenler esasinda mueyyenlesen emek haqqi mesgulluq ve gelir formalasir Iqtisadiyyatda emek isciler terefinden gorulen islerin olcusudur Bu xususiyyetine gore emek diger istehsal amillerinden ferqlenir Sozugeden istehsal faktorunu oyrenen nezeriyye ise insan kapitalidir Informasiya iqtisadiyyatiEsas meqale Informasiya iqtisadiyyati Informasiya iqtisadiyyati mikroiqtisadiyyatin bir qolu olub informasiya ve informasiya sisteminin iqtisadiyyata ve iqtisadi qerarlara nece tesir etdiyini oyrenir Informasiyanin ozune mexsus xususiyyetleri var Informasiyani yaratmaq ve yaymaq asan inanmaq ve idare etmek ise cetindir Informasiya bir cox qerarlara tesir edir En vacib xususiyyeti ise bir cox standard iqtisadi nezeriyyeleri murekkeblesdirmesidir IstinadlarMarchant Mary A Macroeconomic and International Policy Terms PDF 2016 03 20 tarixinde PDF Istifade tarixi 2007 05 04 Monroe County Women s Disability Network 2016 12 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 02 22 New Mexico Public Education Department Archived from the original on 2007 08 08 Istifade tarixi 2008 02 22 Glossary ECON100 2006 04 11 tarixinde Istifade tarixi 2008 02 22 Qreqori Menkyu Ekonomiksin Esaslari Baki 2010 Seh 289 Arxivlenmis suret 2022 09 11 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 01 22 Qreqori Menkyu Ekonomiksin Esaslari Baki 2010 Seh 453 479 Arxivlenmis suret 2021 03 14 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 01 22 Qreqori Menkyu Ekonomiksin Esaslari Baki 2010 Seh 267 289 Qreqori Menkyu Ekonomiksin Esaslari Baki 2010 Seh 313 Qreqori Menkyu Ekonomiksin Esaslari Baki 2010 Seh 316 317 Qreqori Menkyu Ekonomiksin Esaslari Baki 2010 Seh 345 Arxivlenmis suret 2013 12 04 tarixinde Istifade tarixi 2015 01 22 Qreqori Menkyu Ekonomiksin Esaslari Baki 2010 Seh 373 Beth Allen 1990 Information as an Economic Commodity American Economic Review 80 2 pp 268 2023 07 28 at the Wayback Machine 273 1999 Information and the Organization of Industry ch 1 in Graciela Chichilnisky Markets Information and Uncertainty Cambridge University Press pp 20 21 2020 08 05 at the Wayback Machine 1996 The Economics of Information An Exposition Empirica 23 2 pp 119 olu kecid 128 1984 Collected Papers of Kenneth J Arrow v 4 The Economics of Information Description 2012 03 30 at the Wayback Machine and chapter preview links 2022 04 07 at the Wayback Machine 1989 The Economics of Uncertainty and Information MIT Press Description 2012 01 25 at the Wayback Machine and chapter preview links 2022 09 23 at the Wayback Machine Vikianbarda Mikroiqtisadiyyat ile elaqeli mediafayllar var