Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
İqtisadi problemlərin ciddi tədqiqində metodologiya məsələsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Metodologiya – metodlar haqqında elmdir. İqtisadi nəzəriyyənin metodologiyası təsərrüfat həyatını, iqtisadi hadisələri öyrənən metodlar haqqında elmdir. O, iqtisadi hadisələrin öyrənilməsinə ümumi yanaşmaya, gerçəkliyin vahid dərkinə, vahid fəlsəfi zəminə malik olmalıdır. Metodologiyanın həll etməli olduğu əsas məsələ: iqtisadi nəzəriyyə bu və ya digər iqtisadi sistemin fəaliyyəti və sonrakı inkişafının əsl işıqlandırılmasına gerçəkliyi elmi dərk etmənin hansı üsulları, yolları ilə nail olur ? Ümumi iqtisadi nəzəriyyənin metodologiyasında bir neçə əsas yanaşmanı göstərmək olar: 1)Subyektivçi (subyektiv idealizm mövqeyindən); 2)Neopozitivist-empirik (neopozitiv emöirizm və skeptisizm mövqeyindən); 3)Rasionalist; 4)Dialektik materislist; Subyektivçi yanaşmada iqtisadi hadisələrin təhlilinin çıxış nöqtəsi kimi ətraf mühitə təsir edən təsərrüfatçı subyekt götürülür, özü də suveren "mən" mütləq müstəqildir, buna görə də hamı bərabərdir. Belə yanaşmada əsas kateqoriya tələbat və faydalılıqdır. İqtisadiyyat təsərrüfatçılıq edən subyektin müxtəlif variantlardan həyata keçirdiyi seçim nəzəriyyəsi olur. Neopozotivist-empirik yanaşmada hadisələrin və onların dəyərləndirilməsinin daha diqqətlə öyrənilməsinə əsaslanır. Belə yanaşma iqtisadiyyatı firma səviyyəsindəki iqtisadi problemləri özündə ehtiva edən mikroiqtisadiyyata və cəmiyyət miqyaslı iqtisadi problemləri əks etdirən mikroiqtisadiyyata bölməyi nəzərdə tutur. Rasionalist yanaşmada sivilizasiyanın "təbii" və ya rasionalist qanunlarını tapmağı qarşısına məqsəd qoyur. Belə yanaşma cəmiyyəti bərabərhüquqlu subyektlərin məcmusu kimi təsəvvür edən subyektçilərdən fərqli olaraq cəmiyyəti siniflərə bölündüyünü etiraf etməyə imkan verirdi. Belə yanaşmada əsas diqqət dəyərə, qiymətə, iqtisadi qanunlara verildi. Dialektik-materialist yanaşma elmi problemlərin empirik pozitivizm (təcrübə) əsasında deyil, hadisələrin gerçəklikdə mövcud olan və onların inkişafında olan daxili əlaqələrini səciyyələndirən obyektiv təhlil əsasında yeganə düzgün həlli hesab olunurdu. İqtisadi problemlər və hadisələr daima yaranır, inkişaf edir və məhv olurlar, yəni daim hərəkətdədirlər, dialektika da bundadır.
| İqtisadiyyat | |
|---|---|
 | |
| Əsas kateqoriyalar | |
| Mikroiqtisadiyyat | |
| Makroiqtisadiyyat | |
| İqtisadi təlimlər tarixi | |
| İqtisadi metodologiya | |
| Alternativ iqtisadiyyat | |
| Texniki metodlar | |
| Riyazi iqtisadiyyat | |
| Ekonometrika | |
| Təcrübi iqtisadiyyat | |
| Milli Hesablar Sistemi | |
| Sahələr və alt sahələr | |
| Təhsil | |
| Səhiyyə | |
| Əmək | |
| Oyunlar nəzəriyyəsi | |
| Artım | |
| Kənd təsərrüfatı | |
| Təbii ehtiyatlar | |
| Davranış | |
| İqtisadi sistem | |
| Beynəlxalq | |
Hər bir elm öz predmetini müəyyən metodların vasitəsilə öyrənir. Metod yunanca "Methodos" sözündən olub tədqiqat yolu deməkdir. Cəmiyyətin iqtisadi həyatı milyonlarla hadisələr və proseslərlə doludur. Həm də bu üzdə görünən hadisələr çox qarışıq, bir-birilə çuğlaşan hadisələr kimi fəaliyyət göstərirlər. Bu hadisələri müşahidə etmək, onların görünən və görünməyən tərəflərini fərqləndirmək, mühüm hadisələri təsadüfi keçici hadisələrdən ayıra bilmək elmi təfəkkürün vəzifəsidir. Bunun üçün birinci növbədə elmi abstraksiya metodundan istifadə etmək tələb olunur. Elm tarixində sınaqdan çıxmış abstraksiya metodu vasitəsilə müşahidə edilən hadisələrdə mühüm olan tərəflər aşkara çıxarılır və nəzəri ümumiləşdirmələr aparılır. Elmi abstraksiya iqtisadi həyat hadisələrinin təfəkkürdə ümumiləşdirilməsi və onların anlayışlar, kateqoriyalar şəklində ifadə edilməsi metodudur. Bu metodla hadisələr öz konkret, keçici və təsadüfi tərəflərindən təcrid olunur, onlara xas olan ümumi mühüm cəhət aşkara çıxarılır. Abstrakt (mücərrəd) anlayışları heç də məzmunsuz, mahiyyətsiz anlayışlar deyil. Bu anlayışlar iqtisadi gerçəkliyin müəyyən tərəflərini, məhiyyətini əks etdirir. İkinci bir metod isə analiz və sintez metodudur. Analiz metodu vasitəsilə iqtisadi hadisələr bütöv bir şəkildə dötürülüb, sadəkəşdirilir və müəyyən hissələrə, tərəflərə ayrılır. Bu zaman iqtisadi sistemin hər hissəsi ayrı – ayrı təhlil edilir, mahiyyəti üzə çıxarılır. Daha sonra isə sintez etmək yolu ilə bu hissələr iqtisadi sistemdə birləşdirilir. Digər bir metod isə tarixi və məntiqi metoddur. Bu metod yolu ilə iqtisadi anlayışlar, kateqoriyalar, qanunlar xronoloji ardıcıllıqla şərh edilir. Məntiqi metod vasitəsilə isə iqtisadi hadisələrin törəməsi, inkişafı və dəyişməsi təhlil edilir. Burada tarixi metodla məntiqi metod bir – birini tamamlayır və vəhdət təşkil edir. Bundan başqa induksiya və deduksiya kimi araşdırma vasitələri (metodları) da mövcuddur. İnduksiya sözünün mənası latıncadan tərcümədə "yönəltmə" deməkdir.Bu metod yolu ilə ilk növbədə iqtisadi problemlərə aid faktlar yığılır, seçilib sistemləşdirilir. Bundan sonra iqtisadi nəzəriyyənin əsas vəzifəsi yığılmış faktları ümumiləşdirmək və mənasını izah etməkdir. İnduksiya – latınca "yönəltmə" mənasını ifadə edən bir anlayışdır. Bu metod vasitəsilə əvvəlcə iqtisadi problemlərə dair faktlar toplanır, seçilib sistemləşdirilir. Bu iş hələ "iqtisadi qanun", "prinsip", və "modellər" çıxarmaq üçün kifayət deyildir. Bundan sonra iqtisadi nəzəriyyənin vəzifəsi toplanmış faktları ümumiləşdirmək və izahını verməkdir. Deduksiya – latın dilində mənası hasiletmə deməkdir. Deduksiya metodu vasitəsilə toplanmış faktlar əsasında nəzəri nəticələr, ümumi prinsiplər, başqa sözlə desək, əməli fəaliyyət üçün vacib tövsiyələr hazırlanır. Beləliklə, həm deduksiya, həm də induksiya metodlarının birllikdə tətbiq edilməsi nəticəsində nəzəriyyədən həyatın faktlarına, bu faktlardan isə nəzəri ümumiləşdirmə və nəticələrə gəlmək olur. Yuxarıda qeyd etdiyimiz metodlar iqtisadi hadisə və proseslərin keyfiyyət tərəfləri vasitəsilə başa düşülməsi, dərk edilməsi idi. Lakin, bununla yanaşı bu hadisə və proseslərin kəmiyyət tərəfləri yolu ilə dərk edilməsi də mövcuddur. Kəmiyyət tərəfləri isə statistikanın, riyazi üsulların, modelləşdimə və s. üsulların vasitəsilə dərk olunub aşkar edilir. Bu üsullar, metodlar müasir iqtisadi nəzəriyyələrdə, makro və mikroiqtisadiyyat problemlərinin öyrənilməsində, tədqiq edilməsində geniş istifadə olunur.
 | İqtisadiyyat haqqında olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Iqtisadi problemlerin ciddi tedqiqinde metodologiya meselesi muhum ehemiyyet kesb edir Metodologiya metodlar haqqinda elmdir Iqtisadi nezeriyyenin metodologiyasi teserrufat heyatini iqtisadi hadiseleri oyrenen metodlar haqqinda elmdir O iqtisadi hadiselerin oyrenilmesine umumi yanasmaya gercekliyin vahid derkine vahid felsefi zemine malik olmalidir Metodologiyanin hell etmeli oldugu esas mesele iqtisadi nezeriyye bu ve ya diger iqtisadi sistemin fealiyyeti ve sonraki inkisafinin esl isiqlandirilmasina gercekliyi elmi derk etmenin hansi usullari yollari ile nail olur Umumi iqtisadi nezeriyyenin metodologiyasinda bir nece esas yanasmani gostermek olar 1 Subyektivci subyektiv idealizm movqeyinden 2 Neopozitivist empirik neopozitiv emoirizm ve skeptisizm movqeyinden 3 Rasionalist 4 Dialektik materislist Subyektivci yanasmada iqtisadi hadiselerin tehlilinin cixis noqtesi kimi etraf muhite tesir eden teserrufatci subyekt goturulur ozu de suveren men mutleq musteqildir buna gore de hami beraberdir Bele yanasmada esas kateqoriya telebat ve faydaliliqdir Iqtisadiyyat teserrufatciliq eden subyektin muxtelif variantlardan heyata kecirdiyi secim nezeriyyesi olur Neopozotivist empirik yanasmada hadiselerin ve onlarin deyerlendirilmesinin daha diqqetle oyrenilmesine esaslanir Bele yanasma iqtisadiyyati firma seviyyesindeki iqtisadi problemleri ozunde ehtiva eden mikroiqtisadiyyata ve cemiyyet miqyasli iqtisadi problemleri eks etdiren mikroiqtisadiyyata bolmeyi nezerde tutur Rasionalist yanasmada sivilizasiyanin tebii ve ya rasionalist qanunlarini tapmagi qarsisina meqsed qoyur Bele yanasma cemiyyeti beraberhuquqlu subyektlerin mecmusu kimi tesevvur eden subyektcilerden ferqli olaraq cemiyyeti siniflere bolunduyunu etiraf etmeye imkan verirdi Bele yanasmada esas diqqet deyere qiymete iqtisadi qanunlara verildi Dialektik materialist yanasma elmi problemlerin empirik pozitivizm tecrube esasinda deyil hadiselerin gerceklikde movcud olan ve onlarin inkisafinda olan daxili elaqelerini seciyyelendiren obyektiv tehlil esasinda yegane duzgun helli hesab olunurdu Iqtisadi problemler ve hadiseler daima yaranir inkisaf edir ve mehv olurlar yeni daim hereketdedirler dialektika da bundadir IqtisadiyyatEsas kateqoriyalarMikroiqtisadiyyatMakroiqtisadiyyatIqtisadi telimler tarixiIqtisadi metodologiyaAlternativ iqtisadiyyatTexniki metodlarRiyazi iqtisadiyyatEkonometrikaTecrubi iqtisadiyyatMilli Hesablar SistemiSaheler ve alt sahelerTehsilSehiyyeEmekOyunlar nezeriyyesiArtimKend teserrufatiTebii ehtiyatlarDavranisIqtisadi sistemBeynelxalqbr Her bir elm oz predmetini mueyyen metodlarin vasitesile oyrenir Metod yunanca Methodos sozunden olub tedqiqat yolu demekdir Cemiyyetin iqtisadi heyati milyonlarla hadiseler ve proseslerle doludur Hem de bu uzde gorunen hadiseler cox qarisiq bir birile cuglasan hadiseler kimi fealiyyet gosterirler Bu hadiseleri musahide etmek onlarin gorunen ve gorunmeyen tereflerini ferqlendirmek muhum hadiseleri tesadufi kecici hadiselerden ayira bilmek elmi tefekkurun vezifesidir Bunun ucun birinci novbede elmi abstraksiya metodundan istifade etmek teleb olunur Elm tarixinde sinaqdan cixmis abstraksiya metodu vasitesile musahide edilen hadiselerde muhum olan terefler askara cixarilir ve nezeri umumilesdirmeler aparilir Elmi abstraksiya iqtisadi heyat hadiselerinin tefekkurde umumilesdirilmesi ve onlarin anlayislar kateqoriyalar seklinde ifade edilmesi metodudur Bu metodla hadiseler oz konkret kecici ve tesadufi tereflerinden tecrid olunur onlara xas olan umumi muhum cehet askara cixarilir Abstrakt mucerred anlayislari hec de mezmunsuz mahiyyetsiz anlayislar deyil Bu anlayislar iqtisadi gercekliyin mueyyen tereflerini mehiyyetini eks etdirir Ikinci bir metod ise analiz ve sintez metodudur Analiz metodu vasitesile iqtisadi hadiseler butov bir sekilde doturulub sadekesdirilir ve mueyyen hisselere tereflere ayrilir Bu zaman iqtisadi sistemin her hissesi ayri ayri tehlil edilir mahiyyeti uze cixarilir Daha sonra ise sintez etmek yolu ile bu hisseler iqtisadi sistemde birlesdirilir Diger bir metod ise tarixi ve mentiqi metoddur Bu metod yolu ile iqtisadi anlayislar kateqoriyalar qanunlar xronoloji ardicilliqla serh edilir Mentiqi metod vasitesile ise iqtisadi hadiselerin toremesi inkisafi ve deyismesi tehlil edilir Burada tarixi metodla mentiqi metod bir birini tamamlayir ve vehdet teskil edir Bundan basqa induksiya ve deduksiya kimi arasdirma vasiteleri metodlari da movcuddur Induksiya sozunun menasi latincadan tercumede yoneltme demekdir Bu metod yolu ile ilk novbede iqtisadi problemlere aid faktlar yigilir secilib sistemlesdirilir Bundan sonra iqtisadi nezeriyyenin esas vezifesi yigilmis faktlari umumilesdirmek ve menasini izah etmekdir Induksiya latinca yoneltme menasini ifade eden bir anlayisdir Bu metod vasitesile evvelce iqtisadi problemlere dair faktlar toplanir secilib sistemlesdirilir Bu is hele iqtisadi qanun prinsip ve modeller cixarmaq ucun kifayet deyildir Bundan sonra iqtisadi nezeriyyenin vezifesi toplanmis faktlari umumilesdirmek ve izahini vermekdir Deduksiya latin dilinde menasi hasiletme demekdir Deduksiya metodu vasitesile toplanmis faktlar esasinda nezeri neticeler umumi prinsipler basqa sozle desek emeli fealiyyet ucun vacib tovsiyeler hazirlanir Belelikle hem deduksiya hem de induksiya metodlarinin birllikde tetbiq edilmesi neticesinde nezeriyyeden heyatin faktlarina bu faktlardan ise nezeri umumilesdirme ve neticelere gelmek olur Yuxarida qeyd etdiyimiz metodlar iqtisadi hadise ve proseslerin keyfiyyet terefleri vasitesile basa dusulmesi derk edilmesi idi Lakin bununla yanasi bu hadise ve proseslerin kemiyyet terefleri yolu ile derk edilmesi de movcuddur Kemiyyet terefleri ise statistikanin riyazi usullarin modellesdime ve s usullarin vasitesile derk olunub askar edilir Bu usullar metodlar muasir iqtisadi nezeriyyelerde makro ve mikroiqtisadiyyat problemlerinin oyrenilmesinde tedqiq edilmesinde genis istifade olunur Iqtisadiyyat haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin