Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kartvelologiya və ya gürcüşünaslıq — Gürcüstanla və ya gürcülərlə bağlı olan bütün bəşəri elmləri - dilçilik, ədəbiyyat, incəsənət, arxeologiya, folklor, etnoqrafiya, numizmatika, , tarix, iqtisadiyyat və s. öyrənən yeni sahə. XIX əsrə qədər bu sahə daha nizamsız və mürəkkəb üsullarla tədris edilirdi. Gürcüstanda Tbilisi Dövlət Universitetinin və xüsusilə, Gürcüstan Milli Elmlər Akademiyasının yaradılmasından sonra Kartvelologiyanın müəyyən sahələrində sistemli və geniş tədqiqatlar aparılmağa başlanıldı.
Tədqiqat materiallarının çoxluğu, müasir tədqiqat metodlarının müxtəlifliyi və sahənin xüsusiyyətləri səbəbindən Kartvelologiya üzrə ixtisaslaşma getdikcə dərinləşdi. Bu günə qədər elmi baxımdan "Kartvelologia" xaricdə bu sahəylə bağlı aparılan tədqiqatlar demək idi. Kartvelologiya gürcü tarixi, gürcü dili, gürcü ədəbiyyatı, incəsənəti və mədəniyyətini öyrənən fənlər kompleksi olaraq nisbətən gənc bir elmdir.
Tarixi
Xarici Kartvelologiyanın başlanğıcı antik dövrdən başlayır. Gürcüstana aid ən erkən istinadlar və Roma müəlliflərindəndir (Herodot, Ksenofon, Hippokrat, Aristotel, Strabon, Plini, Plutarx, Takitus və s.). Onlar gürcü tayfalarının həyat və adətlərini, eləcə də Gürcüstanın təbiətini təsvir edirlər. Bu istinadların bir çoxu bu gün də tədqiq edilməmişdir. Gürcüstanla bağlı fikirlərə Bizans müəlliflərinin (IV-XV əsrlər) əsərlərində də rast gəlirik.
Gürcüstan tarixi üçün dəyərli materiallar Qərbi Avropa səyahətçilərinin qeydlərində toplanılmışdır. Daha əvvəl səyahət edənlərin - (1215-1293), Marko Polo (1254-1324) və (1380-1440) istinadları çox qısa və yarımçıqdır. Gürcülər haqqında maraqlı məlumatları səlibçilər (Oliverius, XIII əsr; Titmar, XIII əsr; Adam XIV əsr və s.), sonralar Fələstində Bernard von Braydenbax (vəfatı 1497) qeyd etmişdir. XV əsrdə Venesiyalılar Osmanlılara qarşı mübarizədə müttəfiq tapmaq üçün bir neçə dəfə Səfəvilərə və qonşu ölkələrə, o cümlədən, Gürcüstana diplomatik nümayəndəlik göndərmişdilər. Bu ölkələr Katerina Zeno (XV əsr), İosafat Barbaro (XV əsrin əvvəlləri - 1493), Ambrozio Kontarini (XV əsr) və başqaları tərəfindən təsvir edilmişdir.
XVII əsrdə ilə Şərq arasında ticarət əlaqələri gücləndi və bu da öz növbəsində Şərq ölkələrinə (Gürcüstan da daxil olmaqla) marağı artırdı. Avropalı müəlliflər müxtəlif Avropa dillərində Gürcüstanla bağlı yazmağa başladı: (1586-1652), "Gürcüstan haqqında məlumat" (Roma, 1627); "Kolxidaya istinadlar, indi Samegrelo deyilir" (Neapol, 1654) və "Kolxidanın Müqəddəs Tarixi" (Neapol, 1657). 1633-cü ildə Oksfordda nəşr olundu.
Gürcüstana aid maraqlı və geniş məlumatlara XVII-XVIII əsrlərdə yazılmış bu əsərlərdə rast gəlinir: (1605-1689), "Altı səyahət" (1-ci nəşr, Paris, 1676); Adam Oleari (1599-1671) "Böyük Moskva Kralı Mixail Teodorun və Fars Kralının oğlunun Qotsefardan Holşteynə səfirliyinə göndərilməsinə aid Moskva və İrana edilən məşhur səyahətin ətraflı təsviri" (Şlesvig, 1656); Jan Şarden (1643-1713) "Persiyaya səyahət"(1-ci nəşr, London, 1686); Cozef Piton(1656-1708) "Şərqə bələdçi" (Lyon, 1717); Eberhard Verner Hapilin tarixi əsərləri (1647-1690)
XVIII əsrin İran mənşəli əsərlərində Gürcüstan mövzulu yazıların, kitabların çoxluğu diqqət çəkir. Bunlara polşalı Krusinskinin "Fars İnqilabının Tarixi"(Paris, 1728), fransız Klod-Şarl de Paisonun (1727-1790) "İran və Gürcüstanda çağdaş həyəcan haqqında esse"(Paris, 1754),ingilis C. Hanoyun "İngilislərin Xəzər dənizindəki ticarətinin tarixi hesabatı" (London, 1753) və anonim yazılmış bir Alman povesti olan "Eyni zamanda Şahzadə Ereklinin saleh şəcərəsini və ən əhəmiyyətli əsərlərini özündə cəmləşdirən İran və Gürcüstan nağılı"(Maine Frankfurt, 1755) əsəri misal göstərilə bilər.
Gürcüstan haqqında çox saylı səyyah qeydlərinə əsaslanan bölmələr müxtəlif əsərlərin tərkibinə daxil edilmişdir;De la Kruzun "Universal coğrafiya" (Paris, 1693), Salmonun "Bütün ölkələrin və dünya xalqlarının müasir vəziyyəti" (Venesiya, 1738); Ş. Puffendorf və A.O. Brusen de la Martinierenin "Universal Tarixə Giriş" (Amsterdam, 1745), "Lambertin "Universal Tarix" (Paris, 1750)Gürcü dilinin və yazısının öyrənilməsində ilk addımlar 17-ci əsrin əvvəllərində Avropada baş verdi. Səkkiz il Gürcüstanda yaşayan missioner (1612-1686) latın dilində gürcü dilinin qrammatikası ilə bağlı "Gürcüstana kömək edən Şərq dilləri üzərində iş" (Roma, 1643) kitabını yazdı.
Son dövrlərdə
19-cu və 20-ci əsrlərdə sahəylə bağlı həm xarici, həm də gürcü araşdırmaçıların tədqiqatlarını görə bilirik.
Xarici tədqiqatçılar
- Artur Leist
- Kiril Tumanov
- Devid Marşal Lenq
- Cerard Qaritte
- Donald Reyfild
Gürcü tədqiqlatçılar
- Aleksandr Xaxanov
- İvane Cavaxişvili
- Simon Kauxçişvili
İstinadlar
- Orlovskaya N., Revişvili S., Turnava S., Qaxaria A..,. Gürcüstan Sovet Ensiklopediyası. Tbilisi, Gürcüstan. səh. 1981.
- . 2016-03-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-04.
Mənbələr
Xarici keçidlər
- Fund for Kartvelian Studies 2019-10-08 at the Wayback Machine
- Khintibidze, Elguja (1996), Georgian Literature in European Scholarship. NATO Research Fellowships 1994-1996.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kartvelologiya ve ya gurcusunasliq Gurcustanla ve ya gurculerle bagli olan butun beseri elmleri dilcilik edebiyyat incesenet arxeologiya folklor etnoqrafiya numizmatika tarix iqtisadiyyat ve s oyrenen yeni sahe XIX esre qeder bu sahe daha nizamsiz ve murekkeb usullarla tedris edilirdi Gurcustanda Tbilisi Dovlet Universitetinin ve xususile Gurcustan Milli Elmler Akademiyasinin yaradilmasindan sonra Kartvelologiyanin mueyyen sahelerinde sistemli ve genis tedqiqatlar aparilmaga baslanildi Tedqiqat materiallarinin coxlugu muasir tedqiqat metodlarinin muxtelifliyi ve sahenin xususiyyetleri sebebinden Kartvelologiya uzre ixtisaslasma getdikce derinlesdi Bu gune qeder elmi baximdan Kartvelologia xaricde bu saheyle bagli aparilan tedqiqatlar demek idi Kartvelologiya gurcu tarixi gurcu dili gurcu edebiyyati inceseneti ve medeniyyetini oyrenen fenler kompleksi olaraq nisbeten genc bir elmdir TarixiStrabonMeshur fransiz kartveloloq Xarici Kartvelologiyanin baslangici antik dovrden baslayir Gurcustana aid en erken istinadlar ve Roma muelliflerindendir Herodot Ksenofon Hippokrat Aristotel Strabon Plini Plutarx Takitus ve s Onlar gurcu tayfalarinin heyat ve adetlerini elece de Gurcustanin tebietini tesvir edirler Bu istinadlarin bir coxu bu gun de tedqiq edilmemisdir Gurcustanla bagli fikirlere Bizans muelliflerinin IV XV esrler eserlerinde de rast gelirik Gurcustan tarixi ucun deyerli materiallar Qerbi Avropa seyahetcilerinin qeydlerinde toplanilmisdir Daha evvel seyahet edenlerin 1215 1293 Marko Polo 1254 1324 ve 1380 1440 istinadlari cox qisa ve yarimciqdir Gurculer haqqinda maraqli melumatlari selibciler Oliverius XIII esr Titmar XIII esr Adam XIV esr ve s sonralar Felestinde Bernard von Braydenbax vefati 1497 qeyd etmisdir XV esrde Venesiyalilar Osmanlilara qarsi mubarizede muttefiq tapmaq ucun bir nece defe Sefevilere ve qonsu olkelere o cumleden Gurcustana diplomatik numayendelik gondermisdiler Bu olkeler Katerina Zeno XV esr Iosafat Barbaro XV esrin evvelleri 1493 Ambrozio Kontarini XV esr ve basqalari terefinden tesvir edilmisdir XVII esrde ile Serq arasinda ticaret elaqeleri guclendi ve bu da oz novbesinde Serq olkelerine Gurcustan da daxil olmaqla maragi artirdi Avropali muellifler muxtelif Avropa dillerinde Gurcustanla bagli yazmaga basladi 1586 1652 Gurcustan haqqinda melumat Roma 1627 Kolxidaya istinadlar indi Samegrelo deyilir Neapol 1654 ve Kolxidanin Muqeddes Tarixi Neapol 1657 1633 cu ilde Oksfordda nesr olundu Gurcustana aid maraqli ve genis melumatlara XVII XVIII esrlerde yazilmis bu eserlerde rast gelinir 1605 1689 Alti seyahet 1 ci nesr Paris 1676 Adam Oleari 1599 1671 Boyuk Moskva Krali Mixail Teodorun ve Fars Kralinin oglunun Qotsefardan Holsteyne sefirliyine gonderilmesine aid Moskva ve Irana edilen meshur seyahetin etrafli tesviri Slesvig 1656 Jan Sarden 1643 1713 Persiyaya seyahet 1 ci nesr London 1686 Cozef Piton 1656 1708 Serqe beledci Lyon 1717 Eberhard Verner Hapilin tarixi eserleri 1647 1690 XVIII esrin Iran menseli eserlerinde Gurcustan movzulu yazilarin kitablarin coxlugu diqqet cekir Bunlara polsali Krusinskinin Fars Inqilabinin Tarixi Paris 1728 fransiz Klod Sarl de Paisonun 1727 1790 Iran ve Gurcustanda cagdas heyecan haqqinda esse Paris 1754 ingilis C Hanoyun Ingilislerin Xezer denizindeki ticaretinin tarixi hesabati London 1753 ve anonim yazilmis bir Alman povesti olan Eyni zamanda Sahzade Ereklinin saleh seceresini ve en ehemiyyetli eserlerini ozunde cemlesdiren Iran ve Gurcustan nagili Maine Frankfurt 1755 eseri misal gosterile biler Gurcustan haqqinda cox sayli seyyah qeydlerine esaslanan bolmeler muxtelif eserlerin terkibine daxil edilmisdir De la Kruzun Universal cografiya Paris 1693 Salmonun Butun olkelerin ve dunya xalqlarinin muasir veziyyeti Venesiya 1738 S Puffendorf ve A O Brusen de la Martinierenin Universal Tarixe Giris Amsterdam 1745 Lambertin Universal Tarix Paris 1750 Gurcu dilinin ve yazisinin oyrenilmesinde ilk addimlar 17 ci esrin evvellerinde Avropada bas verdi Sekkiz il Gurcustanda yasayan missioner 1612 1686 latin dilinde gurcu dilinin qrammatikasi ile bagli Gurcustana komek eden Serq dilleri uzerinde is Roma 1643 kitabini yazdi Son dovrlerde19 cu ve 20 ci esrlerde saheyle bagli hem xarici hem de gurcu arasdirmacilarin tedqiqatlarini gore bilirik Xarici tedqiqatcilar Artur Leist Kiril Tumanov Devid Marsal Lenq Cerard Qaritte Donald ReyfildGurcu tedqiqlatcilar Aleksandr Xaxanov Ivane Cavaxisvili Simon KauxcisviliIstinadlarOrlovskaya N Revisvili S Turnava S Qaxaria A Gurcustan Sovet Ensiklopediyasi Tbilisi Gurcustan seh 1981 2016 03 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 04 MenbelerXarici kecidlerFund for Kartvelian Studies 2019 10 08 at the Wayback Machine Khintibidze Elguja 1996 Georgian Literature in European Scholarship NATO Research Fellowships 1994 1996