Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adam Oleari (alm. Adam Olearius, doğum adı Adam Ölşlegel (alm. Ölschläger); 23 sentyabr 1599, Aşersleben[d] – 22 fevral 1671[…], Qottorp sarayı[d], Şlezviq-Holşteyn) — məşhur alman alimi, riyazıyyatçı, coğrafiyaşünas və diplomatı. Holşteyn-Qottorp hersoqu III Fridrixin İrana göndərdiyi səfirliyin katibi olmuş və səyahəti zamanı qələmə aldığı hadisələrin təsvir edildiyi 2 kitab nəşr etdirmişdir. Bu kitablarda Rusiya, Azərbaycan və İran haqqında detallı təsvirlər, həmçinin qravürlər yer alır. Bu qravürlərin çoxunu şəxsən Oleari özü çəkmişdir.[1] O, Dərbəndin yaxınlığında Dədə Qorqudun qəbrini ziyarət etmiş, Diri Baba türbəsi, Beşbarmaq piri və indiki Xaçmaz rayonunu ərazisindəki Şeyx Yusif məqbərəsində olmuş, Siyəzən-Şabran rayonları ərazisində olarkən Padarlar barədə məlumat vermişdir.[2]
| Adam Oleari | |
|---|---|
| alm. Adam Olearius | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Aşersleben, Saksoniya |
| Vəfat tarixi | (71 yaşında) |
| Vəfat yeri | Qottorf qalası, Şlezviq |
| Milliyyəti | alman |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | riyaziyyatçı, dilçi, kitabxanaçı, diplomat, tərcüməçi, yazıçı, şair-vəkil[d], tarixçi, tədqiqatçı-səyyah[d], coğrafiyaşünas |
| Fəaliyyət illəri | 1618–1671 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İlkin soyadı Ölşlegel (alm. Ölschläger) olsa da, sonradan bu soyadın latınlaşdırılmış variantı olan Olearius soyadını qəbul etmişdir.
Həyatı və səyahətləri
Oleari Maqdeburq yaxınlığındakı Aşerslebendə doğulmuşdur. Leypsiqdə təhsil aldıqdan sonra, III Fridrixin saray kitabxanaçısı və riyaziyyatçısı olmuşdur. Rus və ərəb dillərini bildiyinə görə 1633-cü ildə hüquqşünas Filip Kruzius fon Kruzenştern və Hamburqlu tacir Otto Brüggemanın başçılığı altında Rusiya və İrana göndərilən səfirliyə katib təyin edilmişdir. Səfirliyin məqsədi Holşteyn-Qottorp hersoqluğu ilə Səfəvi şahı I Səfi arasında ipək ticarətinə icazə verilməsinə dair müqavilə imzalamaq idi. Həmçinin, ticarət yolları Rusiya ərazisindən keçdiyinə görə rus çarının da icazəsi tələb olunurdu.
Səfirlik 22 oktyabr 1633-cü ildə yola düşdü və Hamburq, Lübek, Riqa, Dorpat (5 ay burada dayanma), Reval, Narva, Ladoqa və Novqoroddan keçərək 14 avqust 1634-cü ildə Moskvaya çatdı. Burada onlar çar Mixail Fyodoroviçlə sərfəli müqavilə imzalayaraq hersoqun bu müqaviləni təsdiqləməsi üçün dərhal Qottorpa geri qayıtdılar.
Bu məsələ həll edildikdən sonra, səfirlik İrana getmək üçün 22 oktyabr 1635-ci ildə Hamburqdan yola çıxaraq, 1636-cı il martın 29-da Moskvaya çatmışdır. İyunun 30-da buradan ayrılaraq Nijni Novqorod yaxınlığındakı Balaxnaya yola düşmüş və burada Volqa çayında əvvəlcədən hazırlanmış gəmiylə Xəzər dənizinə və oradan cənuba hərəkət etməyə başlamışdır.30 iyul Volqanın aşağısıyla hərəkət edən gəmi güclü fırtınaya görə o zamankı Nizabad kəndində sahilə yan aldı.(Nizabad kəndi Xaçmazın indiki Niyazoba kəndidir) 14 noyabr 1636-cı ildə Dərbəndə hərəkət edən səfirlik, buradan cənuba doğru quru yolu ilə hərəkətə başladı. Dərbənddə olarkən Oleari yerli əhalidən bir sıra maraqlı rəvayətlər yazıya almışdır. , Burlaxatun türbəsini ziyarət etmiş, hətta məzarların yerləşdiyi ərazini də təsvir etmişdir. Şamaxıda 3 ay şahın cənuba hərəkət etmələrinə dair icazə verməsini gözləmiş və Ərdəbil, Sultaniyyə və Qəzvindən keçərək 3 avqust 1637-ci ildə şahın paytaxt İsfahandakı sarayına çatmışdır. Səfirliyin üzvləri 16 avqustda Şah I Səfi tərəfindən qəbul edilirlər.
Buradakı danışıqlar Moskvadakı kimi uğurlu alınmır və səfirlik 21 dekabr 1637-ci ildə İsfahanı tərk edib, Rəşt, Lənkəran, Həştərxan, Kazan, Moskva və s. şəhərləri keçərək geriyə qayıdır.
Səyahətdən sonra
İrandan qayıtdıqdan sonra Oleari saray kitabxanaçısı və riyaziyyatçısı kimi Qottorpda məskunlaşdı. 1643-cü ildə yenidən Moskvada olmuş və çar tərəfindən burada qalmaq barədə xahişi qəbul etməyərək Almaniyaya geri qayıtmışdır. Oleari öz dövrünün ən yaxşı alman nasirlərindən biridir. O, fars şairi Sədinin "Gülüstan" əsərini alman dilinə tərcümə edərək, "Persianisches Rosenthal" başlığı altında 1654-cü ildə Şlezviqdə nəşr etdirmişdir. Həmçinin o, fars dili lüğəti hazırlasa da, bu yalnız əlyazma şəklində qalmışdır.
İstinadlar
- RKDartists (nid.).
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118736256 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- Ratzel F. Olearius, Adam (alm.). // Allgemeine Deutsche Biographie L: 1887. Vol. 24. S. 269–276.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
Ədəbiyyat
- Faramarz Behzad: Adam Olearius Persianischer Rosenthal: Untersuchungen zur Übersetzung von Saadis "Golestan" im 17. Jahrhundert. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1970
- Elio C. Brancaforte: Visions of Persia : mapping the travels of Adam Olearius. Harvard University Press, Cambridge, Mass. 2003.
- F. Prinz: Von den Historien fremder Völker: des Adam Olearius Gesandtschaftsreisen durch Russland und Persien". In: Damals. Band 24, 1994, S. 850-866
- Karl Rauch: Seidenstraße über Moskau : die große Reise von Adam Olearius nach Moskau und Isphahan zwischen 1633 und 1639. Pfeiffer, München 1960
- Gerhard Dünnhaupt: "Adam Olearius (1599-1671)", in: Personalbibliographien zu den Drucken des Barock, Bd. 4. Stuttgart: Hiersemann 1991, S. 2979-3004.
- Johann Samuel Ersch - Johann Gottfried Gruber: Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste. Verlag F. A. Brockhaus, Leipzig, 1832, 3. Sektion, 3. Teil, S. 37 (Online)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adam Oleari alm Adam Olearius dogum adi Adam Olslegel alm Olschlager 23 sentyabr 1599 Asersleben d 22 fevral 1671 Qottorp sarayi d Slezviq Holsteyn meshur alman alimi riyaziyyatci cografiyasunas ve diplomati Holsteyn Qottorp hersoqu III Fridrixin Irana gonderdiyi sefirliyin katibi olmus ve seyaheti zamani qeleme aldigi hadiselerin tesvir edildiyi 2 kitab nesr etdirmisdir Bu kitablarda Rusiya Azerbaycan ve Iran haqqinda detalli tesvirler hemcinin qravurler yer alir Bu qravurlerin coxunu sexsen Oleari ozu cekmisdir 1 O Derbendin yaxinliginda Dede Qorqudun qebrini ziyaret etmis Diri Baba turbesi Besbarmaq piri ve indiki Xacmaz rayonunu erazisindeki Seyx Yusif meqberesinde olmus Siyezen Sabran rayonlari erazisinde olarken Padarlar barede melumat vermisdir 2 Adam Olearialm Adam Olearius Dogum tarixi 24 sentyabr 1599Dogum yeri Asersleben SaksoniyaVefat tarixi 22 fevral 1671 71 yasinda Vefat yeri Qottorf qalasi SlezviqMilliyyeti almanTehsili Leypsiq UniversitetiFealiyyeti riyaziyyatci dilci kitabxanaci diplomat tercumeci yazici sair vekil d tarixci tedqiqatci seyyah d cografiyasunasFealiyyet illeri 1618 1671 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ilkin soyadi Olslegel alm Olschlager olsa da sonradan bu soyadin latinlasdirilmis varianti olan Olearius soyadini qebul etmisdir Heyati ve seyahetleri Moskvaya seyahetin tesviri kitabinda Samaxini tesvir eden qravur 1656 Oleari Maqdeburq yaxinligindaki Aserslebende dogulmusdur Leypsiqde tehsil aldiqdan sonra III Fridrixin saray kitabxanacisi ve riyaziyyatcisi olmusdur Rus ve ereb dillerini bildiyine gore 1633 cu ilde huquqsunas Filip Kruzius fon Kruzenstern ve Hamburqlu tacir Otto Bruggemanin basciligi altinda Rusiya ve Irana gonderilen sefirliye katib teyin edilmisdir Sefirliyin meqsedi Holsteyn Qottorp hersoqlugu ile Sefevi sahi I Sefi arasinda ipek ticaretine icaze verilmesine dair muqavile imzalamaq idi Hemcinin ticaret yollari Rusiya erazisinden kecdiyine gore rus carinin da icazesi teleb olunurdu Sefirlik 22 oktyabr 1633 cu ilde yola dusdu ve Hamburq Lubek Riqa Dorpat 5 ay burada dayanma Reval Narva Ladoqa ve Novqoroddan kecerek 14 avqust 1634 cu ilde Moskvaya catdi Burada onlar car Mixail Fyodorovicle serfeli muqavile imzalayaraq hersoqun bu muqavileni tesdiqlemesi ucun derhal Qottorpa geri qayitdilar Kazan seherinin tesvir edildiyi qravur Bu mesele hell edildikden sonra sefirlik Irana getmek ucun 22 oktyabr 1635 ci ilde Hamburqdan yola cixaraq 1636 ci il martin 29 da Moskvaya catmisdir Iyunun 30 da buradan ayrilaraq Nijni Novqorod yaxinligindaki Balaxnaya yola dusmus ve burada Volqa cayinda evvelceden hazirlanmis gemiyle Xezer denizine ve oradan cenuba hereket etmeye baslamisdir 30 iyul Volqanin asagisiyla hereket eden gemi guclu firtinaya gore o zamanki Nizabad kendinde sahile yan aldi Nizabad kendi Xacmazin indiki Niyazoba kendidir 14 noyabr 1636 ci ilde Derbende hereket eden sefirlik buradan cenuba dogru quru yolu ile herekete basladi Derbendde olarken Oleari yerli ehaliden bir sira maraqli revayetler yaziya almisdir Burlaxatun turbesini ziyaret etmis hetta mezarlarin yerlesdiyi erazini de tesvir etmisdir Samaxida 3 ay sahin cenuba hereket etmelerine dair icaze vermesini gozlemis ve Erdebil Sultaniyye ve Qezvinden kecerek 3 avqust 1637 ci ilde sahin paytaxt Isfahandaki sarayina catmisdir Sefirliyin uzvleri 16 avqustda Sah I Sefi terefinden qebul edilirler Moskvaya seyahetin tesviri kitabinda Isfahani tesvir eden qravur 1656 Buradaki danisiqlar Moskvadaki kimi ugurlu alinmir ve sefirlik 21 dekabr 1637 ci ilde Isfahani terk edib Rest Lenkeran Hesterxan Kazan Moskva ve s seherleri kecerek geriye qayidir Seyahetden sonra Adam Oleari terefinden duzedilen ve olumunden sonra I Pyotra hediyye edilen qlobus Irandan qayitdiqdan sonra Oleari saray kitabxanacisi ve riyaziyyatcisi kimi Qottorpda meskunlasdi 1643 cu ilde yeniden Moskvada olmus ve car terefinden burada qalmaq barede xahisi qebul etmeyerek Almaniyaya geri qayitmisdir Oleari oz dovrunun en yaxsi alman nasirlerinden biridir O fars sairi Sedinin Gulustan eserini alman diline tercume ederek Persianisches Rosenthal basligi altinda 1654 cu ilde Slezviqde nesr etdirmisdir Hemcinin o fars dili lugeti hazirlasa da bu yalniz elyazma seklinde qalmisdir IstinadlarRKDartists nid Deutsche Nationalbibliothek Record 118736256 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Ratzel F Olearius Adam alm Allgemeine Deutsche BiographieL 1887 Vol 24 S 269 276 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 EdebiyyatFaramarz Behzad Adam Olearius Persianischer Rosenthal Untersuchungen zur Ubersetzung von Saadis Golestan im 17 Jahrhundert Vandenhoeck amp Ruprecht Gottingen 1970 Elio C Brancaforte Visions of Persia mapping the travels of Adam Olearius Harvard University Press Cambridge Mass 2003 ISBN 0 674 01221 6 F Prinz Von den Historien fremder Volker des Adam Olearius Gesandtschaftsreisen durch Russland und Persien In Damals Band 24 1994 S 850 866 Karl Rauch Seidenstrasse uber Moskau die grosse Reise von Adam Olearius nach Moskau und Isphahan zwischen 1633 und 1639 Pfeiffer Munchen 1960 Gerhard Dunnhaupt Adam Olearius 1599 1671 in Personalbibliographien zu den Drucken des Barock Bd 4 Stuttgart Hiersemann 1991 S 2979 3004 ISBN 3 7772 9122 6 Johann Samuel Ersch Johann Gottfried Gruber Allgemeine Encyclopadie der Wissenschaften und Kunste Verlag F A Brockhaus Leipzig 1832 3 Sektion 3 Teil S 37 Online Hemcinin bax