Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kəngərli rayonu — Azərbaycan Respublikası Naxçıvan Muxtar Respublikasının tərkibində inzibati – ərazi vahidi. Ərazisi şimal-şərqdə Ermənistan Respublikası, cənub və cənub-qərbdə İranla həmsərhəddir. Ərazisi 681,94 km2 -dir. Rayonda 1 qəsəbə, 10 kənd vardır. Mərkəzi Qıvraq qəsəbəsidir. Arazboyu sahə Kəngərli düzü adlanır. Dərələyəz silsiləsinin rayonun ən yüksək dağ zirvələri:
| Rayon | |
| Kəngərli | |
|---|---|
|
| |
| Ölkə | |
| Daxildir | Naxçıvan |
| İnzibati mərkəz | Qıvraq |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 19 mart 2004 |
| Sahəsi | 700 km² |
| Hündürlük | 965 m |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 32 400 nəfər |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | AZ-KAN |
| Telefon kodu | 994 36 |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
 | Bu məqalə Kəngərli rayonu haqqındadır. Kəngərli rayonunun inzibati mərkəzi haqqında üçün Qıvraq səhifəsinə baxın. |
Keçəltəpə(2744 m ), Qaraquş (2600 m ), Anabadgədik dağı (2081 m ), Qabıllı (1125 m ), Xok (1063 m ), Tənənəm dağı (1007 m ), Tazıuçan dağı (935 m ), Binədüz dağı (885 m )
Rayon ərazisində bir çox faydalı qazıntı, o cümlədən əhəgdaşı və travertin yataqları vardır.Şahtaxtı-Xok daş karxanaları burada yerləşir.
Toponimi
Kəngərli rayonu 19 mart 2004-cü ildə təşkil edilmişdir. Kəngərlər Azərbaycanın etnogenezində iştirak etmiş ən qədim və önəmli 4 prototürk tayfalarından (hun, quz-oğuz, qıpçaq, kenq) biridir. Aral dənizi ilə Balqaş gölü arasında türk əsilli Kang (Kəng) dövləti mövcud olmuşdur. Onlar özlərini kəng-ər kəng ərləri adlandırırdılar. Sonralar antik — yunan mənbələrində patszmak adlandırılan kəngərlər rus mənbələrində peçeneq adını almışdır. Naxçıvanın irsi hakimləri, əsasən, bu tayfanın nümayəndələri olmuşlar. Naxçıvanın ilk və son xanları (Heydərqulu xan və Ehsan xan Kəngərli) bu tayfanın nümayəndələrindən idi.
Tarixi
XV-XVI əsrlərdə Naxçıvan diyarı Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu feodal dövlətlərinin hakimiyyəti altında olmuş və XVI əsrdə Azərbaycan Səfəvilər dövlətinin tərkibinə daxil olmuşdur. Bu dövrdə Səfəvi şahları Naxçıvan ölkəsinin idarə edilməsi hüququnun özlərinin ən güclü dayaqlarından olan Kəngərli tayfa başçılarına vermişdilər. Kəngərli tayfa başçıları Naxçıvanın irsi hakimləri olaraq Naxçıvanı XIX əsrin 40-cı illərinə qədər idarə etmişlər.Kəngərlilər tayfasının Azərbaycan xalqının etnogenezinin formalaşmasında böyük rolu olmuşdur. Səfəvilər dövlətinin dövründə Kəngərlilər dövlətin daxili və xarici siyasətində və işlərində fəal iştirak etmişlər.
Kəngərli rayonu ərazisində qədim insanların əmək fəaliyyətini və həyat tərzini əks etdirən maddi mədəniyyət qalıqları ilə zəngin xeyli arxeoloji abidə var. Bu abidələr qədim yaşayış yerləri, qalalar, qəbiristanlıqlar, kurqanlar və tarixi-memarlıq abidələrindən ibarətdir. Son Tunc və ilk Dəmir dövrlərinə aid Qalacıq yaşayış yeri, şimalında orta və son Tunc dövrünə aid I Qarabağlar qəbiristanı, Qarabağlar Govurqalası, cənubda Son Tunc və ilk Dəmir dövrlərinə aid II Qarabağlar qəbiristanı, Çalxanqalada Tunc dövrünə aid qala və son Tunc dövrünə aid yaşayış yeri, indiki Şahtaxtı kəndindən şimal-qərbdə Tunc, ilk dəmir dövrlərinə aid şəhər yeri, son Tunc, ilk Dəmir dövrlərinə aid Şahtaxtı Govurqalası, I və II Şahtaxtı nekropolları bu ərazinin insanların ən qədim yaşayış yerləri olduğunu sübut edir. 80-ci illərdə indiki Yurdçu kəndinin cənub-qərbində ilk Dəmir dövrünə aid yaşayış yeri, qərbində antik dövr kurqanları, Tunc və ilk Dəmir dövrlərinə aid Yurdçu nekropolu, kəndin şimal-qərbində Dəmir dövrünə aid sərdabə aşkar edilmişdir. Yurdçu kəndinin ərazisində müxtəlif dövrlərə aid gümüş və mis sikkə dəfinəsi tapılmışdır. Bu sikkələr Bizans imperatoru I Yuanın (969–976), Səlcuq sultanlarından II Toğrulun, Məsudun, Arslan şahın, Atabəylər hökmdarlarının adlarına aiddir.
Çalxanqala kəndi yaxınlığında tunc dövrünə aid Çalxanqala yaşayış yeri, e.ə. II minilliyə aid Çalxanqala kurqanları, Böyükdüz kəndi yaxınlığında tunc və dəmir dövrlərinə aid yaşayış yeri, nekropol mövcuddur
Coğrafiyası
Babək və Şərur rayonlarının arasında yerləşir. Rayon dağlıq relyefə malik olmaqla, Dərələyəz dağlarında yerləşir. Muxtar Respublikanın hər yerində olduğu kimi, iqlimi kəskin kontinentaldır – yayda çox isti, qışda soyuq olur. Rayonun ərazisindən, Azərbaycanla İranın dövlət sərhəddi boyunca Araz çayı axır. Dağlıq relyef, iqlimin xüsusiyyətləri və kiçik çayların olmaması yerli bitki örtüyünü şərtləndirir. Onlar əsasən, yarımsəhra və dağ növləri ilə (kolluqlar, otlar, nadir ağaclar) təmsil olunur.
Relyefi
Rayonun şimal hissəsi Dərələyəz silsiləsindən ibarət dağlıq ərazilərdir. Cənub hissəni Korosman silsiləsi (900 m), Böyükdüz və Kəngərli düzü (800–1300 m) təşkil edir.
Geoloji quruluşu
Düzənlik və dağətəyi hissədə, əsasən. Antropogen, dağlıq hissədə Devon, Perm, Trias, Təbaşir çöküntüləri yayılmışdır.
Çayları və su hövzələri
Əsas çayları Araz, Lizbirt və Cəhri çaylarıdır. Mineral bulaqlarla (Salaxan və s.) zəngindir.
Landşaftları və bioloji müxtəlifliyi
Boz və çəmən-boz, şorakətvarı boz-qonur, dağ-şabalıdı və qəhvəyi dağ-meşə torpaqları yayılmışdır. , əsasən, yarımsəhra bitkilərindən və dağ-kserofitləriııdən ibarətdir.Ərazidə yayı quraq keçən soyuq yarımsəhra, quru çöl və yayı quraq keçən soyuq iqlim yayılmışdır. Salaxan meşə-kolluq ərazisi təbii abidə və yay otlaqları, Böyükdüzün mərkəz və cənub hissələri isə qış otlaqları kimi qiymətləndirilir. Burada, əsasən, səhra, yarımsəhra, dağ-kserofıt, dağ-bozqır, az miqdarda meşə-kolluq bitkilikləri yayılmışdır. Ərazi florasında şoran- yer qarğasoğanı, qozbel zanbaqca, florenski dağlaləsi, Yuliya dağlaləsi, voronov soğanı, toudar buğdası, təkdənli buğda, ağrıdağ buğdası, gözəl dazı, girdəqanad binertiya, qaraquş zəngçiçəyi, darləçək qlobulariya, tumefor difelipeyası, şovits ilankölgəsi və s. nadir və endem bitkilər yayılmışdır. Burada və ona yaxın ərazilərdə məməli heyvanlardan , asiya muflonu, qonur ayı yaşayır. Quşlardan səhra zəvzəyi, adi sığırçın, kəklik, berkut, xəzər uları, dağ kətanquşu, ilancıl qartal və s. yaşayır. Böyükdüz ərazisində isə doydaq köçmə zamanı müşahidə olunur. Vaxtilə Keçəltəpə dağında bəbirə də rast gəlinirdi, lakin son onilliklərdə müşahidə edilmir. Bu zonada zəhərli ilanlar (Cənubi Qafqaz və çöl gürzəsi) da digər rayonlara nisbətən çoxsaylıdır.
Tarixi-arxeoloji mədəni abidələri
Naxçıvan Muxtar Respublikasının hər yerində olduğu kimi burada da böyük sayda qədim abidələr qalır ki, bu da diyarın arxaik zamanlardan əhali ilə məskun olduğundan xəbər verir: Çalxan-Qala kurqanları, Qazma mağarası, eləcə də Qalacıq, Govurqala, Damlama, Qulamlıtəpə, Balatəpə yaşayış məskənləri. Sonrakı dövrlərin salamat qalmış abidələri: Xok kəndində came məscidi (XVIII əsr). Şahtaxti kəndində hamam (XIX əsr). Qarabağlar kəndi yaxınlığında tarixi-memorial kompleks (XII-XIV əsrlər), Qarabağlar yaşayış yeri (XII–XVII əsrlər), Gavurqala (X — XII əsrlər).
Çalxanqala kəndi yaxınlığında m.ə. II minilliyə aid (Tunc Dövrü) Çalxanqala yaşayış yeri və kurqanlar. Tənənəm kəndi yaxınlığında Paleolit Dövrünə aid (80–90 min il əvvəl) düşərgə — Qazma mağarası. Mağaranın uzunluğu 22 m, eni 1.0–6.0 m-dir. Buradan obsidian çaxmaqdaşı, daşlı şistlərdən hazırlanmış əmək alətləri aşkar edilmişdir. Aşağı Yaycı kəndi yaxınlığında orta əsrlərə aid Qalaciq yaşayış yeri, Govurqala. Qarabağlar kəndi yaxınlığında m.ə. IV–I minilliklərə aid Damlama yaşayış yeri. Qıvraq və Yurdçu kəndləri arasında m.ə. Ill — I minilliyə aid Qulalıtəpə yaşayış yeri. Qıvraq qəsəbəsi yaxınlığında m.ə. Ill — I minilliklərə aid Qıvraq nekropolu. Şahtaxtı kəndi yaxınlığında m.ə. I minilliyə aid küp qəbirlər, m.ə. II–I minilliklərə aid Gavurqala yaşayış yeri.
Orta əsrlərə aid Qarabağlar memarlıq kompleksi Azərbaycan memarlıq abidələri içərisində mühüm yer tutur. Memarlıq kompleksi 2 qoşa minarədən, 16 m hündürlükdə olan kərpic türbədən ibarətdir. Qoşa minarənin arasında dini bina qalıqları da vardır. Qoşa minarənin 12 əsrin sonu və 13 əsrin əvvəllərində tikildiyi ehtimal olunur. Minarələri bir-birinə bağlayan baştağ isə 14 əsrə aiddir. baş tağın üzərində Elxani hökmdarı Hülaku xanın arvadı Quti xatunun adı yazıldığından, onun Quti xatunun şərəfinə tikildiyi güman edilir. Qarabağlar türbə kompleksi Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin tövsiyəsi ilə ümumdünya bankının ayırdığı vəsait hesabına təmir edilmişdir (2004).
İnzibati quruluşu
Qıvraq qəsəbəsi – 2004-cü ildə yaradılmış rayonun inzibati mərkəzidir. Qıvraq Naxçıvan-Şərur şossesi üzərində, diyarın paytaxtı Naxçıvan şəhərindən 30 km aralıda yerləşir. Qəsəbədən Araz çayınadək 6 km-dir. Rayonun inzibati mərkəzi statusunu təzəlikcə alması ilə bağlı olaraq Qıvraq qəsəbəsində hələlik turistlərin qəbulu üçün infrastruktur yoxdur. Lakin, burada yerli sakinlərin evlərində qonaq qalmaq olar.
| # | Bələdiyyələrin adı | Hər bələdiyyə üzrə əhalinin sayı |
|---|---|---|
| 1 | Qarabağlar kənd bələdiyyəsi | 5833 |
| 2 | Xok kənd bələdiyyəsi | 4887 |
| 3 | Qıvraq qəsəbə bələdiyyəsi | 4182 |
| 4 | Şahtaxtı kənd bələdiyyəsi | 3092 |
| 5 | Çalxanqala kənd bələdiyyəsi | 2140 |
| 6 | Böyükdüz kənd bələdiyyəsi | 1435 |
| 7 | Yurdçu kənd bələdiyyəsi | 1068 |
| 8 | Qabıllı kənd bələdiyyəsi | 1025 |
| 9 | Xıncab kənd bələdiyyəsi | 604 |
| 10 | Təzəkənd kənd bələdiyyəsi | 505 |
| 11 | Yeni Kərki kənd bələdiyyəsi | 368 |
| 12 | Cəmi | 25139 |
Əhalisi
Rayonun əhalisi 26,7 min nəfərdir (01.07.2008) Orta sıxlıq 1 km2 -ə 37 nəfər düşür. Rayonun ən böyük yaşayış məntəqəsi Qarabağlar kəndidir.Digər böyük yaşayış məntəqələri Qıvraq qəsəbəsi,Xok və Şahtaxtı kəndləridir.
Təsərrüfatı
Kəngərli rayonu əsasən kənd təsərrüfatı rayonudur. Muxtar respublikada istehsal edilmiş kənd təsərrüfatı məhsullarının 9,1%-i taxıl, 8,1%-i kartof, 4,8%-i tərəvəz, 6,6%-i bostan, 4,4%-i şəkər çuğunduru, 5,9%-i üzüm, 10,7%-i ət, 11,1%-i süd, 13,5%-i yumurta, 15,5% yun Kəngərli rayonunun payına düşür. Muxtar respublikadakı qaramalın 7,9%-i, inək və camışların 10%-i, xırdabuynuzlu heyvanların 14,7%-i Kəngərli rayonunun payına düşür.
Mədəni-quruculuq və səhiyyə
Rayonda 13 ümumtəhsil məktəbi, 4 məktəbdənkənar tərbiyə müəssisəsi, 12 kitabxana, 13 klub müəssisəsi, 1 muzey, 2 uşaq musiqi məktəbi, mərkəzi xəstəxana, sahə xəstəxanası, 4 həkim ambulatoriyası, 5 feldşer-mama məntəqəsi, Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzi və s. fəaliyyət göstərir.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Kəngərli rayonu inkişaf və tərəqqi dövrünü yaşayır
- Qıvraq müasir rayon mərkəzidir
- İlham Əliyev Kəngərli Rayon Mərkəzi Xəstəxanasının yenidənqurmadan sonra açılışında iştirak etmişdir
Xəritənin müəllifləri
Şəkillərin müəllifləri
- Elman Yusifov
- Vüqar Kərimov
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- [1] 2016-03-06 at the Wayback Machine Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası – İnzibati ərazi vahidləri : Kəngərli rayonu]
- "Arxivlənmiş surət". 2020-06-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-02.
- http://www.90il.nmr.az/muxtariyat%2090/kitab_brosurler/013.pdf 2022-06-16 at the Wayback Machine Naxçıvan Muxtar Respublikası Kəngərli rayonu
- Azərbaycan ekoturizm potensialı. II cild Bakı
- http://files.preslib.az/projects/azerbaijan/gl2.pdf 2016-03-06 at the Wayback Machine inzibati-ərazi vahidləri
Mənbə
- Naxçıvan Ensiklopediyası, I cild, Naxçıvan, 2005,
- Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Naxçıvan Muxtar Respublikasında Kəngərli rayonunun yaradılması haqqında Bakı şəhəri, 19 mart 2004-cü il
- Kəngərli rayonu məqaləsi. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Kəngərli rayonu. Naxçıvan, 2008.
- http://www.mcdmerkez.org/ts_general/azl/belediye/b-5.htm 2009-01-19 at the Wayback Machine
 | Kəngərli rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kengerli rayonu Azerbaycan Respublikasi Naxcivan Muxtar Respublikasinin terkibinde inzibati erazi vahidi Erazisi simal serqde Ermenistan Respublikasi cenub ve cenub qerbde Iranla hemserheddir Erazisi 681 94 km2 dir Rayonda 1 qesebe 10 kend vardir Merkezi Qivraq qesebesidir Arazboyu sahe Kengerli duzu adlanir Dereleyez silsilesinin rayonun en yuksek dag zirveleri RayonKengerli39 24 23 sm e 45 06 45 s u Olke AzerbaycanDaxildir NaxcivanInzibati merkez QivraqTarixi ve cografiyasiYaradilib 19 mart 2004Sahesi 700 km Hundurluk 965 mEhalisiEhalisi 32 400 neferReqemsal identifikatorlarISO kodu AZ KANTelefon kodu 994 36 Vikianbarda elaqeli mediafayllarBu meqale Kengerli rayonu haqqindadir Kengerli rayonunun inzibati merkezi haqqinda ucun Qivraq sehifesine baxin Keceltepe 2744 m Qaraqus 2600 m Anabadgedik dagi 2081 m Qabilli 1125 m Xok 1063 m Tenenem dagi 1007 m Taziucan dagi 935 m Bineduz dagi 885 m Qarabaglar kompleksi Rayon erazisinde bir cox faydali qazinti o cumleden ehegdasi ve travertin yataqlari vardir Sahtaxti Xok das karxanalari burada yerlesir ToponimiKengerli rayonu 19 mart 2004 cu ilde teskil edilmisdir Kengerler Azerbaycanin etnogenezinde istirak etmis en qedim ve onemli 4 prototurk tayfalarindan hun quz oguz qipcaq kenq biridir Aral denizi ile Balqas golu arasinda turk esilli Kang Keng dovleti movcud olmusdur Onlar ozlerini keng er keng erleri adlandirirdilar Sonralar antik yunan menbelerinde patszmak adlandirilan kengerler rus menbelerinde peceneq adini almisdir Naxcivanin irsi hakimleri esasen bu tayfanin numayendeleri olmuslar Naxcivanin ilk ve son xanlari Heyderqulu xan ve Ehsan xan Kengerli bu tayfanin numayendelerinden idi TarixiXV XVI esrlerde Naxcivan diyari Qaraqoyunlu ve Agqoyunlu feodal dovletlerinin hakimiyyeti altinda olmus ve XVI esrde Azerbaycan Sefeviler dovletinin terkibine daxil olmusdur Bu dovrde Sefevi sahlari Naxcivan olkesinin idare edilmesi huququnun ozlerinin en guclu dayaqlarindan olan Kengerli tayfa bascilarina vermisdiler Kengerli tayfa bascilari Naxcivanin irsi hakimleri olaraq Naxcivani XIX esrin 40 ci illerine qeder idare etmisler Kengerliler tayfasinin Azerbaycan xalqinin etnogenezinin formalasmasinda boyuk rolu olmusdur Sefeviler dovletinin dovrunde Kengerliler dovletin daxili ve xarici siyasetinde ve islerinde feal istirak etmisler Calxanqala Kengerli rayonu erazisinde qedim insanlarin emek fealiyyetini ve heyat terzini eks etdiren maddi medeniyyet qaliqlari ile zengin xeyli arxeoloji abide var Bu abideler qedim yasayis yerleri qalalar qebiristanliqlar kurqanlar ve tarixi memarliq abidelerinden ibaretdir Son Tunc ve ilk Demir dovrlerine aid Qalaciq yasayis yeri simalinda orta ve son Tunc dovrune aid I Qarabaglar qebiristani Qarabaglar Govurqalasi cenubda Son Tunc ve ilk Demir dovrlerine aid II Qarabaglar qebiristani Calxanqalada Tunc dovrune aid qala ve son Tunc dovrune aid yasayis yeri indiki Sahtaxti kendinden simal qerbde Tunc ilk demir dovrlerine aid seher yeri son Tunc ilk Demir dovrlerine aid Sahtaxti Govurqalasi I ve II Sahtaxti nekropollari bu erazinin insanlarin en qedim yasayis yerleri oldugunu subut edir 80 ci illerde indiki Yurdcu kendinin cenub qerbinde ilk Demir dovrune aid yasayis yeri qerbinde antik dovr kurqanlari Tunc ve ilk Demir dovrlerine aid Yurdcu nekropolu kendin simal qerbinde Demir dovrune aid serdabe askar edilmisdir Yurdcu kendinin erazisinde muxtelif dovrlere aid gumus ve mis sikke definesi tapilmisdir Bu sikkeler Bizans imperatoru I Yuanin 969 976 Selcuq sultanlarindan II Togrulun Mesudun Arslan sahin Atabeyler hokmdarlarinin adlarina aiddir Calxanqala kendi yaxinliginda tunc dovrune aid Calxanqala yasayis yeri e e II minilliye aid Calxanqala kurqanlari Boyukduz kendi yaxinliginda tunc ve demir dovrlerine aid yasayis yeri nekropol movcuddurCografiyasiBabek ve Serur rayonlarinin arasinda yerlesir Rayon dagliq relyefe malik olmaqla Dereleyez daglarinda yerlesir Muxtar Respublikanin her yerinde oldugu kimi iqlimi keskin kontinentaldir yayda cox isti qisda soyuq olur Rayonun erazisinden Azerbaycanla Iranin dovlet serheddi boyunca Araz cayi axir Dagliq relyef iqlimin xususiyyetleri ve kicik caylarin olmamasi yerli bitki ortuyunu sertlendirir Onlar esasen yarimsehra ve dag novleri ile kolluqlar otlar nadir agaclar temsil olunur Relyefi Rayonun simal hissesi Dereleyez silsilesinden ibaret dagliq erazilerdir Cenub hisseni Korosman silsilesi 900 m Boyukduz ve Kengerli duzu 800 1300 m teskil edir Geoloji qurulusu Duzenlik ve dageteyi hissede esasen Antropogen dagliq hissede Devon Perm Trias Tebasir cokuntuleri yayilmisdir Caylari ve su hovzeleri Esas caylari Araz Lizbirt ve Cehri caylaridir Mineral bulaqlarla Salaxan ve s zengindir Kengerli rayonu Qulaqli kirpi Landsaftlari ve bioloji muxtelifliyi Boz ve cemen boz soraketvari boz qonur dag sabalidi ve qehveyi dag mese torpaqlari yayilmisdir esasen yarimsehra bitkilerinden ve dag kserofitleriiiden ibaretdir Erazide yayi quraq kecen soyuq yarimsehra quru col ve yayi quraq kecen soyuq iqlim yayilmisdir Salaxan mese kolluq erazisi tebii abide ve yay otlaqlari Boyukduzun merkez ve cenub hisseleri ise qis otlaqlari kimi qiymetlendirilir Burada esasen sehra yarimsehra dag kserofit dag bozqir az miqdarda mese kolluq bitkilikleri yayilmisdir Erazi florasinda soran yer qargasogani qozbel zanbaqca florenski daglalesi Yuliya daglalesi voronov sogani toudar bugdasi tekdenli bugda agridag bugdasi gozel dazi girdeqanad binertiya qaraqus zengciceyi darlecek qlobulariya tumefor difelipeyasi sovits ilankolgesi ve s nadir ve endem bitkiler yayilmisdir Burada ve ona yaxin erazilerde memeli heyvanlardan asiya muflonu qonur ayi yasayir Quslardan sehra zevzeyi adi sigircin keklik berkut xezer ulari dag ketanqusu ilancil qartal ve s yasayir Boyukduz erazisinde ise doydaq kocme zamani musahide olunur Vaxtile Keceltepe daginda bebire de rast gelinirdi lakin son onilliklerde musahide edilmir Bu zonada zeherli ilanlar Cenubi Qafqaz ve col gurzesi da diger rayonlara nisbeten coxsaylidir Tarixi arxeoloji medeni abideleri Naxcivan Muxtar Respublikasinin her yerinde oldugu kimi burada da boyuk sayda qedim abideler qalir ki bu da diyarin arxaik zamanlardan ehali ile meskun oldugundan xeber verir Calxan Qala kurqanlari Qazma magarasi elece de Qalaciq Govurqala Damlama Qulamlitepe Balatepe yasayis meskenleri Sonraki dovrlerin salamat qalmis abideleri Xok kendinde came mescidi XVIII esr Sahtaxti kendinde hamam XIX esr Qarabaglar kendi yaxinliginda tarixi memorial kompleks XII XIV esrler Qarabaglar yasayis yeri XII XVII esrler Gavurqala X XII esrler Calxanqala kendi yaxinliginda m e II minilliye aid Tunc Dovru Calxanqala yasayis yeri ve kurqanlar Tenenem kendi yaxinliginda Paleolit Dovrune aid 80 90 min il evvel duserge Qazma magarasi Magaranin uzunlugu 22 m eni 1 0 6 0 m dir Buradan obsidian caxmaqdasi dasli sistlerden hazirlanmis emek aletleri askar edilmisdir Asagi Yayci kendi yaxinliginda orta esrlere aid Qalaciq yasayis yeri Govurqala Qarabaglar kendi yaxinliginda m e IV I minilliklere aid Damlama yasayis yeri Qivraq ve Yurdcu kendleri arasinda m e Ill I minilliye aid Qulalitepe yasayis yeri Qivraq qesebesi yaxinliginda m e Ill I minilliklere aid Qivraq nekropolu Sahtaxti kendi yaxinliginda m e I minilliye aid kup qebirler m e II I minilliklere aid Gavurqala yasayis yeri Orta esrlere aid Qarabaglar memarliq kompleksi Azerbaycan memarliq abideleri icerisinde muhum yer tutur Memarliq kompleksi 2 qosa minareden 16 m hundurlukde olan kerpic turbeden ibaretdir Qosa minarenin arasinda dini bina qaliqlari da vardir Qosa minarenin 12 esrin sonu ve 13 esrin evvellerinde tikildiyi ehtimal olunur Minareleri bir birine baglayan bastag ise 14 esre aiddir bas tagin uzerinde Elxani hokmdari Hulaku xanin arvadi Quti xatunun adi yazildigindan onun Quti xatunun serefine tikildiyi guman edilir Qarabaglar turbe kompleksi Azerbaycan xalqinin umummilli lideri Heyder Eliyevin tovsiyesi ile umumdunya bankinin ayirdigi vesait hesabina temir edilmisdir 2004 Inzibati qurulusuQivraq qesebesi 2004 cu ilde yaradilmis rayonun inzibati merkezidir Qivraq Naxcivan Serur sossesi uzerinde diyarin paytaxti Naxcivan seherinden 30 km aralida yerlesir Qesebeden Araz cayinadek 6 km dir Rayonun inzibati merkezi statusunu tezelikce almasi ile bagli olaraq Qivraq qesebesinde helelik turistlerin qebulu ucun infrastruktur yoxdur Lakin burada yerli sakinlerin evlerinde qonaq qalmaq olar Belediyyelerin adi Her belediyye uzre ehalinin sayi1 Qarabaglar kend belediyyesi 58332 Xok kend belediyyesi 48873 Qivraq qesebe belediyyesi 41824 Sahtaxti kend belediyyesi 30925 Calxanqala kend belediyyesi 21406 Boyukduz kend belediyyesi 14357 Yurdcu kend belediyyesi 10688 Qabilli kend belediyyesi 10259 Xincab kend belediyyesi 60410 Tezekend kend belediyyesi 50511 Yeni Kerki kend belediyyesi 36812 Cemi 25139EhalisiEsas meqaleler Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 1999 ve Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 Rayonun ehalisi 26 7 min neferdir 01 07 2008 Orta sixliq 1 km2 e 37 nefer dusur Rayonun en boyuk yasayis menteqesi Qarabaglar kendidir Diger boyuk yasayis menteqeleri Qivraq qesebesi Xok ve Sahtaxti kendleridir TeserrufatiKengerli rayonu esasen kend teserrufati rayonudur Muxtar respublikada istehsal edilmis kend teserrufati mehsullarinin 9 1 i taxil 8 1 i kartof 4 8 i terevez 6 6 i bostan 4 4 i seker cugunduru 5 9 i uzum 10 7 i et 11 1 i sud 13 5 i yumurta 15 5 yun Kengerli rayonunun payina dusur Muxtar respublikadaki qaramalin 7 9 i inek ve camislarin 10 i xirdabuynuzlu heyvanlarin 14 7 i Kengerli rayonunun payina dusur Medeni quruculuq ve sehiyyeRayonda 13 umumtehsil mektebi 4 mektebdenkenar terbiye muessisesi 12 kitabxana 13 klub muessisesi 1 muzey 2 usaq musiqi mektebi merkezi xestexana sahe xestexanasi 4 hekim ambulatoriyasi 5 feldser mama menteqesi Gigiyena ve Epidemiologiya Merkezi ve s fealiyyet gosterir Hemcinin baxKengerli Agdam Kengerli Terter Xarici kecidlerKengerli rayonu inkisaf ve tereqqi dovrunu yasayir Qivraq muasir rayon merkezidir Ilham Eliyev Kengerli Rayon Merkezi Xestexanasinin yenidenqurmadan sonra acilisinda istirak etmisdirXeritenin muellifleriBudaq Budaqov Qerib MemmedovSekillerin muellifleriElman Yusifov Vuqar KerimovIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir 1 2016 03 06 at the Wayback Machine Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin Prezident Kitabxanasi Inzibati erazi vahidleri Kengerli rayonu Arxivlenmis suret 2020 06 07 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 02 http www 90il nmr az muxtariyat 2090 kitab brosurler 013 pdf 2022 06 16 at the Wayback Machine Naxcivan Muxtar Respublikasi Kengerli rayonu Azerbaycan ekoturizm potensiali II cild Baki http files preslib az projects azerbaijan gl2 pdf 2016 03 06 at the Wayback Machine inzibati erazi vahidleriMenbeNaxcivan Ensiklopediyasi I cild Naxcivan 2005 Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Ilham Eliyev Naxcivan Muxtar Respublikasinda Kengerli rayonunun yaradilmasi haqqinda Baki seheri 19 mart 2004 cu il Kengerli rayonu meqalesi Naxcivan Muxtar Respublikasinin Kengerli rayonu Naxcivan 2008 http www mcdmerkez org ts general azl belediye b 5 htm 2009 01 19 at the Wayback MachineVikianbarda Kengerli rayonu ile elaqeli mediafayllar var Vikimenbede Azerbaycanin Inzibati erazi vahidleri Naxcivan Muxtar Respublikasi ile elaqeli melumatlar var Kengerli rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin