Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Asiya muflonu (lat. Ovis vignei) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin cütdırnaqlılar dəstəsinin boşbuynuzlular fəsiləsinin qoyun cinsinə aid heyvan növü. Sayı azalmaqda olan azsaylı növdür. Yaxın gələcəkdə təhlükəli vəziyyətə düşə bilər. Nadir, azsaylı, az öyrənilmiş növ.
| Asiya muflonu | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Ranqsız: Dəstə: Klad: Klad: Klad: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Asiya muflonu | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Ümumi məlumat
Bədən ölçülərinə görə başqa növlərdən kiçikdir (114 sm-ə qədər olur). Cida hündürlüyü – 65-83 sm-ə qədərdir. Erkək fərdlərin kütləsi (40-50 kq), dişilərinkinə (35 kq-a qədərdir) nisbətən çoxdur. Erkəklərdə uzun və sıx (20 sm-ə qədər) kəllənin əsasından uzanan cod tüklər (sağ və sol tərəflərdən) boğaz nahiyyəsində birləşərək yal əmələ gətirir. Belin oma hissəsi kürək hissəyə nisbətən 3-4 sm-ə qədər hündürdür. Uzun ətraflara malikdirlər. Xarfakterik buynuz forması vardır. Alın sümüyündən yuxarı qalxaraq, yarımdairə şəklində boyunun arxa tərəfinə burulmaqla sükan formasını alır. Uc hissələri nisbətən yuxarı qalxır. Bu formalı buynuz başqa yarımnövlərdə təsadüf edilmir.
Yayılması və sayı
Növün müasir yayıldığı ərazilər , İranın şimal qərbi və Kiçik Asiya ilə məhdudlaşır. Azərbaycanda isə yalnız Naxçıvan MR yüksək dağlıq sahələrindən başqa heç bir yerdə yoxdur. Qafqazda 1200-1500, o cümlədən Azərbaycanda orta hesabla 450-800 başa qədərdir. Vaxtilə (1972 - 1974-cü illər) Azərbaycanda muflonların sayı 1200-1800 baş olmuşdur.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Dəniz səviyyəsindən 800-3500 m yüksəklikdə olan çılpaq dağların (sərt qayalıqlar olmayan) hamar çəmənliklərində dəstə halında yaşayırlar. İlin isti aylarında səhər və axşam saatlarında otlayır və günorta dincəlirlər. Çox hallarda yaşlı erkək, boğaz və ya balalı fərdlər kiçik dəstələrlə ayrı yaşamağa üstünlük verirlər. Dağların sərt qayalıqlarından dincələn vaxt və axşam saatlarında istifadə edirlər. Qida rasionunun çox hissəsini (87.6%) ot bitkiləri, kollar (8%) və yarımkollar (4.4%) təşkil edir. Heyvanlar ilin bütün fəsillərində su və mineral duzlardan istifadə edirlər. Yaşayış yerlərini və hündürlük qurşaqlarını dəyişməyə meyilli deyildir. Muflonlarda ən çox şaquli miqrasiyalar müşahidə edilir. Payızın sonuna yaxın cütləşir, boğazlıq müddəti 5-5.5 aya qədər davam edir. Doğum dövrü martın sonu və ya aprelin 2-ci ongünlüyündən başlayaraq iyunun birinci yarısına qədər başa çatır. 1-2 bala doğurlar. Dişi fərdlər 1.5-2, erkək balalar isə 2.5-3 yaşında cinsi yetişkənliyə çatırlar. Fəsillərlə əlaqədar olaraq ildə 2 dəfə yaz və payız tükdəyişməsi (tüləməsi) baş verir. Yayda tük örtüyünün rəngi nisbətən açıq qəhvəyi, boğazının altından başlamış bədəninin qarın nahiyyəsi və ətrafların içəri hissələri ağımtıl rəngdə, qış aylarında isə bədənin rəngi tündləşir. Ömrü təbiətdə 10-12 ilə qədər olur.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Brakonyerlik, muflonların yaz və yay otlaqlarında ev heyvanlarının otarılması, otlaqların biçilməsi, yandırılması və s.
Qəbul edilmiş və qəbul edilməsi vacib olan tədbirlər
Naxçıvan MR–da Culfa və Babək rayonlarının inzibati ərazilərində muflonların əsas qış otlaqları olan ərazilərdə ciddi mühafizə rejiminin yaradılması.
İstinadlar
- Верещагин Н.К. Каталог зверей Азербайджана. Баку, АН Азерб.ССР, 1942;
- Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı kitabı". II cild, Fauna, Bakı 2013
- Quliyev S.M. Azərbaycanın cütdırnaqlılar faunası. Bakı: Elm və Təhsil, 2008, s. 224 (55-83)
Ədəbiyyat
- Верещагин Н.К. Каталог зверей Азербайджана. Баку, АН Азерб.ССР, 1942;
- Кулиев С.М. Животный мир Азербайджана. Позвоночные, т.3, Баку: Элм, 2000, с. 613 - 616;
- Quliyev S.M. Azərbaycanın cütdırnaqlılar faunası. Bakı: Elm və Təhsil, 2008, s. 224 (55 - 83)
- Azərbaycan heyvanlar aləmi, Onurğalılar III cild, Bakı 2004, s 619
- Azərbaycan Respublikasının "QIRMIZI KİTABI", II cild, Fauna, Bakı 2013
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Asiya muflonu lat Ovis vignei heyvanlar aleminin xordalilar tipinin memeliler sinfinin cutdirnaqlilar destesinin bosbuynuzlular fesilesinin qoyun cinsine aid heyvan novu Sayi azalmaqda olan azsayli novdur Yaxin gelecekde tehlukeli veziyyete duse biler Nadir azsayli az oyrenilmis nov Asiya muflonuElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Qranddeste Ranqsiz DirnaqlilarDeste CutdirnaqlilarKlad Klad Klad Yarimdeste GovseyenlerInfradeste Fesile BosbuynuzlularYarimfesile KecilerTriba Cins QoyunNov Asiya muflonuBeynelxalq elmi adiOvis vignei Edward Blyth 1841Sekil axtarisiITIS 625155NCBI 59896EOL 328679FW 149631Umumi melumatBeden olculerine gore basqa novlerden kicikdir 114 sm e qeder olur Cida hundurluyu 65 83 sm e qederdir Erkek ferdlerin kutlesi 40 50 kq disilerinkine 35 kq a qederdir nisbeten coxdur Erkeklerde uzun ve six 20 sm e qeder kellenin esasindan uzanan cod tukler sag ve sol tereflerden bogaz nahiyyesinde birleserek yal emele getirir Belin oma hissesi kurek hisseye nisbeten 3 4 sm e qeder hundurdur Uzun etraflara malikdirler Xarfakterik buynuz formasi vardir Alin sumuyunden yuxari qalxaraq yarimdaire seklinde boyunun arxa terefine burulmaqla sukan formasini alir Uc hisseleri nisbeten yuxari qalxir Bu formali buynuz basqa yarimnovlerde tesaduf edilmir Yayilmasi ve sayiNovun muasir yayildigi eraziler Iranin simal qerbi ve Kicik Asiya ile mehdudlasir Azerbaycanda ise yalniz Naxcivan MR yuksek dagliq sahelerinden basqa hec bir yerde yoxdur Qafqazda 1200 1500 o cumleden Azerbaycanda orta hesabla 450 800 basa qederdir Vaxtile 1972 1974 cu iller Azerbaycanda muflonlarin sayi 1200 1800 bas olmusdur Yasayis yeri ve heyat terziDeniz seviyyesinden 800 3500 m yukseklikde olan cilpaq daglarin sert qayaliqlar olmayan hamar cemenliklerinde deste halinda yasayirlar Ilin isti aylarinda seher ve axsam saatlarinda otlayir ve gunorta dincelirler Cox hallarda yasli erkek bogaz ve ya balali ferdler kicik destelerle ayri yasamaga ustunluk verirler Daglarin sert qayaliqlarindan dincelen vaxt ve axsam saatlarinda istifade edirler Qida rasionunun cox hissesini 87 6 ot bitkileri kollar 8 ve yarimkollar 4 4 teskil edir Heyvanlar ilin butun fesillerinde su ve mineral duzlardan istifade edirler Yasayis yerlerini ve hundurluk qursaqlarini deyismeye meyilli deyildir Muflonlarda en cox saquli miqrasiyalar musahide edilir Payizin sonuna yaxin cutlesir bogazliq muddeti 5 5 5 aya qeder davam edir Dogum dovru martin sonu ve ya aprelin 2 ci ongunluyunden baslayaraq iyunun birinci yarisina qeder basa catir 1 2 bala dogurlar Disi ferdler 1 5 2 erkek balalar ise 2 5 3 yasinda cinsi yetiskenliye catirlar Fesillerle elaqedar olaraq ilde 2 defe yaz ve payiz tukdeyismesi tulemesi bas verir Yayda tuk ortuyunun rengi nisbeten aciq qehveyi bogazinin altindan baslamis bedeninin qarin nahiyyesi ve etraflarin iceri hisseleri agimtil rengde qis aylarinda ise bedenin rengi tundlesir Omru tebietde 10 12 ile qeder olur Mehdudlasdirici amillerBrakonyerlik muflonlarin yaz ve yay otlaqlarinda ev heyvanlarinin otarilmasi otlaqlarin bicilmesi yandirilmasi ve s Qebul edilmis ve qebul edilmesi vacib olan tedbirlerNaxcivan MR da Culfa ve Babek rayonlarinin inzibati erazilerinde muflonlarin esas qis otlaqlari olan erazilerde ciddi muhafize rejiminin yaradilmasi IstinadlarVereshagin N K Katalog zverej Azerbajdzhana Baku AN Azerb SSR 1942 Azerbaycan Respublikasinin Qirmizi kitabi II cild Fauna Baki 2013 Quliyev S M Azerbaycanin cutdirnaqlilar faunasi Baki Elm ve Tehsil 2008 s 224 55 83 EdebiyyatVereshagin N K Katalog zverej Azerbajdzhana Baku AN Azerb SSR 1942 Kuliev S M Zhivotnyj mir Azerbajdzhana Pozvonochnye t 3 Baku Elm 2000 s 613 616 Quliyev S M Azerbaycanin cutdirnaqlilar faunasi Baki Elm ve Tehsil 2008 s 224 55 83 Azerbaycan heyvanlar alemi Onurgalilar III cild Baki 2004 s 619 Azerbaycan Respublikasinin QIRMIZI KITABI II cild Fauna Baki 2013Hemcinin bax