Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Qarabağlar türbəsi — Azərbaycan orta əsr memarlığının ən qiymətli yadigarlarından biri Naxçıvan ərazisində, Qarabağlar kəndində yerləşən türbə.
| Qarabağlar türbəsi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Şərur |
| Yerləşir | Qarabağlar |
| Tikilmə tarixi | XII-XIV əsrlər |
| Üslubu | Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi |
UNESCO Ehtiyat Siyahısı | |
| Rəsmi adı: The mausoleum of Nakhichevan | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | i,iv |
| Təyin edilib | 2001 |
| İstinad nöm. | 1173 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa |
| İstinad nöm. | 17 |
| Kateqoriya | Türbə |
| Əhəmiyyəti | Dünya əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Qarabağlar abidələri bir kompleks şəklində olub, buraya türbə, qoşa minarə və bu iki abidənin arasında yerləşən dini binanın qalıqları daxildir. Bu kompleksə daxil olan qoşa minarələrin XII əsrin axırlarında və ya XIII əsrin əvvəllərində tikilməsi güman edilir. Bu iki minarəni bir-birinə bağlayan portal quruluşu isə XIV əsrə aid quruluşdur. Bu kiçik portalın üzərində Qoday xatunun adı oxunur. Qoday xatun (və ya Qutuy Xatun) ola bilsin ki, Abaqa xanın (1265–1282) arvadı olmuş Qutuy xatundur. Ona görə belə mülahizə yürütmək olar ki, hələ XII–XIII əsrlərdə tikilmiş yeni binalar kompleksinin daxilində Qoday xatunun şərəfinə bu xatirə abidəsini yaratmağı qarşısına məqsəd qoymuş memar, o zaman bu portalı tikmişdir. Belə olduqda Qarabağlar türbəsinin Qoday xatunun xatirəsinə həsr edilməsi imkan daxilindədir.
Zəngəzur sıra dağlarının ətəyində, Qarabağlar kəndi yaxınlığında yerləşən ansamblın salamat qalmış tikililəri — baştağla birləşmiş minarələr və türbə — özünün mənzərəli görünüşü ilə silinməz təəssüratlar yaradır. Üslub və tikinti texnikası xüsusiyyətləri türbəni Əbu Səid Bahadur xanın hakimiyyət illərinə (1319–1335-ci illər), minarələri isə XII əsrə aid etməyə imkan verir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Qülləvari türbələrin əsas xüsusiyyətlərini Qarabağlar türbəsində də görmək olar. Türbə aşağı sərdabə və yuxarı yerüstü hissəyə bölünür. Sərdabənin planı Bərdə türbəsininki ilə eynidir. Qarabağlar türbəsinin yerüstü hissəsi öz kompozisiya quruluşu etibarilə çox maraqlıdır. Daş kürsülük üzərində türbənin gövdəsi 12 yarımsilindrin bir dəstə halında birləşməsindən əmələ gəlir. Türbənin gövdəsinin belə bir kompozisiya şəklində həll edilməsi onu başqa Azərbaycan türbələrindən fərqləndirir. Bərdə türbəsində olduğu kimi burada da gövdənin yuxarı hissəsində nəsx xətti ilə işlənmiş kitabə qurşağı yerləşir. Kitabə qurşağının yerləşmə xüsusiyyəti elədir ki, o bir növ 12 silindri bağlayan qurğu kimi gözə çarpır. Qarabağlar türbəsinin bu kitabəsi ağ hərflərlə yazılmış, yerliyi isə göy kaşıdan tərtib edilmişdir. Ümumiyyətlə, belə yazı qurşaqlarının kontrast rənglərlə: ağ-qara, ağ-göylə işlənməsi bu kitabələrin uzaqdan da rahat oxunmasını təmin edir.
Ansambla dairəvi planlı türbə hakim mövqe tutur. Onun korpusu iri daş plitələrlə üzlənmiş kürsünün üstündə ucalır. Planın abrisi on iki qapadılmış yarımsilindrlərlə mürəkkəbləşdirilmişdir. Korpusun səthi birrəngli xalça naxışlı üzlüklə örtülmüşdür. Nesxlə işlənilmiş kitabənin ağ-süd rəngli şiri və bitki ornamentinin firuzəyi rəngi frizin dərin tünd göy rəngli sahəsində aydın nəzərə çarpır.
Cənub və Qərb baştağlarda üslublaşdırılmış bitki, şərqdəkində isə həndəsi ornamentlər üstünlük təşkil edir. Sütun gövdələri və onların kubvari kapitelləri yığma mozaikaya ilə bəzədilmişdir. Şimal baştağ divarın qalınlığa daxil edilmiş batıqlıq ilə seçilir. Divarlar iki sıra təmiz yonulmuş daş plitələrlə örtülmüşdür. Kamera kürsülünüt ensiz yarıqlarından işıqlanır. Sərdabənin girişi şimal baştağın oxları üzərində qurulmuşdur. Üst kamera uzadılmış proporsiyaya malik düzgün onikivəchli həcmi xatırladır. Divarlarda dərin yerləşdirilmiş düzbucaq şəkilli taxçalar bir qədər ensiz oxvari taxçaları dövrəyə almışdır.
Ansamblın saxlanmış digər tikilisi, baştağ vasitəsilə birləşdirilmiş, iki minarədir. Onların təməlləri uzadılmış düzbucaqlı prizmaları xatırladır. Təməllərin fasadları naxışlı bölgü ilə işlənilmişdir. Səkkizvəchli alçaq həcm, minarələrin silindrik kövdələrinə keçidi təmin edir. Hörgünün şaquli çalaqlarına firuzəyi rənglə şirlənmiş ensiz kərpiclər yerləşdirilmişdir. Minarələr arasında görünən hörgü qalıqlarına əsasən demək olar ki, indiki baştağın yerində əvvəllər daha böyük baştağ olmuşdur. Baştağın səliqəsiz çay daşından olan hörgüsü minarələrin kərpic hörgüsü ilə əlaqələndirilməmişdir. Onun fasad və yan divarlarında nesxlə işlənilmiş kitabənin qalıqları saxlanılmışdır. Orada binanın tikilməsi barədə sərəncam və ad "… cahan Qudi xatun" həkk olunmuşdur.
Türbəninin bədii görünüşünü müəyyən edən "büzmələnmiş" səthini də qeyd etmək lazım gəlir. Düz, yaxud əyrişəkilli plana malik olan bu tikili fasadının zənginləşdirilməsi üsulu həm dövrün, həm də ərazinin ən geniş yayılmış üsullarından biri idi.
Bu üsuldan adı çəkilən türbənin tikintisində istifadəsi Azərbaycanın Yaxın və Orta Şərqin digər vilayətləri ilə çox sıx əlaqələrini göstərir. Təbrizli Bədrəddin 1273–1274-cü illərdə Konyada Cəlaləddin Rumi türbəsini tikdirmişdir. Digər bir Təbrizli memar Əhmədşah Bağdadda 1356–1357-ci illərdə tikdiyi günbəzin boynunun (baraban) işlənilməsində bu üsuldan müvəffəqiyyətlə istifadə etmişdir. Bu üsula sonralar 1535–1536-cı illərdə Ərdəbildə inşa olunan günbəzaltı boyunda rast gəlinir.
Şəkillər
-
![image]()
Türbə 2018-ci ildə -
![image]()
Qarabağlar türbəsi, 2005-ci il -
![image]()
Qarabağlar türbəsi -
![image]()
Qarabağlar türbəsinin minarələri
İstinadlar
- . 2012-01-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-06-17.
Xarici keçidlər
- Qarabağlar Abidə Kompleksi bərpa edilir
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qarabaglar Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Qarabaglar turbesi Azerbaycan orta esr memarliginin en qiymetli yadigarlarindan biri Naxcivan erazisinde Qarabaglar kendinde yerlesen turbe Qarabaglar turbesi39 25 49 sm e 45 11 32 s u Olke AzerbaycanSeher SerurYerlesir QarabaglarTikilme tarixi XII XIV esrlerUslubu Naxcivan Maraga memarliq mektebiUNESCO Ehtiyat SiyahisiResmi adi The mausoleum of NakhichevanTipiMedeniKriteriyai ivTeyin edilib2001Istinad nom 1173DovletAzerbaycanRegionAvropaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 17KateqoriyaTurbeEhemiyyetiDunya ehemiyyetliQarabaglar turbesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiQarabaglar abideleri bir kompleks seklinde olub buraya turbe qosa minare ve bu iki abidenin arasinda yerlesen dini binanin qaliqlari daxildir Bu komplekse daxil olan qosa minarelerin XII esrin axirlarinda ve ya XIII esrin evvellerinde tikilmesi guman edilir Bu iki minareni bir birine baglayan portal qurulusu ise XIV esre aid qurulusdur Bu kicik portalin uzerinde Qoday xatunun adi oxunur Qoday xatun ve ya Qutuy Xatun ola bilsin ki Abaqa xanin 1265 1282 arvadi olmus Qutuy xatundur Ona gore bele mulahize yurutmek olar ki hele XII XIII esrlerde tikilmis yeni binalar kompleksinin daxilinde Qoday xatunun serefine bu xatire abidesini yaratmagi qarsisina meqsed qoymus memar o zaman bu portali tikmisdir Bele olduqda Qarabaglar turbesinin Qoday xatunun xatiresine hesr edilmesi imkan daxilindedir Zengezur sira daglarinin eteyinde Qarabaglar kendi yaxinliginda yerlesen ansamblin salamat qalmis tikilileri bastagla birlesmis minareler ve turbe ozunun menzereli gorunusu ile silinmez teessuratlar yaradir Uslub ve tikinti texnikasi xususiyyetleri turbeni Ebu Seid Bahadur xanin hakimiyyet illerine 1319 1335 ci iller minareleri ise XII esre aid etmeye imkan verir Memarliq xususiyyetleriQullevari turbelerin esas xususiyyetlerini Qarabaglar turbesinde de gormek olar Turbe asagi serdabe ve yuxari yerustu hisseye bolunur Serdabenin plani Berde turbesininki ile eynidir Qarabaglar turbesinin yerustu hissesi oz kompozisiya qurulusu etibarile cox maraqlidir Das kursuluk uzerinde turbenin govdesi 12 yarimsilindrin bir deste halinda birlesmesinden emele gelir Turbenin govdesinin bele bir kompozisiya seklinde hell edilmesi onu basqa Azerbaycan turbelerinden ferqlendirir Berde turbesinde oldugu kimi burada da govdenin yuxari hissesinde nesx xetti ile islenmis kitabe qursagi yerlesir Kitabe qursaginin yerlesme xususiyyeti eledir ki o bir nov 12 silindri baglayan qurgu kimi goze carpir Qarabaglar turbesinin bu kitabesi ag herflerle yazilmis yerliyi ise goy kasidan tertib edilmisdir Umumiyyetle bele yazi qursaqlarinin kontrast renglerle ag qara ag goyle islenmesi bu kitabelerin uzaqdan da rahat oxunmasini temin edir Poct markasi 2008 Ansambla dairevi planli turbe hakim movqe tutur Onun korpusu iri das plitelerle uzlenmis kursunun ustunde ucalir Planin abrisi on iki qapadilmis yarimsilindrlerle murekkeblesdirilmisdir Korpusun sethi birrengli xalca naxisli uzlukle ortulmusdur Nesxle islenilmis kitabenin ag sud rengli siri ve bitki ornamentinin firuzeyi rengi frizin derin tund goy rengli sahesinde aydin nezere carpir Qarabaglar turbesinin fasad bezeyi tekrarlanan Allah sozlerinden yigilmisdir Cenub ve Qerb bastaglarda uslublasdirilmis bitki serqdekinde ise hendesi ornamentler ustunluk teskil edir Sutun govdeleri ve onlarin kubvari kapitelleri yigma mozaikaya ile bezedilmisdir Simal bastag divarin qalinliga daxil edilmis batiqliq ile secilir Divarlar iki sira temiz yonulmus das plitelerle ortulmusdur Kamera kursulunut ensiz yariqlarindan isiqlanir Serdabenin girisi simal bastagin oxlari uzerinde qurulmusdur Ust kamera uzadilmis proporsiyaya malik duzgun onikivechli hecmi xatirladir Divarlarda derin yerlesdirilmis duzbucaq sekilli taxcalar bir qeder ensiz oxvari taxcalari dovreye almisdir Ansamblin saxlanmis diger tikilisi bastag vasitesile birlesdirilmis iki minaredir Onlarin temelleri uzadilmis duzbucaqli prizmalari xatirladir Temellerin fasadlari naxisli bolgu ile islenilmisdir Sekkizvechli alcaq hecm minarelerin silindrik kovdelerine kecidi temin edir Horgunun saquli calaqlarina firuzeyi rengle sirlenmis ensiz kerpicler yerlesdirilmisdir Minareler arasinda gorunen horgu qaliqlarina esasen demek olar ki indiki bastagin yerinde evveller daha boyuk bastag olmusdur Bastagin seliqesiz cay dasindan olan horgusu minarelerin kerpic horgusu ile elaqelendirilmemisdir Onun fasad ve yan divarlarinda nesxle islenilmis kitabenin qaliqlari saxlanilmisdir Orada binanin tikilmesi barede serencam ve ad cahan Qudi xatun hekk olunmusdur Turbeninin bedii gorunusunu mueyyen eden buzmelenmis sethini de qeyd etmek lazim gelir Duz yaxud eyrisekilli plana malik olan bu tikili fasadinin zenginlesdirilmesi usulu hem dovrun hem de erazinin en genis yayilmis usullarindan biri idi Bu usuldan adi cekilen turbenin tikintisinde istifadesi Azerbaycanin Yaxin ve Orta Serqin diger vilayetleri ile cox six elaqelerini gosterir Tebrizli Bedreddin 1273 1274 cu illerde Konyada Celaleddin Rumi turbesini tikdirmisdir Diger bir Tebrizli memar Ehmedsah Bagdadda 1356 1357 ci illerde tikdiyi gunbezin boynunun baraban islenilmesinde bu usuldan muveffeqiyyetle istifade etmisdir Bu usula sonralar 1535 1536 ci illerde Erdebilde insa olunan gunbezalti boyunda rast gelinir SekillerTurbe 2018 ci ilde Qarabaglar turbesi 2005 ci il Qarabaglar turbesi Qarabaglar turbesinin minareleriIstinadlar 2012 01 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 06 17 Xarici kecidlerQarabaglar Abide Kompleksi berpa edilirHemcinin bax