Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qutuy Xatun — Elxanilər dövlətinin qurucusu Hülakü xanın arvadı və 1284-cü ildən 1284-cü ilə qədər Elxanilər dövlətini idarə etmiş Əhməd Təkudar xanın anası. O, oğlunun hakimiyyəti illərində dövlət məsələlərində mühüm sözə sahib olmuşdur. Qarabağlar türbə kompleksinin bir hissəsi onun xatirəsinə ucaldılmışdır.
| Qutuy Xatun | |
|---|---|
| Doğum tarixi | Bilinmir |
| Doğum yeri | Monqol imperiyası |
| Vəfat tarixi | Bilinmir |
| Vəfat yeri | Elxanilər dövləti |
| Dəfn yeri | Naxçıvan, Qarabağlar türbəsi (müasir Azərbaycan Respublikası, Naxçıvan MR, Şərur) |
| Həyat yoldaşı | |
| Milliyyəti | Konqrat |
| Dini | Nestorian xristian |
| Tanınır | Elxanın anası və Elxanın arvadı kimi |
Həyatı
O, ata tərəfdən Konqratlar tayfasına, ana tərəfdən isə Çingiz xanın soyuna mənsubdur. Onun anası Çingiz xanın nəvəsi olmuşdur. O, dini etiqad etibarilə Nestorian xristian idi.Hülakü xan onunla ölümündən sonra evlənmişdi. O, Hülakü xanın Monqolustanda qalan qohumlarının Elxanilər dövlətinə gəlişlərinin ikinci dalğasında onun yanına gəlmişdir. O, 1265-ci ildə əri ilə görüşməyə gedərkən Hülakü xan vəfat etmişdir. Ona bu məlumat Bədəxşanda (müasir Tacikistan) olarkən, Hülakü xanın varisi Abaqa xan tərəfindən çaldırılmışdı. O, Elxanilər dövləti ərazisinə çatdıqdan sonra Abaqa xan tərəfindən qarşılanmışdır. O, ərindən çox yaşadığına görə monqol adətlərinə uyğun olaraq Abaqa xan ilə evlənmişdir.
1282-ci ildə Abaqa xanın da vəfat etməsindən sonra iki siyasi qrup hakimiyyəti ələ keçirmək üçün mübarizə aparmağa başladı. Hər iki qrupa Hülakü xanın keçmiş arvadları rəhbərlik edirdilər və taxta öz oğlanlarını çıxarmağı hədəfləyirdilər. Bir qrupa Məngu Teymuru dəstəkləyən Ölcey Xatun, digər qrupa isə Təkudarı dəstəkləyən Qutuy Xatun rəhbərlik edirdi. Hülakü xanın ailəsinin böyük bir hissəsi Təkudarı dəstəkləməkdə idi. Mübarizənin həlledici anında Məngu Teymur vəfat etdi və bununla da, taxt uğrunda Təkudarın iddiaları daha da möhkəmləndi. 1282-ci ilin 6 may tarixində o, taxta çıxdı.
Təkudar müsəlman idi və buna görə də, taxta çıxdıqdan sonra Əhməd adını aldı. O, özünü İslamın qoruyucusu elan edərək Misir Məmlük Sultanlığının hökmdarı Kalavunun legitimliyini aşındırmağa çalışdı. Kalavun bu zaman Levant bölgəsini ələ keçirməyə çalışan monqollarla sülhə nail olmağa çalışırdı. Təkudar dövlət işləri ilə o qədər də maraqlanmırdı və buna görə də, dövlət işlərinin çoxu ilə onun anası Qutuy Xatun və onun ordasının əmiri Asiq maraqlanırdı. Qutuy Xatun bu zaman xarici diplomatları qəbul edir və Məmlük Sultanlığına yönəlmiş strategiyaların müəyyənləşdirilməsində iştirak edirdi. Əhməd Təkudar dövlət işləri ilə bağlı son qərarı verməmişdən əvvəl anası ilə məsləhətləşər və son sözü yalnız bundan sonra deyərdi.
Lakin, Təkudar tədricən köhnə monqol qrupu adlandırılan nestorian xristian və buddist monqol elit təbəqəsi arasında öz populyarlığını itirdi. İndi artıq Abaqa xanın oğlu və Təkudarın qardaşı oğlu Arqun daha çox sevilməyə başlanırdı. Onlar özünün dövltə işlərinə müdaxilə edəcəyi ilə hədələyən ali monqol xaqanı Xubilaya Təkudarı şikayət etmişdilər və buna görə onlara qəzəblənən Təkudar nestorian Şərq Kilsəsini ittiham etdi, onun patriarxı III Yahballahanı həbsə atdırdı. III Yahballahanın həyatı nestorian olan Qutuy Xatun tərəfindən xilas edildi. Arqun əvvəllər Təkudarı dəstəkləmiş Qonqurtayın da dəstəyini qazanmaqla taxt uğrunda mühüm irəliləyiş əldə etdi. Qonqurtay əvvəllər Məngu Teymuru və anası Ölcey Xatunu dəstəkləyən qruplaşmaya mənsub olmuşdu. Buna cavab olaraq, Təkudar Qonqurtayı ALinaqla əvəz etdi və həm Qonqurtayın, həm də Arqunun həbs edilməsi əmrini verdi. Arqunun ordusu 4 may 1284-cü ildə Qəzvin yaxınlığında Ağxoca adlanan yerdə məğlub edildi və o, təslim oldu. Təkudar Arqunun taleyinə qərar vermək üçün anasının fikrini öyrənməyə vaxt sərf edərkən Arqun Alinaq tərəfindən həbsdə saxlanılırdı. Lakin hərbi məsələlərdən qızışan səbəblər nəticəsində saray çevrilişi baş verdi və Arqun 4 iyulda sərbəst qaldı. Təkudar öz ordusu tərəfindən 10 avqustda qətlə yetirildi. Arqun növbəti gün taxta çıxdı.
Qutuy Xatun bundan sonra Arquna qarşı mübarzə təşkil etməyə çalışsa da, Qaraunas Arqunun əmri ilə onun ordasına hücum edib onları qarət etdi.
Qeydlər
- Azərbaycan orta əsr memarlığının ən qiymətli yadigarlarından biri olan türbə kompleksi Naxçıvan ərazisində, Qarabağlar kəndində yerləşir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Нахчыван. Мавзолей Карабаглар. XII - XIII в.в." www.ksam.org. 2011. 2022-09-14 tarixində . İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2022.
- Yildiz, 2012. səh. 32
- Grousset, 1970. səh. 371
- De Nicola, 2017. səh. 155-156
- De Nicola, 2017. səh. 95
- De Nicola, 2016. səh. 91
- De Nicola, 2017. səh. 94
- De Nicola, 2017. səh. 156
- De Nicola, 2017. səh. 97
- De Nicola, 2017. səh. 130
- De Nicola, 2017. səh. 98
- Grousset, 1970. səh. 372
- De Nicola, 2017. səh. 99
- De Nicola, 2017. səh. 179
Mənbə
- Bruno De Nicola. Women in Mongol Iran: The Khatuns, 1206-1335. Edinburgh: Edinburgh University Press. 2017. ISBN .
- Bruno De Nicola. The Economic Role of Mongol Women: Continuity and Transformation from Mongolia to Iran. In De Nicola, Bruno; Melville, Charles (eds.). The Mongols' Middle East: Continuity and Transformation in Ilkhanid Iran. Leiden: Brill Publishers. 2016. ISBN .
- René Grousset. The Empire of the Steppes: A History of Central Asia. Rutgers: Rutgers University Press. 1970. ISBN .
- Sara Nur Yildiz. Post-Mongol Pastoral Policies in Eastern Anatolia during the Late Middle Ages. Publications de l'Institut Français d'Études Anatoliennes. 2012. 27–48.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qutuy Xatun Elxaniler dovletinin qurucusu Hulaku xanin arvadi ve 1284 cu ilden 1284 cu ile qeder Elxaniler dovletini idare etmis Ehmed Tekudar xanin anasi O oglunun hakimiyyeti illerinde dovlet meselelerinde muhum soze sahib olmusdur Qarabaglar turbe kompleksinin bir hissesi onun xatiresine ucaldilmisdir Qutuy XatunDogum tarixi BilinmirDogum yeri Monqol imperiyasiVefat tarixi BilinmirVefat yeri Elxaniler dovletiDefn yeri Naxcivan Qarabaglar turbesi muasir Azerbaycan Respublikasi Naxcivan MR Serur Heyat yoldasi Hulaku xanMilliyyeti KonqratDini Nestorian xristianTaninir Elxanin anasi ve Elxanin arvadi kimiHeyatiO ata terefden Konqratlar tayfasina ana terefden ise Cingiz xanin soyuna mensubdur Onun anasi Cingiz xanin nevesi olmusdur O dini etiqad etibarile Nestorian xristian idi Hulaku xan onunla olumunden sonra evlenmisdi O Hulaku xanin Monqolustanda qalan qohumlarinin Elxaniler dovletine gelislerinin ikinci dalgasinda onun yanina gelmisdir O 1265 ci ilde eri ile gorusmeye gederken Hulaku xan vefat etmisdir Ona bu melumat Bedexsanda muasir Tacikistan olarken Hulaku xanin varisi Abaqa xan terefinden caldirilmisdi O Elxaniler dovleti erazisine catdiqdan sonra Abaqa xan terefinden qarsilanmisdir O erinden cox yasadigina gore monqol adetlerine uygun olaraq Abaqa xan ile evlenmisdir 1282 ci ilde Abaqa xanin da vefat etmesinden sonra iki siyasi qrup hakimiyyeti ele kecirmek ucun mubarize aparmaga basladi Her iki qrupa Hulaku xanin kecmis arvadlari rehberlik edirdiler ve taxta oz oglanlarini cixarmagi hedefleyirdiler Bir qrupa Mengu Teymuru destekleyen Olcey Xatun diger qrupa ise Tekudari destekleyen Qutuy Xatun rehberlik edirdi Hulaku xanin ailesinin boyuk bir hissesi Tekudari desteklemekde idi Mubarizenin helledici aninda Mengu Teymur vefat etdi ve bununla da taxt ugrunda Tekudarin iddialari daha da mohkemlendi 1282 ci ilin 6 may tarixinde o taxta cixdi Tekudar muselman idi ve buna gore de taxta cixdiqdan sonra Ehmed adini aldi O ozunu Islamin qoruyucusu elan ederek Misir Memluk Sultanliginin hokmdari Kalavunun legitimliyini asindirmaga calisdi Kalavun bu zaman Levant bolgesini ele kecirmeye calisan monqollarla sulhe nail olmaga calisirdi Tekudar dovlet isleri ile o qeder de maraqlanmirdi ve buna gore de dovlet islerinin coxu ile onun anasi Qutuy Xatun ve onun ordasinin emiri Asiq maraqlanirdi Qutuy Xatun bu zaman xarici diplomatlari qebul edir ve Memluk Sultanligina yonelmis strategiyalarin mueyyenlesdirilmesinde istirak edirdi Ehmed Tekudar dovlet isleri ile bagli son qerari vermemisden evvel anasi ile meslehetleser ve son sozu yalniz bundan sonra deyerdi Lakin Tekudar tedricen kohne monqol qrupu adlandirilan nestorian xristian ve buddist monqol elit tebeqesi arasinda oz populyarligini itirdi Indi artiq Abaqa xanin oglu ve Tekudarin qardasi oglu Arqun daha cox sevilmeye baslanirdi Onlar ozunun dovlte islerine mudaxile edeceyi ile hedeleyen ali monqol xaqani Xubilaya Tekudari sikayet etmisdiler ve buna gore onlara qezeblenen Tekudar nestorian Serq Kilsesini ittiham etdi onun patriarxi III Yahballahani hebse atdirdi III Yahballahanin heyati nestorian olan Qutuy Xatun terefinden xilas edildi Arqun evveller Tekudari desteklemis Qonqurtayin da desteyini qazanmaqla taxt ugrunda muhum irelileyis elde etdi Qonqurtay evveller Mengu Teymuru ve anasi Olcey Xatunu destekleyen qruplasmaya mensub olmusdu Buna cavab olaraq Tekudar Qonqurtayi ALinaqla evez etdi ve hem Qonqurtayin hem de Arqunun hebs edilmesi emrini verdi Arqunun ordusu 4 may 1284 cu ilde Qezvin yaxinliginda Agxoca adlanan yerde meglub edildi ve o teslim oldu Tekudar Arqunun taleyine qerar vermek ucun anasinin fikrini oyrenmeye vaxt serf ederken Arqun Alinaq terefinden hebsde saxlanilirdi Lakin herbi meselelerden qizisan sebebler neticesinde saray cevrilisi bas verdi ve Arqun 4 iyulda serbest qaldi Tekudar oz ordusu terefinden 10 avqustda qetle yetirildi Arqun novbeti gun taxta cixdi Qutuy Xatun bundan sonra Arquna qarsi mubarze teskil etmeye calissa da Qaraunas Arqunun emri ile onun ordasina hucum edib onlari qaret etdi QeydlerAzerbaycan orta esr memarliginin en qiymetli yadigarlarindan biri olan turbe kompleksi Naxcivan erazisinde Qarabaglar kendinde yerlesir Hemcinin baxElxaniler dovletiIstinadlar Nahchyvan Mavzolej Karabaglar XII XIII v v www ksam org 2011 2022 09 14 tarixinde Istifade tarixi 15 sentyabr 2022 Yildiz 2012 seh 32 Grousset 1970 seh 371 De Nicola 2017 seh 155 156 De Nicola 2017 seh 95 De Nicola 2016 seh 91 De Nicola 2017 seh 94 De Nicola 2017 seh 156 De Nicola 2017 seh 97 De Nicola 2017 seh 130 De Nicola 2017 seh 98 Grousset 1970 seh 372 De Nicola 2017 seh 99 De Nicola 2017 seh 179MenbeBruno De Nicola Women in Mongol Iran The Khatuns 1206 1335 Edinburgh Edinburgh University Press 2017 ISBN 9781474437356 Bruno De Nicola The Economic Role of Mongol Women Continuity and Transformation from Mongolia to Iran In De Nicola Bruno Melville Charles eds The Mongols Middle East Continuity and Transformation in Ilkhanid Iran Leiden Brill Publishers 2016 ISBN 9789004314726 Rene Grousset The Empire of the Steppes A History of Central Asia Rutgers Rutgers University Press 1970 ISBN 9780813513041 Sara Nur Yildiz Post Mongol Pastoral Policies in Eastern Anatolia during the Late Middle Ages Publications de l Institut Francais d Etudes Anatoliennes 2012 27 48