Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qonqurtay — Çingiz xanın soyundan gələn şahzadə və Elxanilər dövlətinin Anadoludakı canişini. Hülakü xanın Xitay tayfasından olan kəniz arvadından dünyaya gələn Qonqurtay birbaşa taxta iddia edə bilməmişdir, lakin hərbi və siyasi istedadına görə Elxanilər dövlətinin idarə olunmasında mühüm şəxslərdən olmuş, Əhməd Təkudarın 1282-ci ildə hakimiyyətə çıxmasında, onun Arqun tərəfindən 1284-cü ildə devrilməsi kimi hadisələrdə mühüm rol oynamışdır. Dövlət daxilində seçildiyi bir digər məsələ isə uzun müddət Elxanilər dövlətinin Anadolu canişini vəzifəsini yerinə yetirməsidir.
| Qonqurtay | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | XIII əsr |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Qarabağ, Elxanilər dövləti |
| Vəfat səbəbi | Boynu sındırılaraq edam edilmə |
| Həyat yoldaşı | Toqiyatay Xatu |
| Uşaqları | Əsən Teymur Xarbəndə Eldar |
| Atası | Hülakü xan |
| Anası | Açuça Aquçi |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Qoşun növü | Süvari |
| Vəzifəsi | Anadolu canişini |
Həyatı
Qonqurtay Hülakü xanın Xitay tafasından olan kənizi Açuça Aquçi ilə olan izdivacından dünyaya gəlmişdi. Qonqurtay Hülakü xanın doqquzuncu oğlu idi və qardaşı Abaqanın hakimiyyəti dövründə əsas komandanlardan biri olaraq fəaliyyət göstərmişdi. O, iki dəfə Elxanilər dövlətinin Anadolu canişini olaraq təyin edilmiş, birinci canişinliyi Abaqa, ikincisi isə Əhməd Təkudar xan dövründə olmuşdur. Onun qışlağı Tokat yaxınlığındakı , canişinliyinin mərkəzi isə Kayseri idi.
Anadoludakı canişinliyi
Qonqurtay 1277-ci ildə baş vermiş Əlbistan döyüşündən sonra Anadoludakı monqol ordusunun komandanı, Şəmsəddin Cüveyni də ona vəzir təyin edilmişdir. Bu təyinat zamanı ona Rum Səlcuqlu Sultanlığına qarşı üsyan qaldırmış türkman tayfalarına qarşı da mübarizə aparmaq tapşırılmışdı. O, Səlcuqlu taxtına iddia edən ni təqib etmiş və onun himayədarları olan Qaramanlılara hücum etmişdir. Nəticədə, Qaraman hökmdarı I Mehmed, onun oğlanları Mahmud və Qaraman əsir edilmiş və 1277-ci ilin okyabrında edam edilmişdirlər. Qonqurtay daha sonra onun adından hərəkət etmək üçün ya səlahiyyət verdi. O, III Qiyasəddin Keyxosrova Qaramanoğullarını və Əşrəfoğullarını 1282-ci ildə tabe etməyə yardım etmişdir. Hər bir halda, Qonqurtay Abaqa xanın ölüm xəbərini eşitdikdən sonra Anadoludakı fəaliyyətlərinə ara verməyə məcbur oldu.
Taxt uğrunda mübarizələrdəki iştirakı
Abaqa xanın ölümündən sonra Qonqurtay Marağada taxt uğrunda Əhməd Təkudarın iddialarını dəstəklədi və bunun qarşılığında Təkudar ona 12 iyul 1282-ci ildə Toqiyatay Xatunu - Hülakü xanın Kereit kənizi və Doqquz Xatunun qardaşqızısı - verdi. Elə eyni gündə o, yenidən Anadolu canişini təyin edildi. Lakin sonradan Təkudara qarşı taxta iddialı olan Arqunu dəstəkləməyə başladı və bu, Təkudarın ondan şübhələnməsinə səbəb oldu.
Təkudar tədricən köhnə monqol qrupu adlandırılan nestorian xristian və buddist monqol elit təbəqəsi arasında öz populyarlığını itirdi. İndi artıq Abaqa xanın oğlu və Təkudarın qardaşı oğlu Arqun daha çox sevilməyə başlanırdı. Onlar özünün dövltə işlərinə müdaxilə edəcəyi ilə hədələyən ali monqol xaqanı Xubilaya Təkudarı şikayət etmişdilər və buna görə onlara qəzəblənən Təkudar nestorian Şərq Kilsəsini ittiham etdi, onun patriarxı III Yahballahanı həbsə atdırdı. III Yahballahanın həyatı nestorian olan Qutuy Xatun tərəfindən xilas edildi. Arqun əvvəllər Təkudarı dəstəkləmiş Qonqurtayın da dəstəyini qazanmaqla taxt uğrunda mühüm irəliləyiş əldə etdi. Buna cavab olaraq, Təkudar Qonqurtayı Alinaqla əvəz etdi və həm Qonqurtayın, həm də Arqunun həbs edilməsi əmrini verdi. Qonqurtay, Qarabağda Təkudarın qəbuluna çağırıldı. Xəyanətdə ittiham edilərək Təkudarın kürəkəni və Gürcüstan hakimi Alinaq tərəfindən həbs edilib 17 yanvar 12834-cü ildə boynu sındırılaraq edam edildi. Arqunun ordusu 4 may 1284-cü ildə Qəzvin yaxınlığında Ağxoca adlanan yerdə məğlub edildi və o, təslim oldu. Təkudar Arqunun taleyinə qərar vermək üçün anasının fikrini öyrənməyə vaxt sərf edərkən Arqun Alinaq tərəfindən həbsdə saxlanılırdı. Lakin hərbi məsələlərdən qızışan səbəblər nəticəsində saray çevrilişi baş verdi və Arqun 4 iyulda sərbəst qaldı. Təkudar öz ordusu tərəfindən 10 avqustda qətlə yetirildi. Arqun növbəti gün taxta çıxdı.Arqun, Təkudarı Qonqurtayın edamına görə mühakimə etdi və sonda edam hökmü verildi..
Şəxsiyyəti
Həmdullah Qəzvini onu öz əsəri olan Zəfərnamə əsərində ağıllı hökmda olaraq təsvir edir.Kalavun isə onu yalnız şərəfsiz insan olaraq deyil, həm də qəddar insan olaraq təsvir edir.
Ailəsi
12 yul 1282-ci ildə Hülakü xanın kənizi və Doqquz Xatunun qardaşqızısı Toqiyatay Xatunla evlənmiş və bu evlilikdən dünyaya gələn uşaqlarından yalnız ikisi yetkinlik yaşına çata bilmişdir:
Həmçinin bax
İstinadlar
- Lane, 1952. səh. 201
- Kate və başqaları, 2006. səh. 70
- De Nicola, 2017
- Grousset, 1970. səh. 371
- De Nicola, 2017. səh. 98
- Grousset, 1970. səh. 372
- De Nicola və Melville, 2016. səh. 113
- Ward, 1983. səh. 204
- Allouche, 1990. səh. 437–446
- Brack, 2016
Mənbə
- L. J. Ward. The Ẓafar-nāmah of Ḥamd Allāh Mustaufi and the Il-Khān dynasty of Iran. Manchester: University of Manchester Press. 1983.
- Jonathan Z. Brack. Mediating Sacred Kingship: Conversion and Sovereignty in Mongol Iran. Michigan: University of Michigan Press. 2016.
- Bruno De Nicola. Women in Mongol Iran: The Khatuns, 1206-1335. Edinburgh: Edinburgh University Press. 2017. ISBN .
- Bruno De Nicola və Charles Melville. The Mongols' Middle East: Continuity and Transformation in Ilkhanid Iran. Leiden: Brill Publishers. 2016. ISBN .
- Kate Fleet, Suraiya Faroqhi, Reşat Kasaba. The Cambridge history of Turkey. I. New York: Cambridge University Press. 2006.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qonqurtay Cingiz xanin soyundan gelen sahzade ve Elxaniler dovletinin Anadoludaki canisini Hulaku xanin Xitay tayfasindan olan keniz arvadindan dunyaya gelen Qonqurtay birbasa taxta iddia ede bilmemisdir lakin herbi ve siyasi istedadina gore Elxaniler dovletinin idare olunmasinda muhum sexslerden olmus Ehmed Tekudarin 1282 ci ilde hakimiyyete cixmasinda onun Arqun terefinden 1284 cu ilde devrilmesi kimi hadiselerde muhum rol oynamisdir Dovlet daxilinde secildiyi bir diger mesele ise uzun muddet Elxaniler dovletinin Anadolu canisini vezifesini yerine yetirmesidir QonqurtaySexsi melumatlarDogum tarixi XIII esrVefat tarixi 17 yanvar 1284Vefat yeri Qarabag Elxaniler dovletiVefat sebebi Boynu sindirilaraq edam edilmeHeyat yoldasi Toqiyatay XatuUsaqlari Esen Teymur Xarbende EldarAtasi Hulaku xanAnasi Acuca AquciHerbi fealiyyetiQosun novu SuvariVezifesi Anadolu canisiniHeyatiQonqurtay Hulaku xanin Xitay tafasindan olan kenizi Acuca Aquci ile olan izdivacindan dunyaya gelmisdi Qonqurtay Hulaku xanin doqquzuncu oglu idi ve qardasi Abaqanin hakimiyyeti dovrunde esas komandanlardan biri olaraq fealiyyet gostermisdi O iki defe Elxaniler dovletinin Anadolu canisini olaraq teyin edilmis birinci canisinliyi Abaqa ikincisi ise Ehmed Tekudar xan dovrunde olmusdur Onun qislagi Tokat yaxinligindaki canisinliyinin merkezi ise Kayseri idi Anadoludaki canisinliyiQonqurtay 1277 ci ilde bas vermis Elbistan doyusunden sonra Anadoludaki monqol ordusunun komandani Semseddin Cuveyni de ona vezir teyin edilmisdir Bu teyinat zamani ona Rum Selcuqlu Sultanligina qarsi usyan qaldirmis turkman tayfalarina qarsi da mubarize aparmaq tapsirilmisdi O Selcuqlu taxtina iddia eden ni teqib etmis ve onun himayedarlari olan Qaramanlilara hucum etmisdir Neticede Qaraman hokmdari I Mehmed onun oglanlari Mahmud ve Qaraman esir edilmis ve 1277 ci ilin okyabrinda edam edilmisdirler Qonqurtay daha sonra onun adindan hereket etmek ucun ya selahiyyet verdi O III Qiyaseddin Keyxosrova Qaramanogullarini ve Esrefogullarini 1282 ci ilde tabe etmeye yardim etmisdir Her bir halda Qonqurtay Abaqa xanin olum xeberini esitdikden sonra Anadoludaki fealiyyetlerine ara vermeye mecbur oldu Taxt ugrunda mubarizelerdeki istirakiAbaqa xanin olumunden sonra Qonqurtay Maragada taxt ugrunda Ehmed Tekudarin iddialarini destekledi ve bunun qarsiliginda Tekudar ona 12 iyul 1282 ci ilde Toqiyatay Xatunu Hulaku xanin Kereit kenizi ve Doqquz Xatunun qardasqizisi verdi Ele eyni gunde o yeniden Anadolu canisini teyin edildi Lakin sonradan Tekudara qarsi taxta iddiali olan Arqunu desteklemeye basladi ve bu Tekudarin ondan subhelenmesine sebeb oldu Tekudar tedricen kohne monqol qrupu adlandirilan nestorian xristian ve buddist monqol elit tebeqesi arasinda oz populyarligini itirdi Indi artiq Abaqa xanin oglu ve Tekudarin qardasi oglu Arqun daha cox sevilmeye baslanirdi Onlar ozunun dovlte islerine mudaxile edeceyi ile hedeleyen ali monqol xaqani Xubilaya Tekudari sikayet etmisdiler ve buna gore onlara qezeblenen Tekudar nestorian Serq Kilsesini ittiham etdi onun patriarxi III Yahballahani hebse atdirdi III Yahballahanin heyati nestorian olan Qutuy Xatun terefinden xilas edildi Arqun evveller Tekudari desteklemis Qonqurtayin da desteyini qazanmaqla taxt ugrunda muhum irelileyis elde etdi Buna cavab olaraq Tekudar Qonqurtayi Alinaqla evez etdi ve hem Qonqurtayin hem de Arqunun hebs edilmesi emrini verdi Qonqurtay Qarabagda Tekudarin qebuluna cagirildi Xeyanetde ittiham edilerek Tekudarin kurekeni ve Gurcustan hakimi Alinaq terefinden hebs edilib 17 yanvar 12834 cu ilde boynu sindirilaraq edam edildi Arqunun ordusu 4 may 1284 cu ilde Qezvin yaxinliginda Agxoca adlanan yerde meglub edildi ve o teslim oldu Tekudar Arqunun taleyine qerar vermek ucun anasinin fikrini oyrenmeye vaxt serf ederken Arqun Alinaq terefinden hebsde saxlanilirdi Lakin herbi meselelerden qizisan sebebler neticesinde saray cevrilisi bas verdi ve Arqun 4 iyulda serbest qaldi Tekudar oz ordusu terefinden 10 avqustda qetle yetirildi Arqun novbeti gun taxta cixdi Arqun Tekudari Qonqurtayin edamina gore muhakime etdi ve sonda edam hokmu verildi SexsiyyetiHemdullah Qezvini onu oz eseri olan Zefername eserinde agilli hokmda olaraq tesvir edir Kalavun ise onu yalniz serefsiz insan olaraq deyil hem de qeddar insan olaraq tesvir edir Ailesi12 yul 1282 ci ilde Hulaku xanin kenizi ve Doqquz Xatunun qardasqizisi Toqiyatay Xatunla evlenmis ve bu evlilikden dunyaya gelen usaqlarindan yalniz ikisi yetkinlik yasina cata bilmisdir Esen Teymur Xarbende 1296 ci ilde Qazan xan terefinden edam edilmisdir Polad Eldar 1296 ci ilde Qazan xan terefinden edam edilmisdir Ag Teymur Karay korpe iken olmusdur Canqteymur korpe iken olmusdur Dasteymur korpe iken olmusdur Asiqteymur korpe iken olmusdur Akas korpe iken olmusdur Hemcinin baxElxaniler dovletiIstinadlarLane 1952 seh 201 Kate ve basqalari 2006 seh 70 De Nicola 2017 Grousset 1970 seh 371 De Nicola 2017 seh 98 Grousset 1970 seh 372 De Nicola ve Melville 2016 seh 113 Ward 1983 seh 204 Allouche 1990 seh 437 446 Brack 2016MenbeL J Ward The Ẓafar namah of Ḥamd Allah Mustaufi and the Il Khan dynasty of Iran Manchester University of Manchester Press 1983 Jonathan Z Brack Mediating Sacred Kingship Conversion and Sovereignty in Mongol Iran Michigan University of Michigan Press 2016 Bruno De Nicola Women in Mongol Iran The Khatuns 1206 1335 Edinburgh Edinburgh University Press 2017 ISBN 9781474437356 Bruno De Nicola ve Charles Melville The Mongols Middle East Continuity and Transformation in Ilkhanid Iran Leiden Brill Publishers 2016 ISBN 9789004314726 Kate Fleet Suraiya Faroqhi Resat Kasaba The Cambridge history of Turkey I New York Cambridge University Press 2006