Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Perm — Rusiya Federasiyasında yerləşən şəhər Perm diyarına daxildir
| Perm | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Пермь | |||||
 | |||||
| |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 4 (15) may 1723 | ||||
| İlk məlumat | 1780 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 171 m, 90 m | ||||
| Saat qurşağı | | ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəsmi dili | |||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +7 342 | ||||
| Poçt indeksi | 614000–614999 | ||||
| Digər | |||||
| gorodperm.ru | |||||
| | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Hazırda Perm (əski Bürüxan) Kama çayı üzərində iri sənaye şəhəridir. Kama çayına tatarlar "Ak İdil" deyirdilər. Rus salnamələrində Kama adına 1220-ci ildə rast gəlinir. Ruslar Kamaya (bu çay Volqanın əsas qoludur) yiyələnməkdə çətinlik çəkirdi. Noqaylar, kalmıklar, başqırdlar rusların aramsız hücumlarına mətanətlə sinə gərirdilər. Lakin ruslar irəlilədikcə hərb qalaları tikir və bu hərbi məskənlər "ostorojki",eləcə də "qorodki" (bu qədim rus sözləri "hasarlanmış, yonulmuş tirlərdən çəkilmiş qala" mənasını ifadə edirdi) adlanırdı və rusların dayaq məntəqələrinə çevrilirdi.
Tatarların ulu əcdadları hələ qədimdən Bürüxan, indiki Perm vilayətinin sakinləri olmuşlar. Bəzi mülahizələrə görə Bürüxan şəhərinin adı bürü~börü "qurd"+xan=Bürüxan şəxs adından yaranmışdır. O da qeyd olunmalıdır ki, Bürüxan Sibir xalqlarında həm də "tapınma büt, sənəm, ilahi, pir" adıdır. Bu heykəllər müqəddəs ruhların obrazları idi. Adətən misdən, gümüşdən tökülürdü.
Bürüxan (Perm) tatarları öz etnik mənşələri etibarı ilə Kunqur tatarlarıdır. Onlar Kazan tatarlarının etnik qolu sayılırlar. Kunqur tatarları indiki Perm, Yekaterinburq vilayətlərinin əsl yerli sakinləri olmuşlar. Həm də Orta Volqaboyunda tatarların bir hissəsi də zorla xristianlaşmadan qaçaraq XVI əsrdən başlayaraq buraya köçməyə məcbur olmuşlar.
1472-ci ildə Bürüxan-Perm fəth edildi, deyə Karamzin yazır. Çar İvan Qroznı bu yerləri istila etdikdən sonra varlı tacir Stroqanovlara Perm torpaqlarını bağışladı. Perm Sibirin bütövlükdə fəth edilməsi işində baza kimi xidmət edirdi. Stroqanovlar qiymətli filiz yataqlarının istismarına girişməklə Sibirin tam şəkildə istila olunmasında müstəsna rol oynamışlar. Onlar Xəzər dənizində quldurluq edən Yermakın başçılığı altında yolkəsən kazakları öz əmniyyətləri üçün muzdlu mühafizə işinə cəlb etdi. Bu bölük 1581-ci ildə Uralı keçərək İrtış vadisinə çıxdı və bu yerlərə rusların ayağını açdılar.
Kama çayı üstündə Bürüxan kəndi rusların bu yeni istila olunmuş yerlərə köçürülməsindən sonra 1568-ci ildə Bürüxanovo kimi tanınırdı.
1770-ci ildə möhkəmlənən və misəritmə zavodlarına görə sürətlə məskunlaşdırılan şəhər artıq 1780-cı ildə Perm adını alır. Perm katorqaya gedənlərin keçid qapısı idi.
Əhalisi
Hazırda Perm vilayətində 150-dən artıq tatar yaşayış məskənləri qeydə alınmışdır. 25 məscid, 95 tatar məktəbi fəaliyyət göstərmiş (1996) xalq muzeyləri, tatar dilində radio-televiziya verlişləri təşkil edilmiş, tatar xalq teatrı, pedoqoji texnikum yaradılmış, tatar dilində qəzet çıxarılmaqdadır.
Penza vilayətində də (Lukin r.) Bürüxanovka adlı kənd (Indiki adı Rodniki) olmuşdur. Türk mənşəli rus familiyaları içərisində Bürüxanov soyadı da vardır. Bütün bunlar vilayətin əski adının köklü türk mədəniyyəti ilə bağlı olduğunu göstərməkdədir.
Coğrafiyası və iqlimi
İqtisadiyyatı
Şəkilləri
Mənbə
- Minaxanım Təkləli. Türk kitabı. Unudulan tarix. Dəyişdirilən adlar, Bakı, Nurlar, 2009
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
 | Şəhər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
- http://perm-map.ru/map833552_0_1.htm.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Perm Rusiya Federasiyasinda yerlesen seher Perm diyarina daxildirPermPermBayraq d Gerb d 58 00 50 sm e 56 14 56 s u Olke RusiyaTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 4 15 may 1723Ilk melumat 1780Sahesi 799 68 0 01 km Merkezin hundurluyu 171 m 90 mSaat qursagi UTC 05 00EhalisiEhalisi 1 027 153 nef 1 yanvar 2023 Resmi dili rus diliReqemsal identifikatorlarTelefon kodu 7 342Poct indeksi 614000 614999Digergorodperm ruXeriteni goster gizle Perm Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiHazirda Perm eski Buruxan Kama cayi uzerinde iri senaye seheridir Kama cayina tatarlar Ak Idil deyirdiler Rus salnamelerinde Kama adina 1220 ci ilde rast gelinir Ruslar Kamaya bu cay Volqanin esas qoludur yiyelenmekde cetinlik cekirdi Noqaylar kalmiklar basqirdlar ruslarin aramsiz hucumlarina metanetle sine gerirdiler Lakin ruslar ireliledikce herb qalalari tikir ve bu herbi meskenler ostorojki elece de qorodki bu qedim rus sozleri hasarlanmis yonulmus tirlerden cekilmis qala menasini ifade edirdi adlanirdi ve ruslarin dayaq menteqelerine cevrilirdi Tatarlarin ulu ecdadlari hele qedimden Buruxan indiki Perm vilayetinin sakinleri olmuslar Bezi mulahizelere gore Buruxan seherinin adi buru boru qurd xan Buruxan sexs adindan yaranmisdir O da qeyd olunmalidir ki Buruxan Sibir xalqlarinda hem de tapinma but senem ilahi pir adidir Bu heykeller muqeddes ruhlarin obrazlari idi Adeten misden gumusden tokulurdu Buruxan Perm tatarlari oz etnik menseleri etibari ile Kunqur tatarlaridir Onlar Kazan tatarlarinin etnik qolu sayilirlar Kunqur tatarlari indiki Perm Yekaterinburq vilayetlerinin esl yerli sakinleri olmuslar Hem de Orta Volqaboyunda tatarlarin bir hissesi de zorla xristianlasmadan qacaraq XVI esrden baslayaraq buraya kocmeye mecbur olmuslar 1472 ci ilde Buruxan Perm feth edildi deye Karamzin yazir Car Ivan Qrozni bu yerleri istila etdikden sonra varli tacir Stroqanovlara Perm torpaqlarini bagisladi Perm Sibirin butovlukde feth edilmesi isinde baza kimi xidmet edirdi Stroqanovlar qiymetli filiz yataqlarinin istismarina girismekle Sibirin tam sekilde istila olunmasinda mustesna rol oynamislar Onlar Xezer denizinde quldurluq eden Yermakin basciligi altinda yolkesen kazaklari oz emniyyetleri ucun muzdlu muhafize isine celb etdi Bu boluk 1581 ci ilde Urali kecerek Irtis vadisine cixdi ve bu yerlere ruslarin ayagini acdilar Kama cayi ustunde Buruxan kendi ruslarin bu yeni istila olunmus yerlere kocurulmesinden sonra 1568 ci ilde Buruxanovo kimi taninirdi 1770 ci ilde mohkemlenen ve miseritme zavodlarina gore suretle meskunlasdirilan seher artiq 1780 ci ilde Perm adini alir Perm katorqaya gedenlerin kecid qapisi idi EhalisiHazirda Perm vilayetinde 150 den artiq tatar yasayis meskenleri qeyde alinmisdir 25 mescid 95 tatar mektebi fealiyyet gostermis 1996 xalq muzeyleri tatar dilinde radio televiziya verlisleri teskil edilmis tatar xalq teatri pedoqoji texnikum yaradilmis tatar dilinde qezet cixarilmaqdadir Penza vilayetinde de Lukin r Buruxanovka adli kend Indiki adi Rodniki olmusdur Turk menseli rus familiyalari icerisinde Buruxanov soyadi da vardir Butun bunlar vilayetin eski adinin koklu turk medeniyyeti ile bagli oldugunu gostermekdedir Cografiyasi ve iqlimiIqtisadiyyatiSekilleriMenbeMinaxanim Tekleli Turk kitabi Unudulan tarix Deyisdirilen adlar Baki Nurlar 2009Xarici kecidlerHemcinin bax Seher ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin http perm map ru map833552 0 1 htm