Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Goguryeo krallığı (kor. 고구려, ) — Koreyanın şimali və mərkəz hissələrini əhatə edir və -ci ildən 668-ci ilə qədər mövcud olmuşdur .Hal-hazırda bu dövlətin ərazisi Rusiya Federasiyası, Koreya Xalq Demokratik Respublikası(Şimali Koreya), Koreya Respublikası(Cənubi Koreya) və Çinin bir hissəsidir
| Krallıq | |||
| Koquryo | |||
|---|---|---|---|
| 고구려 (高句麗) | |||
| |||
 Goguryeo krallığı 476-cı ildə | |||
| — 668 | |||
| Paytaxt | Pxenyan | ||
| Dövlət dini | buddizm daosizm Konfutsiçilik şamanizm | ||
| Əhalisi |
| ||
| İdarəetmə forması | Monarxiya | ||
| monarx | |||
| • (-e.ə. 19) | Kral Dongmyeong | ||
| • (391-413) | |||
| • (590-618) | |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Siyasi tarixi
Kral Dongmyeongun dövrü
Jumonq atası Hae Mo-sunun Coseon torpaqlarını birləşdirmək (Han dövlətinin rüşvətxor hökuməti tərəfindən məhv edilmiş idi) və Coseon xalqını xilas etmək məqsədini yerinə yetirmək üçün Buyeonu tərk etdi. Əfsanəyə görə, o, at üstündə sürətlə axan çaya yaxınlaşdı. Tısbağalar və digər su canlıları suyun yuxarısına qalxdılar və körpü əmələ gətirdilər. Eramızdan əvvəl 37-ci ildə Jumonq Goguryeo krallığının birinci kralı oldu və Colbonun beş qəbiləsini birləşdirdi. Colbonu başçısının qızı Soseono Jumonqla evləndi. Soseononun Onjo adlı oğlu var idi. Onjo daha sonra Bekçe krallığını qurdu.
-ci ildə Jumonq Goguryeo dövlətini qurdu və onun ilk kralı oldu. Eyni ildə Piryunun kralı Sonqyanq (송양, 松讓) Malqal qəbiləsinin işğalına qarşı yardım aldıqdan sonra Jumonqa təslim oldu. -cü ildə Goguryeonun birinci paytaxt şəhəri olan Colbon sarayla birlikdə hazır oldu. -ci ildə Jumonq General Pu Vi Yeomu (부위염, 扶尉厭) Şimali Okjeonu fəth etməyə göndərdi. Eyni ildə Jumonqun anası Xanım Yuhva Buyeo sarayında öldü və o, kralın arvadı yox, cariyəsi olmasına baxmayaraq kraliça kimi dəfn edildi. Jumonq Buyeo kralı Geumvaya səxavətinə görə elçilər və hədiyyələr göndərdi. E.ə. 19-cı ildə Jumonqun birinci arvadı Xanım Ye Buyeonu oğlu Yuri ilə birlikdə tərk elədi və Goguryeoda yaşamağa başladı. Xanım Ye kraliça olanda Kraliça Soseono oğullarının taleləri üçün narahat oldu. Soseono oğullarını və xidmətçilərini götürərək Koreya yarımadasının cənubuna getdi. Burada Bekçe dövləti quruldu. Jumonq isə oğlu Yurini vəliəhd olaraq seçdi.
Yeon Gaesomunun dövrü
642-ci ilin qışında Kral Yeonqnyu generalı Yeon Gaesomun haqqında narahat idi və başqa rəsmilərlə Yeonu öldürməyi planlayırdı. Yeon bundan xəbər tutanda özünün Şərq əyalətinin başçısı pozisiyasına gətirilməsini qeyd etmək məqsədilə krallıqda ona əleyhdar olan yüz siyasətçini çağıraraq böyük məclis təşkil elədi. Yeonun əsgərləri pusquda dayandılar və siyasətçiləri öldürdülər. Yeon Gaesomun daha sonra saraya doğru hərəkət elədi və kralı öldürdü. Ənənəvi Çin və Koreya mənbələrinə əsasən, Yeonun adamları ölü kralın cəsədini hissələrə ayırdılar və heç bir mərasim keçirmədən tulladılar.
Kral Yeonqnyunun yerinə Yeonqnyunun qardaşı oğlu Kral Bojanqı gətirən Yeon Gaesomun özünü Dae Magniji (대막리지, 大莫離支, Generalissimus) təyin elədi. Nəticə olaraq bu vəzifə ilə Yeon Gaesomun ölümünə qədər Goguryeonun dövlət məsələlərində de-fakto söz sahibi oldu.
Onun Goguryeo kralının ölümündəki rolu 645-ci ildə alınmayan Tan işğalı üçün əsas bəhanə hesab edildi.
Yeon Gaesomun tərəfindən həyata keçirilən 642-ci il dövlət çevrilişi Tan dövləti ilə sülhə gəlmək istəyənlərlə Tanla müharibə etmək istəyənlər arasındakı güc mübarizəsinin kuliminasiya nöqtəsi idi. Yeon Tanla müharibə etmək istəyənlər arasında idi.
Ənənəvi Çin və Koreya tarixşünaşlığı inanır ki, Yeonu dövlət çevrilişi etməkdə motivasiya edən onun gücə olan acgözlüyü idi. Koreya millətçiliyinin çiçəklənməsi ilə bir çox yenilikçi Koreya tarixçiləri Yeonu motivasiya edən şeyin Tana qarşı Goguryeonu güclü mövqeyə gətirmək olduğunu müdafiə elədilər. Həmin vaxtlarda imperator sülhpərəst diplomatik əlaqələr üçün Tana tabe olurdu.
Tanla Goguryeo arasındakı müharibələr Şimali Asiyanın qədim tarixinin ən əhəmiyyətli hadisələrinə daxildir. Bu müharibələr Şila-Tan ittifaqının, Goguryeonun çöküşünün və Koreya yarımadasının Şilanın hakimiyyəti altında birləşdirilməsinin əsas səbəbi idi. Yeon Gaesomun bu konfliktlərin əsas səbəbkarı olmaqla bərabər həm də əsas oyunçulardan biri idi.
Yeon Gaesomun hakimiyyətinin başlanğıcında Tana qarşı sakitləşdirici duruş sərgilədi. Məsələn, o, buddizmin yerinə Daosizmi dəstəkləməyə başladı və Tan sarayına elçi göndərərək Daosist keşiş tələb etdi. Bu hərəkət tarixçilər tərəfindən Tanı passivləşdirmək və Tan işğalına qarşı zaman qazanmaq üçün fənd hesab edildi.
Goguryeo Şilaya qarşı yeni işğallara başlayanda Tanla əlaqələr pozuldu. 645-ci ildə Goguryeo-Tan müharibəsi başladı və Taizonq bir çox sərhəd qalasının işğal elədi.
Taizonqun hücumu iki əsas problemlə üzləşdi. Birincisi, Taizonqun ordusu Ansi qalasının məşhur komandiri Yang Man-chunun müqavimətinə görə planların həyata keçirə bilmədi. İkincisi, Taizonqun Pxenyanı işğal etmək üçün göndərdiyi elit dəniz qüvvələri Joseon Sanggosaa görə Yeon tərəfindən məğlub edildilər. Yeon daha sonra əsgərlərin Ansi qalasına Yanqa kömək etməyə göndərdi.
Qarşıdan Yanqın və arxadan Yeonun orduları ilə sıxışdırılan və sərt qışdan və qida ehtiyatı çatışmazlığından əziyyət çəkən Taizonq geriyə qayıtmağa məcbur edildi. Geri qayıdanda Taizonqun əsgərlərinin böyük hissəsi Yeon Gaesomunun ordusu tərəfindən məğlub edildi. Ancaq Taizonqun ordusu xilas ola bildi. Taizonqun Goguryeonu işğal etmə planı iflasa uğradı. Ancaq Tan da Goguryeoda böyük tələfata səbəb ola bildi.
Belə bir fikir irəli sürülür ki, Taizonqun Goguryeonu işğal etməsindəki uğursuzluğundan sonra Yeon Gaesomunla onun arasında olan şəxsi yarış həm Taizonq üçün, həm də onun oğlu Gaozonq üçün vəsvəsəyə çevrildi. Onlar 661-ci ildə iki dəfədən çox Goguryeonu işğal etməyə çalışdılar. Ancaq onlar iki cəhddə də uğursuz oldular. Xüsusilə, Yeonun 662-ci ildə Tan qüvvələri üzərindəki qələbəsini qeyd etmək olar. Çin generalı Pang Xiaotai (龐孝泰) Sasu çayında (蛇水, böyük ehtimal Botong çayında) məğlub edildi və 13 oğlu ilə birlikdə öldürüldü. Çində artan qarmaqarışıqlıqla Tan ordusu yenidən geri qayıtmağa məcbur oldu.
Goguryeonun iqtisadiyyatı və əhalisi üç işğal cəhdindən sonra dağılmışdı və itkilər bərpa edilə bilməmişdi. Şila və Tan 8 ildən artıq birgə mübarizələrini davam etdirdilər. 668-ci ildə - Yeon Geasomunun ölümündən iki il sonra Goguryeo süqut etdi. Ancaq ən azı Yeon Gaesomunun hakimiyyəti dövründə Şila-Tan ittifaqı Goguryeonu işğal edə bilmədilər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- http://www.seelotus.com/gojeon/gojeon/seol-hwa/dong-myeong-wang.htm 2018-01-29 at the Wayback Machine (Kor)
- History of Korea (Korean) http://www.koreandb.net/KoreanKing/html/person/p121_03672.htm 2008-03-12 at the Wayback Machine
- 《三国史记》：“六年 秋八月 神雀集宫庭 冬十月 王命乌伊扶芬奴 伐太白山东南人国 取其地为城邑。十年 秋九月 鸾集于王台 冬十一月 王命扶尉 伐北沃沮灭之 以其地为城邑”
 | Tarix ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
Xarici keçidlər
- (ing.) Encyclopaedia Britannica
- (ing.) Encarta( 2009-04-02 at the Wayback Machine 2009-10-31)
- (ing.) Columbia Encyclopedia
- (kor.) Information about the ancient kingdom
- (ing.) Goguryeo of Korea 2008-09-19 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Goguryeo kralligi kor 고구려 Koreyanin simali ve merkez hisselerini ehate edir ve ci ilden 668 ci ile qeder movcud olmusdur Hal hazirda bu dovletin erazisi Rusiya Federasiyasi Koreya Xalq Demokratik Respublikasi Simali Koreya Koreya Respublikasi Cenubi Koreya ve Cinin bir hissesidirKralliqKoquryo고구려 高句麗 BayraqGoguryeo kralligi 476 ci ilde 668Paytaxt PxenyanDovlet dini buddizm daosizm Konfutsicilik samanizmEhalisi teq 3 500 000 nef 668 Idareetme formasi Monarxiyamonarx e e 19 Kral Dongmyeong 391 413 590 618 Vikianbarda elaqeli mediafayllarSiyasi tarixiKral Dongmyeongun dovru Jumonq atasi Hae Mo sunun Coseon torpaqlarini birlesdirmek Han dovletinin rusvetxor hokumeti terefinden mehv edilmis idi ve Coseon xalqini xilas etmek meqsedini yerine yetirmek ucun Buyeonu terk etdi Efsaneye gore o at ustunde suretle axan caya yaxinlasdi Tisbagalar ve diger su canlilari suyun yuxarisina qalxdilar ve korpu emele getirdiler Eramizdan evvel 37 ci ilde Jumonq Goguryeo kralliginin birinci krali oldu ve Colbonun bes qebilesini birlesdirdi Colbonu bascisinin qizi Soseono Jumonqla evlendi Soseononun Onjo adli oglu var idi Onjo daha sonra Bekce kralligini qurdu Simali Koreyanin paytaxti Pxenyanda yerlesen Kral Dongmyeongun mezarindaki heykel ci ilde Jumonq Goguryeo dovletini qurdu ve onun ilk krali oldu Eyni ilde Piryunun krali Sonqyanq 송양 松讓 Malqal qebilesinin isgalina qarsi yardim aldiqdan sonra Jumonqa teslim oldu cu ilde Goguryeonun birinci paytaxt seheri olan Colbon sarayla birlikde hazir oldu ci ilde Jumonq General Pu Vi Yeomu 부위염 扶尉厭 Simali Okjeonu feth etmeye gonderdi Eyni ilde Jumonqun anasi Xanim Yuhva Buyeo sarayinda oldu ve o kralin arvadi yox cariyesi olmasina baxmayaraq kralica kimi defn edildi Jumonq Buyeo krali Geumvaya sexavetine gore elciler ve hediyyeler gonderdi E e 19 ci ilde Jumonqun birinci arvadi Xanim Ye Buyeonu oglu Yuri ile birlikde terk eledi ve Goguryeoda yasamaga basladi Xanim Ye kralica olanda Kralica Soseono ogullarinin taleleri ucun narahat oldu Soseono ogullarini ve xidmetcilerini goturerek Koreya yarimadasinin cenubuna getdi Burada Bekce dovleti quruldu Jumonq ise oglu Yurini veliehd olaraq secdi Yeon Gaesomunun dovru Yeon Gaesomunun portreti 642 ci ilin qisinda Kral Yeonqnyu generali Yeon Gaesomun haqqinda narahat idi ve basqa resmilerle Yeonu oldurmeyi planlayirdi Yeon bundan xeber tutanda ozunun Serq eyaletinin bascisi pozisiyasina getirilmesini qeyd etmek meqsedile kralliqda ona eleyhdar olan yuz siyasetcini cagiraraq boyuk meclis teskil eledi Yeonun esgerleri pusquda dayandilar ve siyasetcileri oldurduler Yeon Gaesomun daha sonra saraya dogru hereket eledi ve krali oldurdu Enenevi Cin ve Koreya menbelerine esasen Yeonun adamlari olu kralin cesedini hisselere ayirdilar ve hec bir merasim kecirmeden tulladilar Kral Yeonqnyunun yerine Yeonqnyunun qardasi oglu Kral Bojanqi getiren Yeon Gaesomun ozunu Dae Magniji 대막리지 大莫離支 Generalissimus teyin eledi Netice olaraq bu vezife ile Yeon Gaesomun olumune qeder Goguryeonun dovlet meselelerinde de fakto soz sahibi oldu Onun Goguryeo kralinin olumundeki rolu 645 ci ilde alinmayan Tan isgali ucun esas behane hesab edildi Yeon Gaesomun terefinden heyata kecirilen 642 ci il dovlet cevrilisi Tan dovleti ile sulhe gelmek isteyenlerle Tanla muharibe etmek isteyenler arasindaki guc mubarizesinin kuliminasiya noqtesi idi Yeon Tanla muharibe etmek isteyenler arasinda idi Enenevi Cin ve Koreya tarixsunasligi inanir ki Yeonu dovlet cevrilisi etmekde motivasiya eden onun guce olan acgozluyu idi Koreya milletciliyinin ciceklenmesi ile bir cox yenilikci Koreya tarixcileri Yeonu motivasiya eden seyin Tana qarsi Goguryeonu guclu movqeye getirmek oldugunu mudafie elediler Hemin vaxtlarda imperator sulhperest diplomatik elaqeler ucun Tana tabe olurdu Tanla Goguryeo arasindaki muharibeler Simali Asiyanin qedim tarixinin en ehemiyyetli hadiselerine daxildir Bu muharibeler Sila Tan ittifaqinin Goguryeonun cokusunun ve Koreya yarimadasinin Silanin hakimiyyeti altinda birlesdirilmesinin esas sebebi idi Yeon Gaesomun bu konfliktlerin esas sebebkari olmaqla beraber hem de esas oyunculardan biri idi Yeon Gaesomun hakimiyyetinin baslangicinda Tana qarsi sakitlesdirici durus sergiledi Meselen o buddizmin yerine Daosizmi desteklemeye basladi ve Tan sarayina elci gondererek Daosist kesis teleb etdi Bu hereket tarixciler terefinden Tani passivlesdirmek ve Tan isgalina qarsi zaman qazanmaq ucun fend hesab edildi Goguryeo Silaya qarsi yeni isgallara baslayanda Tanla elaqeler pozuldu 645 ci ilde Goguryeo Tan muharibesi basladi ve Taizonq bir cox serhed qalasinin isgal eledi Taizonqun hucumu iki esas problemle uzlesdi Birincisi Taizonqun ordusu Ansi qalasinin meshur komandiri Yang Man chunun muqavimetine gore planlarin heyata kecire bilmedi Ikincisi Taizonqun Pxenyani isgal etmek ucun gonderdiyi elit deniz quvveleri Joseon Sanggosaa gore Yeon terefinden meglub edildiler Yeon daha sonra esgerlerin Ansi qalasina Yanqa komek etmeye gonderdi Qarsidan Yanqin ve arxadan Yeonun ordulari ile sixisdirilan ve sert qisdan ve qida ehtiyati catismazligindan eziyyet ceken Taizonq geriye qayitmaga mecbur edildi Geri qayidanda Taizonqun esgerlerinin boyuk hissesi Yeon Gaesomunun ordusu terefinden meglub edildi Ancaq Taizonqun ordusu xilas ola bildi Taizonqun Goguryeonu isgal etme plani iflasa ugradi Ancaq Tan da Goguryeoda boyuk telefata sebeb ola bildi Bele bir fikir ireli surulur ki Taizonqun Goguryeonu isgal etmesindeki ugursuzlugundan sonra Yeon Gaesomunla onun arasinda olan sexsi yaris hem Taizonq ucun hem de onun oglu Gaozonq ucun vesveseye cevrildi Onlar 661 ci ilde iki defeden cox Goguryeonu isgal etmeye calisdilar Ancaq onlar iki cehdde de ugursuz oldular Xususile Yeonun 662 ci ilde Tan quvveleri uzerindeki qelebesini qeyd etmek olar Cin generali Pang Xiaotai 龐孝泰 Sasu cayinda 蛇水 boyuk ehtimal Botong cayinda meglub edildi ve 13 oglu ile birlikde olduruldu Cinde artan qarmaqarisiqliqla Tan ordusu yeniden geri qayitmaga mecbur oldu Goguryeonun iqtisadiyyati ve ehalisi uc isgal cehdinden sonra dagilmisdi ve itkiler berpa edile bilmemisdi Sila ve Tan 8 ilden artiq birge mubarizelerini davam etdirdiler 668 ci ilde Yeon Geasomunun olumunden iki il sonra Goguryeo suqut etdi Ancaq en azi Yeon Gaesomunun hakimiyyeti dovrunde Sila Tan ittifaqi Goguryeonu isgal ede bilmediler Hemcinin baxKoreya tarixiIstinadlarhttp www seelotus com gojeon gojeon seol hwa dong myeong wang htm 2018 01 29 at the Wayback Machine Kor History of Korea Korean http www koreandb net KoreanKing html person p121 03672 htm 2008 03 12 at the Wayback Machine 三国史记 六年 秋八月 神雀集宫庭 冬十月 王命乌伊扶芬奴 伐太白山东南人国 取其地为城邑 十年 秋九月 鸾集于王台 冬十一月 王命扶尉 伐北沃沮灭之 以其地为城邑 Tarix ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Xarici kecidlerVikianbarda elaqeli media fayllar ing Encyclopaedia Britannica ing Encarta 2009 04 02 at the Wayback Machine 2009 10 31 ing Columbia Encyclopedia kor Information about the ancient kingdom ing Goguryeo of Korea 2008 09 19 at the Wayback Machine