Enterosit

Enterosit və ya bağırsaq uducu hüceyrələr — kiçik və yoğun bağırsağın daxili səthini əhatə edən sadə sütunlu epitelial hüceyrələr. Qlikokaliksin səth qatında həzm fermentləri var. Apikal səthdəki mikrovillilər onun səthini artırır. Bu, çoxsaylı kiçik molekulların bağırsaq lümenindən enterositlərə daşınmasını asanlaşdırır.

Bunlara həzm olunan zülallar, yağlar və şəkərlər, həmçinin su, elektrolitlər, vitaminlər və öd duzları daxildir. Enterositlər də leptin kimi hormonlar ifraz edərək endokrin rolunu oynayırlar.

Funksiyası

Enterositlərin əsas funksiyalarına aşağıdakılar daxildir:

• İon qəbulu. Natrium, kalsium, maqnezium, dəmir, sink və mis daxil olmaqla ionların udulması.
• Su qəbulu. Bu, bazolateral səthdə Na+/K+-ATPase tərəfindən qurulan osmotik qradientə uyğundur. Bu, diffuziya və ya parasellülər olaraq baş verə bilər.
• Şəkər qəbulu. Qlikokaliksdəki polisaxaridazalar və disaxaridazalar böyük şəkər molekullarını parçalayır, sonra onlar sorulur. Qlükoza natrium-qlükoza kotransportatoru vasitəsilə enterositlərin apikal membranından keçir. Sitozol (sitoplazma) vasitəsilə hərəkət edir və GLUT2-dən istifadə edərək, bazolateral membran vasitəsilə (qan kapilyarına) enterositdən çıxır. Qalaktoza eyni keçid sistemindən istifadə edir. Fruktoza isə GLUT5-dən istifadə edərək enterositlərin apikal membranını keçir. Digər GLUT daşıyıcılarından birini istifadə edərək qan kapilyarına keçdiyi düşünülür.
• Lipidlərin qəbulu. Lipidlər ödün köməyi ilə mədəaltı vəzi lipaza ailəsi tərəfindən parçalanır və sonra enterositlərə yayılır. Daha kiçik lipidlər bağırsaq kapilyarlarına daşınır, böyük lipidlər isə Qolji və ya endoplazmatik şəbəkə tərəfindən lipoprotein xilomikrasına çevrilir və lakteallara ekzositozlanır.
• Vitamin B12 qəbulu. Reseptorlar vitamin B12 - mədə daxili faktor kompleksinə bağlanır və hüceyrəyə daxil olur.
• Konyuqasiya olunmamış öd duzlarının rezorbsiyası. Sərbəst buraxılan və lipidlərin emulsiyalaşdırılmasında istifadə olunmayan öd ileumda reabsorbsiya edilir. Enterohepatik dövran kimi də tanınır.
• İmmunoqlobulinlərin ifrazı. Mukozal plazma hüceyrələrindən olan IgA, reseptor vasitəçiliyi ilə endositoz vasitəsilə bazolateral səthdə sorulur və reseptor-IgA kompleksi şəklində bağırsağın lümeninə buraxılır. Reseptor komponenti molekula əlavə sabitlik verir.

Pozuntuları

• Pəhrizdə fruktoza dözümsüzlüyü fruktoza daşıyıcısının miqdarının çatışmazlığı olduqda baş verir.
• Laktoza qarşı dözümsüzlük karbohidrat həzminin ən çox yayılmış problemidir və insan orqanizmi süd məhsullarında olan şəkər laktozasını parçalamaq üçün kifayət qədər miqdarda laktaza fermenti istehsal etmədikdə baş verir. Bu çatışmazlıq nəticəsində həzm olunmamış laktoza udulmur və bunun əvəzinə yoğun bağırsağa ötürülür. Orada bakteriyalar laktoza metabolizə edir və bununla da bağırsağın hərəkətliliyini artıran qaz və metabolik proseslər yaranır. Bu, qaz və digər xoşagəlməz simptomlara səbəb olur.
• Vəba toksini su və elektrolitlərin ifrazını artıra və ya qəbulunu azalda bilər ki, bu da ehtimal ki, ciddi susuzlaşdırma və elektrolit balanssızlığına səbəb ola bilər.
• Rotavirus selektiv şəkildə nazik bağırsaqda yetkin enterositlərə daxil olur və onları öldürür.

İstinadlar

1. "Arxivlənmiş surət". 2023-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-06.
2. "Arxivlənmiş surət". 2023-05-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-09-06.
3. Ross, M.H. & Pawlina, W. 2003. Histology: A Text and Atlas, 4th Edition. Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia.
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2652499/
5. https://en.wikipedia.org/wiki/Enterohepatic_circulation
6. "Arxivlənmiş surət". 2023-05-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-06.
7. Joaquín Sánchez, Jan Holmgren. "Cholera toxin – A foe & a friend" (PDF). Indian Journal of Medical Research. 133. February 2011: 158. 2013-02-03 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-09-06.
8. https://www.eudi.az/meqale/etrafli/107
9. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease, Chapter 17, 749-819

Xarici keçidlər