Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Laktoza — disaxaridlər qrupundan olan karbohidrat. Qalaktoza və qlükoza alt bölmələrindən ibarət şəkərdir və molekulyar formuludur. Laktoza südün təxminən 2–8%-ni təşkil edir. Adı süd üçün latın sözü olan lak (gen. lactis), üstəgəl şəkərləri adlandırmaq üçün istifadə olunan şəkilçisindən gəlir. Mürəkkəb ağ, suda həll olunan, hiqroskopik olmayan, yüngül şirin dadı olan bərk maddədir. Qida sənayesində istifadə olunur.
Quruluş və reaksiyalar
Laktoza qalaktoza və qlükozanın kondensasiyası nəticəsində yaranan disaxariddir, β-1 → 4 qlikozid bağı əmələ gətirir. Onun sistematik adı β-D-qalaktopiranosil- (1 → 4) -D-qlükozadır. Qlükoza ya α-piranoza, ya da β-piranoza şəklində ola bilər, qalaktoza isə yalnız β-piranoza şəklində ola bilər: buna görə də, α-laktoza və β-laktoza yalnız qlükopiranoza halqasının anomerik formasına aiddir. Hər ikisi tam süd, laktozasız süd, qatıq, ayran, qəhvə kremi, xama, kefir və s. kimi müxtəlif süd məhsullarının müxtəlif laktoza məzmununu vizuallaşdırmaq üçün məktəb təcrübələrində asanlıqla istifadə edilə bilər. Laktoza qlükoza və qalaktoza qədər hidrolizə olunur, qələvi məhlulda laktulozaya qədər izomerləşir və katalitik olaraq müvafiq polihidrik spirtə, laktitola hidrogenləşir. Laktuloza qəbizliyi müalicə etmək üçün istifadə edilən kommersiya məhsuludur .
Izolyasiya
Laktoza çəki ilə təxminən 2–8% süd təşkil edir. Süd sənayesinin əlavə məhsulu kimi hər il bir neçə milyon ton istehsal olunur</ref> Lactose can also be isolated by dilution of whey with ..
Süd zərdab və ya süd plazması, məsələn, pendir istehsalında süd kəsildikdən və süzüldükdən sonra qalan mayedir. Zərdabın 6,5%-i bərk maddələrdən ibarətdir ki, bunun da 4,8%-i kristallaşmış laktozadır. Sənayedə laktoza zərdab permeatından istehsal olunur — bütün əsas zülallar üçün süzülmüş zərdab. Protein fraksiyasından körpə və idman qidalanmasında istifadə olunur, permeat isə bərk maddələrin 60–65%-ə qədər buxarlana bilir və soyuduqdan sonra kristallaşa bilir . Laktoza həmçinin zərdabın etanol ilə seyreltilməsi ilə də təcrid oluna bilər .
Südlü qatıq və pendir kimi süd məhsullarında laktoza çox azdır. Laktaza bakteriya kimi istifadə olunur və istehsal prosesində onların laktoza istehlakına səbəb olur.
Metabolizma
Körpə məməlilər laktoza ilə zəngin süd içmək üçün analarını əmizdirirlər. Bu ferment laktoza molekulunu udula bilən sadə şəkərlər, qlükoza və qalaktoza olan iki alt hissəyə parçalayır. Laktoza əsasən süddə olduğundan, əksər məməlilərdə daimi istehlakın olmaması səbəbindən yetkinləşdikcə laktaza istehsalı tədricən azalır.
Avropa, Qərbi Asiya, Cənubi Asiya, Qərbi Afrika, Şərqi Afrika və Mərkəzi Afrikanın bəzi digər bölgələrindən olan bir çox insan yetkinlik dövründə laktaza istehsalını dəstəkləyir. Bu ərazilərin bir çoxunda mal-qara, keçi və qoyun kimi məməlilərdən alınan süd əsas qida mənbəyi kimi istifadə olunur. Nəticədə, həyat boyu laktaza istehsalına cavabdeh olan genlər ilk dəfə bu bölgələrdə meydana çıxdı. Yetkinlərdə laktoza tolerantlığı üçün genlər müxtəlif etnik qruplarda müstəqil olaraq inkişaf etmişdir. Afrika, Şərqi və Cənub-Şərqi Asiya və Okeaniyadakı insanların 30%-dən az hissəsi ilə müqayisədə Qərbi Avropalıların 70%-dən çoxu yetkin yaşda laktoza həzm edə bilir. Laktoza dözümsüzlüyü olan insanlarda laktoza parçalanmır və bağırsaq florası üçün qida təmin edir, bu da ishal, şişkinlik, köp və digər simptomlarına səbəb ola bilər .
Bioloji xassələri
Laktozanın şirinliyi saxaroza üçün 1,0 nisbətində 0,2 ilə 0,4 arasındadır. Müqayisə üçün qeyd edək ki, qlükozanın şirinliyi 0,6–0,7, şirinliyi 1,3, qalaktozanın 0,5–0,7, maltozanın 0,4–0,5, sorbozanın 0,4, ksilozanın şirinliyi 0,6–0,7-dir.
Laktoza nazik bağırsaqda tam həzm edildikdə, onun kalorili dəyəri 4 kkal/q olur və ya digər karbohidratlarla eyni olur. Bununla belə, laktoza həmişə nazik bağırsaqda tam həzm olunmur. Daxil edilən dozadan, yeməklərlə birləşməsindən (bərk və ya maye) və bağırsaqlarda laktaza aktivliyindən asılı olaraq, laktozanın kalorili dəyəri 2 ilə 4 kkal/q arasında dəyişir. Həzm olunmamış laktoza qida lifi kimi çıxış edir.O, həmçinin kalsium və maqnezium kimi mineralların udulmasına müsbət təsir göstərir.
Laktozanın qlisemik indeksi 46 ilə 65 arasındadır. Müqayisə üçün qeyd edək ki, qlükozanın qlikemik indeksi 100-dən 138-ə qədər, saxaroza üçün 68-dən 92-ə qədər, maltoza üçün 105-ə qədər, fruktoza üçün isə 19-dan 27-ə qədərdir.
Laktoza şəkərlər arasında nisbətən aşağı kariogenliyə malikdir. Bunun səbəbi diş lövhəsinin əmələ gəlməsi üçün substrat olmaması və ağız bakteriyaları tərəfindən sürətlə mayalanmamasıdır. Südün tamponlama qabiliyyəti də laktozanın kariogenliyini azaldır.
Proqramlar
Onun yumşaq ləzzəti və asan rəftar xüsusiyyətləri aromaların və əczaçılıq məhsullarının daşıyıcısı və stabilizatoru kimi istifadəsinə səbəb olmuşdur. Laktoza bir çox qidaya birbaşa əlavə edilmir, çünki onun həllolma qabiliyyəti qidada istifadə olunan digər şəkərlərdən daha azdır. Körpə südü, diqqətəlayiq bir istisnadır, burada laktoza əlavə edilməsi insan südünün tərkibinə uyğun olmalıdır.
Laktoza dəmləmə zamanı əksər mayalar tərəfindən fermentləşdirilmir, bu da üstünlük üçün istifadə edilə bilər. Məsələn, laktoza qalın pivəni şirinləşdirmək üçün istifadə edilə bilər. Əldə edilən pivə adətən südlü və ya qaymaqlı pivə adlanır.
Etanol istehsalı üçün laktozu fermentləşdirməyə qadir olduğundan unikal sənaye tətbiqinə malikdir. Süd əməliyyatlarının zərdab əlavə məhsulundan artıq laktoza alternativ enerjinin potensial mənbəyidir.
Digər əhəmiyyətli laktoza istifadəsi əczaçılıq sənayesindədir. Laktoza fiziki və funksional xüsusiyyətlərinə görə tablet və kapsul dərman məhsullarına tərkib hissəsi kimi əlavə edilir. Oxşar səbəblərə görə o, kokain və ya heroin kimi qanunsuz narkotikləri sulandırmaq üçün istifadə edilə bilər.
Tarix
İtalyan həkimi Fabrizio Bartoletti (1576–1630) tərəfindən laktozanın ilk xam təcrid edilməsi 1633-cü ildə nəşr edilmişdir. 1700-cü ildə venesiyalı əczaçı Lodoviko Testi (1640–1707) süd şəkərinin digər xəstəliklərlə yanaşı, artrit əlamətlərini də aradan qaldırmaq gücünə dair bir kitabça nəşr etdi. 1715-ci ildə Testinin süd şəkərinin hazırlanması proseduru Antonio Vallisneri tərəfindən nəşr olundu. Laktoza 1780-ci ildə Çarl Vilhel tərəfindən şəkər kimi müəyyən edilmişdir.
1812-ci ildə Henrik Vogel (1778–1867) qlükozanın laktoza hidrolizinin məhsulu olduğunu qəbul etdi. 1856-cı ildə Louis Pasteur laktozanın digər komponenti olan qalaktozanı kristallaşdırdı. 1894-cü ilə qədər Emil Fişer komponent şəkərlərin konfiqurasiyasını təyin etdi.
Laktoza 1843-cü ildə fransız kimyaçısı Jan Baptiste Andre Dümas (1800–1884) tərəfindən adlandırılmışdır. 1856-cı ildə Lui Paster qalaktozanı "laktoza" adlandırdı. 1860-cı ildə Markelin Berhelot onu "qalaktoza" adlandırdı və "laktoza" adını indiki laktoza adlandırdı.
İstinadlar
- The solubility of lactose in water is 189.049 g at 25 °C, 251.484 g at 40 °C and 372.149 g at 60 °C per kg solution. Its solubility in is 0.111 g at 40 °C and 0.270 g at 60 °C per kg solution.Machado, José J. B.; Coutinho, João A.; Macedo, Eugénia A., "Solid–liquid equilibrium of α-lactose in ethanol/water" (PDF), Fluid Phase Equilibria, 173 (1), 2001: 121–34, doi:10.1016/S0378-3812(00)00388-5, 2020-08-06 tarixində , İstifadə tarixi: 2021-12-01. ds
- Gerrit M. Westhoff, Ben F.M. Kuster, Michiel C. Heslinga, Hendrik Pluim, Marinus Verhage. Lactose and Derivatives // Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Wiley-VCH. 2014. 1–9. doi:10.1002/14356007.a15_107.pub2. ISBN .
- Ranken, M. D.; Kill, R. C., Food industries manual, Springer, 1997, səh. 125, ISBN
- Pavia, Donald L.; Lampman, Gary M.; Kriz, George S., Introduction to Organic Laboratory Techniques: A Microscale Approach, Saunders, 1990, ISBN
- Ridley, Matt, Genome, HarperCollins, 1999, səh. 193, ISBN .
- Rinaldi, R.; Negro, F.; Minutillo, A. "The health threat of new synthetic opioids as adulterants of classic drugs of abuse". La Clinica Terapeutica. 171 (2). 2020-02-20: 107–109. doi:10.7417/CT.2020.2198. ISSN 1972-6007. PMID 32141480 (#bad_pmid).
- Linko, P, Lactose and Lactitol // Birch, G.G.; Parker, K.J (redaktorlar ), Natural Sweeteners, London & New Jersey: Applied Science Publishers, 1982, 109–132, ISBN
- Pasteur (1856) "Note sur le sucre de lait" (Note on milk sugar), Comptes rendus, 42 : 347–351. From page 348: "Je propose de le nommer lactose." (I propose to name it lactose.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Laktoza disaxaridler qrupundan olan karbohidrat Qalaktoza ve qlukoza alt bolmelerinden ibaret sekerdir ve molekulyar formuludur Laktoza sudun texminen 2 8 ni teskil edir Adi sud ucun latin sozu olan lak gen lactis ustegel sekerleri adlandirmaq ucun istifade olunan sekilcisinden gelir Murekkeb ag suda hell olunan hiqroskopik olmayan yungul sirin dadi olan berk maddedir Qida senayesinde istifade olunur Qurulus ve reaksiyalara laktozanin molekulyar qurulusu rentgen kristalloqrafiyasi ile mueyyen edilir Qutblesmis isiq altinda baxilan laktoza kristallari Laktoza qalaktoza ve qlukozanin kondensasiyasi neticesinde yaranan disaxariddir b 1 4 qlikozid bagi emele getirir Onun sistematik adi b D qalaktopiranosil 1 4 D qlukozadir Qlukoza ya a piranoza ya da b piranoza seklinde ola biler qalaktoza ise yalniz b piranoza seklinde ola biler buna gore de a laktoza ve b laktoza yalniz qlukopiranoza halqasinin anomerik formasina aiddir Her ikisi tam sud laktozasiz sud qatiq ayran qehve kremi xama kefir ve s kimi muxtelif sud mehsullarinin muxtelif laktoza mezmununu vizuallasdirmaq ucun mekteb tecrubelerinde asanliqla istifade edile biler Laktoza qlukoza ve qalaktoza qeder hidrolize olunur qelevi mehlulda laktulozaya qeder izomerlesir ve katalitik olaraq muvafiq polihidrik spirte laktitola hidrogenlesir Laktuloza qebizliyi mualice etmek ucun istifade edilen kommersiya mehsuludur IzolyasiyaLaktoza ceki ile texminen 2 8 sud teskil edir Sud senayesinin elave mehsulu kimi her il bir nece milyon ton istehsal olunur lt ref gt Lactose can also be isolated by dilution of whey with Sud zerdab ve ya sud plazmasi meselen pendir istehsalinda sud kesildikden ve suzuldukden sonra qalan mayedir Zerdabin 6 5 i berk maddelerden ibaretdir ki bunun da 4 8 i kristallasmis laktozadir Senayede laktoza zerdab permeatindan istehsal olunur butun esas zulallar ucun suzulmus zerdab Protein fraksiyasindan korpe ve idman qidalanmasinda istifade olunur permeat ise berk maddelerin 60 65 e qeder buxarlana bilir ve soyuduqdan sonra kristallasa bilir Laktoza hemcinin zerdabin etanol ile seyreltilmesi ile de tecrid oluna biler Sudlu qatiq ve pendir kimi sud mehsullarinda laktoza cox azdir Laktaza bakteriya kimi istifade olunur ve istehsal prosesinde onlarin laktoza istehlakina sebeb olur MetabolizmaKorpe memeliler laktoza ile zengin sud icmek ucun analarini emizdirirler Bu ferment laktoza molekulunu udula bilen sade sekerler qlukoza ve qalaktoza olan iki alt hisseye parcalayir Laktoza esasen sudde oldugundan ekser memelilerde daimi istehlakin olmamasi sebebinden yetkinlesdikce laktaza istehsali tedricen azalir Avropa Qerbi Asiya Cenubi Asiya Qerbi Afrika Serqi Afrika ve Merkezi Afrikanin bezi diger bolgelerinden olan bir cox insan yetkinlik dovrunde laktaza istehsalini destekleyir Bu erazilerin bir coxunda mal qara keci ve qoyun kimi memelilerden alinan sud esas qida menbeyi kimi istifade olunur Neticede heyat boyu laktaza istehsalina cavabdeh olan genler ilk defe bu bolgelerde meydana cixdi Yetkinlerde laktoza tolerantligi ucun genler muxtelif etnik qruplarda musteqil olaraq inkisaf etmisdir Afrika Serqi ve Cenub Serqi Asiya ve Okeaniyadaki insanlarin 30 den az hissesi ile muqayisede Qerbi Avropalilarin 70 den coxu yetkin yasda laktoza hezm ede bilir Laktoza dozumsuzluyu olan insanlarda laktoza parcalanmir ve bagirsaq florasi ucun qida temin edir bu da ishal siskinlik kop ve diger simptomlarina sebeb ola biler Bioloji xasseleriLaktozanin sirinliyi saxaroza ucun 1 0 nisbetinde 0 2 ile 0 4 arasindadir Muqayise ucun qeyd edek ki qlukozanin sirinliyi 0 6 0 7 sirinliyi 1 3 qalaktozanin 0 5 0 7 maltozanin 0 4 0 5 sorbozanin 0 4 ksilozanin sirinliyi 0 6 0 7 dir Laktoza nazik bagirsaqda tam hezm edildikde onun kalorili deyeri 4 kkal q olur ve ya diger karbohidratlarla eyni olur Bununla bele laktoza hemise nazik bagirsaqda tam hezm olunmur Daxil edilen dozadan yemeklerle birlesmesinden berk ve ya maye ve bagirsaqlarda laktaza aktivliyinden asili olaraq laktozanin kalorili deyeri 2 ile 4 kkal q arasinda deyisir Hezm olunmamis laktoza qida lifi kimi cixis edir O hemcinin kalsium ve maqnezium kimi minerallarin udulmasina musbet tesir gosterir Laktozanin qlisemik indeksi 46 ile 65 arasindadir Muqayise ucun qeyd edek ki qlukozanin qlikemik indeksi 100 den 138 e qeder saxaroza ucun 68 den 92 e qeder maltoza ucun 105 e qeder fruktoza ucun ise 19 dan 27 e qederdir Laktoza sekerler arasinda nisbeten asagi kariogenliye malikdir Bunun sebebi dis lovhesinin emele gelmesi ucun substrat olmamasi ve agiz bakteriyalari terefinden suretle mayalanmamasidir Sudun tamponlama qabiliyyeti de laktozanin kariogenliyini azaldir ProqramlarOnun yumsaq lezzeti ve asan reftar xususiyyetleri aromalarin ve eczaciliq mehsullarinin dasiyicisi ve stabilizatoru kimi istifadesine sebeb olmusdur Laktoza bir cox qidaya birbasa elave edilmir cunki onun hellolma qabiliyyeti qidada istifade olunan diger sekerlerden daha azdir Korpe sudu diqqetelayiq bir istisnadir burada laktoza elave edilmesi insan sudunun terkibine uygun olmalidir Laktoza demleme zamani ekser mayalar terefinden fermentlesdirilmir bu da ustunluk ucun istifade edile biler Meselen laktoza qalin piveni sirinlesdirmek ucun istifade edile biler Elde edilen pive adeten sudlu ve ya qaymaqli pive adlanir Etanol istehsali ucun laktozu fermentlesdirmeye qadir oldugundan unikal senaye tetbiqine malikdir Sud emeliyyatlarinin zerdab elave mehsulundan artiq laktoza alternativ enerjinin potensial menbeyidir Diger ehemiyyetli laktoza istifadesi eczaciliq senayesindedir Laktoza fiziki ve funksional xususiyyetlerine gore tablet ve kapsul derman mehsullarina terkib hissesi kimi elave edilir Oxsar sebeblere gore o kokain ve ya heroin kimi qanunsuz narkotikleri sulandirmaq ucun istifade edile biler TarixItalyan hekimi Fabrizio Bartoletti 1576 1630 terefinden laktozanin ilk xam tecrid edilmesi 1633 cu ilde nesr edilmisdir 1700 cu ilde venesiyali eczaci Lodoviko Testi 1640 1707 sud sekerinin diger xesteliklerle yanasi artrit elametlerini de aradan qaldirmaq gucune dair bir kitabca nesr etdi 1715 ci ilde Testinin sud sekerinin hazirlanmasi proseduru Antonio Vallisneri terefinden nesr olundu Laktoza 1780 ci ilde Carl Vilhel terefinden seker kimi mueyyen edilmisdir 1812 ci ilde Henrik Vogel 1778 1867 qlukozanin laktoza hidrolizinin mehsulu oldugunu qebul etdi 1856 ci ilde Louis Pasteur laktozanin diger komponenti olan qalaktozani kristallasdirdi 1894 cu ile qeder Emil Fiser komponent sekerlerin konfiqurasiyasini teyin etdi Laktoza 1843 cu ilde fransiz kimyacisi Jan Baptiste Andre Dumas 1800 1884 terefinden adlandirilmisdir 1856 ci ilde Lui Paster qalaktozani laktoza adlandirdi 1860 ci ilde Markelin Berhelot onu qalaktoza adlandirdi ve laktoza adini indiki laktoza adlandirdi IstinadlarThe solubility of lactose in water is 189 049 g at 25 C 251 484 g at 40 C and 372 149 g at 60 C per kg solution Its solubility in is 0 111 g at 40 C and 0 270 g at 60 C per kg solution Machado Jose J B Coutinho Joao A Macedo Eugenia A Solid liquid equilibrium of a lactose in ethanol water PDF Fluid Phase Equilibria 173 1 2001 121 34 doi 10 1016 S0378 3812 00 00388 5 2020 08 06 tarixinde Istifade tarixi 2021 12 01 ds Gerrit M Westhoff Ben F M Kuster Michiel C Heslinga Hendrik Pluim Marinus Verhage Lactose and Derivatives Ullmann s Encyclopedia of Industrial Chemistry Wiley VCH 2014 1 9 doi 10 1002 14356007 a15 107 pub2 ISBN 9783527306732 Ranken M D Kill R C Food industries manual Springer 1997 seh 125 ISBN 978 0 7514 0404 3 Pavia Donald L Lampman Gary M Kriz George S Introduction to Organic Laboratory Techniques A Microscale Approach Saunders 1990 ISBN 0 03 014813 8 Ridley Matt Genome HarperCollins 1999 seh 193 ISBN 978 0 06 089408 5 Rinaldi R Negro F Minutillo A The health threat of new synthetic opioids as adulterants of classic drugs of abuse La Clinica Terapeutica 171 2 2020 02 20 107 109 doi 10 7417 CT 2020 2198 ISSN 1972 6007 PMID 32141480 bad pmid Linko P Lactose and Lactitol Birch G G Parker K J redaktorlar Natural Sweeteners London amp New Jersey Applied Science Publishers 1982 109 132 ISBN 978 0 85334 997 6 Pasteur 1856 Note sur le sucre de lait Note on milk sugar Comptes rendus 42 347 351 From page 348 Je propose de le nommerlactose I propose to name it lactose