Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Domlar ("Doma" və ya "Domi" olaraq da adlandırılırlar; ərəb. دوميدومي / ALA-LC: Dūmī , دومري / Dūmrī ; Misir Ərəbcəsi: هناجره Hanagra ) — Orta Şərqdə, Şimali Afrikada, Qafqazda, Mərkəzi Asiyada və Hindistan yarımqitəsində yaşayan Hind-Ari etnosu.
 |
| Dom olan bir kişinin portreti (1860-cı illər) |
| Ümumi sayı |
|---|
| 2,158,400 (Təxmini) |
| Yaşadığı ərazilər |
| Orta Şərq və Şimali Afrika |
| Dili |
| Domari dili, Fars dili, Ərəb dili (həmçinin müxtəlif ləhçələr), Azərbaycan dili, Kürd dili, Türk dili, Puştu dili, Süryani dili, İvrit dili |
| Dini |
| , İslam, Xristianlıq |
| Qohum xalqlar |
| Qaraçılar, , , digər |
Mədəniyyət
Domların şifahi ənənələri var və mədəniyyət və tarixlərini, musiqi, poeziya və rəqslə ifadə edirlər. İlk olaraq qaraçıların bir budağı olduqlarına inanırdılar, lakin Domari dili üzərinə edilən son araşdırmalar, yəqin ki, VI əsrdə qaraçılarla müqayisədə Hindistan yarımqitəsindən ayrıldıqlarını göstərir.
Qaraçıların özlərini təyin etmələri üçün dünya səviyyəsində istifadə edilən adları, roman dilində də kişi mənasını verən "Htom" terminidir.Rom, Dom və sözləri, VI əsrdə fərqli qaraçı xalqlarını təsvir etmək üçün istifadə edilirdi. Bir neçə qəbilələr Qərbi Avropaya qədər getmişdilər. Qərbi Avropadakılar Romlar, İran və Türkiyədə qalanlar isə Domlar adlandırmışdılar.
Müxtəlif Domari yarımqrupları arasında olan Qəvazilər, rəqsləri və musiqiləri ilə ən məşhur qrupdur.
Yayılması
Ümumi əhalisi təxminən 2.2 milyondur. Əksəriyyəti Türkiyədə, Misirdə, İranda və İraqda yaşayır. Liviya, Tunis, Əlcəzair, Mərakeş, Sudan, İordaniya, Suriya və başqa Orta Şərq və Şimali Afrika ölkələrində daha kiçik həcmli dom icması mövcuddur. Azərbaycanda təxminən 1000-ə yaxın Dom yaşamaqdadır.
Domların ümumi sayları bilinmir çunki bəzi domlar əhali siyahıyalmalardan çıxarılmışdır və bəziləri isə öz milliyyətlərini adlandırarkən dom yerinə milli terminlərdən istifadə edirlər. İndiki vaxtda, daha böyük cəmiyyətlərinin suveren dillərini danışırlar, ancaq milli dilləri olan Domari, daha çox kiçik həcmli icmalar tərəfindən danışılır. İranlılar onlara "xaricilər" mənasını verən qurbati və ya koul adlandırılırlar.
İordaniyada Domlar/Qaraçıların böyük bir icması var. Tədqiqatçılar, "etnik identikliklərini gizlədərək Ərəb irqçiliyi ilə uyğunlaşırlar" deyirlər, çünki domların əsl identiklikləri aşkar olunduqda ərəb cəmiyyətinə qəbul edilməyəcəklər.İranda Dom əsilli bir başqa qrup da, . Lorilər cənub-şərqi İranın Bəluc bölgələrində yaşayırlar.
Mədəniyyətdə
Milliyətcə azərbaycanlı olan İran müğənnisi və aktrisası Ququş, "Koeli" adlı bir mahnı bəstələmişdir. Bu mahnıda İranın qaraçı xalqı olan domlardan bəhs edilir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- . 2012-02-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-31.
- Professor Yaron Matras. "Domari". [romani] project. School of Diluages, Linguistics and Cultures The University of Manchester. December 2012. 20 November 2010 tarixində . İstifadə tarixi: 26 December 2012.
- Ian Hancock. "ON ROMANI ORIGINS AND IDENTITY". RADOC. RADOC The Romani Archives and Documentation Center The University of Texas at Austin. 2007–2008. İstifadə tarixi: 26 December 2012.[ölü keçid]
- . lovari.hr
- Donald Kenrick. Gypsies: From the Ganges to the Thames. Univ of Hertfordshire Press. 2004. 24–. ISBN . 26 January 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 26 December 2012. (#redundant_parameters)
- "Mənbə". 2007-12-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-31.
- "Mənbə". 2012-06-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-31.
- "Mənbə". 2013-01-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-31.
- "Mənbə". 2008-12-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-31.
- "Qafqazinfo.az" internet qəzeti: Qaraçılar niyə millət, xalq ola bilmir ? — Xəbərin onlayn yayımlanma tarixi: 08.04.12 | 14:08 ; Yoxlanılıb: 30.03.2015. Arxivləşdirilib.
- EL TV–nin "Bu Bizik" verilişinin 06.06.2012 tarixində 2013-09-17 at the Wayback Machine Yevlax qaraçılarına həsr olunmuş buraxlışı — Bu Bizik (Qaraçılar haqqında) 2016-04-01 at the Wayback Machine
- Lider TV–nin 8 aprel 2014–cü il tarixli reportajı: Beynəlxalq Qaraçılar Günü 2022-03-28 at the Wayback Machine
- Marsh, Adrian & Strand, Elin (red.) (2006).
Xarici keçidlər
- Dom Research Center 2012-07-19 at the Wayback Machine (azərb. Dom Araşdırma Mərkəzi)
- "The Gypsies of Jerusalem: the Forgotten People" 2012-02-19 at the Wayback Machine (azərb. "Qüds Qaraçıları: Unudulmuş Xalq") Amoun Slim tərəfindən.
- (azərb. Domari, Qüdsdəki Qaraçılar Birliyi)
- "The Gypsy People of Israel, Gaza & the West Bank" 2016-03-04 at the Wayback Machine (azərb. "İsrailin Qaraçı Xalqı, Qəzzə və Sisiordaniya") Valeri Novoselski tərəfindən
- "Evolving, educating: Israel's Gypsy community" (azərb. "İnkişaf edən, öyrədən: İsrail Qaraçı icması") Royi Mandel tərəfindən
- "The Dom People and their Children in Lebanon" (azərb. "Dom Xalqı və Livandakı Uşaqları") Terre des Homms tərəfindən
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Domlar Doma ve ya Domi olaraq da adlandirilirlar ereb دومي دومي ALA LC Dumi دومري Dumri Misir Erebcesi هناجره Hanagra Orta Serqde Simali Afrikada Qafqazda Merkezi Asiyada ve Hindistan yarimqitesinde yasayan Hind Ari etnosu Domlar Dom olan bir kisinin portreti 1860 ci iller Umumi sayi2 158 400 Texmini Yasadigi erazilerOrta Serq ve Simali AfrikaDiliDomari dili Fars dili Ereb dili hemcinin muxtelif lehceler Azerbaycan dili Kurd dili Turk dili Pustu dili Suryani dili Ivrit diliDini Islam XristianliqQohum xalqlarQaracilar digerMedeniyyetDomlarin sifahi eneneleri var ve medeniyyet ve tarixlerini musiqi poeziya ve reqsle ifade edirler Ilk olaraq qaracilarin bir budagi olduqlarina inanirdilar lakin Domari dili uzerine edilen son arasdirmalar yeqin ki VI esrde qaracilarla muqayisede Hindistan yarimqitesinden ayrildiqlarini gosterir Qaracilarin ozlerini teyin etmeleri ucun dunya seviyyesinde istifade edilen adlari roman dilinde de kisi menasini veren Htom terminidir Rom Dom ve sozleri VI esrde ferqli qaraci xalqlarini tesvir etmek ucun istifade edilirdi Bir nece qebileler Qerbi Avropaya qeder getmisdiler Qerbi Avropadakilar Romlar Iran ve Turkiyede qalanlar ise Domlar adlandirmisdilar Muxtelif Domari yarimqruplari arasinda olan Qevaziler reqsleri ve musiqileri ile en meshur qrupdur YayilmasiUmumi ehalisi texminen 2 2 milyondur Ekseriyyeti Turkiyede Misirde Iranda ve Iraqda yasayir Liviya Tunis Elcezair Merakes Sudan Iordaniya Suriya ve basqa Orta Serq ve Simali Afrika olkelerinde daha kicik hecmli dom icmasi movcuddur Azerbaycanda texminen 1000 e yaxin Dom yasamaqdadir Domlarin umumi saylari bilinmir cunki bezi domlar ehali siyahiyalmalardan cixarilmisdir ve bezileri ise oz milliyyetlerini adlandirarken dom yerine milli terminlerden istifade edirler Indiki vaxtda daha boyuk cemiyyetlerinin suveren dillerini danisirlar ancaq milli dilleri olan Domari daha cox kicik hecmli icmalar terefinden danisilir Iranlilar onlara xariciler menasini veren qurbati ve ya koul adlandirilirlar Iordaniyada Domlar Qaracilarin boyuk bir icmasi var Tedqiqatcilar etnik identikliklerini gizlederek Ereb irqciliyi ile uygunlasirlar deyirler cunki domlarin esl identiklikleri askar olunduqda ereb cemiyyetine qebul edilmeyecekler Iranda Dom esilli bir basqa qrup da Loriler cenub serqi Iranin Beluc bolgelerinde yasayirlar MedeniyyetdeMilliyetce azerbaycanli olan Iran mugennisi ve aktrisasi Ququs Koeli adli bir mahni bestelemisdir Bu mahnida Iranin qaraci xalqi olan domlardan behs edilir Hemcinin baxQaracilar Beluclar Turkmanlar Suriyada vetendas muharibesi Hindistan yarimqitesiIstinadlar 2012 02 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 05 31 Professor Yaron Matras Domari romani project School of Diluages Linguistics and Cultures The University of Manchester December 2012 20 November 2010 tarixinde Istifade tarixi 26 December 2012 Ian Hancock ON ROMANI ORIGINS AND IDENTITY RADOC RADOC The Romani Archives and Documentation Center The University of Texas at Austin 2007 2008 Istifade tarixi 26 December 2012 olu kecid lovari hr Donald Kenrick Gypsies From the Ganges to the Thames Univ of Hertfordshire Press 2004 24 ISBN 978 1 902806 23 5 26 January 2017 tarixinde Istifade tarixi 26 December 2012 redundant parameters Menbe 2007 12 24 tarixinde Istifade tarixi 2017 05 31 Menbe 2012 06 03 tarixinde Istifade tarixi 2017 05 31 Menbe 2013 01 21 tarixinde Istifade tarixi 2017 05 31 Menbe 2008 12 18 tarixinde Istifade tarixi 2017 05 31 Qafqazinfo az internet qezeti Qaracilar niye millet xalq ola bilmir Xeberin onlayn yayimlanma tarixi 08 04 12 14 08 Yoxlanilib 30 03 2015 Arxivlesdirilib EL TV nin Bu Bizik verilisinin 06 06 2012 tarixinde 2013 09 17 at the Wayback Machine Yevlax qaracilarina hesr olunmus buraxlisi Bu Bizik Qaracilar haqqinda 2016 04 01 at the Wayback Machine Lider TV nin 8 aprel 2014 cu il tarixli reportaji Beynelxalq Qaracilar Gunu 2022 03 28 at the Wayback Machine Marsh Adrian amp Strand Elin red 2006 Xarici kecidlerDom Research Center 2012 07 19 at the Wayback Machine azerb Dom Arasdirma Merkezi The Gypsies of Jerusalem the Forgotten People 2012 02 19 at the Wayback Machine azerb Quds Qaracilari Unudulmus Xalq Amoun Slim terefinden azerb Domari Qudsdeki Qaracilar Birliyi The Gypsy People of Israel Gaza amp the West Bank 2016 03 04 at the Wayback Machine azerb Israilin Qaraci Xalqi Qezze ve Sisiordaniya Valeri Novoselski terefinden Evolving educating Israel s Gypsy community azerb Inkisaf eden oyreden Israil Qaraci icmasi Royi Mandel terefinden The Dom People and their Children in Lebanon azerb Dom Xalqi ve Livandaki Usaqlari Terre des Homms terefinden