Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Bakı abidələri — Bakı öz tarixinə görə qədim şəhər olduğundan, burada müxtəlif dövrlərə aid çoxlu sayda tarixi və memarlıq abidələri vardır.
Azərbaycan memarlıq tarixi
Bəşər sivilizasiyasının ilkin meydana gəlmiş ərazilərindən biri də Azərbaycandır. İlk növbədə buna səbəb insanların yaşaması üçün mülayim və münasib təbii şərait olmuşdur. Ərazidə aparılmış arxeoloji qazıntıların nəticələri göstərmişdir ki, Azərbaycanda yaşamış qədim insanlar tarix boyu şərəfli yaradıcılıq yolu keçərək çoxsaylı mədəniyyət əsərləri yaratmışlar və onlardan biri də memarlıqdır. Memarlıq tarixi — insanlıq tarixidir . Bu tarixin başlanğıcı ibtidai insanların yaşadığı təbii mağaralardan başlayır. Azərbaycan ərazisində belə mağaraların sayı olduqca çoxdur. Böyük və Kiçik Qafqaz dağlarının ətəklərində, Talış dağlarında, Naxçıvanda, Zəngilan, Kəlbəcər, Gədəbəy, Xanlar, Şamaxı və nəhayət Füzuli rayonu ərazisində aşkar edilmiş Azıx mağarası buna misal ola bilər. Belə mağaralarda aparılmış tədqiqatlar göstərir ki, burada yaşamış ibtidai insanlar 1,5 milyon il öncə, yaşayışlarını mağaralardakı şəraitə uyğunlaşdırmaq məcburiyyətində qalsalar da sonralar şüurun inkişafı və bəzi əmək və inşaat alətlərinin yaranması ilə əlaqədar olaraq onlar yaşadıqları təbii mağaraları öz yaşayış tərzlərinə uyğunlaşdırmağa çalışmışlar.Tarixən formalaşan Azərbaycan şəhərlərinin və bütöv şəhərsalma sistemlərinin qorunması problemləri ilə bağlı müxtəlif qərar və tədbirlər həyata keçirilmişdir. Şəki (1968), Bakının İçərişəhər hissəsi, Şuşa və Ordubad (hər üçü 1977 ildə) şəhərləri, Lahıc qəs. (1980) Nardaran kəndi (1992), Qədim Şabran şəhəri (2002), Qax r. İlisu kəndi (2002), Ordubad r. Arpaçay vadisi (2002), Şabran rayonu Çıraqqala (2002), Şəki rayon Kiş kəndi (2003), Hacıqabul rayon Pir Hüseyn xanəgahı (2004) Azərbaycan memarlığı tarixi qoruğu elan edilmişdir.
Bakı memarlıq tarixi
Sovet dövrü Azərbaycan memarlığının ilk mərhələsi Bakı ətrafında fəhlə qəsəbələrinin (Binəqədi, indiki Rəsulzadə, Bakıxanov, Montin, Məmmədyarov) salınması ilə bağlıdır. Abşeronda fəhlə qəsəbələrinin tikilməsi həmin dövrdə gənc sovet memarlığının ilk nümunələri idi. 20-ci illərin başlanğıcından Bakıda yaşıllaşdırma və bağ-park memarlığı sahəsində mühüm işlər görülməyə başlandı. Dünyada ilk dəfə açıq dənizdə, polad dirəklər üzərində salınmış şəhərcik olan Neft Daşlarının layihələndirilməsi və tikintisi müharibədən sonrakı dövr memarlığın da özəl yer tutur. Bakının mərkəzi hissəsinin yenidən qurulması 1950-ci illərdə Azərbaycan memarlarının mühüm yaradıcılıq fəaliyyəti kimi davam edirdi. Şəhərin mərkəzində xeyli ərazidə yenidənqurma işəlri aparıldı və yeni binalar tikildi. 1960-cı illərdə Azərbaycan şəhərsalma və memarlığın inkişafında keyfiyyətcə yeni dövr başlayır. Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı şəhəri məhz bu illərdə paytaxt tipli böyük şəhərə çevrilmişdir. Bakının sürətlə genişlənməsi nəticəsində şəhərin ayrı-ayrı rayonları arasında nəqliyyat əlaqəsi çətinləşdiyindən metropoliten tikintisi zərurətə çevrildi. Maraqlıdır ki, hələ Bakının baş planının 1932-ci il variantında metro tikntisi nəzərdə tutulurdu. 1967-ci il noyabrın 6-da Bakı metropoliteninin 1 növbəsinin 1-ci sahəsi (5 st.) açıldı. Həmin dövrdə Bakı keçmiş SSRİ-də metro nəqliyyatına malik olan 5-ci şəhər idi.
Bakı abidələri
İçəri Şəhər
Bakı şəhərinin mərkəzində sahəsi 22 ha. olan "İçəri Şəhər" yerləşir. "İçəri Şəhər"də 50-dən çox müxtəlif dövrləri əhatə edən tarixi və memarlıq abidələri vardır. Bu günə qədər qorunub saxlanmış abidələrə Şirvanşahlar Sarayını, Qız Qalasını, Sınıqqala məscidini misal göstərmək olar.
Şirvanşahlar Sarayı
Azərbaycan memarlıq incilərindən biri olan Şirvanşahlar Sarayı XV əsrin əvvəllərində salınmış, buraya kompleks, saray, divanxana, şirvanşahlar türbəsi, minarəli saray məscidi, hamam, Seyid Yəhya Bakuvi türbəsi və sonralar ucaldılmış "Şərq" divanxanası abidələri daxildir. Kompleksin ilk tikililəri 1441-ci ilə, son "Şərq" divanxananın tikintisi isə 1558-ci ilə memar Əmirşaha aid olduğu qeyd edilir.
Qız qalası
Azərbaycan memarlığının unikal abidəsi olan "Qız Qalası" İçəri şəhərin cənub-şərq hissəsində ucaldılmış və bu abidə iki mərhələyə tikilib. Abidənin 13,7 m hündürlüyünə qədər olan aşağı hissəsi bir çox alimlərin hesab etdiyi kimi eramızdan əvvəl VII–VI əsrlərə aid edilir. Qalanın hündürlüyü 29,7 m, diametri isə 16,5 metrdir. Divarlarının qalınlığı aşağı hissədə 5 m, yuxarı hissəsi isə 4 metrdir. Qala 8 yarusdan ibarətdir, daxilində su qatlarına qədər çapılmış 21 metr dərinliyində olan quyu vardır.
Atəşgah
Od məbədi olan "Atəşgah" Bakının 30 kilometrliyində, Abşeron yarımadasının Suraxanı qəsəbəsinin cənub-şərq hissəsində yerləşir. "Atəşgah" XVII–XVIII əsrlərdə təbii qazların çıxdğı əbədi sönməz alovların yerində inşa edilmiş od məbədidir. Məbədin ən erkən tikilisi olan tövlə eramızın 1713-cü ilinə aiddir, mərkəzi məbəd-səcdəgahı isə 1810-cu ildə tacir Kançanaqaranın vəsaiti ilə tikilmidir.
Qobustan
Bakının ən qədim və zəngin tarixi abidələrindən biri də dünyada qayaüstü təsvirlərlə tanınmış Qobustandır. Qobustanda Böyükdaş, Kiçikdaş, Cingirdağ, Sonqardağ və Şıxqaya dağlarında daş dövrün və Azərbaycan xalqının ulu keçmişinin şahidləri olan çoxlu qayaüstü təsvir, düşərgə, yaşayış məskəni, qəbir abidələri və sair vardır. Böyükdaş ərazisində mezolitdən orta əsrlərə qədər bütün dövrlərin abidələrinə rast gəlmək olar.
Mərdəkan Qalası
Bakının Mərdəkan qəsəbəsində qədim tarixə malik iki qala mövcuddur. Bunlardan biri dörd künclü olub XII-ci əsrdə Şirvanşah Mənçəhrin oğlu Axsitan tərəfindən tikilmiş və bu qala Axsitanın düşmən üzərindəki parlaq qələbəsi şərəfinə ucaldılmışdır. Qalanın hündürlüyü 22 metr, qalınlığı aşağıdan 2,10 metr, yuxarıdan isə 1,60 metrdir. İçəridən qala 5 yarusa bölünür. 2-ci qala dairəvidir, yerlilər bu qalanı Şıx qalası adlandırırlar. Qalanın hündürlüyü 12,5 metrdir, içərisi 3 yarusdan ibarətdir. Qalanın üstündəki yazıdan məlum olur ki, o, 1232-ci ildə memar Əbdülməcid Məsud oğlu tərəfindən tikilmişdir.
Bayıl Qalası
Bakının Bayıl qəsəbəsi yaxınlığına yerləşən və hazırda dəniz sularının altında qalmış tarixi memarlıq abidəsi. Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbinin ən gözəl əsərlərindən biri olan və XIII əsrdə inşa edilmiş Bayıl qalası Xəzər dənizinin suyunun qalxıb-enməsi ilə zamanla gah dənizin üzünə çıxır, gah da sulara qərq olaraq görünməz olur. Qala mənbələrdə müxtəlif adlarla ("Sualtı şəhər" , "Bayıl daşları", "Səbayıl qalası", "Karvansara", "Xanəgah", "Kömrükxana" və s.) anılsa da, elmi ədəbiyyatda daha çox "Bayıl qəsri" adı ilə tanınır. Bayıl qəsrinin adanın biçiminə uyğun uzunsov planı var. Qalanın uzunluğu 180 m, orta eni isə 35 m-dir. Qala divarları şərqdə altı, qərbdə isə beş yarımdairəvi (Bakı qalasındakı kimi) bürclə möhkəmləndirilmişdir.Bayıl qəsrinin tikintisi siyasi-hərbi baxımdan çox qarşıq bir çağda – monqol yürüşləri bütün Yaxın Şərqi lərzəyə gətirdiyi vaxtda (1234–1235-ci illərdə) başa çatmışdı. Ancaq sahilə yaxın adada tikilən bu möhtəşəm qəsrin ömrü çox qısa olmuşdur. Alimlərin fikrincə, o, 1306-cı ildə baş verən güclü zəlzələ nəticəsində dənizə batmışdır.
Qalereya
| Atəşgah |  |
| Bayıl qalası |  |
| Bəhram Gurun heykəli |  |
| Füzuli abidəsi |  |
| Xurşidbanu Natəvanın heykəli |  |
| İsmailiyyə Sarayı |  |
| Nizami Gəncəvinin heykəli |  |
| Səadət Sarayı |  |
| Üzeyir Hacıbəyovun heykəli |  |
İstinadlar
- "Azərbaycanın tarixi abidələri" (az.). anl.az. 2021-04-13 tarixində . İstifadə tarixi: 6 iyul 2022.
- "BAKI ŞƏHƏRİNİN TARİXİ MƏDƏNİYYƏT ABİDƏLƏRİ BARƏDƏ MƏLUMAT" (#bad_url) (az.). azerbaijan.az. İstifadə tarixi: 6 iyul 2022.[ölü keçid]
- "Tarixi abidələr" (#bad_url) (az.). azerbaijans.com. İstifadə tarixi: 6 iyul 2022.
 | Bakı şəhəri ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
Xarici keçidlər
- Bakı abidələri
- Tarixi abidələr
- Abidələr
- Bakının tarixi memarlıq binaları
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Baki abideleri Baki oz tarixine gore qedim seher oldugundan burada muxtelif dovrlere aid coxlu sayda tarixi ve memarliq abideleri vardir Azerbaycan memarliq tarixiBeser sivilizasiyasinin ilkin meydana gelmis erazilerinden biri de Azerbaycandir Ilk novbede buna sebeb insanlarin yasamasi ucun mulayim ve munasib tebii serait olmusdur Erazide aparilmis arxeoloji qazintilarin neticeleri gostermisdir ki Azerbaycanda yasamis qedim insanlar tarix boyu serefli yaradiciliq yolu kecerek coxsayli medeniyyet eserleri yaratmislar ve onlardan biri de memarliqdir Memarliq tarixi insanliq tarixidir Bu tarixin baslangici ibtidai insanlarin yasadigi tebii magaralardan baslayir Azerbaycan erazisinde bele magaralarin sayi olduqca coxdur Boyuk ve Kicik Qafqaz daglarinin eteklerinde Talis daglarinda Naxcivanda Zengilan Kelbecer Gedebey Xanlar Samaxi ve nehayet Fuzuli rayonu erazisinde askar edilmis Azix magarasi buna misal ola biler Bele magaralarda aparilmis tedqiqatlar gosterir ki burada yasamis ibtidai insanlar 1 5 milyon il once yasayislarini magaralardaki seraite uygunlasdirmaq mecburiyyetinde qalsalar da sonralar suurun inkisafi ve bezi emek ve insaat aletlerinin yaranmasi ile elaqedar olaraq onlar yasadiqlari tebii magaralari oz yasayis terzlerine uygunlasdirmaga calismislar Tarixen formalasan Azerbaycan seherlerinin ve butov sehersalma sistemlerinin qorunmasi problemleri ile bagli muxtelif qerar ve tedbirler heyata kecirilmisdir Seki 1968 Bakinin Iceriseher hissesi Susa ve Ordubad her ucu 1977 ilde seherleri Lahic qes 1980 Nardaran kendi 1992 Qedim Sabran seheri 2002 Qax r Ilisu kendi 2002 Ordubad r Arpacay vadisi 2002 Sabran rayonu Ciraqqala 2002 Seki rayon Kis kendi 2003 Haciqabul rayon Pir Huseyn xanegahi 2004 Azerbaycan memarligi tarixi qorugu elan edilmisdir Baki memarliq tarixi Sovet dovru Azerbaycan memarliginin ilk merhelesi Baki etrafinda fehle qesebelerinin Bineqedi indiki Resulzade Bakixanov Montin Memmedyarov salinmasi ile baglidir Abseronda fehle qesebelerinin tikilmesi hemin dovrde genc sovet memarliginin ilk numuneleri idi 20 ci illerin baslangicindan Bakida yasillasdirma ve bag park memarligi sahesinde muhum isler gorulmeye baslandi Dunyada ilk defe aciq denizde polad direkler uzerinde salinmis sehercik olan Neft Daslarinin layihelendirilmesi ve tikintisi muharibeden sonraki dovr memarligin da ozel yer tutur Bakinin merkezi hissesinin yeniden qurulmasi 1950 ci illerde Azerbaycan memarlarinin muhum yaradiciliq fealiyyeti kimi davam edirdi Seherin merkezinde xeyli erazide yenidenqurma iselri aparildi ve yeni binalar tikildi 1960 ci illerde Azerbaycan sehersalma ve memarligin inkisafinda keyfiyyetce yeni dovr baslayir Azerbaycan Respublikasinin paytaxti Baki seheri mehz bu illerde paytaxt tipli boyuk sehere cevrilmisdir Bakinin suretle genislenmesi neticesinde seherin ayri ayri rayonlari arasinda neqliyyat elaqesi cetinlesdiyinden metropoliten tikintisi zerurete cevrildi Maraqlidir ki hele Bakinin bas planinin 1932 ci il variantinda metro tikntisi nezerde tutulurdu 1967 ci il noyabrin 6 da Baki metropoliteninin 1 novbesinin 1 ci sahesi 5 st acildi Hemin dovrde Baki kecmis SSRI de metro neqliyyatina malik olan 5 ci seher idi Baki abideleriIceri Seher Iceri Seher Baki seherinin merkezinde sahesi 22 ha olan Iceri Seher yerlesir Iceri Seher de 50 den cox muxtelif dovrleri ehate eden tarixi ve memarliq abideleri vardir Bu gune qeder qorunub saxlanmis abidelere Sirvansahlar Sarayini Qiz Qalasini Siniqqala mescidini misal gostermek olar Sirvansahlar Sarayi Azerbaycan memarliq incilerinden biri olan Sirvansahlar Sarayi XV esrin evvellerinde salinmis buraya kompleks saray divanxana sirvansahlar turbesi minareli saray mescidi hamam Seyid Yehya Bakuvi turbesi ve sonralar ucaldilmis Serq divanxanasi abideleri daxildir Kompleksin ilk tikilileri 1441 ci ile son Serq divanxananin tikintisi ise 1558 ci ile memar Emirsaha aid oldugu qeyd edilir Qiz qalasi Azerbaycan memarliginin unikal abidesi olan Qiz Qalasi Iceri seherin cenub serq hissesinde ucaldilmis ve bu abide iki merheleye tikilib Abidenin 13 7 m hundurluyune qeder olan asagi hissesi bir cox alimlerin hesab etdiyi kimi eramizdan evvel VII VI esrlere aid edilir Qalanin hundurluyu 29 7 m diametri ise 16 5 metrdir Divarlarinin qalinligi asagi hissede 5 m yuxari hissesi ise 4 metrdir Qala 8 yarusdan ibaretdir daxilinde su qatlarina qeder capilmis 21 metr derinliyinde olan quyu vardir Qiz qalasiAtesgah Od mebedi olan Atesgah Bakinin 30 kilometrliyinde Abseron yarimadasinin Suraxani qesebesinin cenub serq hissesinde yerlesir Atesgah XVII XVIII esrlerde tebii qazlarin cixdgi ebedi sonmez alovlarin yerinde insa edilmis od mebedidir Mebedin en erken tikilisi olan tovle eramizin 1713 cu iline aiddir merkezi mebed secdegahi ise 1810 cu ilde tacir Kancanaqaranin vesaiti ile tikilmidir Qobustan Bakinin en qedim ve zengin tarixi abidelerinden biri de dunyada qayaustu tesvirlerle taninmis Qobustandir Qobustanda Boyukdas Kicikdas Cingirdag Sonqardag ve Sixqaya daglarinda das dovrun ve Azerbaycan xalqinin ulu kecmisinin sahidleri olan coxlu qayaustu tesvir duserge yasayis meskeni qebir abideleri ve sair vardir Boyukdas erazisinde mezolitden orta esrlere qeder butun dovrlerin abidelerine rast gelmek olar Merdekan Qalasi Bakinin Merdekan qesebesinde qedim tarixe malik iki qala movcuddur Bunlardan biri dord kunclu olub XII ci esrde Sirvansah Mencehrin oglu Axsitan terefinden tikilmis ve bu qala Axsitanin dusmen uzerindeki parlaq qelebesi serefine ucaldilmisdir Qalanin hundurluyu 22 metr qalinligi asagidan 2 10 metr yuxaridan ise 1 60 metrdir Iceriden qala 5 yarusa bolunur 2 ci qala dairevidir yerliler bu qalani Six qalasi adlandirirlar Qalanin hundurluyu 12 5 metrdir icerisi 3 yarusdan ibaretdir Qalanin ustundeki yazidan melum olur ki o 1232 ci ilde memar Ebdulmecid Mesud oglu terefinden tikilmisdir Bayil Qalasi Bakinin Bayil qesebesi yaxinligina yerlesen ve hazirda deniz sularinin altinda qalmis tarixi memarliq abidesi Sirvan Abseron memarliq mektebinin en gozel eserlerinden biri olan ve XIII esrde insa edilmis Bayil qalasi Xezer denizinin suyunun qalxib enmesi ile zamanla gah denizin uzune cixir gah da sulara qerq olaraq gorunmez olur Qala menbelerde muxtelif adlarla Sualti seher Bayil daslari Sebayil qalasi Karvansara Xanegah Komrukxana ve s anilsa da elmi edebiyyatda daha cox Bayil qesri adi ile taninir Bayil qesrinin adanin bicimine uygun uzunsov plani var Qalanin uzunlugu 180 m orta eni ise 35 m dir Qala divarlari serqde alti qerbde ise bes yarimdairevi Baki qalasindaki kimi burcle mohkemlendirilmisdir Bayil qesrinin tikintisi siyasi herbi baximdan cox qarsiq bir cagda monqol yurusleri butun Yaxin Serqi lerzeye getirdiyi vaxtda 1234 1235 ci illerde basa catmisdi Ancaq sahile yaxin adada tikilen bu mohtesem qesrin omru cox qisa olmusdur Alimlerin fikrince o 1306 ci ilde bas veren guclu zelzele neticesinde denize batmisdir QalereyaAbide SekilAtesgahBayil qalasiBehram Gurun heykeliFuzuli abidesiXursidbanu Natevanin heykeliIsmailiyye SarayiNizami Gencevinin heykeliSeadet SarayiUzeyir Hacibeyovun heykeliIstinadlar Azerbaycanin tarixi abideleri az anl az 2021 04 13 tarixinde Istifade tarixi 6 iyul 2022 BAKI SEHERININ TARIXI MEDENIYYET ABIDELERI BAREDE MELUMAT bad url az azerbaijan az Istifade tarixi 6 iyul 2022 olu kecid Tarixi abideler bad url az azerbaijans com Istifade tarixi 6 iyul 2022 Baki seheri ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Xarici kecidlerBaki abideleri Tarixi abideler Abideler Bakinin tarixi memarliq binalari