Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abidə — tarixi əhəmiyyəti olan bir hadisəyə və ya tarixi bir şəxsə xatirə olaraq qoyulan nişangah, heykəl və s. və ya qədim dövrlərə aid mədəniyyət əsəri. İnsanların, hadisələrin, obyektlərin, ədəbiyyat və kinofilm personajların xüsusi əhəmiyyətini göstərmək üçün ucaldılan tikili, qurğu, oxşadılan fiqur.
Ölkənin, xalqın, bəşəriyyətin maddi sərvətinin bir hissəsi, bədii və tarixi dəyəri olan tikili; Görkəmli şəxsiyyət və tarixi hadisələrin şərəfinə yaradılan heykəltaraşlıq və memarlıq əsəri. "Abidə" anlayışı "monument" anlayışına yaxındır. Abidənin ən çox yayılmış tipi əslindən böyük olan heykəltaraşlıq fiquru, yaxud kompozisiyasıdır. Abidə postament üzərində və adətən, görkəmli yerdə, yaxud tarixən müəyyən hadisə ilə bağlı yerdə qoyulur. Sənət nümunələri olan qədim qəbirüstü daşlar da xüsusi Abidə tipidir; Məcazi mənada – yadigar, xatirə, diqqətəlayiq iş, əsər.
Abidə bir qayda olaraq nəyinsə xatirəsi əhəmiyyətini daşıyır. Daha çox rast gəlinən növləri — heykəl, ctatuya, , yazılı divar üstü lövhə, zəfər tağı, sütun, obelisk və s.
Əksər tarixi abidələrin görkəminə xələl gətirməmək məqsədilə onların yerləşdiyi sahənin ətrafında abidənin xarakterindən asılı olaraq müəyyən tənzimləmə zonası yaradilir ki, belə zona abidənin mühafizə zonası adlanır.
Haqqında
Abidə ölkənin, xalqın, bəşəriyyətin mədəni irsinin bir hissəsini təşkil edən obyektdir (arxeoloji, tarixi, incəsənət abidələri və s.). Abidələr insanları və ya hadisələri əbədiləşdirmək üçün yaradılan incəsənət əsərləridir; məsələn, heykəllərdən ibarət qrup, heykəl, büst, relyef və ya yazı həkk olunan lövhə, triumf arkası, sütun, obelisk və s. Abidələrin ən inkişaf etmiş növü memorial tikililərdir. Abidə irsin, dövrün, xalqın, dövlətin nailiyyətlərinin, onun mədəniyyətinin bir hissəsidir.
1983-cü ildə YUNESKO yanında yaradılmış Abidələrin və tarixi yerlərin mühafizəsi məsələləri üzrə Beynəlxalq Şuranın (İKOMOS) Assambleyasında ümumdünya mədəni irsin müxafizəsi və qorunub saxlanılması məsələlərinə ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmək məqsədilə 18 aprel Beynəlxalq abidələr və tarixi yerlər günü elan edilib.
Abidələrin növləri
Abidələr daşınar (səyyar) və daşınmaz (stasionar) ola bilər.
- Daşınar abidələr muzeylərdə, arxivlərdə, fondlarda, sərgilərdə və digər münasib yerlərdə,
- daşınmaz abidələr əksər hallarda arxeoloji və memarlıq abidələri olmaqla olduğu və inşa edildiyi yerlərdə qorunur.
Tipləri:
- — insanın fəaliyyəti ilə əlaqədar yer altında olan maddi mədəniyyət nümunələri, o cümlədən ibtidai insan düşərgələri və yaşayış məskənləri, qədim qəbiristanlar, müdafiə sistemləri və istehkamlar, ziyarətgahlar, hər cür qədim əşyalar, dini və xatirə abidələri, qaya və daşüstü təsvirlər və yazılar, qədim mədən istismar izləri, əmək alətləri, istehsalat kürələri, qədim yollar, körpü qalıqları, arxlar, ovdan və kəhrizlər, su kəmərləri, kürəbəndlər və s.;
- — öz həcm-plan həllini kifayət qədər saxlayan qurmalar, müxtəlif təyinatlı memarlıq-inşaat binaları, yardımçı obyektlər, mühəndis kommunikasiyaları; məskənsalma (şəhərsalma) abidələri; ərazisinin əksər hissəsi memarlıq, tarixi-mədəni sənətkarlıq abidələri və tikililər ilə tutulan, ənənəvi məhəllələrə bölünən, bəzən də qala divarları ilə əhatə edilən, küçə şəbəkəsini və mühəndis kommunikasiyalarını qismən saxlayan yaşayış məntəqələri, bağ-parklar, xiyabanlar, incəsənət nümunələri; yeni yaranmış memarlıq abidələri; öz həcm-plan, bədii-estetik, istismar-funksional və texniki-konstruktiv həllinə görə uzun ömürlü memarlıq binaları və qurmaları; kiçik memarlıq formaları; monumentlər, obelisklər, fəvvarələr, şəlalələr, bulaqlar, hovuzlar, köşklər və ərazidə xüsusi mövqe tutan başqa yaradıcılıq obyektləri;
- — cəmiyyət və dövlət tarixi ilə, müharibə və milli azadlıq hərəkatı ilə, elm və texnikanın inkişafı ilə xalqın həyatındakı mühüm tarixi hadisələrlə bağlı dəyərlər, dövlət xadimlərinin və hərbi xadimlərin, Sovet İttifaqı Qəhrəmanlarının, Milli Qəhrəmanların, görkəmli elm və incəsənət xadimlərinin həyatı ilə bağlı qurmalar, mənzillər, xatirə yerləri, sənədlər və əşyalar, etnoqrafik abidələr — xalqın maddi, mənəvi, ideoloji, sənətkarlıq və təsərrüfat həyatını özündə əks etdirən qurmalar və əmək alətləri, əşyalar, epiqrafik abidələr — üzərində yazılar olan müxtəlif daş, gil, ağac və metal nümunələri;
- sənədli abidələr — rəsmi dövlət orqanlarının aktları, qədim əlyazmaları, nadir çap əsərləri, arxivlər, o cümlədən fono, foto və kino arxivlər;
- incəsənət abidələri — tarixi və estetik dəyəri olan bədii, təsviri, dekorativ-tətbiqi sənət nümunələri;
- qoruqlar — tarix və mədəniyyət üçün böyük əhəmiyyəti olan, dövlət tərəfindən mühafizə edilən ərazilər və ya məskənlər;
- adibələrin mühafizə zonası — abidələrin görkəminə xələl gətirməmək məqsədilə onların yerləşdiyi sahənin ətrafında abidənin xarakterindən asılı olaraq müəyyən edilən əlavə tənzimləmə zonası.
Abidələr dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli abidələrə bölünür.
-
![image]()
Atəşgah -
![image]()
Lahıcda ev -
![image]()
Şəki Xan Sarayı -
![image]()
Qarabağlar türbəsinin baştağı -
![image]()
Bərdədə məscid
İstinadlar
- . 2014-07-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-20.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Abide tarixi ehemiyyeti olan bir hadiseye ve ya tarixi bir sexse xatire olaraq qoyulan nisangah heykel ve s ve ya qedim dovrlere aid medeniyyet eseri Insanlarin hadiselerin obyektlerin edebiyyat ve kinofilm personajlarin xususi ehemiyyetini gostermek ucun ucaldilan tikili qurgu oxsadilan fiqur Abide Olkenin xalqin beseriyyetin maddi servetinin bir hissesi bedii ve tarixi deyeri olan tikili Gorkemli sexsiyyet ve tarixi hadiselerin serefine yaradilan heykeltarasliq ve memarliq eseri Abide anlayisi monument anlayisina yaxindir Abidenin en cox yayilmis tipi eslinden boyuk olan heykeltarasliq fiquru yaxud kompozisiyasidir Abide postament uzerinde ve adeten gorkemli yerde yaxud tarixen mueyyen hadise ile bagli yerde qoyulur Senet numuneleri olan qedim qebirustu daslar da xususi Abide tipidir Mecazi menada yadigar xatire diqqetelayiq is eser Abide bir qayda olaraq neyinse xatiresi ehemiyyetini dasiyir Daha cox rast gelinen novleri heykel ctatuya yazili divar ustu lovhe zefer tagi sutun obelisk ve s Ekser tarixi abidelerin gorkemine xelel getirmemek meqsedile onlarin yerlesdiyi sahenin etrafinda abidenin xarakterinden asili olaraq mueyyen tenzimleme zonasi yaradilir ki bele zona abidenin muhafize zonasi adlanir HaqqindaAbide olkenin xalqin beseriyyetin medeni irsinin bir hissesini teskil eden obyektdir arxeoloji tarixi incesenet abideleri ve s Abideler insanlari ve ya hadiseleri ebedilesdirmek ucun yaradilan incesenet eserleridir meselen heykellerden ibaret qrup heykel bust relyef ve ya yazi hekk olunan lovhe triumf arkasi sutun obelisk ve s Abidelerin en inkisaf etmis novu memorial tikililerdir Abide irsin dovrun xalqin dovletin nailiyyetlerinin onun medeniyyetinin bir hissesidir 1983 cu ilde YUNESKO yaninda yaradilmis Abidelerin ve tarixi yerlerin muhafizesi meseleleri uzre Beynelxalq Suranin IKOMOS Assambleyasinda umumdunya medeni irsin muxafizesi ve qorunub saxlanilmasi meselelerine ictimaiyyetin diqqetini celb etmek meqsedile 18 aprel Beynelxalq abideler ve tarixi yerler gunu elan edilib Abidelerin novleriAbideler dasinar seyyar ve dasinmaz stasionar ola biler Dasinar abideler muzeylerde arxivlerde fondlarda sergilerde ve diger munasib yerlerde dasinmaz abideler ekser hallarda arxeoloji ve memarliq abideleri olmaqla oldugu ve insa edildiyi yerlerde qorunur Tipleri insanin fealiyyeti ile elaqedar yer altinda olan maddi medeniyyet numuneleri o cumleden ibtidai insan dusergeleri ve yasayis meskenleri qedim qebiristanlar mudafie sistemleri ve istehkamlar ziyaretgahlar her cur qedim esyalar dini ve xatire abideleri qaya ve dasustu tesvirler ve yazilar qedim meden istismar izleri emek aletleri istehsalat kureleri qedim yollar korpu qaliqlari arxlar ovdan ve kehrizler su kemerleri kurebendler ve s oz hecm plan hellini kifayet qeder saxlayan qurmalar muxtelif teyinatli memarliq insaat binalari yardimci obyektler muhendis kommunikasiyalari meskensalma sehersalma abideleri erazisinin ekser hissesi memarliq tarixi medeni senetkarliq abideleri ve tikililer ile tutulan enenevi mehellelere bolunen bezen de qala divarlari ile ehate edilen kuce sebekesini ve muhendis kommunikasiyalarini qismen saxlayan yasayis menteqeleri bag parklar xiyabanlar incesenet numuneleri yeni yaranmis memarliq abideleri oz hecm plan bedii estetik istismar funksional ve texniki konstruktiv helline gore uzun omurlu memarliq binalari ve qurmalari kicik memarliq formalari monumentler obeliskler fevvareler selaleler bulaqlar hovuzlar koskler ve erazide xususi movqe tutan basqa yaradiciliq obyektleri cemiyyet ve dovlet tarixi ile muharibe ve milli azadliq herekati ile elm ve texnikanin inkisafi ile xalqin heyatindaki muhum tarixi hadiselerle bagli deyerler dovlet xadimlerinin ve herbi xadimlerin Sovet Ittifaqi Qehremanlarinin Milli Qehremanlarin gorkemli elm ve incesenet xadimlerinin heyati ile bagli qurmalar menziller xatire yerleri senedler ve esyalar etnoqrafik abideler xalqin maddi menevi ideoloji senetkarliq ve teserrufat heyatini ozunde eks etdiren qurmalar ve emek aletleri esyalar epiqrafik abideler uzerinde yazilar olan muxtelif das gil agac ve metal numuneleri senedli abideler resmi dovlet orqanlarinin aktlari qedim elyazmalari nadir cap eserleri arxivler o cumleden fono foto ve kino arxivler incesenet abideleri tarixi ve estetik deyeri olan bedii tesviri dekorativ tetbiqi senet numuneleri qoruqlar tarix ve medeniyyet ucun boyuk ehemiyyeti olan dovlet terefinden muhafize edilen eraziler ve ya meskenler adibelerin muhafize zonasi abidelerin gorkemine xelel getirmemek meqsedile onlarin yerlesdiyi sahenin etrafinda abidenin xarakterinden asili olaraq mueyyen edilen elave tenzimleme zonasi Abideler dunya olke ve yerli ehemiyyetli abidelere bolunur Atesgah Lahicda ev Seki Xan Sarayi Qarabaglar turbesinin bastagi Berdede mescidIstinadlar 2014 07 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 20 Xarici kecidlerVikianbarda Abide ile elaqeli mediafayllar var Vikisitatda Abideler ile elaqedar sitatlar var