Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çıraqqala — Azərbaycanın Şabran rayonunun 20-25 kilometrliyində, Bakı şəhərindən 150 km aralı Çaraq kəndi ərazisində yerləşən Çaraqqaya adlı sıldırım qayanın zirvəsində 1232 metr hündürlükdə yerləşən V-VI əsrlərə aid müdafiə qalası.
| Çıraqqala | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Yerləşir | Şabran şəhərinin 20-25 km-liyində |
| Aidiyyatı | Sasanilər imperiyası Qafqaz Albaniyası |
| Tikilmə tarixi | IV-VI əsrlər |
| Üslubu | Alban memarlığı Sasani memarlığı |
| Material | kərpic, daş |
| Vəziyyəti | xarabalıqları qalıb |
UNESCO Ehtiyat Siyahısı | |
| Rəsmi adı: The Caspian Shore Defensive Constructions | |
| Tipi | Mədəni |
| Təyin edilib | 2001 |
| İstinad nöm. | 1573 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa |
| İstinad nöm. | 4.7 |
| Kateqoriya | Qala |
| Əhəmiyyəti | Dünya əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi məlumat
Elə hesab edilir ki, Çıraqqala, əsasən istehkam qarovulxana məqsədilə Sasani hökmdarları tərəfindən IV-VI əsrlərdə tikilmişdir. Gilgilçay səddinin baş qarovulxanası olub. Buradan geniş bir ərazini nəzarət altında saxlamaq və düşmənin gəlişini görüb tonqallar vasitəsilə ətrafa xəbər vermək mümkündür. Sonralar elə bu məqsədlə həmin qaya başında möhtəşəm qala tikilmiş və onun indi salamat qalan ən uca bürcündə tonqal qalanarmış.
Bura həm də qala rolunu oynayırmış və təqribən Xəzər dənizindən Baba dağın ətəklərinə qədər uzanan səddin üç böyük qalasından biri imiş. İki qala və səddin böyük bir hissəsi tarixin zərbələrinə davam gətirməyərək uçub dağılmış, “Çıraqqala” isə öz əzəməti, vüqarı ilə hələ də insanları heyran etməkdədir.
Çıraqqalanın adının yaranmasının da bir neçə izahı vardır. Abbasqulu ağa Bakıxanov “Gülüstani-İrəm” əsərində bu qalanın adını “Çıraqqala” kimi göstərmiş və o, bu adla da, tanınmağa başlanmışdır. Lakin yerli əhali həmişə və bu gündə belə qalanı “Çaraqqala” adlandırır və orada orta əsrlərdən qala şəhər olmasını göstərirlər. Qalanın bir neçə kilometrliyindəki kəndin Çaraq olması, qalanın yerləşdiyi dağ zirvəsinin adınında Çaraq qaya olması deyilənləri bir daha təsdiqləyir. Qalanın sadəcə düşmənin gəlişini xəbər vermək üçün tikildiyi də inandırıcı deyildir. Belə ki, qalanın ərazisinin böyüklüyü və ərazinin 4 tərəfdən keçilməz olan təbii sıldırımlı qaya üzərində yerləşməsi, möhtəşəm qala divarları ilə əhatələnməsi və eləcədə 17 bürcünün olması buranın qala şəhər oldugunu göstərir. Eyni zamanda məlumdur ki, bu qalanın Sasanilər tərəfindən təyin edilmiş ilk hakiminin də adı Çora və ya Çara olmuşdur. Onda bu qala şəhərcik ətraf əhali tərəfindən Çara yaşayan qala adlanması daha inandırıcıdır. Dilimizin xüsusiyyətlərinə əsasən Çara qala dönüb Çaraqqala olmuşdur. Lakin bu günə qədər tarixçi alimlər arasında yekdil rəy yoxdur və buna görədə biz A.A.Bakıxanovun yazdığı rəvayətə və bugünkü deyimə uyğun olaraq qalanı “Çıraqqala” kimi göstəririk.
Erkən orta əsrlər dövründə Beşbarmaq dağından Dərbəndə qədərki ərazilər Çora vilayəti adlanmış və həmin vilayətdə Çora qalası yerləşmişdir. Ehtimal var ki, həmin Çora qalası sonrakı əsrlərdə “Çoraqqala”-yəni Çıraqqala şəklinə düşmüşdür.[] “Çıraqqala”nın yerləşdiyi möhtəşəm Gilgilçay səddi, bəzi mənbələrə görə, məşhur Çin səddindən sonra dünyada ikinci nəhəng müdafiə istehkamıdır. Bu sədd faktiki olaraq şimaldan cənuba keçilməsi mümkün olan bütün yolları bağlayır. Səddin üzərində hər 32,5 metrdən bir bürc və ya qüllə ucaldılıb. Səddə ən böyük bürcün hündürlüyü 14,7, eni isə 7,2 metrdir. Divarlar və bürclər əsasən bişmiş və çiy kərpicdən hörülüb. Çıraqqala mərkəzi qala da daxil olmaqla 17 bürcdən ibarət düzbucaqlı formasındadır. İndi həmin bürclərin ancaq üçü salamat qalıb.
1952-ci ilə qədər bürclərin bir hissəsi, narınqala və baş bürc salamat idi. Qala altı deyilən yerdə naftusiya suyunun kəşfi və burada sanotoriyanın tikilməsi, qalanın isə mühafizə olunmaması onun sürətlə dağılmasına təkan oldu.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin 23 iyun 2003-cü il tarixli 1262 nömrəli Sərəncamı ilə “Çıraqqala” tarixi kompleksi tarixi qoruq elan edilmiş və onun qorunması və bərpası üçün əlaqədar təşkilatlara mühüm tapşırıqlar verilmişdir.
Şəkilləri
İstinadlar
- AzTV. "Çıraqqala abidəsində bərpa işləri yekunlaşır" (az.). Youtube.com. 04.11.2023. 2023-11-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- "Çıraqqala" tarixi abidələr kompleksinin bərpası və qorunması haqqında 2021-08-30 at the Wayback Machine Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 23 iyun 2003-cü il tarixli, 1262 nömrəli Sərəncamı. e-qanun.az (az.)
Mənbə
- Nurbala Quliyev - Bura Gülüstani-İrəm torpağıdır. Bakı 2005.
Xarici keçidlər
- Çıraqqala qalası (Rus dilində)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ciraqqala Azerbaycanin Sabran rayonunun 20 25 kilometrliyinde Baki seherinden 150 km arali Caraq kendi erazisinde yerlesen Caraqqaya adli sildirim qayanin zirvesinde 1232 metr hundurlukde yerlesen V VI esrlere aid mudafie qalasi Ciraqqala41 04 49 sm e 48 56 43 s u Olke AzerbaycanYerlesir Sabran seherinin 20 25 km liyindeAidiyyati Sasaniler imperiyasi Qafqaz AlbaniyasiTikilme tarixi IV VI esrlerUslubu Alban memarligi Sasani memarligiMaterial kerpic dasVeziyyeti xarabaliqlari qalibUNESCO Ehtiyat SiyahisiResmi adi The Caspian Shore Defensive ConstructionsTipiMedeniTeyin edilib2001Istinad nom 1573DovletAzerbaycanRegionAvropaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 4 7KateqoriyaQalaEhemiyyetiDunya ehemiyyetliCiraqqala Vikianbarda elaqeli mediafayllarUmumi melumatCiraqqala qalasinin berpa plani Ele hesab edilir ki Ciraqqala esasen istehkam qarovulxana meqsedile Sasani hokmdarlari terefinden IV VI esrlerde tikilmisdir Gilgilcay seddinin bas qarovulxanasi olub Buradan genis bir erazini nezaret altinda saxlamaq ve dusmenin gelisini gorub tonqallar vasitesile etrafa xeber vermek mumkundur Sonralar ele bu meqsedle hemin qaya basinda mohtesem qala tikilmis ve onun indi salamat qalan en uca burcunde tonqal qalanarmis Bura hem de qala rolunu oynayirmis ve teqriben Xezer denizinden Baba dagin eteklerine qeder uzanan seddin uc boyuk qalasindan biri imis Iki qala ve seddin boyuk bir hissesi tarixin zerbelerine davam getirmeyerek ucub dagilmis Ciraqqala ise oz ezemeti vuqari ile hele de insanlari heyran etmekdedir Ciraqqalanin adinin yaranmasinin da bir nece izahi vardir Abbasqulu aga Bakixanov Gulustani Irem eserinde bu qalanin adini Ciraqqala kimi gostermis ve o bu adla da taninmaga baslanmisdir Lakin yerli ehali hemise ve bu gunde bele qalani Caraqqala adlandirir ve orada orta esrlerden qala seher olmasini gosterirler Qalanin bir nece kilometrliyindeki kendin Caraq olmasi qalanin yerlesdiyi dag zirvesinin adininda Caraq qaya olmasi deyilenleri bir daha tesdiqleyir Qalanin sadece dusmenin gelisini xeber vermek ucun tikildiyi de inandirici deyildir Bele ki qalanin erazisinin boyukluyu ve erazinin 4 terefden kecilmez olan tebii sildirimli qaya uzerinde yerlesmesi mohtesem qala divarlari ile ehatelenmesi ve elecede 17 burcunun olmasi buranin qala seher oldugunu gosterir Eyni zamanda melumdur ki bu qalanin Sasaniler terefinden teyin edilmis ilk hakiminin de adi Cora ve ya Cara olmusdur Onda bu qala sehercik etraf ehali terefinden Cara yasayan qala adlanmasi daha inandiricidir Dilimizin xususiyyetlerine esasen Cara qala donub Caraqqala olmusdur Lakin bu gune qeder tarixci alimler arasinda yekdil rey yoxdur ve buna gorede biz A A Bakixanovun yazdigi revayete ve bugunku deyime uygun olaraq qalani Ciraqqala kimi gosteririk Erken orta esrler dovrunde Besbarmaq dagindan Derbende qederki eraziler Cora vilayeti adlanmis ve hemin vilayetde Cora qalasi yerlesmisdir Ehtimal var ki hemin Cora qalasi sonraki esrlerde Coraqqala yeni Ciraqqala sekline dusmusdur menbe gosterin Ciraqqala nin yerlesdiyi mohtesem Gilgilcay seddi bezi menbelere gore meshur Cin seddinden sonra dunyada ikinci neheng mudafie istehkamidir Bu sedd faktiki olaraq simaldan cenuba kecilmesi mumkun olan butun yollari baglayir Seddin uzerinde her 32 5 metrden bir burc ve ya qulle ucaldilib Sedde en boyuk burcun hundurluyu 14 7 eni ise 7 2 metrdir Divarlar ve burcler esasen bismis ve ciy kerpicden horulub Ciraqqala merkezi qala da daxil olmaqla 17 burcden ibaret duzbucaqli formasindadir Indi hemin burclerin ancaq ucu salamat qalib 1952 ci ile qeder burclerin bir hissesi narinqala ve bas burc salamat idi Qala alti deyilen yerde naftusiya suyunun kesfi ve burada sanotoriyanin tikilmesi qalanin ise muhafize olunmamasi onun suretle dagilmasina tekan oldu Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Heyder Eliyevin 23 iyun 2003 cu il tarixli 1262 nomreli Serencami ile Ciraqqala tarixi kompleksi tarixi qoruq elan edilmis ve onun qorunmasi ve berpasi ucun elaqedar teskilatlara muhum tapsiriqlar verilmisdir SekilleriIstinadlarAzTV Ciraqqala abidesinde berpa isleri yekunlasir az Youtube com 04 11 2023 2023 11 04 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 04 Ciraqqala tarixi abideler kompleksinin berpasi ve qorunmasi haqqinda 2021 08 30 at the Wayback Machine Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 23 iyun 2003 cu il tarixli 1262 nomreli Serencami e qanun az az MenbeNurbala Quliyev Bura Gulustani Irem torpagidir Baki 2005 Xarici kecidlerVikianbarda Ciraqqala ile elaqeli mediafayllar var Ciraqqala qalasi Rus dilinde