Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məhəmməd Füzuli heykəli — Mərkəzi park ərazisində yerləşən Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının önündə orta əsr Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin şərəfinə ucaldılmış heykəl. 1958–1963-ci illərdə hazırlanmış abidənin heykəltaraşları Tokay Məmmədov və Ömər Eldarov, memarı isə Hacı Muxtarovdur.
| Füzulinin heykəli | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Bakı |
| Yerləşir | Füzuli meydanı |
| Heykəltaraş | Tokay Məmmədov Ömər Eldarov |
| Memar | Hacı Muxtarov |
| Tikilmə tarixi | 1958–1963 |
| Material | bürünc, qranit |
| İstinad nöm. | 451 |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
Bu işə görə heykəltaraşlar Tokay Məmmədov və Ömər Eldarov SSRİ Rəssamlıq Akademiyasının gümüş medallarına layiq görülmüşdülər.
Tarixi
1958-ci ildə orta əsrlər Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin ölümünün 400 illiyi münasibətilə şairin abidəsinin yaradılması üçün müsabiqə elan edilir. Vaxtilə İ. E. Repin adına Sankt-Peterburq Dövlət Akademik Rəssamlıq, Heykəltaraşlıq və Memarlıq İnstitutunda bir yerdə təhsil almış Tokay Məmmədov və Ömər Eldarovun memar Hacı Muxtarovla bir yerdə hazırladıqları layihə müsabiqədə qalib gəlir.
Füzulinin heykəli üzərində işləməzdən əvvəl həm Tokay Məmmədov, həm də Ömər Eldarov “poetik” mövzuya müraciət etmişdilər. Belə ki, bir müddət öncə Məmmədov Nizami Gəncəvinin portreti üzərində işləmişdi. Azərbaycan heykəltaraşlığında ağac üzərində işlənmiş ilk əsər olan bu portret Nizami Gəncəvi adına Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində saxlanılır.
Ömər Eldarov isə XX əsrin 50-ci illərində XIX əsr Azərbaycan şairəsi, Qarabağ xanının qızı Xurşidbanu Natəvanın mərmər portretini işləyir. Tezliklə Ali Sovetin Rəyasət Heyətinin sədri, Azərbaycanın Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimovun təklifi ilə Ömər Eldarov Natəvanın tunc heykəlini işləmək sifarişini alır.
Heykəlin işlənməsini xatırlyarkən T. Məmmədov deyir ki, “ İlk işlərimdən biri də Füzulinin heykəli olub. Onda cavan idik, işləmək üçün pul lazım idi. Ömər Eldarov da mənimlə Leninqradda oxumuşdu. Füzulinin heykəli üçün elan olunan müsabiqədə layihəmiz birinci yerə çıxdı. Ömərə dedim, gəl mənimlə işlə, kömək elə. Şəhərləri gəzdik, axtarış apardıq, daşları tapdıq.”
Abidənin açılışı 1963-cü ildə baş tutur.
Təsviri
Məhəmməd Füzulinin heykəli qranit postament üzərində ucalan bürünc heykəldən və postament qarşısında yerləşən fəvvarədən ibarətdir.
Heykəl
Heykəl 12 metr hündürlüyə malikdir. Şairin üzünün cizgiləri, alnında, qaşlarının arasındakı xəfif qırışlar onun gərgin fikirlərlə yaşadığı və həyəcan keçirdiyi anları təsvir edir.
Füzulinin bədii obrazı ilk dəfə başqa bir Azərbaycan heykəltaraşı Fuad Əbdürrəhmanov tərəfindən yaradılmışdır. Belə ki, Nizami Gəncəvi adına Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin binasının fasadı işlənərkən, fasadı bəzəyən heykəllərdən birinin Füzulinin heykəli olması nəzərdə tutulur və elan edilmiş müsabiqədə Fuad Əbdürrəhmanovun layihəsi qalib gəlir. Sənətkarın 1939-cu ildə muzey binası üçün yaratdığı Füzuli obrazı sonradan şairin xalq tərəfindən, daha sonra isə rəsmən qəbul edilmiş portreti kimi tanındı. Füzulinin heykəli hazırlanarkən heykəltaraşlar F. Əbdürrəhmanov tərəfindən yaradılmış obrazın ümumi cigilərinə sadiq qalmışlar.
Heykəlin həmmüəllifi olan Ömər Eldarov da açılış zamanı xüsusi minnətdarlığın Məmmədova aid olduğunu bildirib. Hər iki sənətkar əsərlərində qəhrəmanın psixoloji aləminə, ruh dünyasına endiyindən və əsas prioritet məqam kimi daxili vəziyyəti əks etdirdiyindən Füzuli heykəli çox uğurlu məhsul kimi alınıb. Çünki heykələ diqqət yetirəndə sanki öz daxili dünyasında səyahət edən bir müdriklik səyyahını görürük. O sanki səyahət zamanı bütün əbədiyyəti gözləri qarşısına gətirir. Bir əlində "Divan" tutan, digər əlini isə çənəsinə söykəyən şair sanki keçmişdən bu günə, bu gündən gələcəyə, gələcəkdən də əbədiyyətə uzun bir yolçuluqdadır. Onun yolçuluğu fikir yolçuluğudur və bu əbədiyyətə qədər davam edəcəkdir. Müəlliflər fəlsəfə ilə kədəri, müdrikliklə hüznü çox gözəl sintez edə biliblər. Hansı səmtdən baxılırsa baxılsın, o öz görüm nöqtəsini itirmir. Uzaqdan başqa, yaxından isə tamam başqa təəssürat yaradır. Sağdan baxanda ayrı məqamlara, soldan baxanda isə ayrı məqamlara toxunulub. Amma rakurs fərqinə baxmayaraq heykəl vahid kompozisiyaya tabedir. Burada hər bir kiçik detal belə bu kompozisiya ilə, heykəldəki Füzuli ruhu ilə ahəngdədir. Bu ahəngin kökündə isə milli təəssübkeşlik və Şərq mənəviyyatı dayanır.
Postament
Postamentə müəmmalı ağır yükün ağırlığı altında beli bir qədər bükülmüş, bədənini ifadəli şəkildə örtərək cizgilərini nəzərə çarpdıran geniş bürüncəkli yaşlı adam dayanmışdır. Aydın cızılmış venaları olan sağ əl coşğu halda yaxud təlaş içində üzə söykənib. Digər əldə isə kitab var. Aşağı salınmış başın qəmli dönməsində kədər hiss olunur. Qaşlar arasındakı dərin büküklər, mütəfəkkirin alnını kəsib keçən qırışlar – yaşananların, dərk edilənlərin acısı, həyatı və onun qəm-qüssəsini dərk edən obrazın emosional dolğunluğunu artırır.
Postament, mahiyyət etibarilə abidənin ayrıca memarlıq hissəsi olmaqla yanaşı, ümumi obraz həllinin mühüm məna yükü daşıyan bərabərhüquqlu iştirakçısıdır. O, konkret olaraq təsviridir, onun qranit qorelyefində olduqca zərif lirik olan Füzulinin poetik personajları təsvir edilib. Yaradıcılığının sonrakı dövründə Tokay Məmmədov pyedestalla heykəlin ayrılmazlığı ideyasını daha da inkişaf etdirir, Koroğlunun heykəlində bu inkişaf aydın şəkildə gözə çarpır.
Qəbulu
Heykəltaraşların Füzuli heykəli 1963-cü ildə SSRİ Rəssamlıq Akademiyasının gümüş medalına layiq görülüb.
İstinadlar
- Şeyxov, 2012. səh. 20
- Şeyxov, 2012. səh. 19
- Qacar, 2012. səh. 17
- Qacar, 2012. səh. 18
- Zeynallı, Cavid. . apa.az. APA. 19 İyun 2015. 20 July 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 may 2018.
- Qacar, 2012. səh. 19
- ""Məhəmməd Füzuli": hüznü daşa belə yazdılar". day.az. 21 октября 2013. 22 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 may 2018.
- Zeynalov, Azad. . xalqqazeti.com. Xalq qəzeti. 20.12.2017. 27 January 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 may 2018.
- İbrahimov, 2012. səh. 15
- Nuri, Elmin. "Nizami və Füzulinin görkəmi nəyə əsasən müəyyən edilib?". moderator.az. 31/05/2017. 25 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 may 2018.
- Şeyxov, 2012. səh. 21
Ədəbiyyat
- Şeyxov, Yusif. Tokay Məmmədov (Sərvət silsiləsi). Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı. 2013.
- Qacar, Gülrəna. Ömər Eldarov (Sərvət silsiləsi). Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı. 2013.
- İbrahimov, Telman. Fuad Əbdürrəhmanov (Sərvət silsiləsi). Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı. 2013.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mehemmed Fuzuli heykeli Merkezi park erazisinde yerlesen Azerbaycan Dovlet Akademik Milli Dram Teatrinin onunde orta esr Azerbaycan sairi Mehemmed Fuzulinin serefine ucaldilmis heykel 1958 1963 ci illerde hazirlanmis abidenin heykeltaraslari Tokay Memmedov ve Omer Eldarov memari ise Haci Muxtarovdur Fuzulinin heykeli40 22 31 sm e 49 49 55 s u Olke AzerbaycanSeher BakiYerlesir Fuzuli meydaniHeykeltaras Tokay Memmedov Omer EldarovMemar Haci MuxtarovTikilme tarixi 1958 1963Material burunc qranitAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 451EhemiyyetiOlke ehemiyyetliFuzuli heykeli Bu ise gore heykeltaraslar Tokay Memmedov ve Omer Eldarov SSRI Ressamliq Akademiyasinin gumus medallarina layiq gorulmusduler TarixiHeykel ucun elan edilmis musabiqeye Mireli Mirqasimov terefinden teqdim olunmus eskiz 1958 ci ilde orta esrler Azerbaycan sairi Mehemmed Fuzulinin olumunun 400 illiyi munasibetile sairin abidesinin yaradilmasi ucun musabiqe elan edilir Vaxtile I E Repin adina Sankt Peterburq Dovlet Akademik Ressamliq Heykeltarasliq ve Memarliq Institutunda bir yerde tehsil almis Tokay Memmedov ve Omer Eldarovun memar Haci Muxtarovla bir yerde hazirladiqlari layihe musabiqede qalib gelir Fuzulinin heykeli uzerinde islemezden evvel hem Tokay Memmedov hem de Omer Eldarov poetik movzuya muraciet etmisdiler Bele ki bir muddet once Memmedov Nizami Gencevinin portreti uzerinde islemisdi Azerbaycan heykeltarasliginda agac uzerinde islenmis ilk eser olan bu portret Nizami Gencevi adina Azerbaycan Edebiyyati Muzeyinde saxlanilir Omer Eldarov ise XX esrin 50 ci illerinde XIX esr Azerbaycan sairesi Qarabag xaninin qizi Xursidbanu Natevanin mermer portretini isleyir Tezlikle Ali Sovetin Reyaset Heyetinin sedri Azerbaycanin Xalq yazicisi Mirze Ibrahimovun teklifi ile Omer Eldarov Natevanin tunc heykelini islemek sifarisini alir Heykelin islenmesini xatirlyarken T Memmedov deyir ki Ilk islerimden biri de Fuzulinin heykeli olub Onda cavan idik islemek ucun pul lazim idi Omer Eldarov da menimle Leninqradda oxumusdu Fuzulinin heykeli ucun elan olunan musabiqede layihemiz birinci yere cixdi Omere dedim gel menimle isle komek ele Seherleri gezdik axtaris apardiq daslari tapdiq Abidenin acilisi 1963 cu ilde bas tutur TesviriMehemmed Fuzulinin heykeli qranit postament uzerinde ucalan burunc heykelden ve postament qarsisinda yerlesen fevvareden ibaretdir Heykel Heykel 12 metr hundurluye malikdir Sairin uzunun cizgileri alninda qaslarinin arasindaki xefif qirislar onun gergin fikirlerle yasadigi ve heyecan kecirdiyi anlari tesvir edir Fuzulinin bedii obrazi ilk defe basqa bir Azerbaycan heykeltarasi Fuad Ebdurrehmanov terefinden yaradilmisdir Bele ki Nizami Gencevi adina Azerbaycan Edebiyyati Muzeyinin binasinin fasadi islenerken fasadi bezeyen heykellerden birinin Fuzulinin heykeli olmasi nezerde tutulur ve elan edilmis musabiqede Fuad Ebdurrehmanovun layihesi qalib gelir Senetkarin 1939 cu ilde muzey binasi ucun yaratdigi Fuzuli obrazi sonradan sairin xalq terefinden daha sonra ise resmen qebul edilmis portreti kimi tanindi Fuzulinin heykeli hazirlanarken heykeltaraslar F Ebdurrehmanov terefinden yaradilmis obrazin umumi cigilerine sadiq qalmislar Heykelin hemmuellifi olan Omer Eldarov da acilis zamani xususi minnetdarligin Memmedova aid oldugunu bildirib Her iki senetkar eserlerinde qehremanin psixoloji alemine ruh dunyasina endiyinden ve esas prioritet meqam kimi daxili veziyyeti eks etdirdiyinden Fuzuli heykeli cox ugurlu mehsul kimi alinib Cunki heykele diqqet yetirende sanki oz daxili dunyasinda seyahet eden bir mudriklik seyyahini goruruk O sanki seyahet zamani butun ebediyyeti gozleri qarsisina getirir Bir elinde Divan tutan diger elini ise cenesine soykeyen sair sanki kecmisden bu gune bu gunden geleceye gelecekden de ebediyyete uzun bir yolculuqdadir Onun yolculugu fikir yolculugudur ve bu ebediyyete qeder davam edecekdir Muellifler felsefe ile kederi mudriklikle huznu cox gozel sintez ede bilibler Hansi semtden baxilirsa baxilsin o oz gorum noqtesini itirmir Uzaqdan basqa yaxindan ise tamam basqa teessurat yaradir Sagdan baxanda ayri meqamlara soldan baxanda ise ayri meqamlara toxunulub Amma rakurs ferqine baxmayaraq heykel vahid kompozisiyaya tabedir Burada her bir kicik detal bele bu kompozisiya ile heykeldeki Fuzuli ruhu ile ahengdedir Bu ahengin kokunde ise milli teessubkeslik ve Serq meneviyyati dayanir Heykelin postamentinde Leyli ve Mecnun tesviri Postament Postamente muemmali agir yukun agirligi altinda beli bir qeder bukulmus bedenini ifadeli sekilde orterek cizgilerini nezere carpdiran genis buruncekli yasli adam dayanmisdir Aydin cizilmis venalari olan sag el cosgu halda yaxud telas icinde uze soykenib Diger elde ise kitab var Asagi salinmis basin qemli donmesinde keder hiss olunur Qaslar arasindaki derin bukukler mutefekkirin alnini kesib kecen qirislar yasananlarin derk edilenlerin acisi heyati ve onun qem qussesini derk eden obrazin emosional dolgunlugunu artirir Postament mahiyyet etibarile abidenin ayrica memarliq hissesi olmaqla yanasi umumi obraz hellinin muhum mena yuku dasiyan beraberhuquqlu istirakcisidir O konkret olaraq tesviridir onun qranit qorelyefinde olduqca zerif lirik olan Fuzulinin poetik personajlari tesvir edilib Yaradiciliginin sonraki dovrunde Tokay Memmedov pyedestalla heykelin ayrilmazligi ideyasini daha da inkisaf etdirir Koroglunun heykelinde bu inkisaf aydin sekilde goze carpir QebuluHeykeltaraslarin Fuzuli heykeli 1963 cu ilde SSRI Ressamliq Akademiyasinin gumus medalina layiq gorulub IstinadlarSeyxov 2012 seh 20 Seyxov 2012 seh 19 Qacar 2012 seh 17 Qacar 2012 seh 18 Zeynalli Cavid apa az APA 19 Iyun 2015 20 July 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 may 2018 Qacar 2012 seh 19 Mehemmed Fuzuli huznu dasa bele yazdilar day az 21 oktyabrya 2013 22 February 2020 tarixinde Istifade tarixi 8 may 2018 Zeynalov Azad xalqqazeti com Xalq qezeti 20 12 2017 27 January 2018 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 may 2018 Ibrahimov 2012 seh 15 Nuri Elmin Nizami ve Fuzulinin gorkemi neye esasen mueyyen edilib moderator az 31 05 2017 25 February 2020 tarixinde Istifade tarixi 8 may 2018 Seyxov 2012 seh 21EdebiyyatSeyxov Yusif Tokay Memmedov Servet silsilesi Baki Serq Qerb nesriyyati 2013 Qacar Gulrena Omer Eldarov Servet silsilesi Baki Serq Qerb nesriyyati 2013 Ibrahimov Telman Fuad Ebdurrehmanov Servet silsilesi Baki Serq Qerb nesriyyati 2013