Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Leyli və Məcnun (az-əbcəd. لیلی و مجنون) — XVI əsr şairi Məhəmməd Füzuli tərəfindən yazılmış və "Məcnun" ("Dəli") ləqəbi ilə tanınan Qeys adlı gənc oğlanın Leyli adlı gözələ sevgisindən bəhs edən liro-epik poemadır. Poema 1537-ci ildəAzərbaycan dilində yazılmışdır. Bu poema Füzulinin şah əsəri hesab edilir. 3096 beytdən ibarət olan poema Bağdadın osmanlı hakimi Üveys Paşaya həsr olunmuşdur.Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyov 1907-ci ildə Füzulinin "Leyli və Məcnun" poemasının motvləri əsasında ilk Azərbaycan operası olan "Leyli və Məcnun" operasını yazmışdır.
| Leyli və Məcnun | |
|---|---|
| az-əbcəd. لیلی و مجنون | |
 | |
| Janr | məsnəvi |
| Müəllif | Məhəmməd Füzuli |
| Orijinal dili | Azərbaycan dili |
| Yazılma ili | 1537 |
 Leyli və Məcnun Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Məzmunu
Xəbərdarlıq: Yazının davamı əsərin məzmunu haqqında məlumat ehtiva edir.
Leyli və Məcnun məhəbbəti məktəbdən başlayır. Onlar bir-birini yalnız mədrəsədə görür və bu məhəbbətə, qarşılıqlı münasibətə burada daha da yaxınlaşırlar. Məcnunun iztirabı, həsrəti Leylinin məktəbdən getməsi ilə başlayır. Həm Məcnun, həm də Leyli eyni sosial statusa malikdirlər. Yəni hər ikisi qəbilə başçılarınının yeganə övladıdır, var-dövlət cəhətdən də eyni zənginliyə malikdirlər, amma Leylinin atası qızını belə bir imkanlı ailənin oğluna vermək istəmir. Burada əsas məsələ Qeysin insani münasibətlərə, məhəbbətə, ailə qurulmasına dair özünəməxsus keyfiyyətlərə malik olmasıdır. Onu başa düşmədikləri və qəbul etmədikləri üçün Qeys Məcnuna çevrildi. Bu "məcnunluq" insan sevgisindən, insanın insana olan münasibətindən irəli gəlir. Elə buna görədə o, özünü səhrada, heyvanlar arasında daha yaxşı hiss edirdi.
Məcnuna göndərdiyi bir məktubda Leyli öz hüquqsuzluğunu, qul, əşya kimi alınıb satıldığını bildirərək yazır:
 | Мən gövhərəm, özgələr xiridar, Məndə degil ixtiyari-bazar, Dövran ki, məni məzada saldı, Bilməm Kim idi satan Kim aldı, Olsaydı mənim öz ixtiyarım, Olmaz idi səndən özgə yazım. |  |
Leylinin Məcnuna olan məhəbbətini eşidən ana həyəcan və qorxu hiss edir və o, bunu Leyliyə etdiyi nəsihətlərdə açıq bildirir:
| | Keyşux, nədir bu göftugulər? Qılmaq sənə tənə eybculər? Nəycün özünə ziyan edirsən? Yaxşı adını yama edirsən? Nəyçün sənə tənə edə bədyu? Namusuna layiq işmidir bu? | |
Qadın azadlığı həya, abır, namus, ismət cilovları ilə buxovlanmış olur. Əsərdə qadının öz istədiyini dilinə gətirməsi, sərbəst ailə qurmaq arzusu ilə yaşaması belə ədəb-ərkandan kənar sayılır. Əsas faciə ondadır ki, Leyli öz hüququ uğrunda qismən də olsa mübarizə aparsa da ətrafında özünə həmdəm tapılmaması üzündən nəticə əldə olunmur. O, ətrafdakılar tərəfindən anlanılmadığına görə dərdini şamla, pərvanə ilə, ayla, buludla, dəvə ilə bölüşməli olur. Leyli özünü cilovu başqasının əlində olan dəvəyə oxşadır:
| | Mən kimi yox əldə İxtiyarin, Bir özgə əlindədir Məharin. | |
Leyli ova gedərkən İbn Səlam onu görür, məftun olur və dərhal evinə qayıdır. İbn Səlam mötəbər adamdır, kübarlar içində məşhurdur, bəxtiyardır, zəngindir, mərifət əhlidir. Şair onu baş qəhrəmanı Məcnun ilə müqayisə edir. O, Leyli üçün elçi getməyə ən ağıllı, münasib bir adam tapır. Leyli İbn Səlamı sevməsə də, ondan kənar olmaq istəsə də, İbn Səlam nəcibliyində qalır. Leyli toy gecəsində öz dərdini ona danışandan sonra qızın bütün iztirablarına inanır, alicənablıq edir, fikrini tamam dəyişir, onunla yaxınlıq etmir, "vəsldən" əl çəkib hicranı özünə ruzi edir.
Poemanın axırlarına yaxın Leyli və Məcnunun üz-üzə gəldiyi yerdə gözlənilməyən bir hadisə baş verir, bir az əvvəl səhrada karvanı itirən, azıb sərgərdan gəzən Leyli, Məcnuna rast gələndə onu tanımamışdı. İndi İsə Məcnun Leylini tanımır və ya tanımaq istəmir. Leyli özünün hər bir qeyd və şərtdən uzaq olduğunu, Məcnunun ağuşuna girməyə hazır olduğunu deyəndə Məcnun kənara çəkilir, belə bir vüsala taqətsiz olduğunu iddia edir:
| | Yaqmağa məni yetər xəyalın, Yoxdur mənə taqəti-vüsalın! Ol gün ki, gözümdə var idi nur, Gözdən üzünü qaçırdın, ey hur... Eşq etdi binayi-vəsli mohkəm, Mənidə məni sənınlə həmdəm!.. Məndə olan aşikar sənsən, Mən xud yoxam, ol ki, var sənsən!... | |
Məcnun uğursuz bir eşqin mücəssəməsi olaraq qalmaq, Leylinin bakir xəyalı ilə yaşamaq və ölmək istəyir:
| | Mən eşq gazərgəhində xakəm, Elcümlə bilirməniki, pakəm!... | |
Xəbərdarlığın sonu.Obrazlar
Məcnun
Füzuli Məcnunu cəmiyyətdən kənar, azad şəraitdə duyduğunu, gördüyünü və istədiyini yazırdı. Məcnun bir çox cəhətdən Füzulinin "Rindü-zahid" poemasındakı Rind obrazının xələfidir. O da, köhnə fikirli, hiyləgər, şöhrət ehtiraslı ataya qarşı çıxır. Rind də Məcnun kimi yeni dünyanın oğludur. Füzuli ata ilə oğulun görüşləri, münasibət və əlaqələri arasındakı ziddiyyətin daha da dərinləşdiyini onların bir sıra həyat və ictimai-siyasi hadisələrə münasibətlərində göstərmişdir.
Poemada şair bir sıra münasibətlər kompleksi yaratmışdır ki, onlar da psixoloji-mənəvi aləmdə baş verən ziddiyyətlərin təcəssümüdür. Həmin cəhət poemada Məcnun surətində ifadəsini tapmışdır. Füzuli qəhrəmanı hiss adamıdır. O, dünyaya göz açdığı ilk anlardan həyatla qarşı-qarşıya durur, gələcəkdə keçirəcəyi faciəli günləri üçün ağlayır. Elə ilk günlərdən Füzuli qəhrəmanı ictimai mühitlə uyğunlaşa bilmir, onun həssas daxili aləmi belə həyat tərzi ilə təzadda olur. Hakim ictimai normalarla mənəvi mübarizəyə girişən Füzuli qəhrəmanı eçqi və sədaqəti həqiqi amal, kamal və qəhrəmanlıq səviyyəsinə qaldırır. O, fikrinin dürüstlüyünə, əqidəsinin saflığına inandırğı kimi, müasiri olduğu cəmiyyətin çürüklüyünü də aydın dərk edir. Məcnun bunu həm də adi romantik hisslərin aludəsi olmuş bir gənc kimi yox, Şərq fəlsəfəsini və mədəniyyətini mükəmməl bilən bir şair kimi başa düşür.
Füzulinin ideal qəhrəmanı bədii bir obraz kimi diqqətəlayiq cəhətlərə malikdir. Məcnun surətində bədii ümumiləşdirmədən daha çox fərdi cizgilər vardır.
Füzulinin ideal qəhrəmanı bədii bir obraz kimi diqqətəlayiq cəhətlərə malikdir. Məcnun surətində bədii ümumiləşmədən daha çox fərdi cizgilər vardır. Bu xüsusiyyət Nizami Məcnununa da aiddir.
Füzuli dövrün mühüm ictimai hadisələrinə Məcnun obrazı ilə əlaqədar epizodlarda geniş şəkildə toxunmuşdur. Füzulinin yaratdığı Məcnun obrazını təhlil edən prof. M. Quluzadə qeyd edir ki, "bu obraz şairin müasiri kimi qarşımızda canlanır." Q. Cahani isə qeyd edir ki, "…şair Məcnun surətini dövrünün canlı xarakteri səviyyəsinə qaldırmışdır, çoxcəhətli həyat dramı məhz bu surət vasitəsiylə əks olunmuşdur. Böyük sənətkar müasiri olduğu cəmiyyətin bütüm ziddiyyətlərini bu obraz vasitəsi ilə əks etdirməyə, ictimai mühitin qüsurlarına münasibətini bildirməyə çalışmışdır."
Leyli
Füzuli Leyli ilə əlaqədar hadisələrə yeni məzmun verərək onu yaşadığı dövr ilə bağlayır. Bununla belə Leyli bütün varlığı ilə atalardan və bütünlüklə köhnə cəmiyyətdən ayrılmışdır. O da Məcnun kimi bayağı adət və qanunların mahiyyətini dərk etdiyindən həmin qanunların gözü bağlı qulları olan atalardan bizardır. Bu fikirləri şair belə təsvir edir:
| | Girmişdi həsarə gənc manənd. Urmuşdu əyaqə pənddən bənd. Nə bir fərəhi, nə bir nişati, Nə kimsə ilə ixtilati. | |
Füzuli qəhrəmanları atalardan və ataları təmsil edən köhnə cəmiyyətdən o qədər ayrılmışdır ki, sonuncuların nəsihəti də onlara xoş gəlmirdi. Füzuli Leylisinin anasına verdiyi cavab bu baxımdan diqqətəlayiqdir:
| | Həm sən dersən ki: “Məktəbə var!” Həm dersən sən ki: “Getmə zinhar!” Hansı sözə etiqadım olsun, Sənə necə etimadım olsun. | |
Leylinin fikrincə köhnə cəmiyyətə bağlı olan ana özü də nə etdiyini bilmir. O, bir tərəfdən adətlərin əsiridir, digər tərəfdən Leylinin hərəkət və tələblərində bir həqiqət və mədəniyyət hiss edir.
Nizami Leylisindən fərqli olaraq Füzuli Leylisi zəmanədən daha çox şikayətlənir, etirazlarını ardıcıl bəyan edir. Bu cəhətdən o, Nizaminin Məcnunu ilə müqayisə oluna bilər. Füzuli lirik şair kimi yeni əlavə ricətlərlə Leyli surətinin fəaliyyətinə geniş meydan açdığını özü də qeyd edir. Əsərin bir yerində Leyli və Məcnunun məhəbbət atəşinə daha çox yandığını və tənə oxuna artıq giriftar olduğunu söyləyir. Ancaq əlavə edir ki, sevgilisi heç olmazsa "hicab məhbusu, ağzı bağlı deyil, başqaları ilə danışmaq, səhralara üz tutmaqla dərdini azaldır." O isə daxili aləmini bəyan etmək, səhralara qaçmaq hüququndan da məhrum edilmişdir. Leylinin dörd divar arasında ağlamaqdan başqa imkanı yoxdur. Leyli çırağı məhz özünün bu vəziyyətinə uyğun gördüyü üçün ona müraciət edir:
| | “Başdan ayağa nədir bu yanmaq, Dudi-dilə dəmbədəm boyanmaq, Nə cinsidir əslin ey bəlakeş Kim abi-həyatın oldu atəş? Mən həm sənə bənzərəm vəfadə, Bəlkə neçə mərtəbə ziyadə Sən gecə həmin yaparsan ey zar Mən gecəvü gündüzəm giriftar. | |
Füzuli qəhrəmanı özünün tədbirliliyini, sədaqətini və kamalını İbn Səlamın evində də nümayiş etdirir. Nizamidə Leyli İbn Səlama şillə vurub onu özündən uzaqlaşdırır. Füzuli isə poemada konfliktin kluminasiya nöqtələrindən olan bu hissəni özünə məxsus inandırıcılıqla təsvir edir. Füzuli Leylisi İbn Səlama şillə vurmur. Burada Leyli İbn Səlamı xürafatla aldadır. Leyli İbn Səlama deyir:
| | Bir şəxs mənə göründü nagah, Oldum pəri olduğundan agah, Cinnilər içində ol pərizad Ülfət mənim ilə qıldı bünyad. Hər ləhzə durar mənə bərabər, Der kim: - “Bəni-adəm etmə həmsər." | |
Tədqiqi
Mövzular
Nizami ədəbi ənənə və ideyalarına yeni zirvə bəxş edən, onu yeni zirvə və zəmində möhkəmləndirən Füzuliyə cəmiyyət və şəxsiyyət problemi o qədər aktual görünmüşdü ki, şair bu məsələyə iki əsər həsr etmişdir. Şair, "Leyli və Məcnun" poemasında yarımçıq saxladığı və ya tam deyə bilmədiyi fikirlərinə "Rindü-zahid" əsərində yekun vurmuşdur. Cəmiyyət və şəxsiyyət, habelə əxlaq və məişət problemi Füzulinin "Leyli və Məcnun" poemasında şairin dühasına xas olan geniş əhatə və dərinliyi ilə öz poetik həllini tapmışdır. Şair poemanın ekspozisiyasını təşkil edən fəsillərin birində dünya haqqında görüşlərini belə ifadə etmişdir:
| | Bundan dəxi yey məqam olmaz, Zövqü bu yerin tamam olmaz. | |
Bu misralar Füzulinin din xadimləri tərəfindən səsləndirilən "bu dünya murdarlar məskənidir, o, eyiblərlə doludur" kimi xürafat dolu fikirlərinə qarşı çıxdığını göstərir və bu müxalifət ruhu bütünlüklə "Leyli və Məcnun" poemasına hakimdir.
Nizami "Leyli və Məcnun"unun təsiri
Füzulinin poeması təkcə məzmununa görə deyil, həm də formasına görə Nizaminin əsəri ilə yaxındır. Hər iki poema eyni fabulada, əruz vəzninin həzəc bəhrində yazılmışdır.
Füzuli Nizaminin əsas süjet xəttini saxlasa da, sələfinin bir çox epizod və personajlarına yeni məna və məzmun vermişdir. Filologiya elmləri doktoru Azadə Rüstəmova qeyd edir ki, "şair bəzən hadisələrin təfərrüatına qədər öz böyük müəlliminin yolu ilə gedir." Füzuli əsərdə hadisələrin inkişafı, ziddiyyətlərin təsviri və onlara münasibətində də Nizami mövqeyində dayanır, lakin bütün bunlar təqlidçilik xarakteri daşımır. Belə ki, Füzuli bu mövzuya sələflərindən fərqli olaraq özünəməxsus motivlər, yeni fikir və mündəricə gətirmiş, dövrünün etik və estetik prinsiplərindən tənqidi şəkildə bəhs etməyi də unutmamışdır. Həm də əsərin ekspozisiyasında bəzi dəyişikliklər etmiş, onun məzmununa yeni epizodlar artırmış, Nizaminin bəzi epizodlarını və təhkiyə verilmiş hekayələri isə ixtisar etmişdir.
Poemanın quruluşu və ekspozisiyasındakı bu dəyişikliklər müəllifin mövqeyi və dövrün ictimai hadisələrinə münasibətindən doğmuşdur. Burada şair bir sıra münasibətlər kompleksi yaratmışdır ki, onlar da obrazların psixoloji-mənəvi aləmlərində baş verən ziddiyyətlərin təcəssümüdür.
Nizami ideal qəhrəmanlarını – (Xosrovu), Bəhramı və başqalarını həmişə dünya görmüş qocaların və alimlərin himayəsinə verir, ideal qəhrəman surətini o zaman tam hesab edirdi ki, o, xalq müdrikliyi ilə zənginləşsin, amma Məcnun surətində bu prinsip dəyişir. Burada cəmiyyət bir filosofun himayəsinə verilir. Füzuli də öz əsərində bu prinsipə sadiq qalır.
Füzuli poemasında atalar ilə oğullar, yeni nəsillərlə köhnə cəmiyyət arasında təzad Nizami əsərinə nisbətən daha qabarıq verilmişdir. Füzuli sələfinə nisbətən həmin təzadı ailə daxilinə keçirib daha da dərinləşdirmişdir və ona daha ciddi xarakter vermişdir.
İstinadlar
- "FOŻŪLĪ, MOḤAMMAD. Iranica". 2012-01-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-12.
- Лейли и Меджнун (Физули) — статья из Большой советской энциклопедии.
- Peter Rollberg. The modern encyclopedia of Russian and Soviet literature (including Non-Russian and Emigre literatures) / Edited by Harry B. Weber. — Academic International Press, 1987. — Т. 8. — С. 77.
Fuzuli was the author of some fifteen works, the most important of which are, in Turkic: A Divan, Hashish and Wine (Beng u Bade), Leila and Mejnun (Leila ve Mecnun), The Garden of the Blessed (Hadikat al-suada), and The Book of Complaints (Sikayetname); in Arabic: A Divan; and in Persian: A Divan.
- Charles van der Leeuw. Azerbaijan: A Quest for Identity. — Palgrave Macmillan, 2000. — С. 85. — 256 с. — . (ing.)
Nevertheless, Füzuli has left us one of the finest divans in Azeri literature (he wrote with equal ease in Azeri, Arabic and Persian), as well as the oldest preserved piece of prose in Azeri, The Book of Plants, a contemplative poem The Rise of Religion and an epic (the first to be written in Azeri) that told the tale of Leyla and Majnun.
- Лейли и Меджнун 2020-02-25 at the Wayback Machine — статья из Краткой литературной энциклопедии
- Colin P. Mitchell. ṬAHMĀSP I 2015-05-17 at the Wayback Machine (ing.) // Encyclopædia Iranica. — 15 июля 2009.
In the poetic arts, we have Moḥammad b. Solaymān Foẓuli, the greatest lyric poet in Azeri Turkish, who composed a version of Leyli o Majnun in that language…
- Cahani, 1979. səh. 128-129
- Cahani, 1979. səh. 131
- Cahani, 1979. səh. 130
- Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi, I cild, Bakı, 1960, səh. 411
- Cahani, 1979. səh. 132
- Füzuli – Əsərləri, II cild, səh.104
- Cahani, 1979. səh. 127
- R. Azadə — Füzuli və Nizami "Leyli və Məcnunları", "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzaeti, 12 aprel 1958
Ədəbiyyat
- Cahani, Qasım, Azərbaycan ədəbiyyatında Nizami ənənələri, Bakı: Elm, 1979
- Füzuli, Məhəmməd, «Leyli və Məcnun» poeması., Bakı: Maarif, 1991
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri MİR CƏLAL FÜZULİ …
- http://www.scribd.com/doc/21864450/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d-Fuzuli-LEYL%C4%B0-V%C6%8F-M%C6%8FCNUN 2012-07-09 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Leyli ve Mecnun deqiqlesdirme Leyli ve Mecnun az ebced لیلی و مجنون XVI esr sairi Mehemmed Fuzuli terefinden yazilmis ve Mecnun Deli leqebi ile taninan Qeys adli genc oglanin Leyli adli gozele sevgisinden behs eden liro epik poemadir Poema 1537 ci ildeAzerbaycan dilinde yazilmisdir Bu poema Fuzulinin sah eseri hesab edilir 3096 beytden ibaret olan poema Bagdadin osmanli hakimi Uveys Pasaya hesr olunmusdur Azerbaycan bestekari Uzeyir Hacibeyov 1907 ci ilde Fuzulinin Leyli ve Mecnun poemasinin motvleri esasinda ilk Azerbaycan operasi olan Leyli ve Mecnun operasini yazmisdir Leyli ve Mecnunaz ebced لیلی و مجنون Janr mesneviMuellif Mehemmed FuzuliOrijinal dili Azerbaycan diliYazilma ili 1537Leyli ve Mecnun Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarMezmunuXeberdarliq Yazinin davami eserin mezmunu haqqinda melumat ehtiva edir Fuzuli Leyli ve Mecnun unun 1856 ci ilde Esker ibn Huseyn terefinden kocurulmus Tebriz elyazmasinin titul sehifesi Leyli ve Mecnun mehebbeti mektebden baslayir Onlar bir birini yalniz medresede gorur ve bu mehebbete qarsiliqli munasibete burada daha da yaxinlasirlar Mecnunun iztirabi hesreti Leylinin mektebden getmesi ile baslayir Hem Mecnun hem de Leyli eyni sosial statusa malikdirler Yeni her ikisi qebile bascilarininin yegane ovladidir var dovlet cehetden de eyni zenginliye malikdirler amma Leylinin atasi qizini bele bir imkanli ailenin ogluna vermek istemir Burada esas mesele Qeysin insani munasibetlere mehebbete aile qurulmasina dair ozunemexsus keyfiyyetlere malik olmasidir Onu basa dusmedikleri ve qebul etmedikleri ucun Qeys Mecnuna cevrildi Bu mecnunluq insan sevgisinden insanin insana olan munasibetinden ireli gelir Ele buna gorede o ozunu sehrada heyvanlar arasinda daha yaxsi hiss edirdi Mecnuna gonderdiyi bir mektubda Leyli oz huquqsuzlugunu qul esya kimi alinib satildigini bildirerek yazir Men govherem ozgeler xiridar Mende degil ixtiyari bazar Dovran ki meni mezada saldi Bilmem Kim idi satan Kim aldi Olsaydi menim oz ixtiyarim Olmaz idi senden ozge yazim Leylinin Mecnuna olan mehebbetini esiden ana heyecan ve qorxu hiss edir ve o bunu Leyliye etdiyi nesihetlerde aciq bildirir Keysux nedir bu goftuguler Qilmaq sene tene eybculer Neycun ozune ziyan edirsen Yaxsi adini yama edirsen Neycun sene tene ede bedyu Namusuna layiq ismidir bu Qadin azadligi heya abir namus ismet cilovlari ile buxovlanmis olur Eserde qadinin oz istediyini diline getirmesi serbest aile qurmaq arzusu ile yasamasi bele edeb erkandan kenar sayilir Esas facie ondadir ki Leyli oz huququ ugrunda qismen de olsa mubarize aparsa da etrafinda ozune hemdem tapilmamasi uzunden netice elde olunmur O etrafdakilar terefinden anlanilmadigina gore derdini samla pervane ile ayla buludla deve ile bolusmeli olur Leyli ozunu cilovu basqasinin elinde olan deveye oxsadir Men kimi yox elde Ixtiyarin Bir ozge elindedir Meharin Mecnun sehrada AMEA Elyazmalar Institutu Leyli ova gederken Ibn Selam onu gorur meftun olur ve derhal evine qayidir Ibn Selam moteber adamdir kubarlar icinde meshurdur bextiyardir zengindir merifet ehlidir Sair onu bas qehremani Mecnun ile muqayise edir O Leyli ucun elci getmeye en agilli munasib bir adam tapir Leyli Ibn Selami sevmese de ondan kenar olmaq istese de Ibn Selam necibliyinde qalir Leyli toy gecesinde oz derdini ona danisandan sonra qizin butun iztirablarina inanir alicenabliq edir fikrini tamam deyisir onunla yaxinliq etmir veslden el cekib hicrani ozune ruzi edir Poemanin axirlarina yaxin Leyli ve Mecnunun uz uze geldiyi yerde gozlenilmeyen bir hadise bas verir bir az evvel sehrada karvani itiren azib sergerdan gezen Leyli Mecnuna rast gelende onu tanimamisdi Indi Ise Mecnun Leylini tanimir ve ya tanimaq istemir Leyli ozunun her bir qeyd ve sertden uzaq oldugunu Mecnunun agusuna girmeye hazir oldugunu deyende Mecnun kenara cekilir bele bir vusala taqetsiz oldugunu iddia edir Yaqmaga meni yeter xeyalin Yoxdur mene taqeti vusalin Ol gun ki gozumde var idi nur Gozden uzunu qacirdin ey hur Esq etdi binayi vesli mohkem Menide meni seninle hemdem Mende olan asikar sensen Men xud yoxam ol ki var sensen Mecnun ugursuz bir esqin mucessemesi olaraq qalmaq Leylinin bakir xeyali ile yasamaq ve olmek isteyir Men esq gazergehinde xakem Elcumle bilirmeniki pakem Xeberdarligin sonu ObrazlarMecnun Leyli ile Mecnun a hesr edilmis XVIII esr miniaturleri Esas meqale Mecnun Fuzuli Mecnunu cemiyyetden kenar azad seraitde duydugunu gorduyunu ve istediyini yazirdi Mecnun bir cox cehetden Fuzulinin Rindu zahid poemasindaki Rind obrazinin xelefidir O da kohne fikirli hiyleger sohret ehtirasli ataya qarsi cixir Rind de Mecnun kimi yeni dunyanin ogludur Fuzuli ata ile ogulun gorusleri munasibet ve elaqeleri arasindaki ziddiyyetin daha da derinlesdiyini onlarin bir sira heyat ve ictimai siyasi hadiselere munasibetlerinde gostermisdir Poemada sair bir sira munasibetler kompleksi yaratmisdir ki onlar da psixoloji menevi alemde bas veren ziddiyyetlerin tecessumudur Hemin cehet poemada Mecnun suretinde ifadesini tapmisdir Fuzuli qehremani hiss adamidir O dunyaya goz acdigi ilk anlardan heyatla qarsi qarsiya durur gelecekde kecireceyi facieli gunleri ucun aglayir Ele ilk gunlerden Fuzuli qehremani ictimai muhitle uygunlasa bilmir onun hessas daxili alemi bele heyat terzi ile tezadda olur Hakim ictimai normalarla menevi mubarizeye girisen Fuzuli qehremani ecqi ve sedaqeti heqiqi amal kamal ve qehremanliq seviyyesine qaldirir O fikrinin durustluyune eqidesinin safligina inandirgi kimi muasiri oldugu cemiyyetin curukluyunu de aydin derk edir Mecnun bunu hem de adi romantik hisslerin aludesi olmus bir genc kimi yox Serq felsefesini ve medeniyyetini mukemmel bilen bir sair kimi basa dusur Fuzulinin ideal qehremani bedii bir obraz kimi diqqetelayiq cehetlere malikdir Mecnun suretinde bedii umumilesdirmeden daha cox ferdi cizgiler vardir Fuzulinin ideal qehremani bedii bir obraz kimi diqqetelayiq cehetlere malikdir Mecnun suretinde bedii umumilesmeden daha cox ferdi cizgiler vardir Bu xususiyyet Nizami Mecnununa da aiddir Fuzuli dovrun muhum ictimai hadiselerine Mecnun obrazi ile elaqedar epizodlarda genis sekilde toxunmusdur Fuzulinin yaratdigi Mecnun obrazini tehlil eden prof M Quluzade qeyd edir ki bu obraz sairin muasiri kimi qarsimizda canlanir Q Cahani ise qeyd edir ki sair Mecnun suretini dovrunun canli xarakteri seviyyesine qaldirmisdir coxcehetli heyat drami mehz bu suret vasitesiyle eks olunmusdur Boyuk senetkar muasiri oldugu cemiyyetin butum ziddiyyetlerini bu obraz vasitesi ile eks etdirmeye ictimai muhitin qusurlarina munasibetini bildirmeye calismisdir Leyli Esas meqale LeyliElbey Rzaquliyev Leyli ve Qeys medresedeMikayil Abdullayev Fuzulinin Leyli ve Mecnun poemasina illustrasiya Fuzuli Leyli ile elaqedar hadiselere yeni mezmun vererek onu yasadigi dovr ile baglayir Bununla bele Leyli butun varligi ile atalardan ve butunlukle kohne cemiyyetden ayrilmisdir O da Mecnun kimi bayagi adet ve qanunlarin mahiyyetini derk etdiyinden hemin qanunlarin gozu bagli qullari olan atalardan bizardir Bu fikirleri sair bele tesvir edir Girmisdi hesare genc manend Urmusdu eyaqe pendden bend Ne bir ferehi ne bir nisati Ne kimse ile ixtilati Fuzuli qehremanlari atalardan ve atalari temsil eden kohne cemiyyetden o qeder ayrilmisdir ki sonuncularin nesiheti de onlara xos gelmirdi Fuzuli Leylisinin anasina verdiyi cavab bu baximdan diqqetelayiqdir Hem sen dersen ki Mektebe var Hem dersen sen ki Getme zinhar Hansi soze etiqadim olsun Sene nece etimadim olsun Leylinin fikrince kohne cemiyyete bagli olan ana ozu de ne etdiyini bilmir O bir terefden adetlerin esiridir diger terefden Leylinin hereket ve teleblerinde bir heqiqet ve medeniyyet hiss edir Leyli ile Mecnunun Fuzulinin Bakidaki heykelinin postamentinde tesviri Nizami Leylisinden ferqli olaraq Fuzuli Leylisi zemaneden daha cox sikayetlenir etirazlarini ardicil beyan edir Bu cehetden o Nizaminin Mecnunu ile muqayise oluna biler Fuzuli lirik sair kimi yeni elave ricetlerle Leyli suretinin fealiyyetine genis meydan acdigini ozu de qeyd edir Eserin bir yerinde Leyli ve Mecnunun mehebbet atesine daha cox yandigini ve tene oxuna artiq giriftar oldugunu soyleyir Ancaq elave edir ki sevgilisi hec olmazsa hicab mehbusu agzi bagli deyil basqalari ile danismaq sehralara uz tutmaqla derdini azaldir O ise daxili alemini beyan etmek sehralara qacmaq huququndan da mehrum edilmisdir Leylinin dord divar arasinda aglamaqdan basqa imkani yoxdur Leyli ciragi mehz ozunun bu veziyyetine uygun gorduyu ucun ona muraciet edir Basdan ayaga nedir bu yanmaq Dudi dile dembedem boyanmaq Ne cinsidir eslin ey belakes Kim abi heyatin oldu ates Men hem sene benzerem vefade Belke nece mertebe ziyade Sen gece hemin yaparsan ey zar Men gecevu gunduzem giriftar Fuzuli qehremani ozunun tedbirliliyini sedaqetini ve kamalini Ibn Selamin evinde de numayis etdirir Nizamide Leyli Ibn Selama sille vurub onu ozunden uzaqlasdirir Fuzuli ise poemada konfliktin kluminasiya noqtelerinden olan bu hisseni ozune mexsus inandiriciliqla tesvir edir Fuzuli Leylisi Ibn Selama sille vurmur Burada Leyli Ibn Selami xurafatla aldadir Leyli Ibn Selama deyir Bir sexs mene gorundu nagah Oldum peri oldugundan agah Cinniler icinde ol perizad Ulfet menim ile qildi bunyad Her lehze durar mene beraber Der kim Beni adem etme hemser TedqiqiMovzular Leyli ile Mecnun un Britaniya Kitabxanasinda saxlanilan elyazmalari Nizami edebi enene ve ideyalarina yeni zirve bexs eden onu yeni zirve ve zeminde mohkemlendiren Fuzuliye cemiyyet ve sexsiyyet problemi o qeder aktual gorunmusdu ki sair bu meseleye iki eser hesr etmisdir Sair Leyli ve Mecnun poemasinda yarimciq saxladigi ve ya tam deye bilmediyi fikirlerine Rindu zahid eserinde yekun vurmusdur Cemiyyet ve sexsiyyet habele exlaq ve meiset problemi Fuzulinin Leyli ve Mecnun poemasinda sairin duhasina xas olan genis ehate ve derinliyi ile oz poetik hellini tapmisdir Sair poemanin ekspozisiyasini teskil eden fesillerin birinde dunya haqqinda goruslerini bele ifade etmisdir Bundan dexi yey meqam olmaz Zovqu bu yerin tamam olmaz Bu misralar Fuzulinin din xadimleri terefinden seslendirilen bu dunya murdarlar meskenidir o eyiblerle doludur kimi xurafat dolu fikirlerine qarsi cixdigini gosterir ve bu muxalifet ruhu butunlukle Leyli ve Mecnun poemasina hakimdir Nizami Leyli ve Mecnun unun tesiri Fuzulinin poemasi tekce mezmununa gore deyil hem de formasina gore Nizaminin eseri ile yaxindir Her iki poema eyni fabulada eruz vezninin hezec behrinde yazilmisdir Fuzuli Nizaminin esas sujet xettini saxlasa da selefinin bir cox epizod ve personajlarina yeni mena ve mezmun vermisdir Filologiya elmleri doktoru Azade Rustemova qeyd edir ki sair bezen hadiselerin teferruatina qeder oz boyuk muelliminin yolu ile gedir Fuzuli eserde hadiselerin inkisafi ziddiyyetlerin tesviri ve onlara munasibetinde de Nizami movqeyinde dayanir lakin butun bunlar teqlidcilik xarakteri dasimir Bele ki Fuzuli bu movzuya seleflerinden ferqli olaraq ozunemexsus motivler yeni fikir ve munderice getirmis dovrunun etik ve estetik prinsiplerinden tenqidi sekilde behs etmeyi de unutmamisdir Hem de eserin ekspozisiyasinda bezi deyisiklikler etmis onun mezmununa yeni epizodlar artirmis Nizaminin bezi epizodlarini ve tehkiye verilmis hekayeleri ise ixtisar etmisdir Poemanin qurulusu ve ekspozisiyasindaki bu deyisiklikler muellifin movqeyi ve dovrun ictimai hadiselerine munasibetinden dogmusdur Burada sair bir sira munasibetler kompleksi yaratmisdir ki onlar da obrazlarin psixoloji menevi alemlerinde bas veren ziddiyyetlerin tecessumudur Nizami ideal qehremanlarini Xosrovu Behrami ve basqalarini hemise dunya gormus qocalarin ve alimlerin himayesine verir ideal qehreman suretini o zaman tam hesab edirdi ki o xalq mudrikliyi ile zenginlessin amma Mecnun suretinde bu prinsip deyisir Burada cemiyyet bir filosofun himayesine verilir Fuzuli de oz eserinde bu prinsipe sadiq qalir Fuzuli poemasinda atalar ile ogullar yeni nesillerle kohne cemiyyet arasinda tezad Nizami eserine nisbeten daha qabariq verilmisdir Fuzuli selefine nisbeten hemin tezadi aile daxiline kecirib daha da derinlesdirmisdir ve ona daha ciddi xarakter vermisdir Istinadlar FOZuLi MOḤAMMAD Iranica 2012 01 22 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 12 Lejli i Medzhnun Fizuli statya iz Bolshoj sovetskoj enciklopedii Peter Rollberg The modern encyclopedia of Russian and Soviet literature including Non Russian and Emigre literatures Edited by Harry B Weber Academic International Press 1987 T 8 S 77 Fuzuli was the author of some fifteen works the most important of which are in Turkic A Divan Hashish and Wine Beng u Bade Leila and Mejnun Leila ve Mecnun The Garden of the Blessed Hadikat al suada and The Book of Complaints Sikayetname in Arabic A Divan and in Persian A Divan Charles van der Leeuw Azerbaijan A Quest for Identity Palgrave Macmillan 2000 S 85 256 s ISBN 9780312219031 ing Nevertheless Fuzuli has left us one of the finest divans in Azeri literature he wrote with equal ease in Azeri Arabic and Persian as well as the oldest preserved piece of prose in Azeri The Book of Plants a contemplative poem The Rise of Religion and an epic the first to be written in Azeri that told the tale of Leyla and Majnun Lejli i Medzhnun 2020 02 25 at the Wayback Machine statya iz Kratkoj literaturnoj enciklopedii Colin P Mitchell ṬAHMASP I 2015 05 17 at the Wayback Machine ing Encyclopaedia Iranica 15 iyulya 2009 In the poetic arts we have Moḥammad b Solayman Foẓuli the greatest lyric poet in Azeri Turkish who composed a version of Leyli o Majnun in that language Cahani 1979 seh 128 129 Cahani 1979 seh 131 Cahani 1979 seh 130 Azerbaycan edebiyyati tarixi I cild Baki 1960 seh 411 Cahani 1979 seh 132 Fuzuli Eserleri II cild seh 104 Cahani 1979 seh 127 R Azade Fuzuli ve Nizami Leyli ve Mecnunlari Edebiyyat ve incesenet qezaeti 12 aprel 1958EdebiyyatCahani Qasim Azerbaycan edebiyyatinda Nizami eneneleri Baki Elm 1979 Fuzuli Mehemmed Leyli ve Mecnun poemasi Baki Maarif 1991Hemcinin baxLeyli ve Mecnun film 1996 Xarici kecidlerAzerbaycanin gorkemli sexsiyyetleri MIR CELAL FUZULI http www scribd com doc 21864450 M C9 99h C9 99mm C9 99d Fuzuli LEYL C4 B0 V C6 8F M C6 8FCNUN 2012 07 09 at the Wayback Machine