Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycan Kültür Dərnəyi — 1949-cu ildə Türkiyədə yaradılmış, dünyada ilk Azərbaycan diaspor təşkilatı. Bu təşkilat Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin banilərindən olan Məhəmməd Əmin Rəsulzadə tərəfindən təsis edilib. Dərnəyin ilk sədri Həmid Ataman olub.
| Azərbaycan Kültür Dərnəyi AKD | |
|---|---|
| türk. Azerbaycan Kültür Derneği | |
| Yaranma tarixi | 1 fevral 1949 |
| Rəsmi dili | Azərbaycan, Türk dili |
| Mərkəzi | Ankara |
| Sədr | |
| azerbaycankulturdernegi.com | |
Haqqında
Tarixi
Təsis olunması və məqsədi
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə 1931-ci ildə tərk etdiyi Türkiyəyə 1947-ci ildə qayıtması ilə Azərbaycan siyasi mühacirətinin Türkiyədəki fəaliyyətinin yeni mərhələsi başlamışdır. Rəsulzadə Türkiyə olmadığı 1931-1947-ci illər arasında Avropanın müxtəlif ölkələrində Azərbaycan Milli Mərkəzinin rəhbəri vəzifəsində çalışmış və II Dünya Müharibəsi başa çatdıqdan sonra Türkiyəyə qayıtmışdır. Bu yeni dövrdə ən fəal köç mərkəzi Rəsulzadənin rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Milli Mərkəzinin təşəbbüsü ilə 1924-cü ildə yaradılmış Azərbaycan Kültür Dərnəyi olmuşdur.
Azərbaycan Kültür Dərnəyi Rəsulzadə başda olmaqla Azərbaycan Milli Müsavat Xalq Partiyasının ətrafı- ölkədə və mühacirətdə olan digər siyasətçi və ziyalıların Türkiyədə Azərbaycanın istiqlaliyyəti və hürriyyəti uğrunda mübarizəsinə rəhbərlik etmiş, Azərbaycanda əsas qərargah və daşıyıcı olmaq missiyasını öz üzərinə götürmüşdür.
Ankarada Azərbaycan Kültür Dərnəyinin yaradılması ilə Türkiyədəki Azərbaycan siyasi mühacirətinin fəaliyyətinin ağırlıq mərkəzi İstanbuldan Ankaraya keçmişdi. Bundan sonra mühacirətin bütün fəaliyyəti, xüsusən də “Azərbaycan” jurnalının nəşri Ankaradan həyata keçirildi.
1 fevral 1949-cu ildə Məmməd Altunbay, Həmid Ataman və Əziz Alpaut tərəfindən qurulan dərnəyin nizamnaməsində təsis məqsədləri aşağıdakı kimi qeyd olunmuşdur:
 | Azərbaycanı, onun tarixini, mədəniyyətini toplamaq, işləmək və yaymaq -kitab, jurnal və qəzetlər nəşr etmək və mədəni yığıncaqlar tərtib etmək, -ehtiyacı olan azərilərə maddi və mənəvi yardımlar etmək, -idman, teatr, opera, folklor, musiqi, qadın, mətbuat və gənclik qolları yaratmaq, folklor qrupları təşkil etmək -təbiət və turistik gəzintilər təşkil etmək - tələbə yataqxanaları açmaq |  |
Birliyin nizamnaməsi tarixi prosesdə ortaya çıxan ehtiyaclara cavab vermək üçün daim yenilənir.
Dərnəyin mühüm məqsədlərindən biri də Azərbaycanı Türkiyəyə tanıtmaq və Anadolu türklüyünün Azərbaycanın haqq davasına dəstəyini təmin etmək idi. Dərnəyin nəşr orqanı olan “Azərbaycan” jurnalında bildirilir ki, dərnəyin əsas məqsədi “Azərbaycan mədəniyyətini Anadolu türklüyünə tanıtmaq və böyük türk milli toplumunun bu iki qolu arasında ədəbi-mədəni əlaqələri daha da gücləndirmək və möhkəmləndirməkdir." Dərnəyin prezidenti Kərim Ödər 1958-ci ildə etdiyi çıxışda buna bənzər ifadələr işlədib: “Doqquz il əvvəl sizin köməyinizlə Azərbaycan Kültür Dərnəyini yaradanda biri-birindən ayrılmış iki qardaşı qəlbən və ruhən bir araya gətirmək üçün iməhdud olan imkan və vasitələrimizdən istifadə edərək bu yola başladıq." Odər onu da əlavə edib ki, dərnəyin tədbirlərini təşkil edərkən müxtəlif türk dərnəklərinin birlik və qaynaşmasına maksimum diqqət yetirilmişdir.
Dərnəyin quruluşunun 40-cı ilində dərnək rəhbərliyi yuxarıda sözü gedən məqsədlərinə böyük miqyasda çatdıqlarını bu münasibətlə yayımlanan kitabçada belə ifadə etmişdilər:
| | Azərbaycan türklüyü ilə dünya türklüyünün müasir Ergenekonu olan Anadolu türklüyünün dil, tarix, sənət, mədəniyyət və folklor baxımından tərkib olduğu, qaynaşma cəhdləri göstərdiyini, 40 illik zaman dilimini bir yerdə addımlayaraq arxamıza baxdıqda nə qədər böyük məsafələr qət etdiyimizi və mədəni bütünlüyümüü Egedən Xəzərə qədər siyasi və coğrafi əngəlləri aşdığımızı görməkdəyik... Bütün bunlar 40 ilini dolduran bir sənət ocağının çalışmalarının nəticəsidir. Azərbaycan Kültür Dərnəyi hər addımı, hər yönü və hər halı ilə Türkü Türkə tanıtmanın, sevdirmənin sevincini yaşamaqdadır. | |
Dərnəyin ilk qərargahı Ankaranın Ulus səmtində dövrün müasir binalarından biri kimi inşa edilən Vəqf Ofisi Binası idi. Bina Türk Millətçilər Dərnəyi ilə birlikdə icarəyə götürülmüşdü. Bu bina uzun müddət şənbə günləri Azərbaycan Kültür Dərnəyi, bazar günləri isə Türk Millətçiləri Dərnəyi tərəfindən istifadə edildi. 1985-ci ildə dərnəyin mərkəzi Qızılay, Sakarya küçəsinə, 1990-cı ilin payızında isə Kavaklıderedəki bir binaya köçürüldü. 1992-ci ilin oktyabrında dərnək Kızılay, Bayındır küçəsində indi də dərnəyin mərkəzi qərargahı kimi istifadə edilən yeri satın aldı və oraya köçdü.
1980-ci il 12 sentyabr hərbi çevrilişindən sonra bütün təşkilat və birliklər kimi Azərbaycan Kültür Dərnəyinin də fəaliyyəti bir müddət dayandırıldı. Dərnək rəsmilərinin etirazı ilə 1980-ci il sentyabrın 16-da möhürlənmiş dərnəyin mərkəzi bir müddət sonra müvafiq hərbi hakimiyyətin əmri ilə yenidən açıldı.
Çox keçmədən dərnək İstanbul başda olmaqda digər şəhərlərdə yaşayan vətəndaşların tələbi ilə 1991-ci ildə başqa şəhərlərdə yeni şöbələr açmışdı. Bu şöbələr İzmir, Bursa, Antalya, Sivas, Kayseri, Turqutlu, Sökə və s şəhərlərdə fəaliyyət göstərməyə başlamışdır.
Azərbaycanın müstəqillik prosesində dərnəyin fəaliyyəti
1980-ci illərin ortalarından başlayan və SSRİ-nin dağılmasına səbəb olan proses Azərbaycan Kültür Dərnəyi tərəfindən diqqətlə izlənilirdi. Bu dövrdə dərnək Azərbaycanın müstəqillik tələblərini dəstəklədiyi bir zamanda, müstəqillik prosesi ilə eyni vaxtda inkişaf edən ermənilərin Azərbaycandan ərazi tələbləri, azərbaycanlıları məcbur etmək üçün tətbiq etdikləri təzyiqlər və qırğınlar qarşısında bütün imkanlarımı səfərbər etmişdir. Dərnək başda İrəvan olmaqla türklərin mühacirətə getməsi, Qarabağı işğal etmək cəhdləri reaksiya göstərmişdir. Bu prosesdə Türkiyədə və dünyada ictimai rəy yaratmaq və baş verənləri cəmiyyətə çatdırmaq üçün ölkənin müxtəlif yerlərində mitinqlər təşkil edib, dərnək daxilində mətbuat mərkəzi yaradaraq ictimaiyyəti məlumatlandırmışdılar. Azərbaycanda baş verən hadisələr həm dərnəyin nəşr orqanı olan Azərbaycan Türk Mədəniyyəti jurnalında, həm də dərnəyin baş qərargahında keçirilən toplantılarda öz əksini tapmışdır. Bu hadisələr qarşısında Azərbaycan Milli Mərkəzi Qarabağ və Naxçıvanla bağlı mətbuat konfransı keçirərək ermənilərin haqsız və əsassız tələblərini rədd etmişdir. Bu prosesdə Azərbaycan Kültür Dərnəyi Türk Ocaqları Dərnəyi ilə birlikdə 26 mart 1988-ci ildə Ankarada "Azərbaycan Hadisələri Simpoziumu"nu təşkil etdi . 1988-ci ildən etibarən dərnək Azərbaycanla təhsil, mədəniyyət, sosial yardım və s. məsələlərlə bağlı başladığı əlaqələri kəsmədən davam etdirdi. Bu dövrdə dərnək ilk növbədə Azərbaycan Xalq Cəbhəsi, Azərbaycan Elmlər Akademiyası, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi və s. bir çox qurum eləcə də təşkilatlarla əlaqə və əməkdaşlıqlarını inkişaf etdirmişdi. Dərnəyin bu əlaqələri qısa zamanda konkret addımlara çevrildi. Bunun ilk nümunəsi 1991-ci il aprelin 1-dən 6-dək Bakıda Azərbaycan Kültür Dərnəyi və Azərbaycan Elmlər Akademiyasının birgə təşkil etdiyi “Mühacirət həyatında Azərbaycan ədəbiyyatı” simpoziumudur. Simpozium münasibətilə Bakıda ilk dəfə olaraq Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin lideri Əbülfəz Elçibəy ilə rəsmi görüş keçirilib, əməkdaşlıq protokolu imzalanmışdı. Bu səfər çərçivəsində Azərbaycanın Baş naziri Həsən Həsənovla da görüş keçirilib. Bu əlaqələrin konkret ifadəsi kimi Azərbaycan Kültür Dərnəyi və Azərbaycan Elmlər Akademiyasının əməkdaşlığı ilə 3-9 may 1991-ci il tarixlərində Ankarada “Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 850 illiyinə həsr olunmuş simpozium” keçirilmişdir. Dərnək 1989-cu ildə 23 Aprel Milli Suverenlik və Uşaqlar Günündə iştirak etmək üçün Azərbaycandan gələn uşaqları da qəbul etmişdi. Həmçinin 1989-cu ildə məşhur Azərbaycan şairi Bəxtiyar Vahabzadə, Vətən Cəmiyyəti prezidenti Elçin Əfəndiyev, Azərbaycan Tibb İnstitutunun direktoru prof. Nurəddin Rzayev, məşhur azərbaycanlı tarixçilər Abbas Zamanov və Ziya Bünyadov, Qafqaz Müsəlmanlarının dini lideri A. Paşazadə dərnəkdə qonaq olmuşdular. 1991-ci ilin iyununda Türkiyəyə rəsmi səfər zamanı Azərbaycan prezidenti Ayaz Müttəlibov da dərnəyin mərkəzində olmuşdur. Azərbaycanla bağlı sürətlə inkişaf edən hadisələrin yaşandığı bu dövrdə dərnək çox yönlü və fəal mövqe nümayiş etdirmişdi. Məsələn, 1991-ci ildə davam edən Qarabağ hadisələri nəticəsində cəbhədə yaralanan Azərbaycan türkləri üçün ianə kampaniyası təşkil edərkən, həmin il Azərbaycan Xalq Cəbhəsi ilə müqavilə nəticəsində imtahan yolu ilə seçilmiş 50 tələbəni Bakıdan gətirərək Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa kimi şəhərlərdəki universitetlərə yerləşdirmiş, onlara ali təhsil almaqları üçün şərait yaradılmışdır. Təhsil Nazirliyi bir müddət sonra Azərbaycan Kültür Dərnəyinin tətbiq etdiyi bu modeli nümunə götürərək və bu təcrübəni bütün türk dünyasını əhatə edəcək şəkildə tətbiq etmişdir. 1992-ci il iyunun 7-də Azərbaycanda keçirilən ümumi seçkilərdə Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin qələbəsindən sonra Azərbaycan Kültür Dərnəyi ilə Azərbaycan hökuməti arasında əlaqələr daha da inkişaf etmişdir. Əbülfəz Elçibəy Azərbaycan prezidenti seçildikdən sonra ilk rəsmi səfərini 1992-ci ilin iyununda Türkiyəyə etmişdir. Bu səfər zamanı Elçibəy Azərbaycan Kültür Dərnəyini ziyarət edib, dərnəyin fəxri kitabına öz duyğu və düşüncələrini yazmış, həmçinin Azərbaycan siyasi mühacirətinin lideri, Azərbaycan Kültür Dərnəyinin fəxri prezidenti Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin məzarını ziyarət etmişdir.
Sədrləri
Dərnəyin yaradılmasından qısa müddət sonra keçirilən ilk ümumi yığıncaqda Həmid Ataman sədr, Əziz Alpaut sədr əvəzi, Feyzi Ağüzüm baş katib, Ənvər Roman xəzinədar, Məmməd Altunbay isə üzv seçilmişdir. Bu yığıncaqda üzvlərdən biri olan İbrahim Bədəlin Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dərnəyin fəxri sədri seçilməsinə dair təklifi yığıncaq iştirakçılarının coşqun alqışları ilə qəbul olunmuşdur. Rəsulzadə fəxri sədr adını qəbul edərək, ömrünün sonuna qədər daşımışdır. Dərnəyin idarə heyətinin 4 may 1949-cu il tarixli qərarı ilə Mustafa Vəkilli, Əsat Ortay, Həmdullah Sübhi Tanrıövər, Şəmsəddin Günaltay, Fuad Köprülü, Sadıq Aran, M. Y. Mehdi, Şükrü Saracoğlu və Besim Atalay kimi dövrün önəmli ziyalıları dərnəyin fəxri üzvlüyünə seçilmişdir.
Təsis olduğu gündən etibarən Azərbaycan Kültür Dərnəyinin sədr vəzifəsini aşağıdakı şəxslər yerinə yetirmişdir:
| № | Dərnək sədri | Başlama tarixi | Bitmə tarixi |
|---|---|---|---|
| 1 | Həmid Ataman | 1 fevral 1949 | 18 noyabr 1953 |
| 2 | Rəsul Ünsal | 18 noyabr 1953 | 1 mart 1955 |
| 3 | Həmid Ataman | 1 mart 1955 | 3 mart 1957 |
| 4 | Kərim Odər | 3 mart 1957 | 2 dekabr 1962 |
| 5 | Əhməd Yaşat | 2 dekabr 1962 | 20 dekabr 1965 |
| 6 | Cəlal Odelli | 20 dekabr 1965 | 6 may 1966 |
| 7 | Məhəmməd Kəngərli | 6 may 1966 | 27 may 1967 |
| 8 | İsgəndər Ağüzüm | 27 may 1967 | 10 dekabr 1968 |
| 9 | Məhəmməd Kəngərli | 10 dekabr 1968 | 2 sentyabr 1969 |
| 10 | Əhməd Yaşat | 2 sentyabr 1969 | 26 dekabr 1970 |
| 11 | İsgəndər Ağüzüm | 26 dekabr 1970 | 24 fevral 1973 |
| 12 | Feyzi Ağüzüm | 24 fevral 1973 | 24 fevral 1990 |
| 13 | Cəmil Ünal | 24 fevral 1990 | vəzifədədir |
Dərnəyin fəaliyyəti
Azərbaycan Kültür Dərnəyi yarandığı gündən öz məqsəd və missiyasına uyğun olaraq ümumilikdə bayram və anım tədbirlərinin, konfransların, panellərin, simpoziumların təşkili, jurnal, bülleten, broşürlərin nəşri, çay, şənlik və balların təşkili, folklor kollektivinin formalaşdırılması, ehtiyacı olan vətəndaş və universitet tələbələrinə təqaüd verilməsi kimi fəaliyyətlər həyata keçirir. İlk günlərdə Novruz bayramı, 1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Cümhuriyyətinin yaranmasının ildönümü (müstəqillik və azadlıq günü) və 1920-ci il aprelin 27-də Azərbaycanın bolşeviklər tərəfindən işğalının ildönümü kimi daha məhdud sayda anım tədbirləri təşkil olunsa da, tarixi prosesdə meydana çıxan yeni hadisələrin təşəkkülü ilə tədbirlərin sayı və keyfiyyəti daim dəyişmişdir. Dərnək fəaliyyətini qadın, gənclik və mədəniyyət qolları çərçivəsində davam etdirmişdir.
Günümüzdə dərnəyin həyata keçirdiyi tədbirlər aşağıdakılardır:
- 28 may — Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin qurulmasının ildönümü.
- 31 yanvar — Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin doğum günü.
- 6 mart — Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin vəfatının ildönümü.
- 31 mart — Mart soyqrımı.
- 27 aprel — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bolşeviklər tərəfindən işğalı
- 15 sentyabr — Türk ordusunun Bakıya daxil olması.
- 12 dekabr — Güney Azərbaycan türklərinin müstəqillik günü.
- 20 yanvar — Rusların Bakıda həyata keçirdiyi qətliamın ildönümü.
- 26 fevral — Xocalı soyqrımının ildönümü.
- 12 yanvar — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin tanınmasının ildönümü.
- 22 avqust — Əbülfəz Elçibəyin vəfat ildönümü.
- 21 mart — Novruz bayramı.
- 8 mart — Ümumdünya qadınlar günü.
- 31 dekabr — Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik günü.
Dərnək qurulduğu gündən etibarən sadəcə Azərbaycan türklərini maraqlandıran məsələlərlə bağlı deyil, eləcə də Türkiyə Respublikası və Türk dünyası ilə bağlı hadisələrə də xüsusi diqqət yetirməkdədir. Hər il Anıtqəbirin ziyarət edilməsi, milli və müxtəlif bayram tədbirlərinin təşkili, 1981-ci ildə çıxan “Azərbaycan” jurnalının bütün nömrələrinin Atatürkün anadan olmasının 100-cü ildönümü münasibətilə Atatürkə həsr edilməsi, 1974-cü il Kipr Sülh Əməliyyatından dərhal sonra dövrün Türkiyə Respublikasının Baş nazirinə və Baş Qərargah rəisinə təbrik məktubu göndərilməsi, Şimali Kiprin Türkiyə Cümhuriyyətinin müstəqilliyini elan etməsi münasibətilə KKTC Prezidenti Rauf Denktaşa təbrik mesajı göndərilməsi, 1985-ci ildə Bolqarıstanda türklərə qarşı edilən zülm və soyqırımı ilə bağlı "bu zülmün kommunist zülmünə yeni bir nümunə olduğunu" ifadə edən bəyanat dərc edilməsi dərnəyin milli məsələlərə həssaslığını göstərən nümunələrdən yalnız bir neçəsidir. Dərnəyin ildə bir dəfə təşkil etdiyi və ənənəvi hala gətirdiyi Azərbaycan Balları xüsusilə Azərbaycanda siyasi proseslərlə əlaqədar yaranan gərgin ictimai həssaslıq dönəmlərində böyük diqqət çəkmiş, Azərbaycanın həmin dövr siyasi, bürokratik və akademik dairələrinin kütləvi iştirakına nail olmuşdur. Məsələn, 1987-ci ildə keçirilən Azərbaycan balında xarici işlər naziri, aqrar və kənd təsərrüfatı nazirləri; 1986-cı ildə təşkil edilən bala isə Baş nazir Turqut Özal və həyat yoldaşları ilə birlikdə bir çox nazir qatılmışdı.
Konfrans və simpoziumların təşkili
Birliyin fəaliyyətində ən mühüm yer tutan konfrans, simpozium və nəşr fəaliyyətləri aşağıda ayrı-ayrı başlıqlar altında müzakirə və qiymətləndirilir.
Azərbaycan Kültür Dərnəyinin yaradılmasının ilk məqsədi “Azərbaycanın tarixini və mədəniyyətini toplamaq, emal etmək və yaymaq” olduğundan, o, Azərbaycanı müxtəlif aspektlərdə, daha intensiv daha geniş şəkildə tanıdan bir çox konfrans və seminarlar keçirmişdir. Təsis edildiyi ilk illərdə konfransların nisbətən çox olmasının mühüm səbəbi o illərdə birliyin nəşr orqanının olmamasıdır. Dərnək yarandığı ildə Azərbaycanı müxtəlif aspektləri ilə tanıtmaq üçün geniş silsilə konfranslar planlaşdırsa da, məlum olur ki, bu konfranslardan bəziləri müxtəlif səbəblərdən keçirilə bilməyib. Azərbaycan türklərinin müxtəlif problemlərinin müzakirə olunduğu müntəzəm şənbə toplantıları ilə yanaşı, dərnəyin yarandığı illərdə keçirdiyi konfransların siyahısı aşağıda verilmişdir:
| № | Tarix | Konfrans rəhbəri və mövzusu |
|---|---|---|
| 1 | 28 may 1949 | M.Rəsulzadə, Azərbaycan Mədəniyyət ənənələri |
| 2 | 27 noyabr 1949 | M.Rəsulzadə, Çağdaş Azərbaycan Ədəbiyyatı |
| 3 | 18 mart 1950 | Əbdülvahap Yurtsevər, Mirzə Fəthəli Axundzadənin həyat və yaradıcılığı |
| 4 | 28 may 1950 | M.Rəsulzadə, Çağdaş Azərbaycan Tarixi |
| 5 | 26 aprel 1951 | Ə. Yurtsevər, Sabirin Azərbaycan ədəbiyyatında yeri |
| 6 | 19 may 1951 | Mirzə Bala, Türk Almaniyası Azərbaycan Tarixində |
| 7 | 26 may 1951 | Kərim Odər, Azərbaycan İqtisadiyyatı |
| 8 | 5 aprel 1952 | Əhməd Cəfəroğlu, Azərbaycan dili və ədəbiyyatının inkişaf dövrləri |
| 9 | 27 aprel 1952 | Süleyman Tekiner, Azərbaycanda Fikir Hərəkatları |
| 10 | 1952 | Yurtsevər, Azərbaycan şairləri Vidadi və Vaqifin həyatı, əsərləri |
| 11 | 1952 | Mustafa Haqqı Türkekul, Azərbaycan musiqisi |
| 12 | 1952 | Rəsulzadə, Azərbaycan Respublikası |
| 13 | 1953 | Mirzə Bala, Azərbaycan Teatrı |
| 14 | 1955 | A.Taymas, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə |
Siyahıdan da göründüyü kimi, birliyin ilk illərində keçirilən konfranslar Azərbaycan dilini, ədəbiyyatını, tarixini, mədəniyyətini, adət-ənənələrini tanıtmaq məqsədi daşıyırdı. 1952-ci ildə dərnəyin aylıq yayım orqanı olan “Azərbaycan” jurnalının nəşri ilə bu jurnalda oxşar mövzularda məqalələr yer aldığından konfrans tipli fəaliyyətlərdə uzun müddət durğunluq yarandı. 1980-ci illərin sonunda Azərbaycanın müstəqillik prosesinə qədəm qoyması ilə assosiasiyanın təşkil etdiyi konfrans və simpozium kimi fəaliyyətlərə yenidən təkan verdiyi görünür. Bu müddətdə Azərbaycan Kültür Dərnəyi Türk Ocaqları ilə birgə 26 mart 1988-ci ildə Ankarada Azərbaycan Hadisələri Simpoziumunu təşkil etdi. Dərnək adından sədr Feyzi Ağüzmün çıxış etdiyi simpoziumda, Prof. Dr. Abdülhaluk Çay “1905-1920-ci illər arasında ermənilərin Azərbaycanda törətdikləri qırğın və terror”, dərnəyin sədr müavini Cəmil Ünal, “Ermənilərin törətdiyi qırğınlar və terrorun qaynaqları, pərdəarxası siyasi oyunlar” və dərnəyin baş katibi Əhməd Qaraca isə “Şeirimizdə erməni terroru və qətliamı” adlı məqalələri ilə çıxış etmişdilər. Azərbaycan Kültür Dərnəyi Azərbaycan Elmlər Akademiyası ilə birgə 1991-ci il aprelin 1-dən 6-dək Bakıda “Mühacirlərin həyatında Azərbaycan ədəbiyyatı” mövzusunda simpozium təşkil etmişdi. Türkiyədən 38 iştirakçının qatıldığı simpoziuma yüzdən çox məruzə təqdim olundu. Bu simpoziumun açılış nitqini Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin lideri Əbülfəz Elçibəy etmişdi. Simpozium çərçivəsində ilk dəfə olaraq Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin lideri ilə rəsmi görüş keçirilmiş və əməkdaşlıq protokolu imzalanmışdı. Bununla yanaşı Azərbaycan Kültür Dərnəyi və Azərbaycan Elmlər Akademiyasının birgə fəaliyyəti ilə 3-9 may 1991-ci il tarixlərində Ankarada Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 850 illiyinə həsr olunmuş simpozium keçirilmişdir.
Yayım fəaliyyəti
Azərbaycan Kültür Dərnəyinin fəaliyyətində media fəaliyyəti çox mühüm yer tutur. Xüsusən də dərnəyin ilk illərində əyani media imkanlarının olmaması səbəbindən, təbliğat və təşviqat işlərini ancaq mətbuat vasitəsi ilə həyata keçirmək mümkün idi. Bu məqsədlə dərnək bir sıra nəşrlər, kitablar, broşurlar çap etdirmişdi. Kitablar Azərbaycan Kültür Dərnəyi yarandığı ilk illərdə Azərbaycanın istiqlal mübarizəsini eləcə də ölkəmizin müxtəlif yönlərini tanıdan bir çox əsərlərin nəşrinə diqqət yetirmişdir. Lakin 1955-ci il martın 6-da M.Ə. Rəsulzadənin, 8 mart 1959-cu ildə isə Mirzə Balanın vəfatı dərnək daxilində sarsıntı yaranmış və bu da dərnəyin bütün fəaliyyətində olduğu kimi nəşriyyat sahəsində də durğunluq yaratmışdı. Demək olar ki, xarici siyasətdə Kipr Məsələsi, daxili siyasətdə isə 27 May Hərbi Çevrilişi də dərnəyin fəaliyyətinin ləngiməsində təsirli olmuşdur. 1973-cü il fevralın 24-də Azərbaycan Kültür Dərnəyinim növbəti ümumi yığıncağı keçirilmişdi. İdarə Heyətinin iclasında Feyzi Ağüzüm sədr seçilmiş və bu vəzifəni 24 fevral 1990-cı ilə qədər davam etdirmişdir. Ağüzümün sədrliyi dövründə, xüsusilə 1978-ci ildən bu yana dərnəyin fəaliyyətlərində canlanma müşahidə olunmuşdur. Bu dövrdə Türkiyənin ümumi siyasət anlayışında Türk dünyasının məsələlərinə marağın artması dərnəyin nəşr siyasətinə də təsir etdi. Əvvəlcə mövzu baxımından ümumiyyətlə Azərbaycanla məhdudlaşan nəşriyyat fəaliyyəti, ümumi türk tarixi, türk məsələləri və türk dünyasına aid mövzuları da əhatə etməyə başladı. Dərnəyin yarandığı gündən nəşr etdiyi kitablar aşağıda göstərilmişdir:
Müəllif və Nəşr
- M.Ə.Rəsulzadə, Azərbaycan Kültür Ənənələri, Ankara 1949.
- M.Ə.Rəsulzadə, Çağdaş Azərbaycan Ədəbiyyatı, Ankara 1950.
- Ə. Vahab Yurtsevər, Mirzə Fətəli Axundzadənin həyat və yaradıcılığı, Ankara, 1950.
- M.Ə.Rəsulzadə, Çağdaş Azərbaycan Tarixi, Ankara, 1951.
- Ə. Vahab Yurtsevər, Azərbaycan Dram Ədəbiyyatı, Ankara, 1951
- Ə. Vahab Yurtsevər, Sabirin Azərbaycan ədəbiyyatında yeri, Ankara, 1951.
- Mirzə Bala, Azərbaycan tarixində Türk Albaniyası, Ankara, 1951.
- Kərim Odər, Azərbaycan İqtisadiyyatı, Ankara, 1952.
- Ə. Vahab Yurtsevər, Azərbaycan Ədəbiyyatında Vidadi və Vaqifin yaradıcılığı, Ankara, 1952
- Almas İldırımın Seçilmiş Şeirləri, Ankara, 1953.
- prof. Dr. Əhməd Cəfəroğlu, Azərbaycan Dili və Ədəbiyyatının Mərhələləri, Ankara, 1953.
- Prof.Dr. İ.Qayabalı- C.Aslanaoğlu, Azərbaycan Türklərinin Kültür Tarixinin Əsas Xətləri, Ankara 1978.
- M.Ə. Rəsulzade, Milli Təsanüd, Ankara, 1978.
- Prof. İ.Qayabalı- C.Arslanaoğlu, Başlanğıcları və Nəticələri ilə 93 Müharibəsi, Ankara 1978,
- Prof. İ.Qayabalı- Cəməndər Arslanaoğlu, Türk Milli Mədəniyyəti, Ankara, 1981.
- Əhməd Qaraca, Azərbaycanın Yaxın Tarixinə Qısa Baxış, Ankara, 1982.
- Dr. A. Baycan, Könül Sazından, Ankara 1983.
- M. Ə. Rəsulzade, Azərbaycan Kültür Ənənələri və Çağdaş Azərbaycan Ədəbiyyatı, Ankara 1984
- Prof. İsmail Qayabalı- C. Arslanaoğlu, Bolqar Türkləri, Ankara, 1985.
- C. Arslanoğlu, Qars Milli İslam Şurası və Güney Qarbi Qafqaz Müvəqqəti-i Milliyəsi Ankara, 1986.
- Şükrü K. Səfəroğlu- Adnan Müdərrisoğlu, Türk Dövlətləri Tarixi, Ankara 1986.
- C. Arslanoğlu, Şərqi Anadoluda Türklərin İslamı Qəbulu və Türk-İslam Sivilizasiyası, Ankara 1986.
- Azərbaycan türk ədəbiyyatı tarixində Monumental Şəxsiyyətlər, Ankara, 1987.
- prof. Orxan Türkdoğan, Şərqi Anadolunun Sosial Quruluşu, Ankara 1987.
- İsaq Sungurluoğlu, Harput Yolunda (seçmələr), Ankara 1987.
- Azərbaycan Türk Ədəbiyyatı Tarixində Monumental Şəxsiyyətlər II, Ankara 1987.
- Dos. Dr. Ənvər Konukçu, Koroğluya qədər Bingöl, Ankara, 1987.
- Cəmil Ünal, Türk və İslam Dünyasında Azərbaycanın Yeri, Ankara 1987.
- Dr. A. Baycan, Dağ Çiçəkləri, Ankara, 1987.
- Sədi Bayram, Cənub-Şərqi Anadoluda Proto Türklərin İzləri, Ankara 1988.
- Azərbaycan Türk Ədəbiyyatı Tarixində Monumental Şəxsiyyətlər III, Ankara 1987.
- Səltənət və Xilafət (Ləğv edilməlidirmi?), Ankara 1988. Dr. Əkrəm Ruhi Fığlalı, Atatürk və Din, Ankara, 1988.
- Prof. Dr. Abdurrahman Gözəl- Ş. Qaya Səfəroğlu, Atatürk və Milli Birlik, Ankara, 1988.
- Yılmaz Öztuna, XX. Əsrin Son Rübündə Şərq Problemi, Ankara, 1989.
- Mətbuatımızda Türkiyə Problemləri, Ankara, 1989.
- Dağlıq Qarabağ: Arzular və Reallıqlar, Ankara, 1989.
- prof. Dr. Mehmet Saray, Geyim və Sekulyarizm, Ankara, 1989.
- Məlahət Altunbay, Hürriyətə Uçan Türk, Mehmet Altunbayın Xatirələri,
- Yılmaz Öztuna, Die Ostfragen Im Letzten Vietrel Des XX. Jahrhunderts, Ankara, 1989.
- Yılmaz Öztuna, Question D'orinet Durant Le Dernier Quart du XX. Siecle, Ankara, 1989.
- Əhməd Qabaklı, Yaxından Cənubşərq, Ankara, 1990.
- Mirzə Bala Məmmədzadə, Milli Azərbaycan Hərəkatı, Ankara, 1991.
- Əhməd Qabaklı, Şərqdən Doğuş, Ankara, 1993.
- Almas İldırım, Cəsurlara müraciət, Ankara, 1995.
- M.Ə.Rəsulzadə, Azerbaycan Problemi, Ankara 1996.
- Soyqırım (1895-1922) Ankara, 1996.
- prof. Cəmil Həsənli, Azərbaycan Tarixi (1918-1920) Ankara, 1998.
- Dr. Səbahəddin Şimşir, Azərbaycanlıların Türkiyədəki Siyasi və Mədəni Fəaliyyətləri, Ankara,2000.
- Ələsgər Ələsgərli-Elşad Mahmudov, Azərbaycan Misak-ı Millisi, Ankara, 2002.
- Rizvan Qənbərli, Azərbaycanda Jurnalistika, Ankara, 2003.
- Əli Erol, Azadlıq dastanı
- Əli Erol, Azərbaycan Poeziyasında Romantika, İzmir, 2007.
Yuxarıdakı nəşrlər siyahısından göründüyü kimi, assosiasiya ilk yarandığı illərdə nəşr olunan kitablar daha çox Azərbaycanı müxtəlif aspektlərdə tanıtmaq məqsədi daşısa da, 1970-ci illərin sonlarından Türkiyədə sağçı siyasətin güclənməsi və türkçülük, türk tarixi və Türk Dünyası kimi anlayışların dəyər qazanması ilə paralel olaraq nəşrlərin mövzusuda çoxşaxəli olmuşdur. 1991-ci ildən sonra isə Azərbaycanla bağlı nəşrlər yenidən ön plana çıxmağa başlamışdır.
Azərbaycan jurnalı
Rəsulzadə İkinci Dünya müharibəsindən sonra dəyişən dünya şəraitində mədəniyyətin əhəmiyyət kəsb edəcəyini bilib, 1949-cu ildə Azərbaycanın müstəqilliyi və azadlığı uğrunda mübarizəni mədəniyyət sahəsində aparmaq üçün Azərbaycan Kültür Dərnəyini yaratdı və bir müddət sonra , bu fikri mübarizədə vasitəçilik edəcək bir media orqanının yaradılmasına ehtiyac yarandı. Dərnəyin dördüncü növbədənkənar qurultayında bu məsələ gündəmə gətirilmiş və nəşrin növü, tezliyi və adı kimi məsələlər müzakirə edilmişdi. Müzakirələr nəticəsində Rəsulzadənin daha davamlı olacağı düşüncəsi ilə aylıq jurnal buraxmaq təklifi ümumilikcə qəbul edildi. İclasda nəşr olunacaq jurnalın adının Azərbaycan olması təklifi də gələcək illərdə uzun müddət dərnəyin sədri olacaq Feyzi Ağüzüm tərəfindən edilmişdi. Jurnalın ilk nömrəsində Azərbaycan Kültür Dərnəyi İdarə heyətinin imzası ilə dərc edilmiş “Başlanğıc” adlı giriş məqaləsində jurnalın əsas məqsədi aşağıdakı sözlərlə izah olunur:
Azərbaycan Kültür Dərnəyi dördüncü qurultay üzvlərinin istəklərinə uyğun olaraq bu kiçik və təvazökar jurnalın nəşri ilə nəşr proqramımızı bir az da genişləndirdik. İndiyə qədər yalnız elmi, ədəbi və tarixi konfranslar nəşr etdirən dərnəyimizin Ankara və vilayətlərdəki üzvləri ilə mədəni əlaqələrini daha da gücləndirmək üçün bu dəfə də jurnal çıxarmağa ehtiyac duymuşdur. Hələlik ayda bir dəfə nəşr olunacaq bu jurnal vasitəsilə dərnəyimizin üç ildən artıq bir müddətdə gördüyü işlər barədə ətraflı məlumat veriləcək, Anadolu türklüyünə bu qədər yaxın olan Azərbaycan türklüyünün tarixi, ədəbiyyatı, incəsənəti ilə bağlı vətəndaşlara mümkün qədər geniş məlumatlar çatdırmağa çalışacağıq.
“Azərbaycan” jurnalı 1923-1931-ci illər Azərbaycan siyasi mühacirətinin Türkiyədəki nəşrlərinin yeni halqasını təşkil edirdi. Dərnəyin idarə heyətinin qərarı ilə “Azərbaycan” jurnalı 1966-cı ilin yanvar sayından etibarən “Azərbaycan Aylıq Türk Kültürü” jurnalı adı ilə nəşr olunmağa başladı. Eyni qərarla jurnalın baş redaktoru Vahab Yurtsever, ümumi yayım üzrə məsul şəxsi Kərim Alhan (Yaycılı), məsul direktor vəzifəsinə isə Əhməd Yaşat təyin edilmiş, bundan əlavə, baş redaktorun, ümumi yayım üzrə məsul şəxsin və məsul müdirin vəzifələri ətraflı müəyyən edilmişdir.
Jurnalın 1966-cı ildən 3 aydan bir nəşrinə qərar verilsə də buna baxmayaraq, jurnal maliyyə çətinlikləri səbəbindən 1968-ci ilin iyul ayından etibarən nəşrini 6 ay müddətinə dayandırmalı oldu.
İldə iki dəfə yarımillik dövrlərdə çap olunmağa başlayan jurnalda 1993-cü ildən dərc olunan məqalələr biblioqrafik göstəriciyə çevrilərək dərnəyin rəsmi internet saytında dərc olunmuşdur.
“Azərbaycan” jurnalı 65 ilə yaxındır ki, sabit nəşr həyatını davam etdirir. Jurnal 1950-ci illərin əvvəllərindən bu günə qədər başda Azərbaycan olmaqla türk dünyası ilə bağlı baş verənləri izləmək üçün mühüm məlumat mənbəyidir. Jurnal həm də dərnəyin tarixini, siyasətini və fəaliyyətini izləmək istəyənlər üçün unikal arxivdir.
İstinadlar
- "Türkiyə. Azərbaycan Kültür Dərnəyi". Azərbaycan Respublikasının Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi. 2017-11-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-18.
- Ercilasun, Ahmet B. "Azerbaycan Kültür Derneği 70 yaşında". Yeniçağ Gazetesi. 2019-02-10. 2024-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-25.
- Akpınar, 1990. səh. 22
- Karaca, 1996. səh. 13
- Şimşir, 2003. səh. 177-178
- AKD, 1989. səh. 1
- Turan, 2016. səh. 1189
- Turan, 2016. səh. 1190
- Turan, 2016. səh. 1198
- Turan, 2016. səh. 1199
- Şimşir, 2000. səh. 99
- Odlu, 1986. səh. 13
- AKD, 1954. səh. 55-61
- Turan, 2016. səh. 1192
- Şimşir, 2000
- Turan, 2016. səh. 1195
- Ulusoy, 2003. səh. 151
- Yaqublu, 2015
- Ulusoy, 2003. səh. 152
Mənbə
- Refik Turan. TÜRKİYE’DE BİR AZERBAYCANŞİNASLIK OCAĞI: AZERBAYCAN KÜLTÜR DERNEĞİ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. 2016. 1182–1203.
- ATAMAN,Ş. Eşim Dr. Hamit Ataman. 1979. səh. 230.
- ATTAR, A. və ŞİMŞİR,S. Tarihten Günümüze Türkiye’de Yaşayan Azerbaycan Türkleri. Ankara: Berikan Yayınevi. 2003.
- AVŞAR, A. Türkiye-Azerbaycan İlişkilerinde İleti Kaynağı Olarak Birey. Atatürk Üniversitesi İletişim Dergisi. 2012. 1–18.
- KARACA, A. Azerbaycan Kültür Derneği’nin Kurucusu ve İlk Genel Başkanı Dr. Hamit Ataman. Azərbaycan. 1996. səh. 311.
- YAGUBLU N. M.Ə.Rəsulzadə Ensiklopediyası. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları. 2015.
- Belkıs Ulusoy. Azerbaycan Siyasi Muhaceretinin İstanbul’daki Basın Faaliyetleri (1923-1931). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 2003. 147–175.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan Kultur Derneyi 1949 cu ilde Turkiyede yaradilmis dunyada ilk Azerbaycan diaspor teskilati Bu teskilat Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin banilerinden olan Mehemmed Emin Resulzade terefinden tesis edilib Derneyin ilk sedri Hemid Ataman olub Azerbaycan Kultur Derneyi AKDturk Azerbaycan Kultur DernegiYaranma tarixi 1 fevral 1949Resmi dili Azerbaycan Turk diliMerkezi AnkaraSedrazerbaycankulturdernegi comHaqqindaTarixi Tesis olunmasi ve meqsedi Mehemmed Emin Resulzade 1931 ci ilde terk etdiyi Turkiyeye 1947 ci ilde qayitmasi ile Azerbaycan siyasi muhaciretinin Turkiyedeki fealiyyetinin yeni merhelesi baslamisdir Resulzade Turkiye olmadigi 1931 1947 ci iller arasinda Avropanin muxtelif olkelerinde Azerbaycan Milli Merkezinin rehberi vezifesinde calismis ve II Dunya Muharibesi basa catdiqdan sonra Turkiyeye qayitmisdir Bu yeni dovrde en feal koc merkezi Resulzadenin rehberlik etdiyi Azerbaycan Milli Merkezinin tesebbusu ile 1924 cu ilde yaradilmis Azerbaycan Kultur Derneyi olmusdur Azerbaycan Kultur Derneyi Resulzade basda olmaqla Azerbaycan Milli Musavat Xalq Partiyasinin etrafi olkede ve muhaciretde olan diger siyasetci ve ziyalilarin Turkiyede Azerbaycanin istiqlaliyyeti ve hurriyyeti ugrunda mubarizesine rehberlik etmis Azerbaycanda esas qerargah ve dasiyici olmaq missiyasini oz uzerine goturmusdur Ankarada Azerbaycan Kultur Derneyinin yaradilmasi ile Turkiyedeki Azerbaycan siyasi muhaciretinin fealiyyetinin agirliq merkezi Istanbuldan Ankaraya kecmisdi Bundan sonra muhaciretin butun fealiyyeti xususen de Azerbaycan jurnalinin nesri Ankaradan heyata kecirildi 1 fevral 1949 cu ilde Memmed Altunbay Hemid Ataman ve Eziz Alpaut terefinden qurulan derneyin nizamnamesinde tesis meqsedleri asagidaki kimi qeyd olunmusdur Azerbaycani onun tarixini medeniyyetini toplamaq islemek ve yaymaq kitab jurnal ve qezetler nesr etmek ve medeni yigincaqlar tertib etmek ehtiyaci olan azerilere maddi ve menevi yardimlar etmek idman teatr opera folklor musiqi qadin metbuat ve genclik qollari yaratmaq folklor qruplari teskil etmek tebiet ve turistik gezintiler teskil etmek telebe yataqxanalari acmaq Birliyin nizamnamesi tarixi prosesde ortaya cixan ehtiyaclara cavab vermek ucun daim yenilenir Derneyin muhum meqsedlerinden biri de Azerbaycani Turkiyeye tanitmaq ve Anadolu turkluyunun Azerbaycanin haqq davasina desteyini temin etmek idi Derneyin nesr orqani olan Azerbaycan jurnalinda bildirilir ki derneyin esas meqsedi Azerbaycan medeniyyetini Anadolu turkluyune tanitmaq ve boyuk turk milli toplumunun bu iki qolu arasinda edebi medeni elaqeleri daha da guclendirmek ve mohkemlendirmekdir Derneyin prezidenti Kerim Oder 1958 ci ilde etdiyi cixisda buna benzer ifadeler isledib Doqquz il evvel sizin komeyinizle Azerbaycan Kultur Derneyini yaradanda biri birinden ayrilmis iki qardasi qelben ve ruhen bir araya getirmek ucun imehdud olan imkan ve vasitelerimizden istifade ederek bu yola basladiq Oder onu da elave edib ki derneyin tedbirlerini teskil ederken muxtelif turk derneklerinin birlik ve qaynasmasina maksimum diqqet yetirilmisdir Derneyin qurulusunun 40 ci ilinde dernek rehberliyi yuxarida sozu geden meqsedlerine boyuk miqyasda catdiqlarini bu munasibetle yayimlanan kitabcada bele ifade etmisdiler Azerbaycan turkluyu ile dunya turkluyunun muasir Ergenekonu olan Anadolu turkluyunun dil tarix senet medeniyyet ve folklor baximindan terkib oldugu qaynasma cehdleri gosterdiyini 40 illik zaman dilimini bir yerde addimlayaraq arxamiza baxdiqda ne qeder boyuk mesafeler qet etdiyimizi ve medeni butunluyumuu Egeden Xezere qeder siyasi ve cografi engelleri asdigimizi gormekdeyik Butun bunlar 40 ilini dolduran bir senet ocaginin calismalarinin neticesidir Azerbaycan Kultur Derneyi her addimi her yonu ve her hali ile Turku Turke tanitmanin sevdirmenin sevincini yasamaqdadir Derneyin ilk qerargahi Ankaranin Ulus semtinde dovrun muasir binalarindan biri kimi insa edilen Veqf Ofisi Binasi idi Bina Turk Milletciler Derneyi ile birlikde icareye goturulmusdu Bu bina uzun muddet senbe gunleri Azerbaycan Kultur Derneyi bazar gunleri ise Turk Milletcileri Derneyi terefinden istifade edildi 1985 ci ilde derneyin merkezi Qizilay Sakarya kucesine 1990 ci ilin payizinda ise Kavaklideredeki bir binaya kocuruldu 1992 ci ilin oktyabrinda dernek Kizilay Bayindir kucesinde indi de derneyin merkezi qerargahi kimi istifade edilen yeri satin aldi ve oraya kocdu 1980 ci il 12 sentyabr herbi cevrilisinden sonra butun teskilat ve birlikler kimi Azerbaycan Kultur Derneyinin de fealiyyeti bir muddet dayandirildi Dernek resmilerinin etirazi ile 1980 ci il sentyabrin 16 da mohurlenmis derneyin merkezi bir muddet sonra muvafiq herbi hakimiyyetin emri ile yeniden acildi Cox kecmeden dernek Istanbul basda olmaqda diger seherlerde yasayan vetendaslarin telebi ile 1991 ci ilde basqa seherlerde yeni sobeler acmisdi Bu sobeler Izmir Bursa Antalya Sivas Kayseri Turqutlu Soke ve s seherlerde fealiyyet gostermeye baslamisdir Azerbaycanin musteqillik prosesinde derneyin fealiyyeti 1980 ci illerin ortalarindan baslayan ve SSRI nin dagilmasina sebeb olan proses Azerbaycan Kultur Derneyi terefinden diqqetle izlenilirdi Bu dovrde dernek Azerbaycanin musteqillik teleblerini desteklediyi bir zamanda musteqillik prosesi ile eyni vaxtda inkisaf eden ermenilerin Azerbaycandan erazi telebleri azerbaycanlilari mecbur etmek ucun tetbiq etdikleri tezyiqler ve qirginlar qarsisinda butun imkanlarimi seferber etmisdir Dernek basda Irevan olmaqla turklerin muhacirete getmesi Qarabagi isgal etmek cehdleri reaksiya gostermisdir Bu prosesde Turkiyede ve dunyada ictimai rey yaratmaq ve bas verenleri cemiyyete catdirmaq ucun olkenin muxtelif yerlerinde mitinqler teskil edib dernek daxilinde metbuat merkezi yaradaraq ictimaiyyeti melumatlandirmisdilar Azerbaycanda bas veren hadiseler hem derneyin nesr orqani olan Azerbaycan Turk Medeniyyeti jurnalinda hem de derneyin bas qerargahinda kecirilen toplantilarda oz eksini tapmisdir Bu hadiseler qarsisinda Azerbaycan Milli Merkezi Qarabag ve Naxcivanla bagli metbuat konfransi kecirerek ermenilerin haqsiz ve esassiz teleblerini redd etmisdir Bu prosesde Azerbaycan Kultur Derneyi Turk Ocaqlari Derneyi ile birlikde 26 mart 1988 ci ilde Ankarada Azerbaycan Hadiseleri Simpoziumu nu teskil etdi 1988 ci ilden etibaren dernek Azerbaycanla tehsil medeniyyet sosial yardim ve s meselelerle bagli basladigi elaqeleri kesmeden davam etdirdi Bu dovrde dernek ilk novbede Azerbaycan Xalq Cebhesi Azerbaycan Elmler Akademiyasi Azerbaycan Yazicilar Birliyi Azerbaycan Jurnalistler Birliyi ve s bir cox qurum elece de teskilatlarla elaqe ve emekdasliqlarini inkisaf etdirmisdi Derneyin bu elaqeleri qisa zamanda konkret addimlara cevrildi Bunun ilk numunesi 1991 ci il aprelin 1 den 6 dek Bakida Azerbaycan Kultur Derneyi ve Azerbaycan Elmler Akademiyasinin birge teskil etdiyi Muhaciret heyatinda Azerbaycan edebiyyati simpoziumudur Simpozium munasibetile Bakida ilk defe olaraq Azerbaycan Xalq Cebhesinin lideri Ebulfez Elcibey ile resmi gorus kecirilib emekdasliq protokolu imzalanmisdi Bu sefer cercivesinde Azerbaycanin Bas naziri Hesen Hesenovla da gorus kecirilib Bu elaqelerin konkret ifadesi kimi Azerbaycan Kultur Derneyi ve Azerbaycan Elmler Akademiyasinin emekdasligi ile 3 9 may 1991 ci il tarixlerinde Ankarada Azerbaycan sairi Nizami Gencevinin anadan olmasinin 850 illiyine hesr olunmus simpozium kecirilmisdir Dernek 1989 cu ilde 23 Aprel Milli Suverenlik ve Usaqlar Gununde istirak etmek ucun Azerbaycandan gelen usaqlari da qebul etmisdi Hemcinin 1989 cu ilde meshur Azerbaycan sairi Bextiyar Vahabzade Veten Cemiyyeti prezidenti Elcin Efendiyev Azerbaycan Tibb Institutunun direktoru prof Nureddin Rzayev meshur azerbaycanli tarixciler Abbas Zamanov ve Ziya Bunyadov Qafqaz Muselmanlarinin dini lideri A Pasazade dernekde qonaq olmusdular 1991 ci ilin iyununda Turkiyeye resmi sefer zamani Azerbaycan prezidenti Ayaz Muttelibov da derneyin merkezinde olmusdur Azerbaycanla bagli suretle inkisaf eden hadiselerin yasandigi bu dovrde dernek cox yonlu ve feal movqe numayis etdirmisdi Meselen 1991 ci ilde davam eden Qarabag hadiseleri neticesinde cebhede yaralanan Azerbaycan turkleri ucun iane kampaniyasi teskil ederken hemin il Azerbaycan Xalq Cebhesi ile muqavile neticesinde imtahan yolu ile secilmis 50 telebeni Bakidan getirerek Ankara Istanbul Izmir Bursa kimi seherlerdeki universitetlere yerlesdirmis onlara ali tehsil almaqlari ucun serait yaradilmisdir Tehsil Nazirliyi bir muddet sonra Azerbaycan Kultur Derneyinin tetbiq etdiyi bu modeli numune goturerek ve bu tecrubeni butun turk dunyasini ehate edecek sekilde tetbiq etmisdir 1992 ci il iyunun 7 de Azerbaycanda kecirilen umumi seckilerde Azerbaycan Xalq Cebhesinin qelebesinden sonra Azerbaycan Kultur Derneyi ile Azerbaycan hokumeti arasinda elaqeler daha da inkisaf etmisdir Ebulfez Elcibey Azerbaycan prezidenti secildikden sonra ilk resmi seferini 1992 ci ilin iyununda Turkiyeye etmisdir Bu sefer zamani Elcibey Azerbaycan Kultur Derneyini ziyaret edib derneyin fexri kitabina oz duygu ve dusuncelerini yazmis hemcinin Azerbaycan siyasi muhaciretinin lideri Azerbaycan Kultur Derneyinin fexri prezidenti Mehemmed Emin Resulzadenin mezarini ziyaret etmisdir SedrleriDerneyin yaradilmasindan qisa muddet sonra kecirilen ilk umumi yigincaqda Hemid Ataman sedr Eziz Alpaut sedr evezi Feyzi Aguzum bas katib Enver Roman xezinedar Memmed Altunbay ise uzv secilmisdir Bu yigincaqda uzvlerden biri olan Ibrahim Bedelin Mehemmed Emin Resulzadenin derneyin fexri sedri secilmesine dair teklifi yigincaq istirakcilarinin cosqun alqislari ile qebul olunmusdur Resulzade fexri sedr adini qebul ederek omrunun sonuna qeder dasimisdir Derneyin idare heyetinin 4 may 1949 cu il tarixli qerari ile Mustafa Vekilli Esat Ortay Hemdullah Subhi Tanriover Semseddin Gunaltay Fuad Koprulu Sadiq Aran M Y Mehdi Sukru Saracoglu ve Besim Atalay kimi dovrun onemli ziyalilari derneyin fexri uzvluyune secilmisdir Tesis oldugu gunden etibaren Azerbaycan Kultur Derneyinin sedr vezifesini asagidaki sexsler yerine yetirmisdir Dernek sedri Baslama tarixi Bitme tarixi1 Hemid Ataman 1 fevral 1949 18 noyabr 19532 Resul Unsal 18 noyabr 1953 1 mart 19553 Hemid Ataman 1 mart 1955 3 mart 19574 Kerim Oder 3 mart 1957 2 dekabr 19625 Ehmed Yasat 2 dekabr 1962 20 dekabr 19656 Celal Odelli 20 dekabr 1965 6 may 19667 Mehemmed Kengerli 6 may 1966 27 may 19678 Isgender Aguzum 27 may 1967 10 dekabr 19689 Mehemmed Kengerli 10 dekabr 1968 2 sentyabr 196910 Ehmed Yasat 2 sentyabr 1969 26 dekabr 197011 Isgender Aguzum 26 dekabr 1970 24 fevral 197312 Feyzi Aguzum 24 fevral 1973 24 fevral 199013 Cemil Unal 24 fevral 1990 vezifededirDerneyin fealiyyetiAzerbaycan Kultur Derneyi yarandigi gunden oz meqsed ve missiyasina uygun olaraq umumilikde bayram ve anim tedbirlerinin konfranslarin panellerin simpoziumlarin teskili jurnal bulleten brosurlerin nesri cay senlik ve ballarin teskili folklor kollektivinin formalasdirilmasi ehtiyaci olan vetendas ve universitet telebelerine teqaud verilmesi kimi fealiyyetler heyata kecirir Ilk gunlerde Novruz bayrami 1918 ci il mayin 28 de Azerbaycan Cumhuriyyetinin yaranmasinin ildonumu musteqillik ve azadliq gunu ve 1920 ci il aprelin 27 de Azerbaycanin bolsevikler terefinden isgalinin ildonumu kimi daha mehdud sayda anim tedbirleri teskil olunsa da tarixi prosesde meydana cixan yeni hadiselerin tesekkulu ile tedbirlerin sayi ve keyfiyyeti daim deyismisdir Dernek fealiyyetini qadin genclik ve medeniyyet qollari cercivesinde davam etdirmisdir Gunumuzde derneyin heyata kecirdiyi tedbirler asagidakilardir 28 may Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin qurulmasinin ildonumu 31 yanvar Mehemmed Emin Resulzadenin dogum gunu 6 mart Mehemmed Emin Resulzadenin vefatinin ildonumu 31 mart Mart soyqrimi 27 aprel Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin bolsevikler terefinden isgali 15 sentyabr Turk ordusunun Bakiya daxil olmasi 12 dekabr Guney Azerbaycan turklerinin musteqillik gunu 20 yanvar Ruslarin Bakida heyata kecirdiyi qetliamin ildonumu 26 fevral Xocali soyqriminin ildonumu 12 yanvar Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin taninmasinin ildonumu 22 avqust Ebulfez Elcibeyin vefat ildonumu 21 mart Novruz bayrami 8 mart Umumdunya qadinlar gunu 31 dekabr Dunya Azerbaycanlilarinin Hemreylik gunu Dernek quruldugu gunden etibaren sadece Azerbaycan turklerini maraqlandiran meselelerle bagli deyil elece de Turkiye Respublikasi ve Turk dunyasi ile bagli hadiselere de xususi diqqet yetirmekdedir Her il Anitqebirin ziyaret edilmesi milli ve muxtelif bayram tedbirlerinin teskili 1981 ci ilde cixan Azerbaycan jurnalinin butun nomrelerinin Ataturkun anadan olmasinin 100 cu ildonumu munasibetile Ataturke hesr edilmesi 1974 cu il Kipr Sulh Emeliyyatindan derhal sonra dovrun Turkiye Respublikasinin Bas nazirine ve Bas Qerargah reisine tebrik mektubu gonderilmesi Simali Kiprin Turkiye Cumhuriyyetinin musteqilliyini elan etmesi munasibetile KKTC Prezidenti Rauf Denktasa tebrik mesaji gonderilmesi 1985 ci ilde Bolqaristanda turklere qarsi edilen zulm ve soyqirimi ile bagli bu zulmun kommunist zulmune yeni bir numune oldugunu ifade eden beyanat derc edilmesi derneyin milli meselelere hessasligini gosteren numunelerden yalniz bir necesidir Derneyin ilde bir defe teskil etdiyi ve enenevi hala getirdiyi Azerbaycan Ballari xususile Azerbaycanda siyasi proseslerle elaqedar yaranan gergin ictimai hessasliq donemlerinde boyuk diqqet cekmis Azerbaycanin hemin dovr siyasi burokratik ve akademik dairelerinin kutlevi istirakina nail olmusdur Meselen 1987 ci ilde kecirilen Azerbaycan balinda xarici isler naziri aqrar ve kend teserrufati nazirleri 1986 ci ilde teskil edilen bala ise Bas nazir Turqut Ozal ve heyat yoldaslari ile birlikde bir cox nazir qatilmisdi Konfrans ve simpoziumlarin teskili Birliyin fealiyyetinde en muhum yer tutan konfrans simpozium ve nesr fealiyyetleri asagida ayri ayri basliqlar altinda muzakire ve qiymetlendirilir Azerbaycan Kultur Derneyinin yaradilmasinin ilk meqsedi Azerbaycanin tarixini ve medeniyyetini toplamaq emal etmek ve yaymaq oldugundan o Azerbaycani muxtelif aspektlerde daha intensiv daha genis sekilde tanidan bir cox konfrans ve seminarlar kecirmisdir Tesis edildiyi ilk illerde konfranslarin nisbeten cox olmasinin muhum sebebi o illerde birliyin nesr orqaninin olmamasidir Dernek yarandigi ilde Azerbaycani muxtelif aspektleri ile tanitmaq ucun genis silsile konfranslar planlasdirsa da melum olur ki bu konfranslardan bezileri muxtelif sebeblerden kecirile bilmeyib Azerbaycan turklerinin muxtelif problemlerinin muzakire olundugu muntezem senbe toplantilari ile yanasi derneyin yarandigi illerde kecirdiyi konfranslarin siyahisi asagida verilmisdir Tarix Konfrans rehberi ve movzusu1 28 may 1949 M Resulzade Azerbaycan Medeniyyet eneneleri2 27 noyabr 1949 M Resulzade Cagdas Azerbaycan Edebiyyati3 18 mart 1950 Ebdulvahap Yurtsever Mirze Fetheli Axundzadenin heyat ve yaradiciligi4 28 may 1950 M Resulzade Cagdas Azerbaycan Tarixi5 26 aprel 1951 E Yurtsever Sabirin Azerbaycan edebiyyatinda yeri6 19 may 1951 Mirze Bala Turk Almaniyasi Azerbaycan Tarixinde7 26 may 1951 Kerim Oder Azerbaycan Iqtisadiyyati8 5 aprel 1952 Ehmed Ceferoglu Azerbaycan dili ve edebiyyatinin inkisaf dovrleri9 27 aprel 1952 Suleyman Tekiner Azerbaycanda Fikir Herekatlari10 1952 Yurtsever Azerbaycan sairleri Vidadi ve Vaqifin heyati eserleri11 1952 Mustafa Haqqi Turkekul Azerbaycan musiqisi12 1952 Resulzade Azerbaycan Respublikasi13 1953 Mirze Bala Azerbaycan Teatri14 1955 A Taymas Mehemmed Emin Resulzade Siyahidan da gorunduyu kimi birliyin ilk illerinde kecirilen konfranslar Azerbaycan dilini edebiyyatini tarixini medeniyyetini adet enenelerini tanitmaq meqsedi dasiyirdi 1952 ci ilde derneyin ayliq yayim orqani olan Azerbaycan jurnalinin nesri ile bu jurnalda oxsar movzularda meqaleler yer aldigindan konfrans tipli fealiyyetlerde uzun muddet durgunluq yarandi 1980 ci illerin sonunda Azerbaycanin musteqillik prosesine qedem qoymasi ile assosiasiyanin teskil etdiyi konfrans ve simpozium kimi fealiyyetlere yeniden tekan verdiyi gorunur Bu muddetde Azerbaycan Kultur Derneyi Turk Ocaqlari ile birge 26 mart 1988 ci ilde Ankarada Azerbaycan Hadiseleri Simpoziumunu teskil etdi Dernek adindan sedr Feyzi Aguzmun cixis etdiyi simpoziumda Prof Dr Abdulhaluk Cay 1905 1920 ci iller arasinda ermenilerin Azerbaycanda toretdikleri qirgin ve terror derneyin sedr muavini Cemil Unal Ermenilerin toretdiyi qirginlar ve terrorun qaynaqlari perdearxasi siyasi oyunlar ve derneyin bas katibi Ehmed Qaraca ise Seirimizde ermeni terroru ve qetliami adli meqaleleri ile cixis etmisdiler Azerbaycan Kultur Derneyi Azerbaycan Elmler Akademiyasi ile birge 1991 ci il aprelin 1 den 6 dek Bakida Muhacirlerin heyatinda Azerbaycan edebiyyati movzusunda simpozium teskil etmisdi Turkiyeden 38 istirakcinin qatildigi simpoziuma yuzden cox meruze teqdim olundu Bu simpoziumun acilis nitqini Azerbaycan Xalq Cebhesinin lideri Ebulfez Elcibey etmisdi Simpozium cercivesinde ilk defe olaraq Azerbaycan Xalq Cebhesinin lideri ile resmi gorus kecirilmis ve emekdasliq protokolu imzalanmisdi Bununla yanasi Azerbaycan Kultur Derneyi ve Azerbaycan Elmler Akademiyasinin birge fealiyyeti ile 3 9 may 1991 ci il tarixlerinde Ankarada Azerbaycan sairi Nizami Gencevinin anadan olmasinin 850 illiyine hesr olunmus simpozium kecirilmisdir Yayim fealiyyeti Azerbaycan Kultur Derneyinin fealiyyetinde media fealiyyeti cox muhum yer tutur Xususen de derneyin ilk illerinde eyani media imkanlarinin olmamasi sebebinden tebligat ve tesviqat islerini ancaq metbuat vasitesi ile heyata kecirmek mumkun idi Bu meqsedle dernek bir sira nesrler kitablar brosurlar cap etdirmisdi Kitablar Azerbaycan Kultur Derneyi yarandigi ilk illerde Azerbaycanin istiqlal mubarizesini elece de olkemizin muxtelif yonlerini tanidan bir cox eserlerin nesrine diqqet yetirmisdir Lakin 1955 ci il martin 6 da M E Resulzadenin 8 mart 1959 cu ilde ise Mirze Balanin vefati dernek daxilinde sarsinti yaranmis ve bu da derneyin butun fealiyyetinde oldugu kimi nesriyyat sahesinde de durgunluq yaratmisdi Demek olar ki xarici siyasetde Kipr Meselesi daxili siyasetde ise 27 May Herbi Cevrilisi de derneyin fealiyyetinin lengimesinde tesirli olmusdur 1973 cu il fevralin 24 de Azerbaycan Kultur Derneyinim novbeti umumi yigincagi kecirilmisdi Idare Heyetinin iclasinda Feyzi Aguzum sedr secilmis ve bu vezifeni 24 fevral 1990 ci ile qeder davam etdirmisdir Aguzumun sedrliyi dovrunde xususile 1978 ci ilden bu yana derneyin fealiyyetlerinde canlanma musahide olunmusdur Bu dovrde Turkiyenin umumi siyaset anlayisinda Turk dunyasinin meselelerine maragin artmasi derneyin nesr siyasetine de tesir etdi Evvelce movzu baximindan umumiyyetle Azerbaycanla mehdudlasan nesriyyat fealiyyeti umumi turk tarixi turk meseleleri ve turk dunyasina aid movzulari da ehate etmeye basladi Derneyin yarandigi gunden nesr etdiyi kitablar asagida gosterilmisdir Muellif ve Nesr M E Resulzade Azerbaycan Kultur Eneneleri Ankara 1949 M E Resulzade Cagdas Azerbaycan Edebiyyati Ankara 1950 E Vahab Yurtsever Mirze Feteli Axundzadenin heyat ve yaradiciligi Ankara 1950 M E Resulzade Cagdas Azerbaycan Tarixi Ankara 1951 E Vahab Yurtsever Azerbaycan Dram Edebiyyati Ankara 1951 E Vahab Yurtsever Sabirin Azerbaycan edebiyyatinda yeri Ankara 1951 Mirze Bala Azerbaycan tarixinde Turk Albaniyasi Ankara 1951 Kerim Oder Azerbaycan Iqtisadiyyati Ankara 1952 E Vahab Yurtsever Azerbaycan Edebiyyatinda Vidadi ve Vaqifin yaradiciligi Ankara 1952 Almas Ildirimin Secilmis Seirleri Ankara 1953 prof Dr Ehmed Ceferoglu Azerbaycan Dili ve Edebiyyatinin Merheleleri Ankara 1953 Prof Dr I Qayabali C Aslanaoglu Azerbaycan Turklerinin Kultur Tarixinin Esas Xetleri Ankara 1978 M E Resulzade Milli Tesanud Ankara 1978 Prof I Qayabali C Arslanaoglu Baslangiclari ve Neticeleri ile 93 Muharibesi Ankara 1978 Prof I Qayabali Cemender Arslanaoglu Turk Milli Medeniyyeti Ankara 1981 Ehmed Qaraca Azerbaycanin Yaxin Tarixine Qisa Baxis Ankara 1982 Dr A Baycan Konul Sazindan Ankara 1983 M E Resulzade Azerbaycan Kultur Eneneleri ve Cagdas Azerbaycan Edebiyyati Ankara 1984 Prof Ismail Qayabali C Arslanaoglu Bolqar Turkleri Ankara 1985 C Arslanoglu Qars Milli Islam Surasi ve Guney Qarbi Qafqaz Muveqqeti i Milliyesi Ankara 1986 Sukru K Seferoglu Adnan Muderrisoglu Turk Dovletleri Tarixi Ankara 1986 C Arslanoglu Serqi Anadoluda Turklerin Islami Qebulu ve Turk Islam Sivilizasiyasi Ankara 1986 Azerbaycan turk edebiyyati tarixinde Monumental Sexsiyyetler Ankara 1987 prof Orxan Turkdogan Serqi Anadolunun Sosial Qurulusu Ankara 1987 Isaq Sungurluoglu Harput Yolunda secmeler Ankara 1987 Azerbaycan Turk Edebiyyati Tarixinde Monumental Sexsiyyetler II Ankara 1987 Dos Dr Enver Konukcu Korogluya qeder Bingol Ankara 1987 Cemil Unal Turk ve Islam Dunyasinda Azerbaycanin Yeri Ankara 1987 Dr A Baycan Dag Cicekleri Ankara 1987 Sedi Bayram Cenub Serqi Anadoluda Proto Turklerin Izleri Ankara 1988 Azerbaycan Turk Edebiyyati Tarixinde Monumental Sexsiyyetler III Ankara 1987 Seltenet ve Xilafet Legv edilmelidirmi Ankara 1988 Dr Ekrem Ruhi Figlali Ataturk ve Din Ankara 1988 Prof Dr Abdurrahman Gozel S Qaya Seferoglu Ataturk ve Milli Birlik Ankara 1988 Yilmaz Oztuna XX Esrin Son Rubunde Serq Problemi Ankara 1989 Metbuatimizda Turkiye Problemleri Ankara 1989 Dagliq Qarabag Arzular ve Realliqlar Ankara 1989 prof Dr Mehmet Saray Geyim ve Sekulyarizm Ankara 1989 Melahet Altunbay Hurriyete Ucan Turk Mehmet Altunbayin Xatireleri Yilmaz Oztuna Die Ostfragen Im Letzten Vietrel Des XX Jahrhunderts Ankara 1989 Yilmaz Oztuna Question D orinet Durant Le Dernier Quart du XX Siecle Ankara 1989 Ehmed Qabakli Yaxindan Cenubserq Ankara 1990 Mirze Bala Memmedzade Milli Azerbaycan Herekati Ankara 1991 Ehmed Qabakli Serqden Dogus Ankara 1993 Almas Ildirim Cesurlara muraciet Ankara 1995 M E Resulzade Azerbaycan Problemi Ankara 1996 Soyqirim 1895 1922 Ankara 1996 prof Cemil Hesenli Azerbaycan Tarixi 1918 1920 Ankara 1998 Dr Sebaheddin Simsir Azerbaycanlilarin Turkiyedeki Siyasi ve Medeni Fealiyyetleri Ankara 2000 Elesger Elesgerli Elsad Mahmudov Azerbaycan Misak i Millisi Ankara 2002 Rizvan Qenberli Azerbaycanda Jurnalistika Ankara 2003 Eli Erol Azadliq dastani Eli Erol Azerbaycan Poeziyasinda Romantika Izmir 2007 Yuxaridaki nesrler siyahisindan gorunduyu kimi assosiasiya ilk yarandigi illerde nesr olunan kitablar daha cox Azerbaycani muxtelif aspektlerde tanitmaq meqsedi dasisa da 1970 ci illerin sonlarindan Turkiyede sagci siyasetin guclenmesi ve turkculuk turk tarixi ve Turk Dunyasi kimi anlayislarin deyer qazanmasi ile paralel olaraq nesrlerin movzusuda coxsaxeli olmusdur 1991 ci ilden sonra ise Azerbaycanla bagli nesrler yeniden on plana cixmaga baslamisdir Azerbaycan jurnali Resulzade Ikinci Dunya muharibesinden sonra deyisen dunya seraitinde medeniyyetin ehemiyyet kesb edeceyini bilib 1949 cu ilde Azerbaycanin musteqilliyi ve azadligi ugrunda mubarizeni medeniyyet sahesinde aparmaq ucun Azerbaycan Kultur Derneyini yaratdi ve bir muddet sonra bu fikri mubarizede vasitecilik edecek bir media orqaninin yaradilmasina ehtiyac yarandi Derneyin dorduncu novbedenkenar qurultayinda bu mesele gundeme getirilmis ve nesrin novu tezliyi ve adi kimi meseleler muzakire edilmisdi Muzakireler neticesinde Resulzadenin daha davamli olacagi dusuncesi ile ayliq jurnal buraxmaq teklifi umumilikce qebul edildi Iclasda nesr olunacaq jurnalin adinin Azerbaycan olmasi teklifi de gelecek illerde uzun muddet derneyin sedri olacaq Feyzi Aguzum terefinden edilmisdi Jurnalin ilk nomresinde Azerbaycan Kultur Derneyi Idare heyetinin imzasi ile derc edilmis Baslangic adli giris meqalesinde jurnalin esas meqsedi asagidaki sozlerle izah olunur Azerbaycan Kultur Derneyi dorduncu qurultay uzvlerinin isteklerine uygun olaraq bu kicik ve tevazokar jurnalin nesri ile nesr proqramimizi bir az da genislendirdik Indiye qeder yalniz elmi edebi ve tarixi konfranslar nesr etdiren derneyimizin Ankara ve vilayetlerdeki uzvleri ile medeni elaqelerini daha da guclendirmek ucun bu defe de jurnal cixarmaga ehtiyac duymusdur Helelik ayda bir defe nesr olunacaq bu jurnal vasitesile derneyimizin uc ilden artiq bir muddetde gorduyu isler barede etrafli melumat verilecek Anadolu turkluyune bu qeder yaxin olan Azerbaycan turkluyunun tarixi edebiyyati inceseneti ile bagli vetendaslara mumkun qeder genis melumatlar catdirmaga calisacagiq Azerbaycan jurnali 1923 1931 ci iller Azerbaycan siyasi muhaciretinin Turkiyedeki nesrlerinin yeni halqasini teskil edirdi Derneyin idare heyetinin qerari ile Azerbaycan jurnali 1966 ci ilin yanvar sayindan etibaren Azerbaycan Ayliq Turk Kulturu jurnali adi ile nesr olunmaga basladi Eyni qerarla jurnalin bas redaktoru Vahab Yurtsever umumi yayim uzre mesul sexsi Kerim Alhan Yaycili mesul direktor vezifesine ise Ehmed Yasat teyin edilmis bundan elave bas redaktorun umumi yayim uzre mesul sexsin ve mesul mudirin vezifeleri etrafli mueyyen edilmisdir Jurnalin 1966 ci ilden 3 aydan bir nesrine qerar verilse de buna baxmayaraq jurnal maliyye cetinlikleri sebebinden 1968 ci ilin iyul ayindan etibaren nesrini 6 ay muddetine dayandirmali oldu Ilde iki defe yarimillik dovrlerde cap olunmaga baslayan jurnalda 1993 cu ilden derc olunan meqaleler biblioqrafik gostericiye cevrilerek derneyin resmi internet saytinda derc olunmusdur Azerbaycan jurnali 65 ile yaxindir ki sabit nesr heyatini davam etdirir Jurnal 1950 ci illerin evvellerinden bu gune qeder basda Azerbaycan olmaqla turk dunyasi ile bagli bas verenleri izlemek ucun muhum melumat menbeyidir Jurnal hem de derneyin tarixini siyasetini ve fealiyyetini izlemek isteyenler ucun unikal arxivdir Istinadlar Turkiye Azerbaycan Kultur Derneyi Azerbaycan Respublikasinin Diasporla Is uzre Dovlet Komitesi 2017 11 09 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 18 Ercilasun Ahmet B Azerbaycan Kultur Dernegi 70 yasinda Yenicag Gazetesi 2019 02 10 2024 03 25 tarixinde Istifade tarixi 2024 03 25 Akpinar 1990 seh 22 Karaca 1996 seh 13 Simsir 2003 seh 177 178 AKD 1989 seh 1 Turan 2016 seh 1189 Turan 2016 seh 1190 Turan 2016 seh 1198 Turan 2016 seh 1199 Simsir 2000 seh 99 Odlu 1986 seh 13 AKD 1954 seh 55 61 Turan 2016 seh 1192 Simsir 2000 Turan 2016 seh 1195 Ulusoy 2003 seh 151 Yaqublu 2015 Ulusoy 2003 seh 152MenbeRefik Turan TURKIYE DE BIR AZERBAYCANSINASLIK OCAGI AZERBAYCAN KULTUR DERNEGI Uluslararasi Turkce Edebiyat Kultur Egitim Dergisi 2016 1182 1203 ATAMAN S Esim Dr Hamit Ataman 1979 seh 230 ATTAR A ve SIMSIR S Tarihten Gunumuze Turkiye de Yasayan Azerbaycan Turkleri Ankara Berikan Yayinevi 2003 AVSAR A Turkiye Azerbaycan Iliskilerinde Ileti Kaynagi Olarak Birey Ataturk Universitesi Iletisim Dergisi 2012 1 18 KARACA A Azerbaycan Kultur Dernegi nin Kurucusu ve Ilk Genel Baskani Dr Hamit Ataman Azerbaycan 1996 seh 311 YAGUBLU N M E Resulzade Ensiklopediyasi Ankara Azerbaycan Kultur Dernegi Yayinlari 2015 Belkis Ulusoy Azerbaycan Siyasi Muhaceretinin Istanbul daki Basin Faaliyetleri 1923 1931 Istanbul Istanbul Universitesi Iletisim Fakultesi Dergisi 2003 147 175