Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mirzə Məmmədsadıq Axundzadə (türk. Mehmet Sadık Aran; dekabr 1895, Urud, Zəngəzur qəzası – 28 may 1971, İstanbul) — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvü, yazıçı.
| Məmməd Sadıq Aran | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | dekabr 1895 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 28 may 1971 (75 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | yazıçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Həyatının böyük hissəsini Türkiyədə türklüyə və Azərbaycana xidmətdə keçirən, lakin təəssüf ki, şəxsiyyəti, fəaliyyəti və yaradıcılığı hələ də diqqətdən kənarda qalan siyasi-ədəbi mühacirlərdən biri də Mehmet (Məhəmməd) Sadıq Aran olub.
Siyasi mühacirət nümayəndələrinin bir çoxu kimi onun da 1920-ci ildə İran üzərindən keçərək Türkiyəyə üz tutmasının əsas səbəbi Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda mübarizlərin sıralarına qoşulması, qısa ömürlü Azərbaycan Cümhuriyyətinin fəal tərəfdarlarından biri olması idi.
Xatirələrdən də göründüyü kimi, Mehmet Sadıq Türkiyəyə gələnə qədər artıq ziyalı və siyasətçi olaraq bəlli təcrübə qazanmış, əqidə və məslək adamı kimi müəyyən yol keçmişdi. Rus, fars və ərəb dillərini bilməsi, Azərbaycan Cümhuriyyətinin Parlamentində təmsil olunması, türkçülüyün qızğın tərəfdarlarından biri kimi tanınması tezliklə onu Türkiyədəki Azərbaycan mühacirətinin ön sıralarına çıxarmışdı. Mirzə Sadıq Axundzadənin parlamentdə məhz Zəngəzuru təmsil etməsini parlamentin 11 oktyabr 1919-cu il tarixli 82 nömrəli stenoqramındakı aşağıdakı fikir sübut edir: "İclası açmadan bərayi-məlumat xəbər verirəm ki, bugünkü iclasda Zəngəzur nümayəndəsi Cəlil bəy Sultanov iştirak edir. Keçən iclasda yenə haman qəzanın nümayəndəsi olan Mirzə Sadıq Axundzadə iştirak edirdi". .
Mehmet Sadıq Aran 1924–1931-ci illərdə Ankarada fəaliyyət göstərən və öz ətrafında Cümhuriyyətin Ə. Topçubaşov, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, X. Xasməmmədli, Ş. Rüstəmbəyli, N. Şeyxzamanlı, C. Hacıbəyli, Mir Yaqub Mehdizadə və s. görkəmli nümayəndələrini birləşdirən Azərbaycan Milli Mərkəzi İdarə Heyətinin üzvü olmuşdu. O, eyni zamanda mühacirət mətbuatının fəal xadimlərindən biri kimi tanınmış, müxtəlif qəzet və məcmuələrdə çoxsaylı məqalələr çap etdirməklə yanaşı "Azəri türk", "Yeşil yaprak", "Türk yolu", "Erkenekon" dərgilərinin naşiri, yaxud redaktoru olmuşdu. Sonralar jurnalistlik fəaliyyətini Türkiyənin nüfuzlu "Ulus" və "Cümhuriyyət" qəzetlərində davam etdirmiş, hətta İkinci Dünya müharibəsindən əvvəl bu qəzetlərin İran müxbiri işləmişdir. M. S. Aran uzun müddət həm də Ankaradakı Türk Kültürlərini Araşdırma İnstitutunun əməkdaşı kimi çalışmış, Sənan təxəllüsü ilə milli ruhlu şeirlər yazmışdı.
O, 1942-ci ildə İstanbulda Sənan Azər təxəllüsü ilə "İran türkləri" kitabını çap etdirmişdi. Kitabın birinci hissəsi İran əhalisinin yarısını təşkil edən Azərbaycan türklərinin tarixinə, ictimai-siyasi həyatlarına, ikinci hissəsi isə dil, ədəbiyyat və mədəniyyət məsələlərinə həsr olunmuşdu. Maraqlıdır ki, həmin kitab Türkiyənin yürütdüyü rəsmi siyasətə zidd sayılaraq İsmət İnönünün göstərişi ilə qadağan edilmişdi.
Məmməd Sadıq Aran 1945–1946-cı ildə Cənubi Azərbaycanda başlayan milli-azadlıq mübarizəsini obyektiv şəkildə işıqlandıran və bu məsələdə keçmiş SSRİ-nin, Böyük Britaniyanın və Pəhləvi rejiminin Azərbaycan xalqına qarşı çevrilmiş siyasətini açıqlayan silsilə məqalələrin də müəllifidir.
İstinadlar
- Anar. (az.). Bakı: "Azərbaycan". 1999. Archived from the original on 2022-07-18. İstifadə tarixi: 2017-07-08.
- Kəlbizadə E. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin naxçıvanlı nümayəndələri. "Şərq qapısı" qəzeti, 27.05.2014 [ölü keçid]
Haqqında yazılanlar
- Atsız, "Mehmet Sadık Aran", Ötüken dergisi, sayı 92, Ağustos 1971, s 13
- , "Urudda doğuldu, İstanbulda əbədiyyətə qovuşdu". Bütöv Azərbaycan qəzeti, № 36(168), 17–23 oktyabr 2012-ci il.
Mənbə
- "Mehmet Sadık Aran". Türk Solu Gazetesi. 2015-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 oktyabr 2015.. (türk.)
- Türkiye’de Faaliyette Bulunan Azerbaycanlılar (1920–1991). — Mehmet Sadık Aran (1895–1971), sayfa 186–187. // . Yazarlar: Prof. Dr. Aygün Attar ve Doç. Dr. Sabahattin Şimşir. Ankara: Berikan Yayınevi, 2013, 265 sayfa.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mirze Memmedsadiq Axundzade turk Mehmet Sadik Aran dekabr 1895 Urud Zengezur qezasi 28 may 1971 Istanbul Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin uzvu yazici Memmed Sadiq AranSexsi melumatlarDogum tarixi dekabr 1895Dogum yeri Urud Zengezur qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 28 may 1971 1971 05 28 75 yasinda Vefat yeri Istanbul Istanbul ili TurkiyeDefn yeri Ferikoy mezarligiPartiya Musavat PartiyasiFealiyyeti yazici Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiHeyatinin boyuk hissesini Turkiyede turkluye ve Azerbaycana xidmetde keciren lakin teessuf ki sexsiyyeti fealiyyeti ve yaradiciligi hele de diqqetden kenarda qalan siyasi edebi muhacirlerden biri de Mehmet Mehemmed Sadiq Aran olub Siyasi muhaciret numayendelerinin bir coxu kimi onun da 1920 ci ilde Iran uzerinden kecerek Turkiyeye uz tutmasinin esas sebebi Azerbaycanin musteqilliyi ugrunda mubarizlerin siralarina qosulmasi qisa omurlu Azerbaycan Cumhuriyyetinin feal terefdarlarindan biri olmasi idi Xatirelerden de gorunduyu kimi Mehmet Sadiq Turkiyeye gelene qeder artiq ziyali ve siyasetci olaraq belli tecrube qazanmis eqide ve meslek adami kimi mueyyen yol kecmisdi Rus fars ve ereb dillerini bilmesi Azerbaycan Cumhuriyyetinin Parlamentinde temsil olunmasi turkculuyun qizgin terefdarlarindan biri kimi taninmasi tezlikle onu Turkiyedeki Azerbaycan muhaciretinin on siralarina cixarmisdi Mirze Sadiq Axundzadenin parlamentde mehz Zengezuru temsil etmesini parlamentin 11 oktyabr 1919 cu il tarixli 82 nomreli stenoqramindaki asagidaki fikir subut edir Iclasi acmadan berayi melumat xeber verirem ki bugunku iclasda Zengezur numayendesi Celil bey Sultanov istirak edir Kecen iclasda yene haman qezanin numayendesi olan Mirze Sadiq Axundzade istirak edirdi Mehmet Sadiq Aran 1924 1931 ci illerde Ankarada fealiyyet gosteren ve oz etrafinda Cumhuriyyetin E Topcubasov Mehemmed Emin Resulzade X Xasmemmedli S Rustembeyli N Seyxzamanli C Hacibeyli Mir Yaqub Mehdizade ve s gorkemli numayendelerini birlesdiren Azerbaycan Milli Merkezi Idare Heyetinin uzvu olmusdu O eyni zamanda muhaciret metbuatinin feal xadimlerinden biri kimi taninmis muxtelif qezet ve mecmuelerde coxsayli meqaleler cap etdirmekle yanasi Azeri turk Yesil yaprak Turk yolu Erkenekon dergilerinin nasiri yaxud redaktoru olmusdu Sonralar jurnalistlik fealiyyetini Turkiyenin nufuzlu Ulus ve Cumhuriyyet qezetlerinde davam etdirmis hetta Ikinci Dunya muharibesinden evvel bu qezetlerin Iran muxbiri islemisdir M S Aran uzun muddet hem de Ankaradaki Turk Kulturlerini Arasdirma Institutunun emekdasi kimi calismis Senan texellusu ile milli ruhlu seirler yazmisdi O 1942 ci ilde Istanbulda Senan Azer texellusu ile Iran turkleri kitabini cap etdirmisdi Kitabin birinci hissesi Iran ehalisinin yarisini teskil eden Azerbaycan turklerinin tarixine ictimai siyasi heyatlarina ikinci hissesi ise dil edebiyyat ve medeniyyet meselelerine hesr olunmusdu Maraqlidir ki hemin kitab Turkiyenin yurutduyu resmi siyasete zidd sayilaraq Ismet Inonunun gosterisi ile qadagan edilmisdi Memmed Sadiq Aran 1945 1946 ci ilde Cenubi Azerbaycanda baslayan milli azadliq mubarizesini obyektiv sekilde isiqlandiran ve bu meselede kecmis SSRI nin Boyuk Britaniyanin ve Pehlevi rejiminin Azerbaycan xalqina qarsi cevrilmis siyasetini aciqlayan silsile meqalelerin de muellifidir IstinadlarAnar az Baki Azerbaycan 1999 Archived from the original on 2022 07 18 Istifade tarixi 2017 07 08 Kelbizade E Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin naxcivanli numayendeleri Serq qapisi qezeti 27 05 2014 olu kecid Haqqinda yazilanlarAtsiz Mehmet Sadik Aran Otuken dergisi sayi 92 Agustos 1971 s 13 Urudda doguldu Istanbulda ebediyyete qovusdu Butov Azerbaycan qezeti 36 168 17 23 oktyabr 2012 ci il Menbe Mehmet Sadik Aran Turk Solu Gazetesi 2015 10 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 oktyabr 2015 turk Turkiye de Faaliyette Bulunan Azerbaycanlilar 1920 1991 Mehmet Sadik Aran 1895 1971 sayfa 186 187 Yazarlar Prof Dr Aygun Attar ve Doc Dr Sabahattin Simsir Ankara Berikan Yayinevi 2013 265 sayfa ISBN 9789752678835