Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Almas İldırım (əsl adı Əbdülhəsən Almaszadə) (24 mart 1907, Qala, Bakı qəzası – 14 yanvar 1952, Elazığ) — Azərbaycanın mühacir şairi.
| Almas İldırım | |
|---|---|
 | |
| Doğum adı | Əbülhəsən Almaszadə |
| Doğum tarixi | 24 mart 1907 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 14 yanvar 1952 (44 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | şair |
| Fəaliyyət illəri | 1926-cı ildən |
| Əsərlərinin dili | Azərbaycan dili, türk dili |
 Almas İldırım Vikimənbədə | |
Həyatı
Uşaqlıqdan onu babasının adı ilə — Almas çağırırdılar. Şeirlərini Almas imzasıyla dərc etdirdiyindən bu adla da tanınmış və məşhurlaşmışdır.
Almas İldırım 1907-ci il mart ayının 25-də Bakının Qala kəndində anadan olmuşdur. Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Almas İldırımın bəy nəsli sovet totalitar rejimi tərəfindən həyata keçirilən cəza tədbirlərinin hədəfinə çevrilir. Varlı tacir oğlu olduğuna görə o, Azərbaycan Dövlət Universitetinin Şərq ədəbiyyatı fakültəsindən xaric edilir.
1926-cı ildə şair Süleyman Rüstəm ilə birlikdə "Dün bu gün" adlı şeir məcmuəsini çap etdirir. 1928-ci ildə şeirlərində ifadə olunan millətçi ismarıclarına görə Dağıstana sürgün olunur. Sürgündə "Dağlardan xatirələr", "Ləzgi elləri", "Krımda axşamlar", "Səlimxan" və "Günah kimdədir?" adlı şeirlərini yazır. 1930-cu ildə Bakıya qayıdıb "Dağlar səslənərkən" şeirlər məcmuəsini nəşr etdirir. Lakin kitab senzuradan keçməyib şairin Azərbaycan Yazıçılar Birliyindən qovulmasına səbəb olur. Bu dəfə o Türkmənistana sürgün edilir. Orada bir müddət məktəb direktoru vəzifəsində çalışır. Azərbaycandan Aşqabada göndərilən bir QPU agenti (Əkbər Ruhi) öz müşahidələri əsasında belə nəticəyə gəlmişdi ki, "A.İldırım ideolojimiz üçün zərərli bir insandır…". Bundan sonra Türkmənistanda qalmaq Almas İldırım üçün təhlükəli idi və 1933-cü ilin iyun ayında o, yenicə evləndiyi Zivər xanımı və üç aylıq körpəsi Azəri də götürüb İrana doğru istiqamət alan qaçaqçı bir dəvə karvanına qoşulur.
Sərhəd gözətçilərinin və gömrük məmurlarının gözünə görünməmək üçün ən çətin cığırlarla sıldırım qayalar ötüb, uca dağlar aşdıqdan sonra böyük məşəqqətlə İrana çatırlar. Almas İldırım dərhal həbs olunur. 25 gün həbsxanada qalır. Onu bolşevik casusu hesab edərək işgəncə verirlər, istədikləri məlumatı qoparmaq üçün sinəsinə qədər soyuq suyun içərisində saxlayırlar. Bu işgəncə şairin səhhətində dərin izlər qoyur. O, sağalmaz böyrək xəstəliyinə mübtəla olur. Nəhayət, azad edilib Məşhəd şəhərinə göndərilir. Burada ürəyincə iş tapa bilməyən Almas İldırım çox yoxsul, acınacaqlı həyat sürür.
Almas İldırım İranda qala bilməyib tezliklə Türkiyəyə gedir. 1934-cü ildə Almas İldırım Türkiyə vətəndaşlığına qəbul edilir. Almas İldırım Türkiyədə katibliklə, kargüzarlıqla məşğul olur, ibtidai məktəbdə dərs deyir. Ömrünün təqribən 12 ilini isə o, yaradıcılığını davam etdirməklə yanaşı müxtəlif bölgələrdə bucaq müdirliyində (qəsəbə bələdiyyəsində) çalışır. 1952-ci ilin 14 yanvarında böyrək xəstəliyindən vəfat edən Almas İldırımın Azər, Araz, Orxan və Bakıxan adlı dörd oğlu olmuşdur.
Bakının Şüvəlan kəndində Almas İldırımın adını daşıyan küçə vardır.
1991-ci ildə şairin oğlu Azərbaycana baş çəkərkən qəflətən vəfat edir və Abşeronun Şüvəlan kəndində dəfn olunur.
Yaradıcılığı
Vətən həsrəti, qəribliyin hüznü Almas İldırımın demək olar ki, bütün əsərlərinin aparıcı mövzusunu təşkil edir. Almas İldırım Türkiyədəki on yeddi illik həyatında jurnal və məcmuələrdə, qəzetlərdə milli şeirlərini nəşr etdirmiş, milliyətçi və istiqlalçı şair kimi tanınmışdır. Yazdığı şeirlər "Boğulmayan səs" adı altında çap olunmuşdur. Bundan başqa, onun "Azərbaycan mahnıları" adlı kitabı da var. Azərbaycan Kültür Dərnəyinə üzv olan Almas İldırımın yazıları "Çinaraltı", "Orxun", "Gökbörü", "Boz qurd", "Kommunizmlə mücadilə" və digər qəzet və dərgilərdə dərc olunub.
Əsərləri
Azərbaycanca
- Seçilmiş əsərləri. Bakı: Öndər, 2004, 159 s.
- Qara dastan (şeir və poemalar). Bakı: Azərnəşr, 1994, 143 s.
- Azərbaycanın didərgin salınmış övladı şair Almas İldırımın şeirləriylə. Tərtib edəni və ön sözün müəllifi Hacı Hacıyev. Bakı: 1990, 30
Rusca
- Азербайджан; До свидания, Баку! (стихи) (Авторский перевод А.Фересетели). "Молодёжь Азербайджана", 1993, 14–24 апреля.
- Прощай Баку!; Азербайджан (стихи) (Перевод В.Кафарова). "Баку", 1993, 20 июля.
- Что было?; Не вернулся (стихи) (Авторизованный пер.А.Манафова). "Молодёжь Азербайджана", 1994, 31 декабря.
Xatirəsi
Haqqında olan ədəbiyyat
Azərbaycanca
- A. Həsənoğlu. "Ölməz eşqim Almas Yıldırım (Almas Yıldırımın şəxsiyyəti və poetikası), Bakı: Ozan, 2007. 200 s.
- A.Həsənoğlu."Boğulmayan səs" pyesi. "Yeddi qapı" kitabı. Bakı: Nurlan, 2004, 344 s.
- E.Bəşirova. Milli azadlıq mübarizi Almas İldırım. Bakı: Qartal, 1999, 71 s.
- N.Ələkbərli. Üç budaq: Əhməd Cavad, Mikayıl Müşfiq, Almas İldırım. Bakı: Gənclik, 1999, 191 s.
- B.Nəbiyev. Didərgin şair. Bakı: Sabah, 134 s.
- N.Xəzri. Allahım, mən neçin şair doğuldum. "Ədəbəbiyyat və incəsənət", 1990, 30 noyabr.
- M.Məsimoğlu. Nerdə məni gül qoynunda doğuran… "Yeni Azərbaycan", 2001, 24 avqust.
- M.Teymur. Mühacirlərimiz. "Azadlıq", 2006, 18 mart.
- A.Ülvi. Almas İldırım-90. "Xalq qəzeti", 1997, 18 oktyabr.
- K.Vəliyev. Əlvida, ey gözəl Bakı… "Açıq söz", 1990, N1, s.18–19.
- V.Yusifli. Qara dastan. "Yeni Azərbaycan", 2003, 27 iyul.
- V.Yusifli. "Yol ver, yol ver öz yurduma gedim. "Аzərbаycаn", 2004, s.3.
Rusca
- Кафаров В. Бакинец возврашается в Баку (О поезии А.Ильдырыма). "Баку", 1993, 20 мая.
- Манафов А. Соловей печальных песен (О поеме Алмас Ильдырыма). "Молодёжь Азербайджана", 1993, 22–29 мая.
Haqqında çəkilən filmlər
- 2004-cü ildə Almas Yıldırım adlı Azərbaycan Televiziyasında istehsal edilmiş tammetrajlı sənədli-bədii televiziya filmi çəkilmişdir.
İstinadlar
- Bədirxan Əhmədli. Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı. Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2017. səh. 282. 2023-10-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-03.
- Nəsiman Yaqublu. Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatı Ensiklopediyası. Bakı: Qanun Nəşriyyatı. 2018. səh. 108. ISBN .
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Almas Ildirim esl adi Ebdulhesen Almaszade 24 mart 1907 Qala Baki qezasi 14 yanvar 1952 Elazig Azerbaycanin muhacir sairi Almas IldirimDogum adi Ebulhesen AlmaszadeDogum tarixi 24 mart 1907 1907 03 24 Dogum yeri Qala Baki qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 14 yanvar 1952 1952 01 14 44 yasinda Vefat yeri Elazig Elazig ili TurkiyeTehsili Baki Dovlet UniversitetiFealiyyeti sairFealiyyet illeri 1926 ci ildenEserlerinin dili Azerbaycan dili turk diliAlmas Ildirim VikimenbedeHeyatiUsaqliqdan onu babasinin adi ile Almas cagirirdilar Seirlerini Almas imzasiyla derc etdirdiyinden bu adla da taninmis ve meshurlasmisdir Almas Ildirim 1907 ci il mart ayinin 25 de Bakinin Qala kendinde anadan olmusdur Azerbaycanda sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra Almas Ildirimin bey nesli sovet totalitar rejimi terefinden heyata kecirilen ceza tedbirlerinin hedefine cevrilir Varli tacir oglu olduguna gore o Azerbaycan Dovlet Universitetinin Serq edebiyyati fakultesinden xaric edilir 1926 ci ilde sair Suleyman Rustem ile birlikde Dun bu gun adli seir mecmuesini cap etdirir 1928 ci ilde seirlerinde ifade olunan milletci ismariclarina gore Dagistana surgun olunur Surgunde Daglardan xatireler Lezgi elleri Krimda axsamlar Selimxan ve Gunah kimdedir adli seirlerini yazir 1930 cu ilde Bakiya qayidib Daglar seslenerken seirler mecmuesini nesr etdirir Lakin kitab senzuradan kecmeyib sairin Azerbaycan Yazicilar Birliyinden qovulmasina sebeb olur Bu defe o Turkmenistana surgun edilir Orada bir muddet mekteb direktoru vezifesinde calisir Azerbaycandan Asqabada gonderilen bir QPU agenti Ekber Ruhi oz musahideleri esasinda bele neticeye gelmisdi ki A Ildirim ideolojimiz ucun zererli bir insandir Bundan sonra Turkmenistanda qalmaq Almas Ildirim ucun tehlukeli idi ve 1933 cu ilin iyun ayinda o yenice evlendiyi Ziver xanimi ve uc ayliq korpesi Azeri de goturub Irana dogru istiqamet alan qacaqci bir deve karvanina qosulur Serhed gozetcilerinin ve gomruk memurlarinin gozune gorunmemek ucun en cetin cigirlarla sildirim qayalar otub uca daglar asdiqdan sonra boyuk meseqqetle Irana catirlar Almas Ildirim derhal hebs olunur 25 gun hebsxanada qalir Onu bolsevik casusu hesab ederek isgence verirler istedikleri melumati qoparmaq ucun sinesine qeder soyuq suyun icerisinde saxlayirlar Bu isgence sairin sehhetinde derin izler qoyur O sagalmaz boyrek xesteliyine mubtela olur Nehayet azad edilib Meshed seherine gonderilir Burada ureyince is tapa bilmeyen Almas Ildirim cox yoxsul acinacaqli heyat surur Almas Ildirim Iranda qala bilmeyib tezlikle Turkiyeye gedir 1934 cu ilde Almas Ildirim Turkiye vetendasligina qebul edilir Almas Ildirim Turkiyede katiblikle karguzarliqla mesgul olur ibtidai mektebde ders deyir Omrunun teqriben 12 ilini ise o yaradiciligini davam etdirmekle yanasi muxtelif bolgelerde bucaq mudirliyinde qesebe belediyyesinde calisir 1952 ci ilin 14 yanvarinda boyrek xesteliyinden vefat eden Almas Ildirimin Azer Araz Orxan ve Bakixan adli dord oglu olmusdur Bakinin Suvelan kendinde Almas Ildirimin adini dasiyan kuce vardir 1991 ci ilde sairin oglu Azerbaycana bas cekerken qefleten vefat edir ve Abseronun Suvelan kendinde defn olunur YaradiciligiVeten hesreti qeribliyin huznu Almas Ildirimin demek olar ki butun eserlerinin aparici movzusunu teskil edir Almas Ildirim Turkiyedeki on yeddi illik heyatinda jurnal ve mecmuelerde qezetlerde milli seirlerini nesr etdirmis milliyetci ve istiqlalci sair kimi taninmisdir Yazdigi seirler Bogulmayan ses adi altinda cap olunmusdur Bundan basqa onun Azerbaycan mahnilari adli kitabi da var Azerbaycan Kultur Derneyine uzv olan Almas Ildirimin yazilari Cinaralti Orxun Gokboru Boz qurd Kommunizmle mucadile ve diger qezet ve dergilerde derc olunub EserleriAzerbaycanca Secilmis eserleri Baki Onder 2004 159 s Qara dastan seir ve poemalar Baki Azernesr 1994 143 s Azerbaycanin didergin salinmis ovladi sair Almas Ildirimin seirleriyle Tertib edeni ve on sozun muellifi Haci Haciyev Baki 1990 30 Rusca Azerbajdzhan Do svidaniya Baku stihi Avtorskij perevod A Fereseteli Molodyozh Azerbajdzhana 1993 14 24 aprelya Proshaj Baku Azerbajdzhan stihi Perevod V Kafarova Baku 1993 20 iyulya Chto bylo Ne vernulsya stihi Avtorizovannyj per A Manafova Molodyozh Azerbajdzhana 1994 31 dekabrya XatiresiHaqqinda olan edebiyyat Azerbaycanca A Hesenoglu Olmez esqim Almas Yildirim Almas Yildirimin sexsiyyeti ve poetikasi Baki Ozan 2007 200 s A Hesenoglu Bogulmayan ses pyesi Yeddi qapi kitabi Baki Nurlan 2004 344 s E Besirova Milli azadliq mubarizi Almas Ildirim Baki Qartal 1999 71 s N Elekberli Uc budaq Ehmed Cavad Mikayil Musfiq Almas Ildirim Baki Genclik 1999 191 s B Nebiyev Didergin sair Baki Sabah 134 s N Xezri Allahim men necin sair doguldum Edebebiyyat ve incesenet 1990 30 noyabr M Mesimoglu Nerde meni gul qoynunda doguran Yeni Azerbaycan 2001 24 avqust M Teymur Muhacirlerimiz Azadliq 2006 18 mart A Ulvi Almas Ildirim 90 Xalq qezeti 1997 18 oktyabr K Veliyev Elvida ey gozel Baki Aciq soz 1990 N1 s 18 19 V Yusifli Qara dastan Yeni Azerbaycan 2003 27 iyul V Yusifli Yol ver yol ver oz yurduma gedim Azerbaycan 2004 s 3 Rusca Kafarov V Bakinec vozvrashaetsya v Baku O poezii A Ildyryma Baku 1993 20 maya Manafov A Solovej pechalnyh pesen O poeme Almas Ildyryma Molodyozh Azerbajdzhana 1993 22 29 maya Haqqinda cekilen filmler 2004 cu ilde Almas Yildirim adli Azerbaycan Televiziyasinda istehsal edilmis tammetrajli senedli bedii televiziya filmi cekilmisdir IstinadlarBedirxan Ehmedli Azerbaycan muhaciret edebiyyati Baki Elm ve tehsil nesriyyati 2017 seh 282 2023 10 30 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 03 Nesiman Yaqublu Azerbaycan Milli Azadliq Herekati Ensiklopediyasi Baki Qanun Nesriyyati 2018 seh 108 ISBN 978 9952 36 521 4 Xarici kecidlerVikimenbede elaqeli metnler