Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arslantəpə (türk. Arslantepe) və ya Melid (Hitit. Malidiya və ya Midduvaakkad. Meliddu;urartu. Melitea; lat. Melitene) ― Tavr dağlarından başlayan Fəratın yuxarı qolu olan Tohma çayı üzərində mövcud olmuş qədim şəhər. Şəhərin dağıntıları müasirTürkiyənin Malatya şəhəri yaxınlığındakı eyniadlı arxeoloji ərazidə yerləşir.
| Arslantəpə | |
|---|---|
 | |
 | |
| Yer | Malatya ili, Türkiyə |
| Tip | Yaşayış məntəqəsi |
| Yer qeydləri | |
| Vəziyyəti | Dağıntı |
| Rəsmi adı: Arslantepe Mound | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | iii |
| İstinad nöm. | 1622 |
| Sahə | 4,85 ha |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarix
Mis dövrü
Ərazidəki ilk yaşayış yeri Mis dövrünə aiddir. Mis dövrünün sonunda Aslantəpənin bölgədəki əhəmiyyəti artmışdır.
Değirməntəpə
Melidin 24 km şimal şərqində yerləşən Değirməntəpə adlı yer mis əridilməsinə dair ən erkən etibarlı dəlil olaraq diqqət çəkir. Ərazi Fərat çayından 40 metr məsafədə, allüvial düzənlikdəki kiçik bir təbii ərazidə inşa edilmişdir.
Erkən Tunc
Bu dövrə aid qalıqlar Uruk dövrünün sonlarında inkişaf etmiş böyük məbəd/saray kompleksini əhatə edir.
Melid bu dövrdə Fərat çayı boyunca ticarət koloniyası olaraq fəaliyyət göstərən "Böyük Mesopotamiyanın şimal bölgələri" nin bir hissəsi idi və şəhərdən Şumerə xammal daşınırdı.
Şəhər eramızdan əvvəl 3000-ci ildə baş vermiş böyük yanğında və məhv olmüş və bundan sonra ərazidə Kür-Araz mədəniyyətinə aid saxsı qablar meydana gəlmişdir. Bu, əsasən Qafqaz dağları ilə əlaqəli pastoralist mədəniyyət idi.
Son Tunc dövrü
Ərazi Son Tunc dövründə İşuva krallığındakı daha böyük bir bölgənin inzibati mərkəzinə çevrildi. Bu dövrdə şəhər bəlkə də qərbdən gələn Hett təhlükəsi səbəbi ilə istehkamla əhatə olunmuşdu. Son Tunc dövründə şəhər mədəniyyət olaraq Hurri, Mitanni və Hettlərdə təsirlənmişdir.
Dəmir dövrü
Hett imperiyasının süqutundan sonra, VII–XII əsrlərdə şəhər müstəqil Luvi Neo-Hett dövləti olan Kammanunun mərkəzi oldu.
Aşşur kralı I Tiqlatpalasar (e.ə. 1115–1077) ilə qarşılaşma Melid krallığının Aşşur dövlətinə xərac verməyə məcbur olması ilə nəticələndi. Melid Aşşur kralı II Sarqonun (e.ə. 722–705) şəhəri e.ə. 712-ci ildə ələ keçirməsinə qədər öz mövqeyini qoruyub saxladı. Sarqonla eyni vaxtda Kimmer və İskitlər də Anadolunu işğal etmiş və nəticədə şəhər tənəzzüllə uğramışdır.
İqor Dyakonov və Con Qreppinin dediklərinə görə, e.ə. 1200-cü ilə qədər Melid əhalisi arasında ermənilər də var idi.
Arxeologiya
Arslantepe ilk dəfə 1932–1939-cu illərdə Fransız arxeoloq Luiz Delaporte tərəfindən araşdırılmışdır.
Arslantəpədə italyanlar tərəfindən ilk qazıntı 1961-ci ildə başlamış və 1968-ci ilə qədər professor Piero Meriggi və Salvator M. Puqlisinin rəhbərliyi altında aparılmışdır. Onların Arslantəpəyə olan maraqlarının əsas səbəbi ərazinin Neo-Hett dövründəki məskunlaşma mərhələlərini araşdırmaq istəkləri idi. Meriggi yalnız ilk bir neçə kampaniyada iştirak etdi və daha sonra bu işi Türk hökumətinin müntəzəm icazəsi ilə illik araşdırmaları daha da genişləndirən və mütəmadi olaraq aparan paleoetnoloq Puqlisinin öhdəsinə buraxdı. 1970-ci illər ərzində qazıntı işlərinə nəzarəti Alba Palmieri öz üzərinə götürdü. 21-ci əsrin əvvəllərində aparılan arxeoloji araşdırmaya isə Marsella Frangipeyn rəhbərlik edirdi.
Erkən qılınclar
Erkən Tunc dövrünə (təqribən 33–31 əsrlər) aid ilk qılınclar Roma Universitetindən Marsella Frangipeynin Arslantəpədəki tapıntılarına əsaslanır. Ərazidə arsen-mis ərintisindən hazırlanmış doqquz qılınc və xəncəri ehtiva edən gizli yer tapılmışdır. Bunların arasından üç qılınc gümüşlə bəzədilmişdi.
Bu silahların ümumi uzunluğu 45–60 sm arasındadır və uzunluqlarına görə qısa qılınc və ya uzun xəncər kimi təsvir edilir.
Qalereya
Qaya təsvirləri
Barelyeflər
İstinad siyahısı
- "Melid 2016-05-09 at the Wayback Machine." Reallexikon der Assyriologie. Accessed 12 Dec 2010.
- KBo V 8 IV 18. Op. cit. Puhvel, Jaan. Trends in Linguistics: Hittite Etymological Dictionary 2016-05-08 at the Wayback Machine: Vol. 6: Words Beginning with M. Walter de Gruyter, 2004. Accessed 12 Dec 2010.
- Hawkins, John D. Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions. Vol. 1: Inscriptions of the Iron Age. Walter de Gruyter, 2000.
- Historical Dictionary of the Hittites 2022-07-20 at the Wayback Machine, pp. 185–186
- Frangipane Marcella. The Late Chalcolithic IEB I sequence at Arslantepe. Chronological and cultural remarks from a frontier site. In: Chronologies des pays du Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe millénaires. From the Euphrates to the Caucasus: Chronologies for the 4th-3rd millennium B.C. Vom Euphrat in den Kaukasus: Vergleichende Chronologie des 4. und 3. Jahrtausends v. Chr. Actes du Colloque d’Istanbul, 16–19 décembre 1998. Istanbul : Institut Français d'Études Anatoliennes-Georges Dumézil, pp. 439–471, 2000
- "Arxivlənmiş surət". 2021-10-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-27.
- Frangipane Marcella. A 4th-millennium temple/palace complex at Arslantepe-Malatya. North-South relations and the formation of early state societies in the Northern regions of Greater Mesopotamia.. In: Paléorient, vol. 23, no. 1. pp. 45–73, 1997
- Frangipane, Marcella. "Different types of multiethnic societies and different patterns of development and change in the prehistoric Near East". Proceedings of the National Academy of Sciences. 112 (30). 2015: 9182–9189. doi:10.1073/pnas.1419883112. ISSN 0027-8424. PMC 4522825. PMID 26015583.
- J. D. Hawkins, Assyrians and Hittites, Iraq, vol. 36, no. 1/2, pp. 67–83, 1974
- John A. C. Greppin and I. M. Diakonoff. Some Effects of the Hurro-Urartian People and Their Languages upon the Earliest Armenians Journal of the American Oriental Society Vol. 111, No. 4 (Oct. — Dec., 1991), p. 727.(https://www.jstor.org/stable/603403?read-now=1&seq=8 2021-07-27 at the Wayback Machine)
- Louis Delaporte, Malatya. La Ville et le Pays de Malatya, Review Hittites et Asian, vol. 2, no. 12, pp. 119–254, 1933
- Louis Delaporte, Malatya — Céramique du Hittite Recent, Review Hittites et Asian, vol. 2, no. 15, pp. 257–285, 1934
- Louis Delaporte, La Troisième Campagne de Fouille è Malatya, Review Hittites et Asian, vol. 5, no. 34, pp. 43–56, 1939
- S.M. Puglisi and P. Meriggi, Malatya I: Rapporto preliminare delle Campagne 1961 e 1962, Orientis Antiqui Collectio, vol. 7, 1964
- E. Equini Schneider, Malatya II: Rapporto preliminare delle Campagne 1963–1968. Il Livello Romano Bizantino e le Testimonianze Islamiche, Orientis Antiqui Collectio, vol. 10, 1970
- P.E. Pecorella, Malatya III: Rapporto preliminare delle Campagne 1963–1968. Il Livello Eteo Imperiale e quelli Neoetei, Orientis Antiqui Collecti, vol. 12, 1975
- Alba Palmieri, "Excavations at Arslantepe (Malatya)," Anatolian Studies, vol. 31, pp. 101–119, 1981
- Alba Palmieri, "Arslantepe Excavations, 1982," Kazi Sonuçlari Toplantisi, vol. 5, pp. 97–101, 1983
- "Oldest Swords Found in Turkey". 2017-02-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-27.
- Frangipane, M. et.al. 2010: The collapse of the 4th millennium centralised system at Arslantepe and the far-reaching changes in 3rd millennium societies. ORIGINI XXXIV, 2012: 237–260.
- Frangipane, "The 2002 Exploration Campaign at Arslantepe/Malatya" (2004)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Arslantepe turk Arslantepe ve ya Melid Hitit Malidiya ve ya Midduvaakkad Meliddu urartu Melitea lat Melitene Tavr daglarindan baslayan Feratin yuxari qolu olan Tohma cayi uzerinde movcud olmus qedim seher Seherin dagintilari muasirTurkiyenin Malatya seheri yaxinligindaki eyniadli arxeoloji erazide yerlesir Arslantepe38 22 55 sm e 38 21 40 s u Yer Malatya ili TurkiyeTip Yasayis menteqesiYer qeydleriVeziyyeti DagintiUNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Arslantepe MoundTipiMedeniKriteriyaiiiIstinad nom 1622Sahe4 85 haArslantepe Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixArslantepe dagintilarinin girisindeki Neo Hett dovrune e e 1180 700 aid Hett aslani Mis dovru Erazideki ilk yasayis yeri Mis dovrune aiddir Mis dovrunun sonunda Aslantepenin bolgedeki ehemiyyeti artmisdir Degirmentepe Melidin 24 km simal serqinde yerlesen Degirmentepe adli yer mis eridilmesine dair en erken etibarli delil olaraq diqqet cekir Erazi Ferat cayindan 40 metr mesafede alluvial duzenlikdeki kicik bir tebii erazide insa edilmisdir Erken Tunc Bu dovre aid qaliqlar Uruk dovrunun sonlarinda inkisaf etmis boyuk mebed saray kompleksini ehate edir Melid bu dovrde Ferat cayi boyunca ticaret koloniyasi olaraq fealiyyet gosteren Boyuk Mesopotamiyanin simal bolgeleri nin bir hissesi idi ve seherden Sumere xammal dasinirdi Seher eramizdan evvel 3000 ci ilde bas vermis boyuk yanginda ve mehv olmus ve bundan sonra erazide Kur Araz medeniyyetine aid saxsi qablar meydana gelmisdir Bu esasen Qafqaz daglari ile elaqeli pastoralist medeniyyet idi Son Tunc dovru Arslantepede tapilmis Luvi medeniyyetinde gunes tanrisi olan Tivaz ve ay tanrisi Armanin tesvir edildiyi relyef Anadolu Medeniyyetleri Muzeyi Ankara Erazi Son Tunc dovrunde Isuva kralligindaki daha boyuk bir bolgenin inzibati merkezine cevrildi Bu dovrde seher belke de qerbden gelen Hett tehlukesi sebebi ile istehkamla ehate olunmusdu Son Tunc dovrunde seher medeniyyet olaraq Hurri Mitanni ve Hettlerde tesirlenmisdir Demir dovru Hett imperiyasinin suqutundan sonra VII XII esrlerde seher musteqil Luvi Neo Hett dovleti olan Kammanunun merkezi oldu Assur krali I Tiqlatpalasar e e 1115 1077 ile qarsilasma Melid kralliginin Assur dovletine xerac vermeye mecbur olmasi ile neticelendi Melid Assur krali II Sarqonun e e 722 705 seheri e e 712 ci ilde ele kecirmesine qeder oz movqeyini qoruyub saxladi Sarqonla eyni vaxtda Kimmer ve Iskitler de Anadolunu isgal etmis ve neticede seher tenezzulle ugramisdir Iqor Dyakonov ve Con Qreppinin dediklerine gore e e 1200 cu ile qeder Melid ehalisi arasinda ermeniler de var idi ArxeologiyaArslantepe ilk defe 1932 1939 cu illerde Fransiz arxeoloq Luiz Delaporte terefinden arasdirilmisdir Arslantepede italyanlar terefinden ilk qazinti 1961 ci ilde baslamis ve 1968 ci ile qeder professor Piero Meriggi ve Salvator M Puqlisinin rehberliyi altinda aparilmisdir Onlarin Arslantepeye olan maraqlarinin esas sebebi erazinin Neo Hett dovrundeki meskunlasma merhelelerini arasdirmaq istekleri idi Meriggi yalniz ilk bir nece kampaniyada istirak etdi ve daha sonra bu isi Turk hokumetinin muntezem icazesi ile illik arasdirmalari daha da genislendiren ve mutemadi olaraq aparan paleoetnoloq Puqlisinin ohdesine buraxdi 1970 ci iller erzinde qazinti islerine nezareti Alba Palmieri oz uzerine goturdu 21 ci esrin evvellerinde aparilan arxeoloji arasdirmaya ise Marsella Frangipeyn rehberlik edirdi Erken qilinclarErken Tunc dovrune teqriben 33 31 esrler aid ilk qilinclar Roma Universitetinden Marsella Frangipeynin Arslantepedeki tapintilarina esaslanir Erazide arsen mis erintisinden hazirlanmis doqquz qilinc ve xenceri ehtiva eden gizli yer tapilmisdir Bunlarin arasindan uc qilinc gumusle bezedilmisdi Bu silahlarin umumi uzunlugu 45 60 sm arasindadir ve uzunluqlarina gore qisa qilinc ve ya uzun xencer kimi tesvir edilir QalereyaQaya tesvirleri BarelyeflerIstinad siyahisi Melid 2016 05 09 at the Wayback Machine Reallexikon der Assyriologie Accessed 12 Dec 2010 KBo V 8 IV 18 Op cit Puhvel Jaan Trends in Linguistics Hittite Etymological Dictionary 2016 05 08 at the Wayback Machine Vol 6 Words Beginning with M Walter de Gruyter 2004 Accessed 12 Dec 2010 Hawkins John D Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions Vol 1 Inscriptions of the Iron Age Walter de Gruyter 2000 Historical Dictionary of the Hittites 2022 07 20 at the Wayback Machine pp 185 186 Frangipane Marcella The Late Chalcolithic IEB I sequence at Arslantepe Chronological and cultural remarks from a frontier site In Chronologies des pays du Caucase et de l Euphrate aux IVe IIIe millenaires From the Euphrates to the Caucasus Chronologies for the 4th 3rd millennium B C Vom Euphrat in den Kaukasus Vergleichende Chronologie des 4 und 3 Jahrtausends v Chr Actes du Colloque d Istanbul 16 19 decembre 1998 Istanbul Institut Francais d Etudes Anatoliennes Georges Dumezil pp 439 471 2000 Arxivlenmis suret 2021 10 24 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 27 Frangipane Marcella A 4th millennium temple palace complex at Arslantepe Malatya North South relations and the formation of early state societies in the Northern regions of Greater Mesopotamia In Paleorient vol 23 no 1 pp 45 73 1997 Frangipane Marcella Different types of multiethnic societies and different patterns of development and change in the prehistoric Near East Proceedings of the National Academy of Sciences 112 30 2015 9182 9189 doi 10 1073 pnas 1419883112 ISSN 0027 8424 PMC 4522825 PMID 26015583 J D Hawkins Assyrians and Hittites Iraq vol 36 no 1 2 pp 67 83 1974 John A C Greppin and I M Diakonoff Some Effects of the Hurro Urartian People and Their Languages upon the Earliest Armenians Journal of the American Oriental Society Vol 111 No 4 Oct Dec 1991 p 727 https www jstor org stable 603403 read now 1 amp seq 8 2021 07 27 at the Wayback Machine Louis Delaporte Malatya La Ville et le Pays de Malatya Review Hittites et Asian vol 2 no 12 pp 119 254 1933 Louis Delaporte Malatya Ceramique du Hittite Recent Review Hittites et Asian vol 2 no 15 pp 257 285 1934 Louis Delaporte La Troisieme Campagne de Fouille e Malatya Review Hittites et Asian vol 5 no 34 pp 43 56 1939 S M Puglisi and P Meriggi Malatya I Rapporto preliminare delle Campagne 1961 e 1962 Orientis Antiqui Collectio vol 7 1964 E Equini Schneider Malatya II Rapporto preliminare delle Campagne 1963 1968 Il Livello Romano Bizantino e le Testimonianze Islamiche Orientis Antiqui Collectio vol 10 1970 P E Pecorella Malatya III Rapporto preliminare delle Campagne 1963 1968 Il Livello Eteo Imperiale e quelli Neoetei Orientis Antiqui Collecti vol 12 1975 Alba Palmieri Excavations at Arslantepe Malatya Anatolian Studies vol 31 pp 101 119 1981 Alba Palmieri Arslantepe Excavations 1982 Kazi Sonuclari Toplantisi vol 5 pp 97 101 1983 Oldest Swords Found in Turkey 2017 02 17 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 27 Frangipane M et al 2010 The collapse of the 4th millennium centralised system at Arslantepe and the far reaching changes in 3rd millennium societies ORIGINI XXXIV 2012 237 260 Frangipane The 2002 Exploration Campaign at Arslantepe Malatya 2004